A. K o n r a d W a l l e n r o d
U w a g i w s t ę p n e .
K o n r a d W a l l e n r o d w y s z e d ł z d r u k u w s ty c z n iu r . 1828, A le p ie r w s z e z a w ią z k i p o e m a tu s ię g a ją je s z c z e p o ło w y r , 1825, a w ię c c z a só w o d e sk ic h , (W a ż n y to d o w ó d p o ś r e d n i n a to , że w o w y c h c z a s a c h n ie z a jm o w a ły M ic k ie w ic z a w y łą c z n ie z a b a w y i m iło s tk i) . P ie r w s z ą w ia d o m o ść o p i s a n i u W a l l e n r o d a p o s ia d a m y z c z e rw c a r, 1826, O d te g o c z a s u u p ł y n ą ł p r z e s z ło ro k , z a n im p o e m a t b y ł o s ta te c z n ie s k o ń c z o n y (w lip c u a lb o s ie r p n iu r . 1827) , D a n e p o w y ż s z e ś w ia d c z ą o tern, ż e p o e ta d łu g o p r a c o w a ł n a d ty m p o e m a te m — a z k o r e s p o n d e n c ji M a le w s k ie g o w ie m y , że m ia ł w ie le tr u d n o ś c i w o s ta te c z n e m jeg o w y k o ń c z e n iu .
R o z b i ó r . 1)
R o z p a tr z m y n a p r z ó d n a jw a ż n ie js z e m o m e n ty o sn o w y p o e m a tu w e d łu g części, n a k tó r e go: p o e ta s a m p o d z ie lił.
W s t ę p , J a k o k re ś lilib y ś m y o g ó ln ie c h a r a k te r i z n a c z e n ie te g o w s tę p u ? C o m ó w i n a m o c z a sie i m ie js c u a k c ji? („ S to la t m ija ło “ i t, d . O d ja k ie g o c z a s u n a le ż y lic z y ć ty c h sto l a t ? ) . O ile s ta n o w i e k s p o z y c ję p o e m a tu , t. j, p o w ia d a m ia n a s o tern , co z a s z ło p r z e d ro z p o c z ę c ie m a k c ji, i z a z n a c z a , co b ę d z ie je j tr e ś c ią ? („O N ie m n ie ! w k r ó tc e r u n ą d o tw y c h b ro d ó w Ś m ierć i p o ż o g ę n io s ą c e s z e r e g i“ i t, d ,) . Z w ró ć m y r ó w n ie ż u w a g ę n a d w u k r o tn ą w z m ia n k ę o k o c h a n k a c h (w, 43 i 51 — 5 2 ), k t ó r a p o z w a la się 'd o m y ślać , że tr e ś c ią p o e m a tu b ę d z ie n ie ty lk o w a lk a Z a k o n u z L itw ą .
1) W y d a n ie „O ssolineum ", „B iblj, N aro d o w ej“ lub „W ielkiej B iblj.",
1. O b i ó r . W ty m u s tę p ie z a z n a ja m ia m y s ię z p o s ta c ią W a lle n r o d a , W ja k i sp o só b to się d z i e j e ? (b e z p o śre d n io c z y p o śre d n io ? .).
O k re ś lm y g łó w n e r y s y je g o c h a r a k t e r u taik, ja k s ię on e p r z e d s ta w ia ją w r o z w a ż a n ia c h ikom turów . N a c z e m p o le g a t a j e m n i c z o ś ć te j p o s ta c i i z w ią z a n e g o z n i ą p r z y ja ź n ią H a lb a n a ?
I I , N a s tr ó j ta je m n ic z y tr w a w d a ls z y m c ią g u . P o s ta ć P u s te ln ic y i je j r o la w o b io rz e K o n r a d a , C zego d o w ia d u je m y s ię . o n ie j, czeg o o K o n r a d z ie i ich w z a je m n y m s to s u n k u ? Z w ró ć m y u w a g ę n a p ie ś ń 0 W iljL O ile a k c ja p o e m a tu w te j cz ę śc i p o s u w a się n a p r z ó d ?
