ROZWÓJ KADRY NAUKOWO-DYDAKTYCZNEJ

Według ustawy z dn. 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule nauko-wym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późniejszymi zmianami), w Polsce obowiązują dwa stopnie naukowe: doktora oraz doktora habilito-wanego określonej dziedziny nauki lub dziedziny sztuki w zakresie danej dyscypliny naukowej bądź artystycznej oraz jeden tytuł naukowy – profesora określonej dziedziny nauki albo określonej dziedziny sztuki. Stopnie naukowe są nadawane przez jednostki, które otrzymały odpowiednie uprawnienie od Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów (CKdSSiT). Natomiast tytuł profesora nadawany jest przez Prezydenta RP w oparciu o wniosek uczelni macierzystej, zaakceptowany uprzednio przez CKdSSiT.

W latach 2001-2011 w lubelskich szkołach wyższych nadano 4985 stopni kowych doktora, 625 stopni naukowych doktora habilitowanego, natomiast tytuł

nau-92 ROZDZIAŁ 4__________________________________________________________________________

kowy profesora otrzymało 347 nauczycieli akademickich lubelskich uczelni³⁰. Wszyst-kie stopnie i tytuły naukowe zostały nadane w szkołach publicznych, poza jednym wyjątkiem – w 2010 r. (po raz pierwszy w historii lubelskiego ośrodka akademickiego) tytuł naukowy profesora został nadany pracownikowi niepublicznej Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji.

W latach 2001-2011 w lubelskich szkołach wyższych w ciągu roku nadawano przeciętnie 453 stopnie naukowe doktora. Ich dynamika nie wykazywała jednak stałej tendencji (rys. 41). Znaczny wzrost liczby nadanych stopni naukowych doktora obser-wowany był przede wszystkim w początkowym okresie, tj. do 2006 r., w którym nada-no 582 stopnie doktora, a więc o połowę (49,6%) więcej niż w roku bazowym. Lata 2007-2009 przyniosły odwrócenie tendencji wzrostowej, przy czym liczba osób, któ-rym nadano stopień naukowy doktora spadła w tym okresie do poziomu niższego niż w roku 2001. Począwszy od roku 2010 r. liczba nadanych stopni doktora stopniowo wzrasta, jednakże jej wysokość wciąż pozostaje znacznie niższa od poziomu osiągnię-tego w najlepszym 2006 roku.

Brak wyraźnych tendencji charakteryzuje również zmiany w liczbie nadawanych stopni naukowych doktora habilitowanego oraz tytułów naukowych profesora. Analiza danych przedstawionych na rys. 42 wskazuje jednak na stały, w miarę równomierny rozwój najwyżej wykwalifikowanej kadry naukowo-dydaktycznej lubelskich uczelni na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia.

30 Na podstawie danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

_________________________POTENCJAŁ NAUKOWY LUBELSKIEGO OŚRODKA AKADEMICKIEGO 93

Ze względu na dostępność danych, szczegółowa analiza liczby stopni nauko-wych doktora i doktora habilitowanego nadanych w szkołach wyższych Lublina oraz liczby tytułów naukowych profesora nadanych nauczycielom akademickim zatrudnio-nym w szkołach wyższych Lublina według poszczególnych uczelni możliwa jest jedy-nie dla lat 2007-2011.

W okresie tym w lubelskich szkołach wyższych nadano łącznie 2154 stopnie doktora, najwięcej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II (39,0%), następnie na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej (29,9%), Uniwersytecie Me-dycznym (18,1%) oraz Uniwersytecie Przyrodniczym (8,8%), natomiast najmniejszą liczbędoktorów wypromowano na Politechnice Lubelskiej (4,2%). Z kolei liczba nada-nych w latach 2007-2011 stopni doktora habilitowanego wyniosła 275, przy czym naj-więcej doktorów habilitowanych wypromowano na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej (37,1%), Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II (34,5%) oraz Uniwersytecie Przyrodniczym (20,7%), znacznie mniejszy był natomiast udział doktorów habilitowanych wypromowanych na Uniwersytecie Medycznym (4,7%) oraz Politechnice Lubelskiej (2,9%). Dominujący udział Katolickiego Uniwersytetu Lubel-skiego Jana Pawła II oraz Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w zakresie nada-nych stopni naukowych doktora oraz doktora habilitowanego wynikał przede wszyst-kim z szerszej w przypadku obu uczelni oferty edukacyjnej na poziomie studiów trze-ciego stopnia (doktoranckich), jak również największej liczby jednostek organizacyj-nych uprawnioorganizacyj-nych do nadawania obu stopni naukowych (patrz podrozdział 4.3).

