Przyczyny i okoliczności przemocy w rodzinie oczami osób dorosłych, wobec których

Mariola Świderska¹ Anna Jaśko

Społeczna Akademia Nauk

Przyczyny i okoliczności przemocy w rodzinie oczami osób dorosłych, wobec których stosowan o przemoc

Sources and Circumstances of Family Violence in the Opinion of Adults Affected by Violence

Abstract: The problem of domestic violence is difficult. Violent behavior is socially unacceptable, so many perpetrators hide their violent behavior.

The purpose of this paper is to identify the sources and circumstances of domestic violence by analyz-ing the statements of adults with whom violence has been used. Fourteen-year-olds were included in the study.

Key words: family violence, sources of violence, circumstances of domestic violence.

Wprowadzenie

Polacy częściej niż inni obywatele Unii Europejskiej, jak pokazują badania Euroba-rometru, są świadkami przemocy domowej. Problem przemocy stosowanej w ro-dzinie jest trudny, ponieważ są to zachowania nieakceptowane społecznie, w

1 mariouka@wp.pl

2 Tekst ten stanowi pierwszą z dwóch części publikacji, poświęconych trudnościom dnia co-dziennego osób dorosłych, wychowujących się w rodzinach stosujących przemoc. Część pierwsza traktuje na temat przyczyn i okoliczności stosowania przemocy w rodzinie, druga zaś identyfikuje trudności dnia codziennego osób doświadczających w dzieciństwie przemocy i zwraca uwagę na spo-soby radzenia sobie z tymi trudnościami.

ku czego wielu sprawców ukrywa swoje pełne przemocy postępowanie. Do maltre-towania dochodzi za zamkniętymi drzwiami, a ofiary przemocy często boją się ujawnić swojego oprawcę. Według badań CBOS 75% społeczeństwa twierdzi, że przemoc w rodzinie w Polsce jest zjawiskiem rzadkim, tymczasem 31% mężczyzn oraz 43% kobiet przyznaje, że zna choć jedną kobietę bitą przez męża. Przemoc stosowana w rodzinie jest poważnym problemem współczesnego społeczeństwa.

Państwo zobligowane jest do odpowiedniej i stanowczej ingerencji wobec tragicz-nych postępowań wobec dzieci.

Funkcje rodziny

Rodzina jest formą życia społecznego, która zaspokaja podstawowe ludzkie potrze-by. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zobowiązujący małżonków na rzecz dobra ro-dziny oraz zaspokajania potrzeb tejże roro-dziny jest głównym źródłem prawa rodzin-nego. Adamski [2002] funkcje spełniane przez rodzinę podzielił na:

a) funkcje instytucjonalne, takie jak: prokreacyjna (biologiczna), gospodarcza (ekonomiczna), opiekuńcza, wychowawcza (socjalizacyjna) oraz stratyfikacyjna;

b) funkcje osobowe, a wśród nich: małżeńską, rodzicielską oraz braterską.

W rodzinie zachodzą pewne relacje, czyli wzajemne stosunki między jej człon-kami, które dotyczą różnych życiowych sytuacji. R. Praszkier analizując między-ludzkie relacje rodzinne wyróżnił trzy style wychowawcze: styl swobodny, który polega na dużej tolerancji rodziców wobec dziecka, dając mu oparcie, poczucie bezpieczeństwa oraz empatię, możliwość decydowania w dużym stopniu o sobie ucząc go w ten sposób samodzielności; styl treningowy, mający również na celu wdrażanie dziecka do samodzielności poprzez występowanie rodzica jako autoryte-tu oraz styl terytorialny, bazujący na emocjach oraz potrzebach dziecka. Występuje w nim wzajemna komunikacja, partnerski układ międzyludzkich relacji i otwartość na drugiego człowieka. Łącząc te trzy style wychowania, które istnieją w harmonii względem siebie, otrzymamy prawidłowe relacje w rodzinie [Praszkier za: Izdebska 2003, s. 68–69].