I I I , W p ie ś n i tr z e c ie j w y r ó ż n ijm y n a s tę p u ją c e s p r a w y : a) z a c h o w a n ie się K o n r a d a , jako^ w ie lk ie g o1 m is tr z a ; b ) o ile- z n a jd u je o n o 'w y
ja ś n ie n ie w ro z m o w ie z P u s te ln ic ą ; e) p r z e s z ło ś ć P u s te ln ic y ; d) o b e c n e p o ło ż e n ie o b o jg a k o c h a n k ó w , ro z d z ie lo n y c h o d sieb ie, c ie rp ią c y c h b e z n a d z ie jn ie , n ie m o g ą c y c h ż y ć b e z sie b ie , a s k a z a n y c h n a ro z łą k ę ; e) n o w e c e c h y d u s z y K o n r a d a , u ja w n io n e w ro z m o w ie z P u s te ln ic ą ,
IY , U c z t a , 1, Z a s ta n ó w m y się n a p r z ó d n a d c a ło ś c ią „ U c z ty “ 1 jej z n a c z e n ie m w p o e m a c ie , O ile m o g lib y śm y n a z w a ć ją p u n k te m k u lm in a c y jn y m u tw o r u i z ja k ie g o p o w o d u ? J h k w y ja ś n ia się tu o s ta te c z n ie s p r a w a W a lle n r o d a , A ld o n y , r o la H a lb a n a ? C z y t e r a z r o z u m ie m y ju ż d o k ła d n ie w s z y s tk o , c o w ic h p o s tę p o w a n iu w y d a w a ło się n a m , w p o p r z e d n ic h p ie ś n ia c h , ta je m n ic z e i z a g a d k o w e ? W c z u jm y się i w m y ś lm y w h is to r ję ż y c ia A lf a - K o n r a d a , s t a r a j m y s ię z ro z u m ie ć p o b u d k i je g o p o s tę p o w a n ia , p o tę g ę jeg o m iło śc i o jc z y z n y , s iłę w oli, h e r o iz m czy n u — a z a r a z e m n ie s z c z ę ś c ie i b ó l jego- ż y w o ta , w y n ik a ją c e z teg o , że r z e c z s z c z y tn a i s z la c h e tn a : p o św ię c e n ie się d l a o jc z y z n y p o c ią g a ło z a s o b ą z k o n i e c z n o ś c i rz e c z n is k ą i n ie g o d n ą : o b łu d ę i p o d s tę p ,
2. Z e sz c z e g ó łó w p o c z ą tk u u c z ty z w ró ć m y u w a g ę n a o b e c n o ść k s . W ito łd a , s to s u n e k W a lle n r o d a d o n ieg o 1, n a n a s tr ó j, w y w o ła n y z j a w ie n ie m się w a jd e lo ty i je g o sło w a m i o L itw ie, b ę d ą c e m i n ie ja k o p r z y
g o to w a n ie m do P ie ś n i i P o w ie śc i.
3. D o k ła d n ie js z e m u ro z b io ro w i p o d d a ć m u s im y P i e ś ń W a j d e l o t y . A w ię c w ja k i n a s tr ó j w p r o w a d z a n a s o d r a z u p ie r w s z y je j o b r a z ? (z a r a z a i je j z e s ta w ie n ie z g ro z ą n a j a z d u ik rz y ż a c k ieg o ). Z w ró ć m y u w a g ę n a w ie rs z e : ,,,A ch! k to lite w s k ą d u s z ę m ó g ł o c h r o n i ć ,„ “ Co w ię c p o z o s ta ło n a ro d o w i, k tó r e g o „ c a ła k r a in a w m o g iłę z a p a d ł a " ? W czem się d u s z a n a r o d u zg n ę b io n e g o w y ra z ić m o g ła ? S ta r a jm y się z ro z u m ie ć d o k ła d n ie n a s tę p u ją c e p ó ź n ie j z w ro tk i o- w i e ś c i — p i e ś n i g m i n n e j. R o z w a ż m y je j c e c h y i w a r to ś c i: a r k a p r z y m ie r z a (s k ą d z a c z e r p n ię te t o p o r ó w n a n ie ? ) , n a c z y n ie m y ś li i u c z u ć n a r o
-141
d u , s tr a ż tr ą d y c y j i p a m ią te k , je j w y ż sz o ść n a d ..rr.alo w an em i d z ie ja m i“ (o b ra z y , k s ię g i? ), w p ły w n a lu d z i (k ie d y t y l k o u s t a j e te n w p ły w ? ) , w s k r z e s z a n ie p rz e s z ło ś c i ( „ J a k o w d z ie ń s ą d n y ..,“ i t, d.).
