Osobisty charakter
Podporządkowanie pracownika
Ryzyko pracodawcy
Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie
umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej
umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym
pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz
pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Uwaga! Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w art.
8 ust. 11 USUS dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
Zdaniem Sądu Najwyższego przesłanką decydującą o uznaniu ubezpieczonego za pracownika w rozumieniu art. 8 ust. 2a jest to, że będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnej zawartej z nim lub innym podmiotem. Przez wykonywanie pracy "na rzecz" pracodawcy, w ocenie Sądu Najwyższego, należy rozumieć "uzyskiwanie" przez pracodawcę
"rezultatu pracy".
Do zakwalifikowania świadczenia prac w ramach umów cywilnoprawnych na rzecz pracodawcy, z którym zleceniobiorca pozostaje w stosunku pracy, musi istnieć bezpośredni związek między korzyścią pracodawcy, która jest wymierna i związana z realizacją celów statutowych, a pracami wykonywanymi przez jego pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych z innym podmiotem. (I UK 354/09).
W wyroku z 18 października 2011 r., III UK 22/11 (OSNP 2012 nr 21‑22, poz. 266), SN zaznaczył, że pracodawca ma prawo domagania się informacji o przychodach pracownika dla realizacji ustawowych obowiązków podmiotu zwracającego się o takie informacje (w tym przypadku – obowiązków płatnika składek, określonych w przepisach ustawy systemowej) przede wszystkim od samego pracownika, w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy.
W konsekwencji, zgodnie z wyrokiem z 24 września 2015 r., I UK 490/14, pozyskanie przez pracodawcę informacji o wykonywaniu na rzecz tego pracodawcy i przez jego pracownika umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem oraz o wysokości uzyskiwanego na podstawie tej umowy wynagrodzenia w celu obliczenia należnych składek na ubezpieczenia społeczne, w sytuacji opisanej w art. 18 ust.
1a ustawy systemowej, nie narusza ustawy o ochronie danych osobowych (art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie danych osobowych).
Przykładowy stan faktycznym, w którym borykamy się z ewentualnym zastosowaniem art. 8 ust. 2a
Zatrudnienie lekarza – pracownika z.o.z. na dodatkowym kontrakcie, w ramach wykonywanej przez niego indywidualnej praktyki lekarskiej.
Przepis art. 132 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej stanowi, że
Ust. 1. Podstawą udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez Fundusz jest umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawarta pomiędzy świadczeniodawcą a Funduszem.
Ust. 3. Nie można zawrzeć umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z lekarzem, pielęgniarką, położną, inną osobą wykonującą zawód medyczny lub psychologiem, jeżeli udzielają oni świadczeń opieki zdrowotnej u świadczeniodawcy, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Funduszem.
Błędne jest założenie skarżącego, że działalność gospodarcza jest wyłączona z art. 8 ust. 2a ustawy, bo przepis ten podmiotowo odnosi się tylko do ubezpieczonych z art. 6 ust. 1 pkt 4 (zleceniobiorców), a nie do ubezpieczonych z art. 6 ust. 1 pkt 5 (prowadzących działalność gospodarczą). Wykonywanie działalności gospodarczej, a w tym przypadku leczenia i opieki medycznej, wymaga zawarcia indywidualnej umowy. Dopiero ta umowa, a nie sama działalność, określa treść zobowiązania. W tej sprawie były to umowy zobowiązujące do osobistej pracy i należytej staranności zgodnej z rodzajem pracy. W aktach znajdują się umowy o świadczenie usług medycznych, w których S. był zleceniodawcą a zainteresowani lekarze zleceniobiorcami, umowy dotyczyły pełnienia dyżurów lekarskich. Załącznikiem do umów był zakres obowiązków lekarza dyżurnego. Podobne umowy zawarto z zainteresowaną na pozostawanie w gotowości do świadczenia usług w pracowni RTG i z zainteresowanym w zakresie ratownictwa medycznego.
(tak w wyroku z 21 września 2017 r., I UK 370/16)
Konsekwencją zastosowania przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej mogą być następujące decyzje organu rentowego:
Zasadniczo – organ rentowy na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1a ustawy systemowej wydaje decyzję o ustaleniu płatnika składek (przepis nowy od 2017 r.). Do tej pory podstawą wydana przez ZUS decyzji był przepis art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy systemowej - ustalania wymiaru składek i ich poboru.
Spółka X SA. jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu umowy zlecenia zawartej z Janem Kowaliskim (zarazem ZUS ustala podstawę wymiaru składek w wysokości wynagrodznia z powołanej umowy np. 1500 zł.).
Niekiedy - organ rentowy zanim dokona ustalenia wymiaru składek wydaje decyzję ustalającą podleganie ubezpieczeniu społecznemu z danego tytułu. Wówczas decyzja jest wydawana na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej.
Sentencja takiej decyzji brzmiałaby: „Jan Kowaliski jako pracownik płatnika składek Spółki X SA podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, chorobowemu w okresie od 1 września 2016 do 30 kwietnia 2017 r.”
•
Ubezpieczenie emerytalno-rentowe - OBOWIĄZKOWO
•
Ubezpieczenie chorobowe – OBOWIĄZKOWO
•
Ubezpieczenie wypadkowe – OBOWIĄZKOWO
•
Finansowanie składek uzależnione od ubezpieczenia
• EMERYTALNE – w częściach równych pracodawca i pracownik
• RENTOWE – stosunkowo pracodawca i pracownik 1,5% / 6,5% (art. 16 ust. 1b USUS)
• CHORBOWE – w całości pracownik
• WYPADKOWE – w całości pracodawca
Art. 6 ust. 1 pkt 4 USUS – obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlegają osoby fizyczne która na terenie RP są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi.
Umowa o dzieło co do zasady nie jest tytułem
ubezpieczenia społecznego chyba, że została ona zawarta z własnym pracodawcą.
Stosunkowy podział finansowania składek jak w przypadku pracowników (art. 16 ust. 1 USUS),
między zleceniobiorcą a zleceniodawcą (płatnikiem).
Umowa o pracę Umowa o Polecenia pracodawcy „wskazówki”
względnie wiążące Dzieło zgodnie z treścią umowy.
Osobisty charakter
pracy Możliwe zastępstwo Możliwość
zastrzeżenia
osobistego wykonania
Odpłatność Możliwa
nieodpłatność
Odpłatność