Brak konsekwencji, nieprzestrzeganie reguł, niechęć do uczestniczenia w zabawach i rezygnowanie przed ukończeniem zadania są częstymi proble- mami dzieci nadpobudliwych (Pfiffner, 2004). Dużym wyzwaniem jest dla
135 6.2. Sprawność działania – kontrolowanie podjętej aktywności…
nich również umiejętność doprowadzania do końca rozpoczętego zadania czy aktywności. Dzieci te często przerywają aktualnie wykonywaną czynność, nie kończą jej i zaczynają następną, a także bez przyczyny chodzą i biegają w po-mieszczeniu; zapominają przy tym, co miały zrobić. Takie zachowanie wynika z zaburzeń funkcjonowania uwagi u tych dzieci (braku podzielności uwagi, nadmiernej przerzutności, pochopności myślenia) i wymaga obecności, pomocy oraz ingerencji opiekuna, polegającej na umiejętnym ukierunkowaniu uwagi dziecka w konkretnych sytuacjach na świadomą pracę oraz świadomą kontrolę swojego zachowania. Chodzi tu głównie o podtrzymywanie uwagi na zadaniach związanych z aktywnością ruchową (w tym muzyczno-ruchową), ale przede wszystkim na tych, które wymagają od dzieci dłuższego wysiłku umysłowego.
Takie oddziaływanie powinno prowadzić do lepszej, samodzielnej organizacji pracy dzieci oraz służyć nabywaniu przez nie umiejętności doprowadzania do końca podjętej czynności.
Gotowość rozpoczęcia danej aktywności oraz tempo pracy na zajęciach z rytmiki podyktowane są ogólną ich organizacją oraz wynikają ze stosowanych zasad i reguł, które ustalone są wspólnie z dziećmi. Oprócz tego tempo zabaw czy ćwiczeń uwarunkowane jest muzyką, która pełni główną rolę podczas tych zajęć i inspiruje do działań ruchowych. Specyfika metody powoduje, że wska-zany jest początek każdej aktywności i określony jej przebieg, dlatego dzieci praktycznie nie mają możliwości ociągania się z rozpoczęciem danej zabawy.
Trochę inaczej przedstawia się umiejętność doprowadzania do końca podję-tej aktywności. Problemy z funkcją uwagi – krótki czas koncentracji, nieumiejęt-ność skupienia uwagi na szczegółach – mogą być przyczyną przerywania przez dzieci z grupy ryzyka ADHD ćwiczeń, nawet jeżeli zajęcia są w ocenie pedagoga atrakcyjne. Taka sytuacja może pojawić się podczas ćwiczeń już znanych, które nauczyciel chce powtórzyć i utrwalić, lub ćwiczeń zbyt trudnych, których dziecko nie potrafi wykonać. Zbyt częste, intensywne powtarzanie pewnych elementów może prowadzić do znudzenia, rozproszenia uwagi oraz braku zainteresowania ze strony dzieci, a zadania zbyt trudne mogą wręcz powodować zniechęcenie.
Przeprowadzona analiza statystyczna umiejętności doprowadzania do końca podjętej aktywności pozwoliła określić, czy, a jeśli tak, to w jakim stopniu udział dzieci w dodatkowych zajęciach z rytmiki przyczynił się do poprawy umiejętno-ści doprowadzania do końca podjętego zadania.
U niektórych dzieci wykazujących symptomy nadpobudliwości psycho-ruchowej możemy zauważyć objawy charakterystyczne dla ADHD, takie jak: trudności z utrzymaniem uwagi na jednym zadaniu czy z rozpoczęciem i ukończeniem zadania lub też innych czynności (Cooper, Ideus, 2001; Hallo-well, Ratey, 2004; Pfiffner, 2004). Również podczas zajęć eksperymentalnych zdarzały się sytuacje, w których dzieci, z powodu zmęczenia, nieumiejętności wykonania ćwiczenia czy szybkiego znudzenia, odchodziły od zabawy.
