Jak powszechnie wiadomo, w niedzielę 13 grudnia 1981 roku wprowadzono stan wojenny na terenie Polski. Ludzie przychodzący nazajutrz do pracy w Instytucie - j a k pamiętam - nie zdawali sobie sprawy, co taki stan w praktyce oznacza, j a k i e będą tego konsekwencje. Nie wiedziano tego również w dyrekcji M I R . Połączenia telefoniczne i teleksowe były wyłączone, nie można się było porozumieć ani z Z G R , ani z Urzędem Gospodarki M o r s k i e j . We wtorek 15 grudnia w „Trybunie L u d u " ukazał się „ W y k a z jednostek organizacyjnych administracji państwowej i gospodarki narodowej objętych militaryzacją." W części tego w y k a z u , dotyczą
cej Urzędu Gospodarki M o r s k i e j , w punkcie 10 w y m i e n i o n o Z G R wraz z podległymi jednost
kami organizacyjnymi. M o g ł o to oznaczać, że również M I R został zmilitaryzowany. Nie pa
miętam j u ż , j a k ą drogą dotarła do nas wkrótce oficjalna wiadomość, że tak jest istotnie, a formalną podstawą militaryzacji Instytutu było zarządzenie dyrektora Z G R z 14 grudnia
Rok 1982 123
1981 roku. M ł o d s z y m czytelnikom tej publikacji przypomnijmy, że we wszystkich zmilitary
zowanych instytucjach obowiązywały między i n n y m i następujące zasady:
- wszystkie zatrudnione w nich osoby uważa się za powołane do służby w jednostce zmi 1 itaryzowanej,
- służba w jednostce zmilitaryzowanej jest równoznaczna z czynną służbą wojskową, - polecenia przełożonych są równoznaczne z rozkazem w warunkach służby wojskowej w czasie wojny.
Do M I R nie skierowano tak zwanego komisarza wojskowego, władze bezpieczeństwa nie zatrzymały ani nie internowały żadnego pracownika Instytutu. Komisja Zakładowa „ S o l i darności" obawiając się jednak aresztowania j e j przewodniczącego dr. Salmonowicza ustaliła, że w takim przypadku tajnym szefem zostanie M. Brzeski. M. L i p i ń s k i w dniu 14 lub 15 grud
nia wyniósł z Instytutu całą dokumentację „Solidarności" i ukrył ją w G d y n i - O r ł o w i e , w p i w n i cy M. Brzeskiego.
Przytoczę tu fragment obszerniejszej relacji napisanej przez doc. E. Stanka w paździer
n i k u 2000 roku.
„Po wprowadzeniu stanu wojennego powstało w MIR podziemie „Solidarności", dzia
łające aż do ujawnienia się w ¡989 r. Była to grupa, w skład której weszli: M. Brzeski, Jolanta Koszteyn, Lesław Ludwig, Z. Polański i Krzysztof Włodarczyk. Zebrania tego grona, które z biegiem czasu się powiększało, odbywały się początkowo w moim miesz
kaniu przy ul. Krasickiego w Gdyni, a po odwołaniu stanu wojennego również na terenie Instytutu. Naszym łącznikiem z podziemnymi władzami „Solidarności" w Gdańsku był M. Brzeski. Dostarczał nam konspiracyjną prasę, odprowadzał do Gdańska składki i pieniądze zebrane na zapomogi dla rodzin internowanych członków związku. M. Brze
ski i jego żona Zofia rozprowadzali podziemną prasę wśród wybranych osób z Instytutu. "
Pierwsze dni i tygodnie działalności instytutu w warunkach stanu wojennego upływały na załatwianiu spraw personalnych. W sprawozdaniu M I R za 1982 rok znajduje się takie stwier
dzenie:
„Zgodnie z zaleceniem władz nadrzędnych dokonano weryfikacji pracowników według kryterium przydatności zawodowej i podporządkowania się decyzjom władz. "
Kierownicy wszystkich komórek organizacyjnych Instytutu otrzymali polecenie, aby kie
rując się tą wytyczną przedstawili dyrekcji listy osób proponowanych do zwolnienia. Sporzą
dzono takie listy i na ich podstawie co najmniej 66 osób otrzymało wypowiedzenia, uzasadnio
ne reorganizacją Instytutu i redukcją etatów. W pionie n a u k o w y m zwolniono 42 osoby, przy czym powody rozwiązania z n i m i u m o w y o pracę b y ł y następujące:
mała wydajność pracy - 16 osób, niesubordynacja - 2 osoby, pijaństwo - 2 osoby,
w y k o n y w a n a praca niezgodna z posiadanym wykształceniem - 2 osoby, ograniczenie niektórych kierunków badań, zbędna specjalność - 8 osób, krótki okres pracy w Instytucie - 2 osoby,
inne przyczyny (trudność współpracy w zespole, słaba dyscyplina, działalność s p r z e czna z obowiązującymi normami i przepisami prawa, destabilizująca pracęw Instytucie)
- 10 osób.