Mniejsze zróżnicowanie wykazywała natomiast liczba nadanych tytułów nau-kowych profesora według poszczególnych uczelni. W latach 2007-2011 tytuł profesora

94 ROZDZIAŁ 4__________________________________________________________________________

nadano łącznie 147 pracownikom naukowo-dydaktycznym zatrudnionym w lubelskich szkołach wyższych, przy czym nominacje profesorskie otrzymało 36 pracowników Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (24,5%), 35 – Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (23,8%), 33 – Uniwersytetu Medycznego (22,4%), 28 – Uniwersytetu Przyrodniczego (19,0%) oraz 15 nauczycieli akademickich Politechniki Lubelskiej (10,2%).

W lubelskich szkołach wyższych w 2011 r. nadano 8,9 stopni i tytułów nauko-wych na 100 zatrudnionych nauczycieli akademickich (przy średniej krajowej 7,1).

Najwyższym wskaźnikiem legitymowały się: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (12,5), Uniwersytet Medyczny (10,9) oraz Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej (8,7), najniższym zaś: Politechnika Lubelska (4,6) oraz Uniwersytet Przyrodniczy (6,7).

Wskaźnik nadanych w lubelskich uczelniach stopni naukowych doktora w sto-sunku do liczby adiunktów ukształtował się w 2011 r. na poziomie 15,5 na 100 zatrud-nionych adiunktów (przy średniej krajowej 12,5), przy czym ponownie był on najwyż-szy w przypadku Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (23,1), Uni-wersytetu Medycznego (20,1) oraz UniUni-wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (13,8), najniższy zaś w przypadku Politechniki Lubelskiej (8,9) i Uniwersytetu Przyrodnicze-go (9,2). Z kolei wskaźnik nadanych stopni naukowych doktora habilitowanePrzyrodnicze-go w stosunku do liczby profesorów w analizowanym roku wyniósł 6,5 na 100 pracowni-ków akademickich zatrudnionych na stanowisku profesora i był nieznacznie wyższy od średniej krajowej (5,5). W tym zakresie najwyższym wskaźnikiem charakteryzowały się: Uniwersytet Medyczny (9,9), Uniwersytet Przyrodniczy (8,3), Katolicki Uniwersy-tet Lubelski Jana Pawła II (8,0) oraz UniwersyUniwersy-tet Marii Curie-Skłodowskiej (6,3), na-tomiast najniższym – Politechnika Lubelska (3,0).

Przedstawione powyżej wskaźniki dotyczą wyłącznie roku 2011. Ich wartość dla lubelskiego ośrodka akademickiego na przestrzeni lat 2007-2011 była każdorazowo wyższa od średniej krajowej. Świadczy to przede wszystkim o dużych możliwościach rozwojowych kadry naukowo-dydaktycznej lubelskich szkół wyższych, co może w najbliższej przyszłości doprowadzić do istotnego zwiększenia potencjału naukowego lubelskiego ośrodka akademickiego oraz wzmocnienia jego pozycji naukowej w Pol-sce.

_________________________POTENCJAŁ NAUKOWY LUBELSKIEGO OŚRODKA AKADEMICKIEGO 95

Liczba pracowników naukowo-dydaktycznych zatrudnionych w publicznych szkołach wyższych w Lublinie z tytułem naukowym profesora wzrosła w latach 2001-2011 z 453 do 524 osób, tj.o 15,7% (rys. 43). W największym stopniu wzrost ten doty-czył liczby profesorów zatrudnionych na Politechnice Lubelskiej (o 69,2%) oraz Uni-wersytecie Przyrodniczym (26,0%). W znacznie mniejszym zakresie wzrosła natomiast liczba profesorów zatrudnionych na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej (o 9,0%), Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II (o 8,5%) oraz Uniwersy-tecie Medycznym (o 6,0%). Wzrost liczby pracowników naukowo-dydaktycznych uczelni lubelskich z tytułem profesora był w latach 2001-2011 niemal pięciokrotnie niższy, niż liczba nadanych w tym okresie tytułów naukowych profesora.

