W naszym artykule poświęciliśmy wiele uwagi programom w języku L1SP i systemom algebraicznym opartym na tym języku, ponieważ mamy już w nich pewne doświadczenie, zaś innymi nikt się dotychczas w Polsce, wg naszej wiedzy, nie zajm ow ał. Z tego powodu dalsze rozwijanie programów w LISPie b y ło b y najmniej kłopotliw e. Dla pełniejszego zobrazowania sytuacji w świecie musimy jednak poinform ow ać czytelników, że inne języki (w tym wy mienione uprzednio) skutecznie konkurują z LISPem na tym polu. Część z nich jest dostępna w Polsce, lub może być sprowadzona. W systemie CYFRONET dostępne są języki: SNOBOL (G i m p e 1 1976) SCHOONSHIP, PROLOG ( B i e ń 1974) i oparty na FORTRANIE system FORPREP/ALMAP (M a c h u r a 1975). Doświadczenie w ich wykorzystaniu jest jednak nikłe lub żadne, toteż trudno obecnie coś stwierdzić o ich praktycznej użyteczności. Stosunkowo łatw o mogą b yć zainstalowane na różnych maszynach systemy oparte na FORTRANie — ALTRAN, S A C -1, lub na LISPie - REDUCE. Autorzy niektórych z tych programów wyrażają w publikacjach gotow ość udostępnienia ich innym użytkownikom ( C o h e n , L e r i n g e. S u n d b l a d 1976). Najkorzystniejsze b y ło b y zainstalowanie któregoś z tych języków na dostępnych w Polsce maszynach o dużej pamięci: IBM - 360/370, R40 lub R32.
W ybór odpow iedniego ję z y k a je st ciągle spraw;; o tw artą. Zagadnienia z ło ż o n e w ym agają, ze w zględu na efe k ty w n o ść, specjalnych dopasow anych do nich ję z y k ó w ; z drugiej stro n y szereg zadań m ożna skutecznie rozw iązyw ać w system ach ogólnych w ydaje się zatem , że należy rozw ijać oba ty p y system ów dla zaspokojenia potrzeb ja k najw iększej grupy u żytkow ników . Ciekawe porów nanie kilku system ów obliczeń sym bolicznych, napisanych w różnych ję z y k a c h , zaw iera a r ty k u ł C o h e n a , L e r i n g e ’a i S u n d b l a d a (1 9 7 6 ). W ynika z niego, że naj: w iększe nadzieje rokują system y ALTRA N i SAC—1 o p arte na F O R T R A N ie. System y REDUCE (o p a rty na na LISPie) i SYMBAL nie u stę p u ją im je d n ak w yraźnie, to te ż o stateczne rozstrzygnięcie je st dopiero sprawą ju tra .
W przy szło ści system y i program y tego ty p u pow inny b y ć tw o rzo n e przy w sp ó łp rac y fizyków i innych u ż y tk o w n ik ó w , reprezen tu jący ch realne i k o n k re tn e p o trz e b y , z m atem a ty k a m i, specjalistam i od sztucznej inteligencji i program istam i oferującym i w spółczesne na rzęd zia program ow ania o p otencjalnie bardzo duży ch m ożliw ościach. B y ło b y do b rze, gdyby polscy fizycy i astronom ow ie w łąc zy li się aktyw nie do tego now ego n u rtu badań. „B az ę” w postaci szybkich k o m p u te ró w o dużej pam ięci m am y bow iem w Polsce w ystarczającą. Posiadanie na miejscu w łasnego system u oraz grupy stale zajm ujących się nim ludzi zapew nia najw iększą spraw ność w reagow aniu na p o trze b y u ży tk o w n ik ó w oraz najlepsze w ykorzystanie d o stę p n y c h m ożliw ości technicznych. P o n ad to , w obec wciąż m a łeg o zaaw ansow ania prac w tej dziedzinie istnieją duże szanse, że opracow ując c a ły system sam odzielnie stw orzy się coś zasadniczo lepszego od system ów ju ż istniejących.
*
* s
A utorzy sk ład ają podzięk o w an ie Doc. Drowi G. S i t a r s k i e m u oraz Drowi M. P i n - d o r o w i za pom oc w d o tarciu do n ie k tó ry c h ź ró d e ł inform acji, oraz Drowi M. P i n - d o r o w i za u d o stę p n ie n ie końców ki k o m p u te ra CDC należącej do W ydziału Fizyki UW.
L I T E R A T U R A
A b r a m o v, C. A., 1973, Algorilmy i algoritmiceskije jazyki, 6, 88. B a 1 1, W. E., B c r n s, R. R., 1966, Commun. Assoc. Comp. Mach., 9, 626. B a r 1 o n, D., F i t c h, J . P., 1971, Commun. Assoc. Comp. Mach., 14, 542. B a i I o n, D., F i t c h, J. P., 1972a, Rep. Progr. Phys., 35, 235.