124 Rok 1982
Grupa 10 osób zwolnionych „z innych p r z y c z y n " , musiała odejść z Instytutu najprawdo
podobniej ze względów politycznych. Jeśli mnie pamięć nie m y l i , w pierwszych dniach stanu wojennego zjawił się w M I R oficer Służby Bezpieczeństwa z Gdańska, przekazując listę około 10 osób, które należało bezwzględnie zwolnić. N i e robiłem żadnych notatek dotyczących tej sprawy i nie potrafię j u ż dzisiaj podać żadnego nazwiska z tej listy.
Również na początku 1982 roku nie mniej niż 37 osób odeszło z Instytutu na emerytury, w t y m wcześniejsze, oraz na renty. Znaleźli się wśród nich między i n n y m i w y b i t n y m i specjali
ści, cieszący się poważnym autorytetem w rybołówstwie m o r s k i m - docenci K. Kaźmierski, E. K o r d y l i S. Okoński oraz długoletni, zasłużeni pracownicy Instytutu, j a k na przykład mistrz sieciarstwa M a r i a Domachowska, zastępca głównego księgowego Franciszek Jereczek, labo-rantka Helena Jereczkowa, kasjerka Halina Sawicka, labolabo-rantka Janina Otorowska.
Na początku 1982 roku z Instytutu odeszło nie mniej niż 103 osoby.
O w e sprawy kadrowe b y ł y jedną z przyczyn zmian organizacyjnych, przeprowadzonych w M I R na początku 1982 roku. Zakład Mechanizacji Przetwórstwa Rybnego połączono z Za
kładem Technologii Przetwórstwa Rybnego, tworząc jeden Zakład Technologii i Mechanizacji Przetwórstwa, którego kierownikiem został doc. Dutkiewicz. Zakład Z w i a d ó w Rybackich włą
czono do Zakładu Ichtiologii j a k o pracownię. Zakład Statków i Narzędzi Połowu połączono z Zakładem Automatyzacji i Przetwarzania Danych w jeden Zakład Techniki Rybackiej, któ
r y m kierował dr Ziembo. Z l i k w i d o w a n o Zakład Informacji Prawno-Ekonomicznej i Marketin
gowej w Oddziale M I R w Szczecinie, ponieważ - j a k czytamy w sprawozdaniu Instytutu za rok 1982 - „wygasło zainteresowanie zewnętrzne" jego działalnością. W końcu marca utworzono Samodzielną Pracownię Analiz Ichtiologicznych, powierzając j e j k i e r o w n i c t w o A. K o s i o r o w i .
Trudna sytuacja finansowa Instytutu spowodowała, że statek „Profesor Siedlecki" wyłą
czono na cały 1982 rok z eksploatacji. W maju wycofano także z eksploatacji wysłużonego
„ B i r k u t a " i przeznaczono go do kasacji. Kapitanami tego statku w okresie blisko trzydziestu lat służby w Instytucie b y l i kolejno: Edmund Boryna, Jan Wolanowski, Henryk Frymer, W ł a d y sław K i l a n o w s k i , Jerzy Wosachło, Jan Sokołowski, Jan Chołyst, Ryszard L u d w i g , Krzysztof Orwat, Edward M o ń k o , Jan Traczyk, Benedykt Styburski. Na początku września sprzedano
„Profesora Boguckiego" przedsiębiorstwu „ D a l m o r " , które czarterowało ten statek od prze
szło dwóch lat. Podczas wszystkich w y p r a w organizowanych przez M I R na „Profesorze B o g u c k i m " dowodził n i m kpt. Jan Sokołowski.
