Badania empiryczne przeprowadzone wśród 200 turystów odwiedzających woje-wództwo podlaskie (w 4 miejscach atrakcyjnych turystycznie, tj. Góra Grabarka, Tykocin, Supraśl oraz Kruszyniany) wykazały, że dla 89% respondentów jest to region wielokul-turowy. Podczas swoich podróży dostrzegają oni przejawy obecności przede wszystkim kultury białoruskiej (80%), tatarskiej (60%), litewskiej (38%) oraz żydowskiej (30%)24. Słabo widoczne i niewzbudzające zainteresowania turystów są kultury staroobrzędowców, niemiecka oraz romska.
24 Wyniki badań A. Laskowskiej, Wielokulturowość jako czynnik rozwoju wybranych produktów turystycznych województwa podlaskiego, Katedra Polityki Europejskiej, Finansów Publicznych i Marketingu SGGW, Warszawa 2011 (maszynopis).
Katarzyna Gralak
120
Z badań wynika, iż najpopularniejszym produktem turystycznym województwa pod-laskiego jest Święta Góra Grabarka, która jest znana niemalże 75% badanych. Wynikać może to z faktu, iż jest to również popularne miejsce prawosławnych pielgrzymek, które odbywają się co roku w sierpniu i o których informuje się w mediach.
Ponad 50% ankietowanych zna również Szlak Tatarski, który w ostatnich latach stał się markowym produktem turystycznym Podlasia. Trasa jest promowana przez władze lokalne i regionalne oraz przez samych Tatarów, którzy starają się ją urozmaicać oraz udzielają informacji na temat swojej kultury i religii, wydają foldery informacyjne.
Tabela 6. Najpopularniejsze produkty kulturowe województwa podlaskiego w opinii turystów
Produkt turystyczny Liczba osób % badanych
Szlak Tatarski 115 57%
Szlak Prawosławnych Świątyń 55 28%
Kraina Otwartych Okiennic 35 17%
Grabarka – Święta Góra Prawosławia 148 74%
Szlak Rękodzieła Ludowego 30 15%
Wędrówki Kresowe 65 33%
Szlak Religii i Świątyń Prawosławia 37 18%
Źródło: badania własne.
Wśród wymienionych produktów na trzecim miejscu znalazły się Wędrówki Kresowe, obejmujące sieć szlaków na terenie całego województwa – rowerowych, kajakowych i konnych – które umożliwiają połączenie sportu i aktywnego wypoczynku z poznawaniem walorów kulturowych obszaru. O Szlaku Świątyń Prawosławnych słyszało 28% badanych, co nie jest zadowalającym wynikiem, biorąc pod uwagę, iż województwo podlaskie jest polską „stolicą” prawosławia, a wpływy kultury białoruskiej zauważa 80% odwiedzających ten region.
Kolejne trzy produkty znane są 15–18% ankietowanych: Kraina Otwartych Okiennic, Szlak Rękodzieła Ludowego oraz Szlak Religii i Świątyń Podlasia. Pierwsze dwa podmioty Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna stara się wypromować, m.in. poprzez umieszczenie treści o nich w informatorze, jednak aby odnieść sukces należy podejmować również działania na miejscu – należałoby stworzyć infrastrukturę turystyczną oraz bazę towarzyszącą, aby zachęcić ludzi do zatrzymania się w tych miejscach.
Podsumowanie
Województwo podlaskie jest postrzegane jako najbardziej wielokulturowy region Pol-ski. Na jego obszarze znajduje się duża liczba produktów turystycznych, które powstały w oparciu o zróżnicowanie kulturowe regionu.
Wielokulturowość województwa podlaskiego i jej wykorzystanie… 121 Jak wynika z badań, produkty turystyczne odnoszące się do danej kultury, innej niż polska, cieszą się popularnością, a zasoby i walory kulturowe stają się wielkim i coraz czę-ściej docenianym społecznie bogactwem. Bardzo intensywnie promowana i udostępniana odwiedzającym jest kultura białoruska, o czym świadczy obecność w materiałach promo-cyjnych ponadregionalnych produktów turystycznych, tj. Podlaskiego Szlaku Kulturowego
„Drzewo i Sacrum”, Świętej Góry Grabarka oraz organizowanego cyklicznie do 2019 roku festiwalu muzyki białoruskiej Basowiszcza. Wśród turystów znany i szeroko promowany jest również Szlak Tatarski, a ponieważ znaczną wartość dla kultury materialnej regionu stanowi tradycyjne budownictwo drewniane (sakralne i świeckie), funkcjonuje też kilka obiektów oraz szlaków i imprez z nim związanym.
