O ftaroptnem pańftwie „3awfrge” (Sajjenłanb)
Jiaogół potoictbają1, je gtermie ajlagowfja ‘^rujfiego gaimiefjfałe bpłp pierwotnie prgeg jgcgep iptufów, a łubność poTff-a napłynęła gnacgnie pó jniej i ofiabła tom.
Dtpmcgafem rgecg miała fię nie-co inacjej.
Jiiemiecfi I)iftorpi 2lrtur Dóljrtng, babatg, prgejgłośd gatłjobndej cgęści bierni 9Jiajurffiej, gwanej prgeg Niemcom Sajjenłanb*}, pobał wiele ciefaroptf) wiabomośei. Dowobgi en, je w XII wielu iftmtoło obbgiełne pańftewlo, ftóre obejmowało naftępujące miafta bgbfiejjje:
Dftróbę, Subawę, Dljgtpne® 3 ©runwałbem i Dannenbergiem, Dąbrów*
tto^ Dgiałbowo, Śtbgbarf, Słiiborf, (Efjorgełe, SJiławe i Ciechanów, a ga*
tern giemie no lejące bgiś cgęściowo bo spimiftwa ^ołjfiego, c gęś: i owo bo ipnuis SOftłjobnici}. Stoturallnemi granicami btjłr) rgefi: Drwęca, ©rp*
nica, SBfta, Spbąnia, Itlatówfa, Drgpc, Omulem, a na północą jgereg jegior. Dólfring: orag brugi uegonp niemieefi, fjriamcifjef Dfyunert**) ułrgpmują, je właściwa magma tego fraifu brgmiała: 3 ia'm,brge. 9iie=
gbpś „3afrgie” cgpłi „3awfrge” ognacgało giemię „ga SGłrą” (SGpcfer).
Jiagroa tai prgetrwafa iw inria bgilfiejfjego. ©ob 2Jiłamq, w ©alfee,
„giemto gawfrgpńjła’’ obejmuje ofołke flftłarop, Wiebjborgo i Sgreńffa i prgpłega ona bo powiatu bgiałbowtjiDiego.
£ronifargc polką i inni, piftąc o 3 i cmi „3 awfrge” po łacinie1, jał to bąło w gwpcgaju, wppifąwali Sajjin, Saofin i ta ł balej. Jiietplło ię nagroę prgeftęcifi, ale wiele iwnąd) taf famo, łrubno fię mierag bgiś po 700 latach borną® leć, jał tej br3miała; magma w owe bawne cgajp.
£ronifarg 3Jiarcin ©aTlus, pi^ącp o- miejgfaikach tej giemi, nagą*
w a ich bitnąmi i obroajnąmi, bowobgi, je prgąbąli oni g nab rgeSi ©Ibą cgąli Sabpi, wąpębgeni prgeg cefarga Matoła SBielfiego, prgeciwfo ftóre*
mu fię gbumtowałi. SJlieli oni mąwębrować na forabiaĄ i prgąbąli nab' górną SBfrę i Słtbę. |>iftarąf polffi, Domin ił Sgulc pomiaba, je mujfiełi to bąć Słowianie, ftóirgą fiiebgiełi nab rgefą £fbq cgąłi Sabą w bgifiejBej Saićfonji. ‘Jitentieecą ucgeni prgągnają, je prgeb pngąbąctem 3 afonu fngpgadfiego jaben jgcgep germańfii na giemi gawłrgąńffiej (Sajjenłanb) nie ofialbł n a ftałe.
3 awfrge gałicgono g cgaferm bo giem prufficł}, łubność miała bpć pofremna 9Jiagurom, ofiabłpim niebałefo.
*) Słrt. Do^ring. Dte ©rengen ber ałtprcufrifdjen 2anbf#aft Saffen.
{3l'Itpreupjl(^e łÓionatf^rift r. 1907, ge^pt 44, pobaije 2 mapą).
**) Der groge &rieg gmiifcłjen ipołen unb bemi Deutfd). Drben (3eit*
f^rift bes SBejtpreufiifdjen ©e}cł)i(^tsoereins ge^ąt XV ftr. 75).
Sarn śnofoef pańfbetpfai 3 G'n>frje, iftóirego granice rrąfreśtif SIrtut Soljnng, ijtanwwDliło Ś^i-aibomo. 3 jąmtiem mi J^ialbaimie pjiiąjane tjelft pabanie o iBrato, Etórą tam m icpal i' rijąbjif.. ftró-l ten- miał pięfną ijebąną cór!?; pragnął ją prując ja itnafjanf ? Jfiąlj? j baM tej morcjąną.
& rat nie gobjił ifi? ma ntałjeńjtmo % obcpim,, chciał bowiem cór!? rapbać ja -rabata'. Cubjoijicmiec prpibpf j njoijjfiem, -jamierjat aiipwtoabijić frótewnę, ale jginął: roraj -5 afodjaną pochłonęła go jiemia.