W eksperymencie obserwacje ukierunkowane były na dziecięcą umiejętność
136 Rozdział 6. Skuteczność metody rytmiki w korygowaniu wybranych funkcji…
podtrzymywania uwagi do końca podjętej aktywności. Nauczyciele obser-wowali, czy dziecko kończy podjętą zabawę lub zadanie, czy skupienie się i wytrwanie do końca danej aktywności wymaga od dziecka zbyt dużego wysiłku (szybko następuje zmęczenie daną czynnością) oraz w jakim stopniu dziecku potrzebna jest zachęta i pomoc nauczyciela. Tabele 29 i 30 przedsta-wiają wyniki analizy wariancji z wykorzystaniem skali SNP i wskazują na istotny efekt główny grupy badanej (F(1;59) = 11,920; p < 0,001) oraz pomiaru (F(1;59) = 132,572; p < 0,001), a także istotną statystycznie wzajemną interakcję pomiędzy tymi efektami (F(1;59) = 17,115; p < 0,001). Wyniki zaprezentowane w tabeli 30 ukazują równoważność grup przed eksperymentem oraz istotne różnice pomiędzy grupami po eksperymencie (F(1;59) = 29,057; p < 0,001), co świadczy o istotnie większej poprawie w zakresie umiejętności doprowadza-nia do końca podjętej aktywności w grupie eksperymentalnej niż poprawa w grupie kontrolnej.
Tabela 29
Doprowadzanie do końca podjętej aktywności oceniane skalą SNP Hebel–Bogdanowicz – wyniki analizy wariancji
Źródło efektu Test istotności
F(1;59) p
Grupa 11,920 0,001**
Pomiar 132,572 < 0,001***
Grupa * pomiar 17,115 < 0,001***
Adnotacja. F – statystyka testowa F Fishera-Snedecora; p – prawdopodobieństwo popełnienia błędu I rodzaju oszacowane dla statystyki testowej F.
** p < 0,01; *** p < 0,001.
Tabela 30
Doprowadzanie do końca podjętej aktywności oceniane skalą SNP Hebel–Bogdanowicz – wyniki jednowymiarowe analizy wariancji
Etap pomiaru Test istotności
F(1;59) p
Pretest 0,541 0,465
Retest 29,057 < 0,001***
Adnotacja. F – statystyka testowa F Fishera-Snedecora; p – prawdopodobieństwo popełnienia błędu I rodzaju oszacowane dla statystyki testowej F.
*** p < 0,001.
Tabela 31 ukazuje korelację pretest – retest mierzoną testem Z-Fishera (Francuz, Mackiewicz, 2005). Korelacja okazała się istotna statystycznie w obu
137 6.2. Sprawność działania – kontrolowanie podjętej aktywności…
grupa eksperymentalna grupa kontrolna
retest pretest
1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,5 5,0
4,0
Rysunek 15. Doprowadzanie do końca podjętej aktywności – wyniki skali SNP Hebel–Bogdanowicz. Pionowe słupki oznaczają 0,95 przedziały ufności.
grupach. I choć różnica pomiędzy korelacjami w obu grupach jest nieistotna – ze statystycznego punktu widzenia, to jednak słabsza korelacja grupy eks-perymentalnej może wskazywać na nieznaczną poprawę u dzieci z tej grupy w zakresie doprowadzania do końca podjętej aktywności. Efekt ten zauważalny jest raczej na poziomie jakości niż istotności statystycznej.
Tabela 31
Korelacje pretest – retest w zakresie doprowadzania do końca podjętej aktywności – wy-niki każdej z badanych grup (Z-Fishera)
Grupa
Test istotności kontrolna eksperymentalna
N r N r Z p
30 0,543** 31 0,373* 0,803 0,211
Adnotacja. N – liczebność grupy; r – współczynnik korelacji liniowej Pearsona;
Z – statystyka testowa Z standardowego rozkładu normalnego; p – prawdopodo-bieństwo popełnienia błędu I rodzaju oszacowane dla statystyki testowej F.
* p < 0,05; ** p < 0,01.
Pomimo iż wyniki analizy wariancji wykazały istotny statystycznie wyższy efekt w zakresie poprawy ocenianego zachowania w grupie eksperymentalnej niż w grupie kontrolnej, całość analizy danych uzyskanych w skali SNP prowa-dzi raczej do wniosku, iż wyższa sprawność prowa-działania prowa-dzieci 6-letnich
wykazu-138 Rozdział 6. Skuteczność metody rytmiki w korygowaniu wybranych funkcji…
jących symptomy nadpobudliwości psychoruchowej jest raczej uzależniona od całokształtu oddziaływań edukacyjno-wychowawczych niż stanowi wyłącznie wynik udziału dzieci w dodatkowych zajęciach z rytmiki (na co wskazują po-zytywne efekty również w grupie kontrolnej).