B a r l o n , U., F i t c h, J. P., 1972b, Compulcr J., 15, 362.
B e r s , A., K u 1 p, J. L., K a r n e y C. F. F., 1976, Comp. Phys. Commun., 12, 8 ]. Bi e ń , . ) . St., 1974, Opis systemu PROLOG, preprint, UW, Wydz., Mat.
B o b r ó w , 1). G .(ed.), 1968, Sym bol Manipulation Languages and Techniques, Norl h-Holland. B o n d i, II., v a n d e n B u r g , M. , Me t z n e r , A., 1962, Proc. Roy. Soe. l-ondon, A 269, 21. B o y s, S. F., C o o k, G. B., R e e v e s, C. M., S h a v i 1 1,1., 1956, Nature, 178, 1207. B r u g g e r, K., 1965, J. Appl. Phys., 36, 768.
C a l m e l , J . , P e r r o t t e t , M., 1971, J. Comp. Phys., 7, 191. C a in p b e 11, J. A., 1970, Comp. Phys. Commun., 1, 251. C a m p b e l , J. A., H e a r n , A. C., 1970, J. Comp. Phys., 5, 280. C a m p b c 11, J. A., J e f f r e y s, W. H., 1970, Celesl. Mech., 2, 467.
C a m p b e l l , J. A., K e n l , J . G., M o o r e , R. J ., 1976, BIT (Nordisk Tidskrifl for Informalionsbehan- dling), 16, no 3, 241.
C I a y b r o o k, B. G., 1976, Artificial Intelligence, 7, 203.
48 A. Krasiński, M. Perkowski
llo 11 i ns, G. E,, 1971, Commun. Assoc. Comp. Mach., 18, 515.
D e l a u n a y , C., 1860, Theorie du moiwcmcnt de la Lane, OaulhierVillars, Paris, Vol. t. I) e p r i u A., 1969, Celesl. Mech., 1,12.
I) e p r i j, A., 11 e n r a r d, J., R o m, A. 19711a, Aslron. J., 75, 747. I) e p r i I, A., II e rt r a r d, J ., R o m, A., 1970b, Science, 168, 1569. I) c p r i I, A., II c n r a r d, J., R o m, A., 1970c, Cclest. Mcch., 2, 166. d‘l n v c r n o. It. A., 1975, Gen. Rel. Grav., 6, 567.
K r n s I , G. W., N e w e l l , A., 1969, GPS: A Case Study in Generality and Problem Solving, ACM Mono, ' Academic Press, New York.
F a r lo w, S. J., 1976, Comp, and Math, with Applic., 3, 15.
K i e l c h c r, J. G., CI e m e n s, R. W., M a t z n c r, R. A., T h o r n e, K. S., Z i m m e r m a n , li. A., 1967, Aslrophys. J. Lett., 148, L91.
F IC I e h e r, R., R e c v e s, C. M., 1963, Computer J ., 6, 287.
K r i c k, I., 1977, 8-th Int. Conf. on Gen. Rel. and Grav., Waterloo (Ontario), s. 372.
G e r a r d , J. M., 1 z s a k, I. G., B a r n e I I, M. P., 1965, Coiriniun. Assoc. Comp. Mach., 8, 27. G i m p e 1, j . F. 1976, Algorithm.* in SNOBOL 4, Wiley, New York.
G o 1 d 1) c r g, S. M., 1959, Solution o f an electrical network using a digital computer, M. S. Thesis, M.I.T. G r i e s m e r, J, H., .1 e n k s, R. D., 1971, Proceedings o f the 2 nd Symposium on Symbolic und Algebraic
Manipulation, ACM, S1GSAM, New York, s. 42.
G u s l a v so n, F. G., 1966, Aslron..(., 71, 670.
II e a r n. A* C., 1966, Commun. Assoc. Comp. Mach.. 9, 573. II e a r n, A. C«, 1971, Commun. Assoc. Comp. Mach., 14, 511.
II e a r n , A. C., 1976, A new REDUCE model for algebraic simplification, preprint, Centre de Physique Theorique, Marseille. »•
11 e 1 d m a n n, G., S c h n u p p, P., 1968, J . Comp. Phy s., 3, 208. 11 o r i, G., 1966, Publ. Astron. Soc. Japan, 18, 287.
II o r n e f e 1 d I, L-, 1977, li-lh Int. Conf. on Gen. Rel. and Grav., Waterloo (Ontario), s. 187. II o w a r d, J. C„ 1967, Commun. Assoc. Comp. Mach., 10, 543.