4. Co1 w ięc ro z u m ie ć b ę d z ie m y p r z e z „ w ie ść g m in n ą “ , „ p ie ś ń g m in n ą “ — c z y ty lk o p o w ie śc i, p o d a n ia (tr a d y c je ) lu d o w e i p o e z ję lu d o w ą , czy ta k ż e p o e z ję , tw o rz o n ą p r z e z p o e tó w i w ie sz c z ó w ?
5. Z e z n a c z e n ie m p ie ś n i łą c z y się z n a c z e n ie p o e tó w -w ie s z c z ó w ; o k re ś lm y ic h cech y , o d m a lo w a n e w k o ń c o w y c h w ie rs z a c h P ie ś n i W a j - d e l ó t y (p rz e le w a n ie w ła s n y c h ogni w p ie rs i słu c h a c z y , b u d z e n ie s e rc , p o d n o s z e n ie d u sz d o1 w ie lk o ś c i).
6. P o w i e ś ć W a j d e l o t y , u tr z y m a n a — w p rz e c iw ie ń s tw ie do P ie ś n i — ■ w to n ie s p o k o jn e g o o p o w ia d a n ia , z a w ie r a d u ż o m a t e r j a ł u d o c h a r a k te r y s ty k i K o n r a d a , A ld o n y i ido r o li H a lh a n a w ż y c iu W a l l e n r o d a , M u s im y tu w ię c z a s ta n o w ić s ię n a d : a) g e n e z ą p a tr jo ty z m u K o n r a d a ; — b) jego s to s u n k ie m do ż o n y ; — c) c h a r a k te re m A ld o n y , u j a w n ia ją c y m się w s to s u n k u do1 m ę ż a , do s p ra w y L itw y , do’ p o s ta n o w ie n ia K o n r a d a ; —^ d ) z n a c z e n ie m H a l b a n a ; — e) p o s ta c ią K ie js tu ta (sz k ic o we, a le p la s ty c z n e tra k to w a n ie ! te g o c h a r a k te r u ) .
7. O k re ś lm y w ra ż e n ie , ja k ie s p r a w ia p ie ś ń i p o w ie ść W a jd e lo ty n a K o n ra d z ie , W ito łd z ie i k r z y ż a k a c h . C z e m u p r z y p is a ć ro z g o ry c z e n ie K o n ra d a , m a lu ją c e się w s ło w a c h : „ Z n a m ja w a s, k a ż d a p io s n k a w a jd e lo ty N ie s z c z ę ś c ie w r ó ż y ,.,“ i t. d,
8. J a k i e z n a c z e n ie d la z ro z u m ie n ia z a m ia ró w K o n r a d a m a ś p ie w a n a p rz e z n ieg o b a lla d a ( A i p u h a r a ) ? D la c z e g o n ie z ro z u m ie li jej N ie m c y ?