Na B a ł t y k u pozostał Instytutowi jeden t y l k o statek, o k t ó r y m tak pisano w sprawozdaniu M I R za rok 1982.
„Doktor Lubecki" nie jest przystosowany do prac oceanograficznych w takim stopniu, jak wymagają tego nowoczesne metody tego rodzaju prac. Wprowadzenie do eksploata
cji nowego statku badawczego Instytutu do prac na Bałtyku jest jednym z najpilniejszych problemów, jakie należy rozwiązać w możliwie najkrótszym czasie. "
Trawler „ W i e c z n o " w okresie od 25 marca do 23 lipca 1982 rok odbył kolejną wyprawę na środkowy Atlantyk na połowy dużych ryb pelagicznych taklami t u ń c z y k o w y m i . Tym razem k i e r o w n i k i e m n a u k o w y m rejsu b y ł W. Blady, natomiast kapitanem statku Jan Chołyst.
D w a j pracownicy naukowi M I R , doktorzy A. O r ł o w s k i i O. Wrzesiński przebywali na szwedzkim statku badawczym „ A r g o s " , uczestnicząc od 27 września do 3 listopada w hydro-akustycznym szacowaniu zasobów ryb bałtyckich.
Rada Naukowa M I R , powodowana trudną sytuacją finansową Instytutu, przyjęła na po
siedzeniu 18 maja 1982 roku projekt uchwały i upoważniła do ostatecznego j e j zredagowania
Rok 1982 125
Prezydium Rady. Zebrało się ono 9 czerwca 1982 r o k u , aby opracować i przyjąć tekst owej uchwały. Oceniono w niej bardzo pozytywnie dorobek Instytutu i jego zasługi zarówno dla nauki, j a k i dla rybołówstwa morskiego, uznano za prawidłowe kierunki działalności M I R i stwierdzono niezbędność j e j kontynuowania. Dokument ten wyrażał dalej zaniepokojenie niestabilną materialną sytuacją Instytutu oraz przekonanie, że władze zapewnią odpowiednie środki na działalność Instytutu. Uchwała zwracała uwagę na niezbędność prowadzenia przez M I R pewnego zakresu badań podstawowych. Zawierała ona między innymi następujące sformu
łowania.
„Nie wolno dopuścić do tego, aby MIR został sprowadzony okresowymi trudnościami gospodarczymi do roli instytucji świadczącej jedynie doraźne doradztwo oraz rozwiązu
jącej bieżące tylko, drobne problemy o charakterze technicznym i gospodarczym.
Nie można widzieć roli nauki tylko przez pryzmat komercjalizmu, ponieważ musi ona spełniać określone i właściwe dla niej zadania, będące jednym z podstawowych elemen
tów racjonalnej polityki gospodarczej państwa. Dla takiego ukierunkowania dalszej dzia
łalności MIR należy zapewnić odpowiednie środki budżetowe. "
W k i l k a dni po przyjęciu przez Prezydium Rady N a u k o w e j M I R tej uchwały Instytut obchodził swoje sześćdziesięciolecie. W dniu 17 czerwca odbyła się uroczysta akademia oraz sesja naukowa. W akademii uczestniczyli liczni zaproszeni goście, przedstawiciele władz po
litycznych i administracyjnych, ośrodków akademickich i naukowych, Marynarki Wojennej i morskiego przemysłu rybnego. Zasłużeni pracownicy Instytutu otrzymali wysokie odznacze
nia państwowe.
Stan wojenny nie wpłynął w większym stopniu na ograniczenie współpracy międzynaro
dowej Instytutu i zagranicznych wyjazdów jego pracowników. Wydarzenia 1981 roku były pod t y m względem bardziej odczuwalne.
W okresie, o j a k i m tu m o w a zagraniczne kontakty Instytutu b y ł y j u ż bardzo rozległe.