Ip tn ffięciem j balefiej imopcppp bpł japettme ja.fi raóbj Duń=
cjptóro alba Siarmanóta, ttórji) prjeb tpjiącem lat japufjcjali fi? to te ftromp.
ŚB rajnąĄ rwoffadj pob Sjialbotoeim j i a r p iutoji jn aja brugie jejjcje pabanie, ibarbjo cieSawe, obnoifjące :}łę ba baiumpdj cjajów. Stare
2 im ja--- ajnacja granice pańjierata1, tiw ja ... opmcja granicę, prjepratDabjomą od 1303 raiJu pamiębjr)i 3a!bnem frjp-
jactiim a ffiąjętamt maproieeitiimi.
pobania jamjje gomieroją prarobę bgiejomą: [tarot) fłpjjełi to ob |mowł) bgiabtóm, o tamci ob ([moidj.
SJiiębjp Jtjialbomem a ^ruifiiitourwm i £[ięjt)mbmoretn jnajbuje [ię miejjee, gbgie [traifjp pobobno bud) [tarojptnego Cfięcia prujifiego.
ffltiał tam bammemi -cgiai) i> m pojić fię bmór c p łi gamet „fróla bgiał*
bomffiego”1, ttórip pofiabał bgietną córfę. Gljciaf ją poślubić jotiś prujfi ffiąję, prgąbpłp jbakt. ftróiemna -miała ja j narjecgomego>, a Stół nie Bpibt) mpbat -córcfi j a „prgąibłębę”, bo nie Bpi bóść Bogatą, ijkujiti ffiąję jiproroabgił mojjto, oblegał grobgiificge, ale ,;na[i?’ bgiełnie fię bronili — namet ftólemna pomagała [moim. £iębp tfiągę prujti mbo*
jtał fię ba gamfu i gaBił trółemnę, jato, je go nie djdała, bgiałbomjfi frół taja ł ,yręBalai” rogjjatpać tońmi, a jeBp go* „śmiętajiomecgtanafia”
prgpjąć nie potrgeboinwtła, gamtefjono fam aiłt ciała na bigamie. Dbtąb pofutomać mufi bo fąbnego bnia badj tpculfafli. &ról bgialbomiff i pije*
niójł [moją fiebgibę ma miejfce, gbgie fię bjiś gamet bgiafbomfifi rngno*
[li. ,„Db tego cjaifmtoijię nap .jambąi g ipruifatami fłóciłi t grpjłi” — foń=
cgp fię pobanie.
3iagmę Srujóm ogpli „iptmtji” mprroobją nieitó rp Ijiftort)cp nie*
mieccp, jat 3r- 21. G. o. 6 pedjt*) oraj G. Secfljemm**) ob poJPego mpragu „proca” ; taf nagproali ompd) pogań}fitf| jąfiabóm d)rgeścianie*
golącą. (Słómną Boroiem bronią S n # m bpla proca, ftórą po mi*
ftrgoroiffu młobałi.
£iiftorpt6gułccgptał***) frcnifę Sarolfłaroa, Itomoroifa płocfiego', na ftórego fię pomołuje. Sa-rojłam pobał m tej fronioe bołłabniejfee mia*
bomośct o gmiągfu iprnjóm g Sliajurami, bomobgąc, je giemia pruffa piermotnie, prgeb pigpbpciem mlaściropd) iprnióm, nagpmanpd) ©uba*
mi, nalegała bo ffięcia magomiecfiego. iironifa Śaroflaroa gamierała biujo miabomośoi aieforgpftnpdj i nieprgpjemrnpif) bla 3«tonu frgpjac*
fiego, to tej itrgpjaop mptupili mpąiftfie obpijp jej i gnifjegpiłt.
iftfiąjęta magoroiieccp umajałi giemię gamfrgpńffą ja mŁafną „jato gbobptą prgeg prgobfóm i prjej ni(ł) [amąip rołainpmi mieć jem i jjcjptem.”
Śittj n> rofu 1212 l e r p ł na jiemiatb tpcb cłirgeścijanflmo ^rpftjan, po^obijącp' j pomotffiego robu Jlaroóm. 23x>ł on mnichem jatonu Gp=
[teriórn rt> D limie pob ©bańi[fiem, a ^rpja-cp ob no i i Ii fię bo niego bat=
bjO' rorogo. $erm an S a lt, pierrojjp miftrj trajomp (Canbmeifter), ftótp ftanął m Xoruni-u 1230 roiBu i najraał gaton [mój majomiecfim, nie bo*
ta r ł bo 3>jiatboroa, gbpj ©ternia 3 ,a'®ti3ie bpifa miafnośeią ffiąjąt ponllfticfj.
21 tiebp frjpjacp ja garnęli jiemię łubamftą mpfiełi ją [pomiotem obbać m 1254 r., jattjpm ali fobie jeb pnie ofolice miafta Śibjbanfa.
^ifiąję ^ a jim ic rj tujam[to=Ięcjpdii, bjicbjic jiiemii- profrjpńffiej, miębgp rołiem 1257 a 1260 obftąpił |m o t jiemi tej foóciołomi śm. Śrbjcp m
*) ©e[cf)idjite ber SGaffen, t. I [tr. 52.