V . W o j n a , J a k ie g o o b ra z u u ż y ł p o e ta d la p rz e d s ta w d e n ia g r o z y k lę s k i k r z y ż a k ó w ? (z w ró ć m y u w a g ę n a p o s z c z e g ó ln e e le m e n ty te g o o b ra z u : p o ż o g a , 'lud, p a tr z ą c y trw o ż n ie k u d r o d z e — k ilk u p o d r ó ż n y c h , k o p ią c y c h się p rz e z śn ie g i — z a n im i „ c iż b a r o z p r o s z o n a “ i t, d ,) . W ja k i sp o só b o s ta te c z n ie o d s ła n ia się ta je m n ic a k lę s k i i ta je m n ic a K o n r a d a ? (p o ró w n , „ s ą d t a je m n y “ ),
V I. P o ż e g n a n i e . J a k i e z a m ia r y ż y w i K o n r a d po d o k o n a n iu sw ego w ie lk ie g o1 c z y n u ? C z y c z y n te n d a ł m u z a d o w o le n ie i sz c z ę ś c ie ? S k ą d p o c h o d z i jeg o z g r y z o ta i c h ęć z a p o m n ie n ia o w s z y s tk ie m ? D la czego A ld o n a o d rz u c a je g o p l a n u c ie c z k i? Z a s ta n ó w m y się n a d tern, c o b y się s ta ło , g d y b y A ld o n a u le g ła ż y c z e n io m sw ego m ę ż a i w ró c iła z n im n a L itw ę , C z y K o n r a d z n a la z łb y ta m sz c z ę śc ie i s p o k ó j, p o ty lu p r z e jś c ia c h i c ie rp ie n ia c h , z ty m b ó le m w e w n ę trz n y m , k tó r y go tr a w ił n a w e t p o s p e łn ie n iu z a m ia ró w ? C z y b y ł o n z d o ln y do^ ż y c ia s p o k o j
nego, n o rm a ln e g o 1, p r z e c ię tn e g o ? J a k — w o b e c t e g o —- p r z e d s t a w i n a m
się jego ś m ie rć s a m o b ó jc z a — o ile je s t o n a k o n ie c z n e m i n ie u a ik n io - n e m z a k o ń c z e n ie m jeg o b u rz liw e g o ż y w o ta ?
T ło historyczne.
O c z a sa c h , w k tó r y c h d z ie je się a k c ja p o e m a tu , in fo rm u je ogó ln ie P r z e m o w a p o e ty i p o c z ą tk o w e w ie rs z e p ie ś n i I ( „ S to l a t m ija ło , ja k Z a k o n ik rz y ż o w y ,.,“ ) — sz c z e g ó ły z a ś z n a jd u je m y w „ O b ja ś n ie n ia c h “ p o e ty o ra z w s a m y c h p o s ta c ia c h i n ie k tó r y c h fa k ta c h ,, w y m ie n io n y c h w te k ś c ie (np. z d o b y c ie K o w n a p r z e z k r z y ż a k ó w w r , 1362 lubi b itw a n a d R u d a w ą w r , 1370, o p is a n e w Powieści W a jd e lo ty ) . Z p o w y ż sz e g o w id z im y , że r z e c z c a ła r o z g r y w a się w d ru g ie j p o ło w ie w, X IV . Co' się ty c z y b o h a te r a p o e m a tu , to p o e ta m ó w i o n im o b s z e rn ie w o b ja ś n ie n iu o s ta tn ie m , p o w o łu ją c s ię n a ź r ó d ła h is to ry c z n e , z k tó r y c h c z e r p a ł (K o tz e b u e i in n i). D o w ia d u je m y s ię s tą d , ja k M ic k ie w ic z in te r p r e to w a ł
„ s p rz e c z n o ś c i w c h a r a k te r z e i p o s tę p o w a n iu “ h is to ry c z n e g o W a lle n r o d a ; ta m ż e p o e t a w y p o w ia d a p rz y p u s z c z e n ie , że ó w W a lle n r o d i w s p o m n ia n y w in n e m o b ja ś n ie n iu (13-tem ) W a l t e r S t a d i o n (ry c e rz n ie m ie c k i, w z ię ty w n ie w o lę lite w s k ą , k tó r y p o ś lu b ił c ó rk ę K ie js tu ta ) — s ta n o w ią je d n ą i t ę .sam ą o so b ę, Nietylfco' je d n a k te d w ie p o s ta c i z ło ż y ły się n a b o h a te r a p o e m a tu ; p r z y d a ł m u p o e t a je s z c z e r y
só w in n y c h (ró w n ie ż z a c z e r p n ię ty c h z h is to r ji) a m ia n o w ic ie m ło d e g o L itw in a , im ie n ie m A l f , o ch rz c z o n eg o ' w P ru s ie c h i z o sta ją c e g o ' n a s łu ż b ie w ie lk ie g o m is tr z a W i n r y c h a v o n K n i p r o d e ; te n to ; A lf z d r a d z ił je d n a k sw ego' p a n a i u ła tw ił K ie js tu to w i u c ie c z k ę z w ię z ie n ia k rz y ż a c k ie g o '. D z ie je W in r y c h a d o s ta r c z y ły p o e c ie ró w n ie ż p e w n y c h sz c z e g ó łó w , ja k n p . c u d o w n y w y b ó r K o n r a d a W a lle n r o d a n a m is trz a .