B y ł o to spowodowane między i n n y m i przystępowaniem Polski od lat siedemdziesiątych do takich międzynarodowych porozumień w dziedzinie rybołówstwa i związanych z n i m badań naukowych, które we wcześniejszych latach albo jeszcze nie istniały, albo nasz kraj nie był zainteresowany ich działalnością. Dla przykładu w y m i e n i ę Międzynarodową Komisję Rybo
łówstwa Morza Bałtyckiego ( I B S F C ) , Komisję Ochrony Bałtyckiego Środowiska Morskiego, zwaną K o m i s j ą Helsińską ( H E L C O M ) , Komitet N a u k o w y Badań Antarktycznych ( S C A R ) i Komisję Zachowania Morskich Ż y w y c h Zasobów A n t a r k t y k i ( C C A M L R ) , czy Konwencję o Ochronie i Zarządzaniu Zasobami Mintaja w Centralnej Części M o r z a Beringa (CBSPC).
Omawianie udziału naukowców M I R w pracach tych organizacji, a także innych jeszcze, o których tu nie wspominam, gdyż była j u ż o nich wielokrotnie m o w a , j a k na przykład o M i ę dzynarodowej Radzie Badań Morza (ICES) czy porozumieniu państw socjalistycznych w dzie
dzinie rybołówstwa morskiego z lipca 1962 roku, przekraczałoby znacznie ramy tej publikacji.
Jeśli chodzi jeszcze o sprawy dotyczące pracowników Instytutu w okresie stanu wojen
nego, nie sposób nie wspomnieć o ciężkim zranieniu dr. K u ź m y z Zakładu Technologii pod
czas b u r z l i w y c h zajść w Gdańsku w pierwszych dniach maja 1982 roku. Gdy przyglądał się t ł u m o w i manifestantów ciągnących ulicą Kartuską, został nagle rażony w twarz j a k i m ś ładun
k i e m - być może z rakietnicy - który w y b i ł mu k i l k a zębów i przebił podniebienie. Spędził w szpitalu przeszło 3 tygodnie.
W końcu grudnia 1982 roku w M I R pracowało 459 osób, o 160 mniej w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku.
126 Lata 1983-1985
L A T A 1 9 8 3 - 1 9 8 5
Od 15 stycznia 1983 roku zniesiono militaryzację M I R (na podstawie zarządzenia ministra-k i e r o w n i ministra-k a Urzędu Gospodarministra-ki Morsministra-kiej z 31 grudnia 1982 roministra-ku). Zapoczątministra-kowany t y m aktem rok nie przyniósł szczególnie doniosłych dla Instytutu wydarzeń, a te, które zasługują na odnotowanie, omawiam w chronologicznym porządku.
W dniu 24 lutego odbyła się w Instytucie wyjątkowa pod względem f o r m a l n y m , obrona rozprawy doktorskiej pt. „Elementy biologii, formy grupowego występowania i zasoby antarktycznego kryla Euphausia superba Dana (Crustacea)". Pracę tę przygotowali dwaj autorzy -hydroakustyk Janusz Kalinowski z Zakładu Ichtiologii i biolog Zygmunt Witek z Zakładu Oce
anografii. Ich promotorem b y ł prof. Popiel. Obydwaj uzyskali doktoraty.
W marcu, dzięki porozumieniu między Instytutem a przedsiębiorstwem „ D a l m o r " na
u k o w c y z M I R w y p ł y n ę l i na trawlerze „ A r c t u r u s " w rejs na Morze Scotia. W ekipie naukowej Instytutu, którą kierował dr B y k o w s k i , b y l i : A. D o w g i a ł ł o , W i k t o r K o ł o d z i e j s k i , W. Wołoszyk i laborant Mieczysław Pręda. Podczas rejsu prowadzono eksperymentalne, przemysłowe poło
wy k r y l i oraz badania techniczno-technologiczne związane z ich wykorzystaniem. Połowy roz
poczęto 21 kwietnia koło Południowej Georgii, a zakończono je 10 maja 1983 roku.
Na posiedzeniu Rady Naukowej Instytutu, które odbywało się 29 kwietnia uczczono j u bileusz 35-lecia pracy prof. Józefa Popiela w M I R .