Wychowanie wiąże się z codziennym życiem, ze stosunkami między poszcze-gólnymi jej członkami oraz z atmosferą panującą w domu. Dziecko poprzez obser-wację zachowań członków rodziny uczy się modeli zachowań oraz sposobów, dzię-ki którym w przyszłości będzie osiągać wyznaczone sobie życiowe cele. Rodzina jako wzorzec zachowań najczęściej nieświadomy kształtuje wyobrażenie dziecka na temat otaczającego go świata, stosunków międzyludzkich oraz postawy wobec sa-mego siebie. Trzeba zauważyć, że nie tylko dziecko kształtuje swoją strukturę oso-bowości w rodzinie, lecz także rodzice poprzez sprawowanie ról rodzicielskich, wzbogacając ich osobowość oraz dostarczając nowych doświadczeń społecznych.

Istotną rolę w kształtowaniu umysłowym i społecznym dziecka odgrywa po-ziom kultury rodziny. Im wyższy popo-ziom kulturalny tym lepsze przygotowanie dziecka, zarówno pod względem sprawności intelektualnych, jak również

zwycza-Przyczyny i okoliczności przemocy w rodzinie oczami osób dorosłych…

jów obcowania z dobrami kultury. Daje to dziecku możliwość pełniejszego wytwa-rzania tych cech, które pozwolą mu bezproblemowo dostosować się do środowiska.

Członkowie rodziny tworząc w niej atmosferę wychowawczą, indywidualną, nie powtarzającą się w innej rodzinie dają możliwość uzyskiwania przez dziecko dojrza-łości emocjonalnej oraz rozwoju osobowości [Izdebska 2000, s. 174].

Charakterystyka rodziny stosującej przemoc

Rodzina dysfunkcjonalna to taka, w której nie są zaspokojone podstawowe potrze-by dziecka oraz brak w niej celów wychowawczych i życiowych. Dysfunkcjonalność rodziny doprowadza do zaburzenia relacji interpersonalnych oraz emocjonalnych między poszczególnymi jej członkami. Rodzina jest swego rodzaju systemem, w której nieprawidłowość jednostki wpływa na zaburzone funkcjonowanie całego systemu. Powodem dysfunkcjonalności rodzin może być uzależnienie od alkoholu, problem wykorzystywania seksualnego, przemoc psychiczna, emocjonalna lub fi-zyczna, przewlekła choroba jednego z członków rodziny. Rodzic z rodziny dys-funkcjonalnej, przemocowej, wykorzystuje swoją przewagę w kontaktach między-ludzkich, aby realizować własne cele.

Przemoc jest naruszeniem praw osobistych drugiego człowieka oraz manipula-cją powodując tym samym cierpienie. Sprawcy przemocy najczęściej usprawiedli-wiają swoje zachowanie oddziaływaniem na rzecz dobra ofiary. Takie poczynania najczęściej niezauważalne oraz długotrwałe zniekształcają psychikę i potencjał roz-wojowy ofiary.

Przemoc w rodzinie wyróżnia się następującymi właściwościami [Zespół Cen-trum Praw Kobiet 2009]: jest świadomym, intencjonalnym działaniem człowieka;

doprowadza do naruszenia podstawowych praw człowieka; dokonuje się w warun-kach destabilizacji sił – oprawca wykorzystuje swoją przewagę psychiczną, fizyczną oraz ekonomiczną nad ofiarą.

Formami przemocy stosowanej w rodzinie są [Sasal 2005, s. 28–29]:

 przemoc fizyczna, czyli wszelkie czynności bezpośrednie z zastosowaniem przemocy, np. bicie, kopanie, szarpanie, popychanie itd.;

 przemoc psychiczna, czyli wykorzystywanie mechanizmów psychologicznych, do których zalicza się wyśmiewanie, poniżanie, szantażowanie, kontrolowanie, krytykowanie, izolowanie;

 przemoc seksualna, która polega na zmuszaniu do różnego rodzaju zachowań mających na celu zaspokojenie potrzeb, np. gwałt;

 przemoc ekonomiczna, czyli uzależnienie finansowe od sprawcy, np. odbieranie zarobionych pieniędzy, okradanie;

 zaniedbanie, które może być żywieniowe, medyczne, higieniczne, czyli stanu następującego z braku troski i opieki wykorzystywanej najczęściej wobec dzieci, osób niepełnosprawnych, starszych czy chorych.