Podsumowując wyniki badań, należy stwierdzić, iż województwo podlaskie powinno budować swoją markę turystyczną w oparciu o produkty bazujące zarówno na walorach przyrodniczych, jak i zróżnicowaniu kulturowym, bo to one są największą atrakcją dla osób przybywających w te rejony. Zdecydowanie powinno się jednak wzbogacić działa-nia promocyjne na skalę całej Polski, gdyż obecnie są one słabo zauważalne, a czasem wręcz niewidoczne.
Bibliografia
Barwiński M., Podlasie jako region pogranicza, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” 2014, t. 3.
Buczkowska K., Turystyka kulturowa. Przewodnik metodyczny, AWF Poznań, Poznań 2008.
Durydiwka M., Kociszewski P., Wielokulturowość Podlasia i możliwości jej wykorzystania w turystyce,
„Turystyka Kulturowa” 2013, nr 6.
Gaweł Ł., Szlaki dziedzictwa kulturowego. Teoria i praktyka zarządzania, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011.
Gołka M., Oblicza wielokulturowości, [w:] U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego, red. M. Kempny, A. Kapciak, S. Łodziński, Oficyna Naukowa, Warszawa 1997.
Gudaszewski G., Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015.
Jarecki M., Wielokulturowość jako atut i atrakcja turystyczna, „Turystyka Kulturowa” 2011, nr 10.
Krajewska-Kułak E., Łukaszuk C. R., Wielokulturowość społeczeństwa polskiego, [w:] Problemy wielokulturowości w medycynie, red. E. Krajewska-Kułak, I. Wrońska, K. Kędziora-Kornatowska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
Laskowska A., Wielokulturowość jako czynnik rozwoju wybranych produktów turystycznych woje-wództwa podlaskiego, Katedra Polityki Europejskiej, Finansów Publicznych i Marketingu SGGW, Warszawa 2011 (maszynopis).
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Piąty raport dotyczący mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2015.
Przecławski K., Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Albis, Kraków 2004.
Puchnarewicz E., Znaczenie wielokulturowości w turystyce u progu XXI wieku, [w:] Wielokulturowość w turystyce, red. E. Puchnarewicz, Wydawnictwo Libron, Warszawa 2010.
Rykała A., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce z perspektywy geografii politycznej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica” 2014, nr 17.
Katarzyna Gralak
122
Stasiak A., Kultura i turystyka – wzajemne relacje, [w:] Kultura i turystyka – razem czy oddzielnie?, red. A. Stasiak, WSTiH, Łódź 2007.
Timothy D. J., Nyaupane G. P., Introduction, [w:] Cultural Heritage and Tourism in the Developing World. A Regional Perspective (Contemporary Geographies of Leisure, Tourism and Mobility), ed. D. J. Timothy, G. P. Nyaupane, Routledge, London and New York 2009.
Turystyka w obiektach zabytkowych i sakralnych, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa (Katowice).
Instytut Turystyki, Katowice–Kraków 1999.
UNTWO, Tourism and Culture Synergies, Madrid 2008.
Urząd Statystyczny w Białymstoku, Statystyczne Vademecum Samorządowca, Białystok 2018.
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regional-nym (Dz.U. Nr 17, poz. 141, z późn. zm.).
Wielokulturowość, [w:] Encyklopedia PWN, http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3995791/wielokulturo-wosc.html [14.02.2020].
Streszczenie
Artykuł przedstawia wielokulturowość regionu podlaskiego oraz wykorzystanie zasobów kultu-rowych różnych grup etniczno-narodowych w rozwoju turystyki. W pracy wykorzystano literaturę przedmiotu dotyczącą omawianej problematyki, a w części empirycznej przeanalizowano i oce-niono istniejące produkty promujące dziedzictwo wielokulturowego Podlasia oraz przedstawiono wyniki badań własnych.
Słowa kluczowe: wielokulturowość, mniejszości etniczno-kulturowe, turystyka, produkt
Abstract
The article presents the multiculturalism of the Podlasie region and the use of its resources in the development of tourism. The work uses the subject literature on the discussed issues, and in the empirical part, the existing products promoting the multicultural heritage of Podlasie are analyzed and assessed, and the results of own research are presented.
Keywords: multiculturalism, ethnic and cultural minorities, tourism, product
NOTKA O AUTORCE
Dr inż. Katarzyna Gralak, pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry Polityki Rozwoju i Mar-ketingu SGGW w Warszawie, adiunkt w Zakładzie MarMar-ketingu i Analiz Rynkowych. Główne ob-szary zainteresowań naukowych: ekonomika turystyki i zarządzanie turystyką, turystyka wiejska i agroturystyka, dziedzictwo kulinarne regionów, zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym.
MARZENA KACPRZAK
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie MARTA PASZKOWSKA