W połowie maja laborant z Zakładu Ichtiologii, Karol Czech, poprzednio kierownik Działu Spraw Osobowych M I R , wypłynął na trawlerze przedsiębiorstwa „ O d r a " na północno-wschodni Pacyfik, gdzie w y j ą t k o w o długo, przez k i l k a miesięcy gromadził materiały do badań ichtiolo-gicznych (masowe pomiary ryb, ich biologiczne analizy, rejestrowanie przebiegu i wydajności p o ł o w ó w ) .
Od 16 maja do 1 czerwca trwał rejs „Profesora Siedleckiego", który do kwietnia włącz
nie b y ł jeszcze wyłączony z eksploatacji, na B a ł t y k u . Statkiem d o w o d z i ł kpt. Babiak, kierow
n i k i e m n a u k o w y m rejsu był dr Richert. W ekipie badawczej b y l i naukowcy i specjaliści z różnych instytucji. Prowadzono prace biologiczno-rybackie i sozologiczne. W morzu 29 maja spotkano radziecki statek badawczy „ Z w i e z d a B a ł t i k i " , a dwa dni później statek badaw
czy „ E i s b a r " z N R D , co p o z w o l i ł o na dwukrotne przeprowadzenie interkalibracji echosond.
Trawler „ W i e c z n o " wyszedł 16 lipca po raz trzeci w rejon środkowo-wschodniego A t l a n t y k u aby ł o w i ć duże ryby pelagiczne na takie tuńczykowe. Oprócz ekipy naukowej M I R pod kierunkiem R. Długosza, w rejsie t y m , zakończonym 26 listopada, uczestniczyli dwaj przed
stawiciele przedsiębiorstw p o ł o w ó w dalekomorskich z „ D a l m o r u " i z „ O d r y " oraz Ryszard W y r z y k o w s k i z W y t w ó r n i F i l m ó w Oświatowych w Ł o d z i , dokumentujący przebieg połowów.
„Profesor Siedlecki", dowodzony przez kpt. L u d w i g a , odbył kolejny rejs na B a ł t y k u , trwający od 25 sierpnia do 14 września. K i e r o w n i k i e m licznej ekipy naukowej, składającej się z pracowników M I R i różnych instytucji, był początkowo doc. Piechura, który po zorganizo
waniu pracy i badań na statku, 31 sierpnia zszedł na ląd z redy portu we W ł a d y s ł a w o w i e , gdyż czekał go wyjazd do Jemenu. Pracował przez parę lat w Adenie, gdzie j a k o ekspert Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Wychowania, N a u k i i K u l t u r y ( U N E S C O ) w dziedzinie oceanografii organizował Morskie Centrum Badawcze. Funkcję kierownika ekipy naukowej na „Profesorze Siedleckim" w t y m rejsie przejął po n i m dr B o r o w s k i .
W związku z wyjazdem doc. Piechury za granicę, na kierownika Zakładu Oceanografii powołano prof. Popiela, a stanowisko kierownika Zakładu Ichtiologii (po prof. Popielu) objął doc. Stanek.
Lala 1983-1985 127
Również we wrześniu nastąpiła zmiana kierownika Zakładu Rybołówstwa Bałtyckiego, dr Richert odszedł z Instytutu do pracy w Biurze Zrzeszenia Rybaków Morskich w G d y n i , a jego obowiązki przejął dr B o r o w s k i .