W rzeczywistości najczęściej spotykamy się z łączeniem kilku form przemocy, np. przemoc fizyczna jednocześnie zawiera w sobie cechy przemocy emocjonalnej, a przemoc seksualna nie raz wiąże się z przemocą fizyczną oraz emocjonalnym nadużyciem.

Mellibruda zaproponował podział przemocy na jej formę gorącą i chłodną (zimną). Przemoc gorąca pojawia się spontanicznie, w chwili silnego pobudzenia emocjonalnego oprawcy oraz przejawia się w momencie braku kontroli nad swoim zachowaniem. Podstawą tej przemocy jest furia jako wybuch trudnych do po-wstrzymania emocji. Gorąca przemoc wynika z niespełnionych dążeń czy pragnień, zaś oprawca wykorzystuje nieumiejętność ofiary do obrony czując się bezkarnym.

Przemoc zimna, będąca planowanym działaniem, może pojawić się długi czas po prowokującej tej przemoc sytuacji [Urban, Stanik 2008, s. 58].

Zachowania sprawców niejednokrotnie wspierane są przez czynniki kulturowe.

Prawnie i obyczajowo przemoc w stosunku do kobiet oraz dzieci przez długi czas była akceptowana. Wielokrotnie rodzice nie uznają jako oddziaływań przemoco-wych takich zachowań jak: upokarzanie, krzyczenie, wyzywanie, grożenie, strasze-nie, ograniczenie kontaktów z rówieśnikami i innymi ludźmi, pozbawienie dziecka prywatności, celowe wzbudzanie poczucia winy, ignorowanie i unikanie kontaktu z dzieckiem. Wszystkie te działania są formą przemocy psychicznej.

Ofiary przemocy najczęściej nie szukają wsparcia i mają trudności z korzysta-niem z takiej pomocy. Sprawcy przemocy wykorzystują metodę „prania mózgu”

u swych ofiar poprzez izolację, poniżanie i degradację, monopolizację uwagi, groźby i demonstrację władzy oraz sporadyczne okazywanie pobłażliwości. Karygodność zachowań sprawców przemocy skłania do ich ukarania zamiast precyzyjnych prze-myśleń, dlaczego tak się zachowują. Często proces wiktymizacji wiąże się z nie-trzeźwością dominantów. Alkohol jednakże nie jest ścisłą i jedyną przyczyną prze-mocy. Wielokrotnie oprawcy nie kontrolują gniewu, często potęgując go z premedy-tacją. Podejmowane są coraz częstsze próby wpływania na sprawców zmierzających do samokontroli oraz uwolnienia od nałogowej agresji [Mellibruda 1997, s. 17].

Dzieci doznają przemocy nie tylko podczas bezpośredniego znęcania się i zanie-dbywania ich przez rodziców, lecz także, gdy są świadkami przemocy wśród doro-słych. Przemoc doświadczona w dzieciństwie dostarcza wiele bolesnych i wielolet-nich zniszczeń w psychice [Mellibruda 1997, s. 19].

Problem przemocy w rodzinie jest o tyle skomplikowany, że dotyczy prywatnej sfery człowieka, odbywa się w „czterech ścianach mieszkania”, ograniczając tym samym możliwość pozyskiwania zawiadomień o zaistniałym przestępstwie. Ludzie niejednokrotnie odczuwają strach przed zdemaskowaniem i ujawnieniem swojego oprawcy [Herzberger 2002, s. 69]. Dodatkowo, właściwie funkcjonująca rodzina tworzy istotny element swoistego wizerunku, dążąc podświadomie do prezentacji jej w jak najlepszym świetle [Halicka, Halicki 2010, s. 19].