96 ROZDZIAŁ 4__________________________________________________________________________

Większą dynamiką charakteryzował się wzrost liczby nauczycieli akademickich zatrudnionych w publicznych szkołach w Lublinie ze stopniem doktora habilitowanego (rys. 44). W analizowanym okresie ich liczba wzrosła o 39,9%, przy czym w najwięk-szym stopniu dotyczyło to Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (wzrost o 96,9%), Uniwersytetu Medycznego (o 42,9%) oraz Uniwersytetu Marii Cu-rie-Skłodowskiej (o 22,8%). W tym samym czasie liczba nauczycieli akademickich ze stopniem naukowym doktora habilitowanego zatrudnionych w Uniwersytecie Przyrod-niczym wzrosła o 12,2%, natomiast na Politechnice Lubelskiej – o 10,4%. Wzrost licz-by pracowników naukowo-dydaktycznych ze stopniem naukowym doktora habilitowa-nego w latach 2001-2011 był 2,8 razy niższy niż liczba nadanych w tym okresie w szkołach wyższych w Lublinie stopni doktora habilitowanego.

W jeszcze większym zakresie zjawisko to dotyczyło liczby zatrudnianych w lu-belskich szkołach wyższych doktorów w porównaniu do liczby nadanych stopni nau-kowych doktora. W latach 2001-2011 liczba pracowników lubelskich uczelni legitymu-jących się stopniem doktora wzrosła o 35,7%, przy czym w największym stopniu doty-czyło to Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (wzrost o 100%), Uni-wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (o 42,4%) oraz UniUni-wersytetu Przyrodniczego (o 33,3%). Wzrost liczby pracowników naukowo-dydaktycznych ze stopniem nauko-wym doktora zatrudnionych w lubelskich uczelniach w analizowanym okresie był po-nad sześciokrotnie niższy niż liczba wypromowanych przez nie doktorów.

Co prawda upowszechnienie kształcenia na III poziomie studiów, zainicjowane implementacją Procesu Bolońskiego oraz wzrostem aspiracji edukacyjnych społeczeń-stwa polskiego sprawiły, że podejmowanie nauki na studiach doktoranckich coraz rza-dziej wiąże się z chęcią kontynuowania kariery naukowej, z przedstawionych powyżej danych można wyciągnąć wniosek, iż lubelskie szkoły wyższe, wyposażone w

rela-_________________________POTENCJAŁ NAUKOWY LUBELSKIEGO OŚRODKA AKADEMICKIEGO 97 tywnie szeroki zakres uprawnień do nadawania stopni naukowych doktora oraz dokto-ra habilitowanego (patrz podrozdział 4.3), kształcą również kadry naukowe dla innych ośrodków akademickich w kraju. Tezę tę zdają się potwierdzać wyniki badań zrealizo-wanych na zlecenie MNiSW, wedle których województwo lubelskie charakteryzuje się największym w Polsce (obok województwa opolskiego) odsetkiem osób, które po zdo-byciu stopnia naukowego doktora w danym województwie przeprowadziły się do in-nego (Batorski, Bojanowski, Czerniawska, 2010).

Dynamiczny rozwój kadry naukowo-dydaktycznej nie był zjawiskiem charakte-rystycznym wyłącznie dla uczelni publicznych. Liczba nauczycieli akademickich z tytułem naukowym profesora zatrudnionych w niepublicznych szkołach wyższych w Lublinie wzrosła w latach 2001-2011 ponad 9-krotnie, liczba doktorów habilitowa-nych – niemal 7-krotnie, natomiast liczba doktorów – niespełna 8,5 razy (rys. 46).