Z p o w y ż sz e g o ' w id z im y , że M ic k ie w ic z w o sn o w ie sw e g o p o e m a tu o p ie r a ł się w p r a w d z ie n a f a k ta c h h is to ry c z n y c h , a le in te r p r e to w a ł je sw o b o d n ie , b r a k i i w ą tp liw o 'śc i ź r ó d e ł h is to ry c z n y c h u z u p e łn ia ł w ła - sn em i d o m y s ła m i (np, p o c h o d z e n ie lite w s k ie W a lle n r o d a i p rz y c z y n y k lę s k i w w y p ra w ie n a L itw ę ) , r y s y i fa k ty , o d n o s z ą c e się do* c z te r e c h p o s ta c i h is to ry c z n y c h , ł ą c z y ł w je d n e j oso b ie W a lle n r o d a , P o d o b n ie ta k ż e p o s ta c i A ld o n y i H a lb a n a m ia ły s w o je o d p o w ie d n ik i w p e w n y c h k r ó tk ic h w z m ia n k a c h h is to ry c z n y c h , a le r ę k ą p o e ty z o s ta ły p r z e k s z t a ł co n e i w y p o s a ż o n e w o d m ie n n e ry s y .
I d e a poem atu.
1. W ś r ó d w s z y s tk ic h p o w y ż e j w y m ie n io n y c h p r z e k s z ta łc e ń n a j- w a ż n ie js z e m i n a jb a r d z ie j o d b ie g a ją c e m o d h is to r ji b y ło u c z y n ie n ie
1 4 3
z W a lle n r o d a u k ry te g o L itw in a . W ja k im c e lu to p o e ta u c z y n ił? J a k ą s p r a w ę m ó g ł d z ię k i te m u u c z y n ić ją d r e m sw e g o p o e m a tu ? C z y t ą s p r a w ą b y ł p r z e d m i o t o w y , o b ra z p rz e s z ło ś c i, c z y „ lo s y A ld o n y “ , c z y t e ż z e m s ta L itw in a n a d k r z y ż a k a m i? N a ty m L itw in ie m u s im y się n ieco z a tr z y m a ć . C z y rz e c z y w iś c ie M ic k ie w ic z o w i c h o d z iło t u o L itw ę i k rz y ż a k ó w , o ic h w a lk i z X IV w ie k u ? P o c ó ż w ta k im r a z ie w p r o w a d z a łb y — w b re w rz e c z y w is to ś c i d z ie jo w e j — o w e g o „ K r y p to litw in a “ z jeg o w y ra fin o w a n ą i o k r u tn ą z e m s tą n a d w ro g ie m ? M ó g łb y p rz e c ie ż o g ra n ic z y ć s ię do o b je k ty w n e g o p r z e d s ta w ie n ia ty c h w a lk . Co' w ię c b y ło c e le m p o e ty ? C o u k r y ł p o d m a s k ą L itw y i k rz y ż a k ó w ? J a k ą s p ra w ę , b lis k ą so b ie i sw o im ro d a k o m , u c z y n ił tr e ś c ią p o e m a tu ?