Przyczyny i okoliczności przemocy w rodzinie oczami osób dorosłych…

Objawy przemocy w rodzinie

Najłatwiejsze do rozpoznania są fizyczne objawy przemocy, zaś najtrudniejsze for-my przemocy psychicznej. Na trudności związane z diagnozą przemocy psychicznej składa się kilku ważnych czynników. Pierwszym powodem jest to, iż przemoc psy-chiczna, często nie budzi zastrzeżeń, a nawet jest wielokrotnie postrzegana jako prawidłowe postępowanie, będące wyrazem troski. Drugi powód jest związany z tym, że skutki przemocy psychicznej widoczne są nawet po wielu latach, w chwili gdy ofiara ma swego rodzaju samodzielność ukazującą się pod postacią agresji, ten-dencji do uzależnień, przesadną zależnością od innych ludzi. Trzecim czynnikiem są objawy przemocy psychicznej uchodzące za wrodzone predyspozycje pokrzywdzo-nego lub wynik nadopiekuńczości ujawniające się w nieufności, nieśmiałości, nie-dojrzałości, niezaradności [Mellibruda 1997, s. 17]. Ważne jest znalezienie osoby, która nie jest bezpośrednio członkiem rodziny, lecz jej nierzadkim gościem, mającej stały kontakt z dzieckiem.

Żywiołowa aktywność dziecka sprzyja powstawaniu licznych siniaków czy ran i tym samym rodzi trudności z odróżnieniem jej od przemocy fizycznej. Zauważyć jednak należy, że wszelkie obrzęki czy zadrapania pojawiające się u dzieci w wyniku spontanicznej aktywności dziecka, pojawiają się na wystających częściach ciała (np.

na policzkach, kolanach, łokciach).

Bezpośrednimi konsekwencjami przemocy fizycznej są także dysfunkcje po-znawcze, behawioralne i emocjonalne. Można zaliczyć tutaj ucieczki w świat fanta-zji, poczucie krzywdy, winy, zagubienia, osamotnienia, porzucenia, bezradności, niskie poczucie własnej wartości. Ofiary przemocy miewają częste koszmary nocne, cierpią z powodu lęków i depresji.

Objawy emocjonalne są niełatwymi do zdiagnozowania, dlatego też należy zwracać szczególną uwagę na współwystępowanie różnych objawów, a szczególnie:

 zwiększonego emocjonalnego napięcia, nasilonej czujności, „frozen watchful-ness”, czyli nieumiejętności rozluźnienia się, przyrost strachu, lęku, niepokoju;

 nieobecności żywej reakcji na zdarzenia emotogenne (np. obrażenia czy bolesne zabiegi lekarskie. U ofiar przemocy wielokrotnie nie zauważa się pewnych reak-cji na ból, które u innych dzieci niebędących ofiarami przemocy powodują płacz, krzyk, narzekanie);

 skrywania płaczu, niską samoocenę i poczucie własnej wartości, poczucie od-trącenia, porzucenia, wycofanie, predyspozycja do izolacji;

 długotrwale pojawiającego się smutku, depresji, przyrostu natręctw, tików, odruchów, reakcji kompulsywnych, np. unikanie wybranych pomieszczeń, czę-ste porządkowanie własnych rzeczy, kontrolowanie zapachów;

 częstej zmienności nastrojów (od zachwytu, fascynacji do żalu, desperacji), niekontrolowania własnych emocji, płaczliwości, nadpobudliwości.

Glaser i Frost podają katalog objawów i urazów fizycznych, którymi są [Urban 2008, ss. 62–63]: dokładne i częste poruszanie rozmów na temat seksu oraz zabawy o takim charakterze, namawianie młodszych dzieci na aktywność seksualną, wykra-czająca poza poziom dojrzałości dziecka świadomość seksualna, nadmierne unika-nie mężczyzn, przesadna masturbacja, dawaunika-nie innym do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnicę, próby samobójcze, ucieczki z domu, niepowodzenia w nauce, de-presja.