W dniu 22 października „Profesor Siedlecki" wyruszył na antarktyczne w o d y A t l a n t y k u , by wziąć udział w D r u g i m Międzynarodowym Eksperymencie B I O M A S S , z w a n y m w skrócie S I B E X . W rejsie t y m , który z udziałem M I R organizował i finansował Instytut Ekologii P A N , statkiem dowodził kpt. L u d w i g . Celem rejsu była w y m i a n a załogi na stacji imienia A r c t o w -skiego, dostarczenie tam zaopatrzenia oraz przeprowadzenie badań przewidzianych w progra
mie S I B E X i rybackiego zwiadu na rozpoznanych wcześniej łowiskach. Dnia 10 listopada w drodze do rejonu badań spotkano w morzu „ W i e c z n o " . W dniu 21 listopada zawinięto do Rio de Janeiro, gdzie zszedł ze statku profesor Rakusa-Suszczewski, zmuszony do tego ro
dzinnymi względami. Jego funkcję naukowego kierownika rejsu przejął po n i m dr B y k o w s k i . Postój w porcie trwał do 23 listopada. Na statku przyjęto ponad dwudziestoosobową grupę brazylijskich oficerów Marynarki Wojennej i naukowców zajmujących się badaniami morski
m i . Od 5 do 9 grudnia „Profesor Siedlecki" stał w Zatoce A d m i r a l i c j i u brzegów Wyspy Króla Jerzego. Na stację Arctowskiego wyokrętowano 20 osób z P A N i wyładowano około 70 ton zaopatrzenia. Badania rozpoczęto 10 grudnia, a zakończono 8 stycznia 1984 roku. Nazajutrz
„Profesor Siedlecki" ponownie wszedł do Zatoki A d m i r a l i c j i . Zaokrętowano grupę osób, które zakończyły pracę na stacji Arctowskiego. Podczas pobierania w o d y węże doprowadzające ją na statek dostały się na wał napędowy śruby i w dziobowy ster strumieniowy. Płetwonurek Maciej Lipski z Instytutu Ekologii P A N zdołał je częściowo usunąć. Jego pomoc była nieoce
niona, dzięki niej „Profesor Siedlecki" mógł 11 stycznia opuścić Zatokę A d m i r a l i c j i . W dro
dze powrotnej do kraju 23 stycznia zawinął na trzy dni do Rio de Janeiro. Podczas przechodze
nia przez Kanał K i l o ń s k i 18 lutego na „Profesorze S i e d l e c k i m " złożyła w i z y t ę grupka zachod-nioniemieckich naukowców, którzy brali udział w badaniach S I B E X . Do G d y n i powrócono 20 lutego 1984 roku.
Dr Sosiński habilitował się w 1983 roku w A k a d e m i i Rolniczej w Szczecinie.
Rok 1983 był rekordowy pod względem liczby zwiedzających M u z e u m i A k w a r i u m In
stytutu, sięgnęła ona ponad 349 000 osób.
W końcu grudnia 1983 roku w Instytucie pracowało 451 osób.
Należy także odnotować, że w związku z reformą gospodarczą Zjednoczenie Gospodar
ki Rybnej weszło w stan l i k w i d a c j i od 1 stycznia 1983 r o k u , a rozpoczynało działalność Zrze
szenie Przedsiębiorstw Gospodarki Rybnej ( Z P G R ) w Szczecinie (formalnie od 1 czerwca 1983 roku). Odtąd M I R podlegał j u ż bezpośrednio t y l k o U r z ę d o w i Gospodarki M o r s k i e j , po
dobnie j a k przed 1965 rokiem Ministerstwu Żeglugi.
Rok 1984 nie przyniósł żadnych zmian organizacyjnych w M I R , zmienił się natomiast naczelny dyrektor Instytutu, o czym mowa nieco dalej. Okres ten charakteryzował się ,,spię
trzeniem ważnych międzynarodowych konferencji, w których przygotowaniu i przeprowadze
niu uczestniczyła znaczna liczba pracowników MIR" - j a k czytamy w sprawozdaniu z działal
ności Instytutu w 1984 roku. Od 23 lutego do 3 marca obradował w Sopocie Komitet Organi
zacyjny Szóstej Konferencji Naukowo-Technicznej w sprawie Rozwoju Flot Rybackich Państw Członkowskich Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej*. Przewodniczącym polskiego
pod-*Z inicjatywy Związku Radzieckiego od listopada 1956 r. konferencje o tej tematyce odbywały się co kilka lat w Leningradzie.