2, D la c z e g o M ic k ie w ic z m u s ia ł id e ę s w ą u k ry ć , t o z ro z u m ie m y , u p rz y to m n iw s z y so b ie s to s u n k i, ja k ie w ó w c z a s p a n o w a ły w R o s ji i w P o ls c e , z a o s tr z o n ą c z u jn o ś ć w ła d z z p o w o d u n ie d a w n e g o p o w s ta n ia d e k a b r y s tó w i d a w n ie js z e g o p r o c e s u F ilo m a tó w , d a le j o s o b is te p o ło ż e n ie M ic k ie w ic z a (F ilo m a ta , w y g n a n ie c , s trz e ż o n y p rz e z p o lic ję ) . T o w s z y s tk o s p ra w ia ło , ż e p o e ta z m u s z o n y b y ł n ie ty lk o k r y ć się ze s w o ją id e ą , a le w p r o s t z m y lić c e n z u r ę r o s y js k ą p r z e z p r z e d s ta w ia n ie w „ P rz e m o w ie “ c a łe g o p o e m a tu , ja k o o d n o sz ą c e g o się do z a - . m ie rz c h ły c h czasó w , n ic n ie m a ją c e g o w sp ó ln eg o ' z „ in te re s e m i n a m ię tn o ś c ią c z y te ln ik ó w “ — p r z e z o k re ś la n ie go (w k o ń c o w y c h w ie r szach ) ja k o „ p ie ś n i o A l d o n y l o s a c h " , a n a w e t p r z e z z n a c z n e z m ia n y w u k ła d z ie (p o c z ą tk o w o p o w ie ś ć z a c z y n a ć s ię m ia ła o d P ie ś n i W a jd e lo ty , a le p o e ta , o b a w ia ją c się, ż e b y , w y s u n ię ta n a c z o ło , nie z d r a d z iła te n d e n c ji p o e m a tu , w p r o w a d z ił ją d o p ie ro ja k o c z ę ś ć p ie ś n i IV ),
3, P r z y r o z w a ż a n iu id e i n a c z e ln e j K o n r a d a W a l l e n r o d a m u sim y ró w n ie ż u w z g lę d n ić ó w c z e sn e p o ło ż e n ie n a r o d u p o ls k ie g o w s to s u n k u d o p o tę ż n e j, m ilita r y s ty c z n e j R o s ji, a w z w ią z k u Z te rn ro z p a c z liw e m y śli, n a w ie d z a ją c e p o e tę , g d y z a s ta n a w ia ł się n a d sp o s o b a m i i ś r o d k a m i w y z w o le n ia o jc z y z n y . C z y w y d a je się n a m n a tu r a ln e m i u s p r a - w ie d liw io n e m , że p r z y s z e d ł m u n a m y ś l t a k ż e t e n s p o só b , k tó r e g o u ż y ł W a lle n r o d ? W ja k i s p o s ó b u d o w o d n im y , ż e b o h a te r p o e m a tu n ie m ó g ł in a c z e j p o s tą p ić , że do z d r a d y , o b łu d y i p o d s tę p u b y ł z m u sz o n y , że n ie b y ło d l a ń in n e j d r o g i w y jś c ia , a w s z e d ł n a n ią z n ie c h ę c ią i w s tr ę te m ?
4, P r z y p a tr z m y się te m u z a g a d n ie n iu z in n e j s tro n y . J a k i e u c z u c ie p r z e p e łn ia K o n r a d a n a w s k ro ś , /co k a ż e m u p o r z u c ić k rzy żak p w M "
w a lc z y ć
o
w o ln o ś ć L itw y , p o te m p o rz u c ić iżonę“ h a fH ro z ś z ąI
o jc z y z n ę , tu łą ć -sic T p ó ś w iś c ie i ż y ć - ty lk o m y ś lą o z e m śc ie n a w ro g u ? U o so b ięn ie m czego n a z w a ć m o ż e m y K o n r a d a ? Z w ró ć m y u w a g ę n a to , że n i e- n a w i ś ć -do Z a k o n u je s t ty lk o u c z u c ie m ip o e h o d n e m , p ły n ą c e m z u c z u c ia g łó w n e g o : m i ł o ś c i o j c z y z n y , że c e le m K o n r a d a n ie j e s t ri i s z c z e n i ę Z a k o n u d la s a m e g o n is z c z e n ia , l e c z w y z w o l ę - n i c o j c z y z n y — ż c h w ilą , g d y te g o c e lu d o p ią ł, n ie chce a n i c h w ili d łu ż e j o sz u k iw a ć i tę p ić k rz y ż a k ó w ,
5 x 0 i l e m ożm a n a z w a ć K o n r a d a / p o s t a c i ą „ tr a g ic z n ą “ ? O ile w c z y n a c h jeg o -d o strzec m o ż e m y to , co- s ta n o w i -c h a ra k te ry s ty c z n e z n a m ię tra g iz m u , a m ia n o w ic ie , ż e s ą o n e z k o n ie c z n o ś c i t ó w n o- c z e ś n i e d l a sam ego- b o h a te r a d o b r e i z łe , p r z y n o s z ą m u sz c z ę śc ie i n ie s z c z ę ś c ie , triu m f i p o r a ż k ę , s ta n o w ią jego- z a s łu g ę , a le i w in ę z a r a z e m ? P r z y p o m n ijm y so b ie, ż e t a k b y ło n p , z A n ty g o n ą S o fo k le sa , a t a k n i e b y ło z M a r ją M alczew skiego-.