Każda z form przemocy stosowanej wobec dziecka ma poważne konsekwencje bliższej i dalszej przyszłości. Dodatkowym bólem dla osoby wykorzystywanej sek-sualnie jest fakt, że oprawcami są rodzice lub osoby bliskie, od których oczekują miłości, poczucia bezpieczeństwa i szacunku. Problem przemocy tworzy błędne koło, gdzie ofiary takich zachowań dewiacyjnych nie potrafią się z niego wyrwać, przenosząc takie zachowania do własnych rodzin i krzywdząc swoje dzieci. Istotny wpływ na kształtowanie poczucia własnej wartości dziecka ma jego najbliższe oto-czenie, a w szczególności rodzice oraz ich stosunek do niego [Galkowska 1999].

Skutki wychowania w rodzinie z przemocą

Stosowanie przemocy wobec dziecka może prowadzić do nieodwracalnych zmian w jego psychice. Zamierzone bądź niezamierzone działania oprawcy, w wyniku których powstaje zespół obrażeń fizycznych u dziecka możemy określić mianem Zespołu dziecka maltretowanego [Nanowska- Ryczko 2013, s. 13–14].

Dziecko maltretowane, odczuwające brak przynależności uczuciowej i rodzi-cielskiej miłości jest osamotnione i ma przeświadczenie o własnej nieumiejętności obdarowywania innych miłością. Znęcanie się nad dzieckiem może skutkować w późniejszym okresie lękiem przed porzuceniem, rozpadem rodziny, brakiem oparcia wśród grupy rówieśniczej. Aby temu zapobiec, najczęściej silni chłopcy, stają się agresywni. Chcąc czuć się ważnymi w grupie rówieśniczej, poprzez znęca-nie się i używaznęca-nie siły, zmuszają innych do uległości [Nanowska-Ryczko 2013 s. 66]. Wielokrotnie próbują przez naganne zachowanie zwrócić na siebie uwagę, co zazwyczaj jest negatywne w skutkach [Jundziłł 1993, s. 34].

Brak sukcesów w domu i szkole powoduje brak zaangażowania w działania wymagające wysiłku, ponieważ dziecko wychodzi z założenia, że i tak skazane jest na porażkę, co w następstwie prowadzi do zablokowania potrzeby, jaką jest sens życia. Dziecko traci nadzieję i wiarę na lepszą przyszłość, doprowadzając tym sa-mym do tragicznych metod wyjścia z sytuacji, jaką może być np. próba samobójcza [Jundziłł 1993, s. 34]. Lęk rodzący chęć porachunków na sprawcy przemocy, pro-wadzi do nocnych koszmarów, zaburzeń logicznego myślenia i dekoncentracji w szkole, co skutkuje słabymi osiągnięciami w nauce, a w następstwie do kolejnych aktów przemocy. Powstałe w ten sposób zamknięte koło, w którym ofiara nie po-trafi znaleźć rozwiązania, może doprowadzić do prób samobójczych.

Przyczyny i okoliczności przemocy w rodzinie oczami osób dorosłych…

Dzieci bite są niedostosowane społecznie, często niedożywione, kradną, by móc zapewnić sobie choć w jakimś stopniu to, co mają ich rówieśnicy. Brak wła-ściwej atmosfery w domu wywiera wpływa na rozwój dziecka i może być przyczyną wielu zachowań dewiacyjnych [Makowski 1994, s. 52].

Objawami niedostosowania społecznego są: kłamstwa, kradzieże, niechęć do pracy i nauki, agresja, wagary, ucieczki z domu, lenistwo, samookaleczenie, nałogi (palenie papierosów, używanie alkoholu, substancji psychoaktywnych, eksperymen-ty seksualne) [Makowski 1994, s. 53].