J e f f r e y s , W. II., J971. Commun. Assoc. Comp. Mach., 14, 538.
J o rłl a n, 1). E., K a i n , R. Y., C 1 a p p, L. C., 1966, Comtnun. Assoc. Comp. Mach. 9, 638. K 1 u m p p, A., K a 1 a n, C., 1970, Apollo Guidance, Navigation and Control Memo No E-15411. K o r p e l a , G„ 1976, SIGSAM Bull., 10, no 3, 30.
I. a u r e n I, J. P., 1973, Artificial Intelligence, 4, 69.
L e S c h a e k, A. R . , S c o n a o , P., 1968, Astron. J*, 73, 217.
\1 a c li u r a, M., 1975, EORPREP ALMAP — system manipulacji algebtaK-.xnej. Prace COPAN nr 222. M a r l i n, W. A., F a t e m a n , R. J. , 1971, Proceedings o f the 2-nd Symposium on Symbolic and Algebraic
Manipulation, ACM, New York, s. 59.
M e C o r m a ć k, F. J ., 1975, Comp. Phys. Commun., 9,1. M o s e s, J., 1966, Commun. Assoc. Comp. Mach., 9, 634. M o s e s ,.)., 1971a, Commun. Assoc. Comp. Mach., 14, 527. M o s e s, J., 1971b, Commun. Assoc. Comp. Mach., 14, 548. N e i d e 1 m a n, 1,, 0., 1967, Commun. Assoc. Comp. Mach., 10,167. N e w c o m b, S., 1895, Aslron. Papers Amer. Ephemeris, 5, 301.
N i I s s o n, N. I., 1971, Problem-solving methods in artifitfittl intelligence, McGraw-Hill, New York. P a y n e, A. I)., 1972, Comp. Phys. Commun., 4,100.
P a y n e , A. D., 1976, Comp. Phys. Commun., 12, 145.
P e t r i c k, R. (ed.), 1971, Proc. 2-nd Symp. on Symbolic and Algebraic Manipulation, ACM , New York. P I u m m e r, 11. C., 1960, An introductory treatise on dynamical astronomy, Dover Press, p. 172.
P o p o v, E. V., F i r d ip a n, G. R ..1976,Algoritmiceskije osnovy intellektualnych robotov i iskustvennogo
intellekta, ,,Nauka“ , Moskva.
R e e v e s , C. M., 1966, Commun. Assoc. Comp. Mach., 2, 276.
It i n k. R. A., G u r U, B. P.,1976, BIT (Nordisk Tidskrift for InformationsbehandHng), 16, 161. R i s e h, R. M., 1970, Bulletin of AMS, 76, 6(15.
R o s k i e s, R., 1974, Algebraic calculation by computers. Invited talk at the APS Meeting, Sait Lake City, Utah (preprint, Univ. of Pittsburgh).
S a m in e t , .). B,, B p nd, li., 1964, IEEE Trans. Elect r. Comp., 13, 386. S a m m e I,J, E., 1966, Commun. Assoc. Comp. Mach., 9, 555.
S a m u e l , J. E,, 1968, Proc. of the IFIP Working Conference on Symbol Manipulation Languages, Ho fi row. D. (ed.), Norlh Holland Publ. Comp. Amsterdam, 358.
Sc h n U p p. P.. 1968, Ini. J. Quant. Chem., 2, 599.
S c o n i o. P., I, e Sc h a c k, A. R., T o b e y, R., 1965, Astron- J-, 70, 269. S I a g I e, j. R., 1963, J. Assoc. Comp. Mach., 10, 5117,
S m i t h, W. R„ R i c e, R., C h e s 1 e y, G. P., Lc i 1 i o t i s, T. A., t, u n d st r o m, S. F., C a 11 h a n, M, A„ G ę r a l d , L. D., K u k , T. G., 1971, Spring Joint Comp. Conf., s. 601.
S t o n i c n m e y e r . D . R., 1975, Trans, on Math. Software, 1,147. S I. r u h b c, II., 1974, Comp. Phys. Commun., 8, 1.
St. u m p f f
i
K„ 1959, llimmelsmechanik,
Hand 1,2 Auflagc, VEB Deutscher Verlag der Wissensehaften, Berlin, s. 291.1 a r a s e v i c h , S. V,, 1977, 8-th Int. Conf. on Cen. liel, ami Crav., Waterloo, (Ontario), s. 330. T o b e y, R. G., 1966, Commun. Assoc. Comp. Mach., 9, 742.
V e 11 m a n, M., 1972, Comp. Phys. Commun., 3 (Suppl.), 75.
\V ą c I I a r, M. I)., B a r n e 11, M. P., 1964, Commun. Assoc. ('x>mp. Mach,, 7, 704,
Tom X X V I (1978). Zeszyt 1