6. Nja czem p o le g a h e r o i z m K o n r a d a ? Z b ie rz m y i u p rz y to m - n-ijm y so b ie t e w s z y s tk ie c e c h y , k tó r e s k ł a d a j ą się n a b o h a lc rs k o ś ć i w ie lk o ś ć je g o d u s z y i k tó r e w y n o s z ą go- n a d łu d z i p rz e c ię tn y c h .
7. J a k a -druga p o s ta ć , o b o k K o n ra d a , m a w s z e lk ie d a n e n a to, a b y ró w n ie ż r e p r e z e n to w a ć id e ę p o e m a tu ? S y m b o le m czego n a z w a li
b y ś m y H a lb a n a ? (-Zważmy, ż e je s t on w a jd e lo tą , p- i e-ś n i a r z e m , w i e s z c z e m ; — ja k ie je s t d z ia ła n ie jeg o p ie ś n i? ) . W z w ią z k u z d z ia ła ln o ś c ią H a lb a n a i ideo l-o g ją P i e ś n i W a j d e l o t y s p ró b u jm y o k r e ślić, c z e m je s t p o e t a i p o e z ja w e d łu g M ic k ie w ic z a , ja k po'jmo-wal on s w o je w ła s n e p o w o ła n ie i w ja k i sp o só b c h c ia ł o d d z ia ła ć n a n a r ó d p r z e z sw ó j p o e m a t.
K o m p o z y c j a , u k ł a d , r o z w ó j a k c ji.
1, D la u c h w y c e n ia is to ty k o m p o z y c ji p o e m a tu m u sim y u ś w ia d o - m ić isobie: a) ja k ie s p r a w y (w ątk i) s k ł a d a j ą się n a tr e ś ć p o e m a tu ; — b) ja k łą c z ą s ię o ne ze so b ą i w ja k i sp o só b z o s t a j ą p rz e p ro w a d z o n e . O tó ż co do p u n k tu p ie rw s z e g o w iem y , ż e s p r a w ą g łó w n ą je s t z e m s t a K o n r a d a . C o b ę d z ie m y u w a ż a li z a s p r a w ę d r u g ą i o- ile n a z w a ć ją m o ż e m y p o b o c z n ą ? C h o d z i o to, c z y s p r a w a z e m s ty m o g ła b y s t a n o w ić s a m a w so b ie tre ś ć p o e m a tu , i c z y k o n i e c z n e b y ło d la jej ro z w in ię c ia i p r z e p r o w a d z e n ia w p ro w a d z e n ie m o ty w u m iło ś c i do A l d o n y ,
2. Co- się ty c z y p u n k tu drugiego- ( ja k ow e s p ra w y -się łą c z ą ) , to z w ró ć m y u w a g ę n a z n a c z e n ie , ja k ie m iło ść m a w ż y c iu K o n ra d a , i w p ły w , ja k i t a s p r a w a w y w ie ra n a p rz e p ro w a d z e n ie 'jego z a m ia ró w . C z y j e s t t o w p ły w p o b u d z a ją c y , c z y h a m u ją c y ? A r o lę H a lb a n a ja k
L itera tu ra . II. 1 4 5 w