128 Lala 1983-1985
komitetu organizacyjnego tej konferencji b y ł prof. Ropelewski. Szósta Konferencja odbyła się w Leningradzie w dniach od 30 lipca do 6 sierpnia 1984 roku. Polska delegacja na tę konferen
cję, liczyła 39 osób, w t y m 7 osób z M I R . W okresie od 24 września do 1 października trwały w G d y n i obrady dziesiątej, jubileuszowej sesji Międzynarodowej K o m i s j i Rybołówstwa M o rza Bałtyckiego. Uczestniczyło w niej czterech pracowników M I R , d w ó c h - j a k o delegaci Polski i dwóch j a k o eksperci. Około dwudziestu osób z Instytutu brało udział w przygotowaniu i organizacji tej konferencji. Od 25 do 28 września parę osób z M I R uczestniczyło w posiedze
niu grupy ekspertów K o m i s j i Helsińskiej ( H E L C O M ) , które odbyło się w G d y n i . Czternasta konferencja pozarządowej Organizacji Oceanografów Bałtyckich obradowała w G d y n i od 28 września do 2 października. Uczestniczyło w niej 5 osób z M I R . W dniu 18 października odbyła się w Warszawie międzynarodowa konferencja zorganizowana przez P A N , poświęcona badaniom n a u k o w y m w dziedzinie rybołówstwa morskiego w strefie subtropikalnej i tropikal
nej. Uczestniczyło w niej 6 osób z M I R , które w y g ł o s i ł y pięć referatów.
Rok 1984 charakteryzowała także utrzymująca się od w i e l u miesięcy niepewność kie
r o w n i c t w a i pracowników Instytutu co do stanu prawno-organizacyjnego i finansowego M I R w najbliższej przyszłości. Oczekiwano ukazania się nowej ustawy o instytutach naukowo-ba
dawczych oraz regulacji płac w tych placówkach, w których od dawna nie była ona dokonywa
na. Ten stan rzeczy powodował między i n n y m i odchodzenie z Instytutu dobrych, wartościo
w y c h pracowników szukających lepszych zarobków w innych instytucjach i przedsiębior
stwach. W okresie od sierpnia 1983 roku do końca października 1984 roku 86 osób z w o l n i ł o się z M I R z własnej inicjatywy.
W dniu 28 września 1984 roku ukazało się zarządzenie ministra nauki szkolnictwa w y ższego i techniki, sekretarza naukowego PAN oraz ministra-kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej o powołaniu Międzyresortowej K o m i s j i Badań M o r s k i c h , która na swojego prze
wodniczącego wybrała 30 października 1984 roku profesora Jerzego Doerffera z Politechniki Gdańskiej, wiceprzewodniczącego Rady Naukowej M I R . Sekretarzem k o m i s j i została dr Bar
bara Rusinowa z Zakładu E k o n o m i k i M I R . Komisja ta kontynuowała działalność Międzyre
sortowej K o m i s j i Badania i Wykorzystania Zasobów M ó r z i Oceanów, utworzonej 8 maja 1981 roku zarządzeniem ministra szkolnictwa wyższego i techniki oraz ministra handlu zagra
nicznego i gospodarki morskiej, a j e j przewodniczącym był przez pewien czas prof. Ropelew
ski. Sekretariat tej k o m i s j i także znajdował się przy M I R .
W 1984 roku oba duże statki badawcze M I R operowały na wodach środkowego Atlanty
k u . „Profesor Siedlecki" wyruszył 16 lipca, aby prowadzić badania wynikające z porozumie
nia rybackiego państw socjalistycznych z lipca 1962 roku. W rejsie t y m „Profesorem Siedlec
k i m " dowodził kpt. L u d w i g , k i e r o w n i k i e m naukowym b y ł dr L i n k o w s k i . W drodze do rejonu badań (na zachód od dwustumilowej strefy Hiszpanii i Portugalii) zawinięto do Rostocku, gdzie zaokrętowano 6 naukowców z N R D i 4 z Kuby. Badania rozpoczęto 25 lipca. Na począt
ku sierpnia przyjęto w morzu 2 naukowców z radzieckiego trawlera. Zaopatrzenie pobrano w końcu sierpnia w Las Palmas, a paliwo w morzu z radzieckiego zbiornikowca „Debretsen".