Kłamstwo jako zjawisko dość często jest wynikiem świadomego i zamierzone-go celu, zaś jezamierzone-go przyczynami mogą być: obawa przed niechcianymi konsekwen-cjami, chęć podwyższenia własnych wartości i samooceny, chęć dopasowania się do opinii i reakcji ludzi z własnego środowiska, jak również manifestacja względem skomplikowanych warunków życiowych [Makowski 1994, s. 54].

Źródło kłamstwa i kradzieży jest bardzo zbliżone, ponieważ w obu przypad-kach celem jest zaspokojenie własnych niespełnionych potrzeb. Chęć posiadania, poczucie zaniedbania, niższości, niedostatek materialny są przyczynami dokonywa-nia kradzieży.

Niechęć do pracy i nauki oraz lenistwo współwystępują z innymi niepożąda-nymi cechami takimi jak: zaniedbanie wyglądu osobistego oraz porządku i estetyki w swoim otoczeniu, wymuszenia bądź kradzieże w celu zaspokojenia własnych pragnień, zakłócanie innym w realizacji własnych planów i obowiązków [Makowski 1994, s. 57].

Podstawową przyczyną lenistwa są wzorce wyniesione przez młodzież z domu rodzinnego. Rodzice poprzez niechęć i niedbalstwo w wykonywaniu zadań prowa-dzących do zapewnienia wystarczających środków finansowych, mają demoralizują-cy wpływ na dzieci. Środowisko szkolne również może przyczynić się do negatyw-nych zachowań dziecka, poprzez częste powtarzanie i podkreślanie jego lenistwa.

Z czasem dziecko przyzwyczaja się do przykrych opinii i wykazuje niechęć ku zmianie tychże przekonań.

Ucieczki z domu mogą być przyczyną swoistego zagrożenia dla młodego czło-wieka, zaś ich przyczyn można szukać w stosowaniu przez ojca lub matkę przemo-cy na nieletnim, bądź nie zapewnieniu mu odpowiedniej opieki. Ucieczki z domu są jednym z trudniejszych, bardziej zaawansowanych objawów wykolejenia młodych przestępców.

Kolejnym symptomem wykolejenia jest spożywanie alkoholu przez dziecko, co prowadzi często do przestępstw, zaś zatrucie alkoholem może powodować liczne uszkodzenia w rozwijającym się organizmie dziecka, prowadząc między innymi do zahamowań rozwoju intelektualnego, fizycznego czy dekoncentracji podczas nauki w szkole [Nanowska-Ryczko 2013, s. 148].

Stosowanie środków odurzających jest pierwszym krokiem wprowadzającym dziecko w uzależnienie. Uzależnienie jest chorobą psychiczną, polegającą na

przyj-mowaniu środków odurzających pomimo wszelakich przeciwności losowych, braku kontroli nad własnych życiem oraz zwiększającą się tolerancją organizmu na narko-tyk. Osoby uzależnione tkwią w przekonaniu, że poprzez zażywanie tychże sub-stancji znajdą rozwiązanie na różnorakie problemy czy też pozwolą zrealizować własne plany, pragnienia i potrzeby. W początkowej fazie uzależnienia przykre emocje są tłumione przez narkotyk, jednakże problemy uderzają ze zdwojoną siłą w momencie, gdy substancja przestaje działać. Osoby uzależnione, które nie kon-trolują już swojego życia, mają jednak świadomość negatywnych skutków, jakie niesie za sobą zażywanie narkotyków [Zajączkowski 2003, s. 40].

Akt samookaleczania jest przejrzystym komunikatem niemożności zniesienia lub wypowiedzenia się na dany temat, świadczącym o udręce, bólu czy lęku.