**) Semaffnnng unb 2tusru'|tung ber beibnifclj^prengifdjen ^irieger.
2Iłtpnen^ifcbe SJtoaatsfdjrift 1896 [tr. 367.
***) D 3nacjeniu Ś ru s bamnpch, Iftr. 4 i 9.
Gljełmję*) g pftrgejeniem, gębę gai egęść fitmij tupną obpratuiune bęłę mfee jołubne p fpofój bufety jego gmariej jonę.
&fi-ąję ftagimierg p ię tę brył fp-ramami gt-em tofdjobnid), a p-tgetui=
bując trubnośoi g 3atonent, pragnąc unilnąć wojnę, fpngebał giemię fpomą tościołonui — ja t to tuótucps bętnała tu gtuęcpju.
3ato-natui flrgęjactietnn nie pububaia fię ta fprgebaj i gmufił f>if!u=
pa d)ełmiń)łiego, abp mu obftąpił cgęść owej gtemr. 9la famę-m tortcu XIII tnielu, gapetune tu 1299 r-olu, poło-tua gliemi gaitnfegęńfliiej pingefela tu pofiiabani-e p lo n u niemiectiego.
2E rot u 1303 uftalona gofiała granica, uregiułtotuana juj oftatecgnie tu 40 lent popiej**), ©rauica ta prgetrtnakt -mieli, a j bo wojnę świa=
iowej, tiebę to bgietiła giemie Jigefeę miernie-cliiej ob ^rófefttua &-on=
grefonuego.
© ranka toęłlnięta tu 1303 rotu przecięta gie-mtę p tu lrp ń ftg na brnie niemal rótone cgęści, północną g m taftami: Dftróbą, £u=
baw-ą, DUfetotutienti i 9Jibor litem p-rgęłącp-na gofiała bu giem 3 a touu fpgęjacfiego, połubniutoa g mialftami: SBlława, ©Purple, ©ie-djanó-tu prgępabla Ifiąjętom połfłint.
3eben feegep na niej fiebgtai — feegep fforoiańp, pulfti, jebną mo=
tua parto-mała, ftara polfła...
Dl te więc bgimnego, je łubność po obu ftro-nacb granicę prgeg bfu=
gie, bługie wieli eguła gtoiąge! trtui i -mowę ntrgęm-ęwała ferbeegne fto*
funti.
3 a1ftartatoiają fię niejebnt, fputętając na giemiaił) mapriftid) refetfi foplkgeł’ i świ-ątęń, ttór-e wiele ła t łi-egą, a po-djubgią g cpfó-tu ptgcb-=
trgęjactid). 3 ajtonatmają fię, fto mógł te śiuiątmce tu,pieść.
21 ttój ntógł je toębubować, tto ntógł feeęgęć djrgeścijańftwo tuśrób łubności miejftcoitoej fłowiańff iego podjobgenia, ja l nie bratni łub- potfłti ?
31 fłąb nagięli fię ^-rufo-tnie auobec tego, jejeli to- fią giemie pra=
fłotniańjłie, blacgego gbjiemegbgie fpotęla fię nag-tuę ftaropruijłie?
I-o Irgęjacę, tołoniguj-ąt gagarutęią giemię magu-rflą, fprotuabpli Spolafóto, jato najbłigfeętfe fąfiabów, cgęściotuo Dliemeó-to, Itórgę tuśłab
;p 3ałonem prigębęłł urąg ftairęd) SJStufótu g półmocę pańlfittua fwego. ^5ru=
foruie, jato- feegep polre-tunę DJta-guro-m, fpolfecgęli fię łatwo-, 3liemcę=
toloniści bu giemi fię nie prgętuiąpli.
Dlatego- lub pulfti na 3Jiaguracfe taf b arb p jeft bu gi-emi prgętuią=
p n ę , ta! turólfł tu nią to-rgeniami, je gu cber-tuać triubnu... 3tiemcę=
toluniści migbę, je ta! putni-em, turgeni to tę giemię nie ppuściłi, djęt=
•ni-e purgucają giemię, jejeli tp-Ko nabarg-ę fię fpufub-nuść; j-ej-eli- im le-pfee tnaruinli gbgieinbgiej babgą — rguoają tę giemię beg galu.
--- ©milja Su!ertou)a=®iebratuina.
*) Dr. 3S. SRe-fe. Das aSerfealtnis bes beutfiifeien Drb-ette gu ben preatfeifcf)en SBif^ufen im XIII — 3«i'tf(ł)r. bes SBeftpr. ©eficfeitfets:
oereins, gefeęt 35 ftr. 85—89. — 21. ©tualb. Dic ©ruberung preuifeens buirt^ bi-e Deutfdjen t. III ftr. 65.
**) Dutumentę pmieś-cił feiftoinę! 3- ©oigł tu „^ubelfi-e śjSruijlim”-, tumie II ftr. 53 i- tu t. III ftr. 82.