W końcu września szalupa z radzieckiego trawlera zabrała Rosjan. W drodze powrotnej do kraju zawijano na redę Southampton (naprawa komputera i dalekopisu) i do Rostoku, gdzie w y o k r ę t o w a n o K u b a ń c z y k ó w i N i e m c ó w oraz ich wyposażenie. Do G d y n i przypłynięto 12 października. Rejs ten odbywał się w ramach międzynarodowej w y p r a w y „ O t w a r t y ocean 1984" (analogia do podobnej w y p r a w y w 1978 roku), w której uczestniczyły również statki z B u ł g a r i i , N R D i ZSRR. Celem wspólnie prowadzonych prac było określenie możliwości poło
w ó w błękitków, makreli, ostroboków, drobnych ryb mezopelagicznych i kalmarów we
wspo-"Michał Siedlecki"
„Birkut"
„Doktor Lubecki"
„Wieczno"
„Profesor Sielecki"
„Profesor Bogucki"
„Stynka"
„Balt¡ca"
Lala 1983-1985 129
m n i a n y m rejonie. „Profesor Siedlecki" p r z y w i ó z ł z tego rejsu zaledwie około 4,5 tony ryb, w t y m około 3400 kg nieznanych u nas kaproszy.
W okresie od 14 listopada do 19 lutego 1985 roku „ W i e c z n o " odbyło czwarty rejs na p o ł o w y dużych ryb pelagicznych w rejon środkowowschodniego A t l a n t y k u . K i e r o w n i k i e m n a u k o w y m b y ł ponownie R. Długosz.
W 1984 r o k u , j a k j u ż wspomniałem, nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora M I R . Otóż w pierwszej dekadzie lipca doc. Draganik odszedł z Instytutu, aby objąć obowiązki za
stępcy sekretarza wykonawczego M i ę d z y n a r o d o w e j K o m i s j i R y b o ł ó w s t w a P o ł u d n i o w o -Wschodniego A t l a n t y k u , z siedzibą w Madrycie. Do 12 listopada stanowisko naczelnego dy
rektora Instytutu pozostawało nieobsadzone. Nie czyniłem nic w t y m kierunku, aby się na nie dostać. Późną jesienią, nie pamiętam j u ż kiedy, dotarła do mnie wiadomość, że mam zostać powołany na naczelnego dyrektora M I R . N i e pamiętam moich ówczesnych doznań z t y m zwią
zanych. Dnia 13 listopada 1984 roku w sali konferencyjnej Instytutu minister- kierownik Urzę
du Gospodarki Morskiej Jerzy Korzonek wręczył mi nominację w obecności wiceprzewodni
czącego Rady Naukowej M I R prof. Doerffera, k i e r o w n i k ó w komórek organizacyjnych Insty
t u t u i p r z e d s t a w i c i e l i d z i a ł a j ą c y c h w M I R o r g a n i z a c j i . O d b y l i ś m y p ó ź n i e j spotkanie z ministrem w węższym gronie, omawiając ważniejsze problemy działalności Instytutu.
B y ł e m pierwszym po drugiej wojnie światowej bezpartyjnym dyrektorem M I R . Sądzę, że do powołania mnie na to stanowisko przyczyniło się pełnienie przeze mnie wówczas funkcji przewodniczącego Rady Miejskiej P R O N w G d y n i . Jesienią 1982 roku zaproszono mnie do Urzędu Miejskiego w G d y n i i zaproponowano objęcie wspomnianej f u n k c j i . Nie byłem t y m zachwycony, odpowiedź miałem dać za dzień - dwa. W Instytucie poprosiłem do siebie kie
r o w n i k ó w zakładów naukowych i zapytałem, co sądzą w tej sprawie, czy z punktu widzenia interesów Instytutu powinienem objąć funkcję w P R O N . Jak pamiętam prawie wszyscy odpo
w i e d z i e l i , że tak. Jedynie prof. Polański b y ł innego zdania. Idąc za głosem większości przyją
ł e m tę funkcję.
W czasie kiedy obejmowałem k i e r o w n i c t w o Instytutu pracowało w n i m 450 osób.
Pierwszą sprawą, którą zająłem się na przełomie lat 1984-1985, było powołanie zastępcy dyrektora Instytutu do spraw naukowych, k t ó r y m pozostawałem od 1967 roku. Widziałem jedynego kandydata z M I R na to stanowisko - doc. Dutkiewicza. Zasięgnąłem w tej sprawie opinii k i e r o w n i k ó w zakładów naukowych. Stwierdziłem z zadowoleniem, że wszyscy podzie
lali mój punkt widzenia. Wystąpiłem z odpowiednim wnioskiem do ministra-kierownika Urzę
lali mój punkt widzenia. Wystąpiłem z odpowiednim wnioskiem do ministra-kierownika Urzę