W zależności od stanu psychicznego czy dostępnych środków, samookaleczenie może przybierać różnorakie formy. Mogą to być cięcia skóry ostrym narzędziem na ramionach, nogach, twarzy, czasem piersi i w miejscach intymnych. Możemy spo-tkać się również z poparzeniami wrzątkiem, innymi substancjami chemicznymi, wyrywaniem włosów, rozgryzaniem warg czy wprowadzaniem ostrych przedmio-tów pod skórę [Babiker, Arnold 2002, s. 19–21]. Samouszkodzenie może być wy-raźnym sygnałem w opinii dziecka dla otoczenia lub sposobem kontaktowania się, na podstawie obserwacji przez niego zaburzonej komunikacji w domu, szkole czy grupie społecznej [Szaszkiewicz 1997, s. 103].

Samouszkodzenie jest informacją o tragicznych doświadczeniach z dzieciństwa, pełnych żalu, smutku i krzywdy. Poczucie wstydu i niemożność poradzenia sobie z wewnętrznym napięciem, prowadzi do aktów autoagresywnych jako sposobów radzenia sobie z tymi emocjami i łagodzeniem psychicznego bólu. Samookaleczenie może być swoistą alternatywą przed obawą, że traumatycznych sytuacji przeżytych w dzieciństwie nie da się przerwać. Zachowania autodestrukcyjne mogą mieć swoje źródło w poczuciu wstydu, niskiej samooceny i wartości na podstawie przemocy stosowanej w czasach dziecięcych [Babiker, Arnold 2002, s. 98].

Czasami mamy do czynienia z osobami, u których priorytetową funkcję odgry-wa widok krwi w eliminacji przykrych doświadczeń, dając upust złym emocjom. Ból odczuwany podczas okaleczeń dostarcza ulgi i łagodzi psychiczne załamanie jedno-cześnie dając poczucie wstydui nieświadome oczekiwanie związanych z tym działa-niem konsekwencji czy kary [Chojnacka, Karczewski 2003, s. 11–12. Zachowania autodestrukcyjne mogą dać ofiarom przemocy swego rodzaju poczucie kontroli, niejednokrotnie odczucie dumy ze względu na samodzielność i siłę. Umożliwia jednostce odzyskać część samego siebie. Zachowania autoagresywne odgrywają funkcję poczucia niezależności, pewnego rodzaju przekraczania granic, możliwość podjęcia takich działań bez względu na opinię innych [Babiker, Arnold 2002, s. 118]. Tragiczne doświadczenia jednostki w dzieciństwie wielokrotnie traktowane są przez innych ludzi pobłażliwie i ignorancko. Samookaleczenie jest swego rodzaju poczuciem zachowania wierności dla siebie samego. Chciałem się pociąć, żeby zobaczyć swój wewnętrzny ból. W końcu te lata zadawanej mi męczarni dały jakiś efekt. Oto co mi zrobili

Przyczyny i okoliczności przemocy w rodzinie oczami osób dorosłych…

[Nanowska-Ryczko s. 207]. Akt autoagresji może pełnić również funkcję usuwania

„resztek” oprawcy jako brud pozostawiony wewnątrz ofiary. Jest to również specy-ficzne ukaranie krzywdziciela.

Osoba dotknięta przemocą seksualną może odczuwać poczucie winy związane z doświadczeniem przyjemności seksualnej, radząc sobie poprzez akty przemocy z własnymi emocjami [Babiker, Arnold s. 122–124]. Osoby okaleczające się jedno-głośnie przyznają, że jednym z problemów w domu rodzinnym była zaburzona komunikacja lub jej brak pomiędzy członkami rodziny [Nanowska-Ryczko, s. 202].

Cel badań

Celem niniejszej pracy jest określenie źródeł oraz okoliczności przemocy stosowa-nej w rodzinie dzięki analizie wypowiedzi osób dorosłych, wobec których była sto-sowana przemoc. Główny problem badawczy stanowi pytanie: Z jakimi trudno-ściami w życiu dorosłym zmaga się osoba wychowywana w rodzinie, w której

W dokumencie Family Pedagogy (Stron 52-68)