STRUKTURA KADRY NAUKOWO-DYDAKTYCZNEJ

Kadra naukowo-dydaktyczna stanowi najważniejszy zasób każdej szkoły wyż-szej. Przesądza ona w dużej mierze o potencjale edukacyjnym (m.in. w zakresie two-rzenia oferty edukacyjnej oraz prowadzenia działalności dydaktycznej), jak też nauko-wym (m.in. w zakresie prowadzenia działalności naukowo-badawczej oraz posiadania uprawnień do nadawania stopni naukowych).

Do pracowników szkół wyższych zalicza się nauczycieli akademickich zatrud-nionych na stanowiskach: profesorów, docentów, adiunktów, asystentów, starszych wykładowców i wykładowców oraz lektorów, instruktorów i bibliotekarzy dyplomo-wanych, a także pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, do których zalicza się m.in. pracowników naukowo-technicznych, inżynieryjno-technicznych, pracowników bibliotecznych oraz dokumentacji i informacji naukowej, pracowników administracyjnych, ekonomicznych i obsługi oraz osoby zatrudnione na stanowiskach robotniczych.

Według stanu na 31 grudnia 2011 r. nauczyciele akademiccy stanowili 57,6%

kadry zatrudnionej w szkołach wyższych Lublina, natomiast pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi – ponad 42,4%. Udział nauczycieli akademickich w ka-drze uczelni publicznych był nieznacznie niższy i wynosił 57,4%, natomiast w przy-padku uczelni niepublicznych wyniósł prawie 61,0%. W latach 2001-2011 liczba nau-czycieli akademickich lubelskich szkół wyższych wzrosła o 13,7%, natomiast liczba pracowników niebędących nauczycielami akademickimi zmniejszyła się o 11,5%. Do-prowadziło to do istotnych przeobrażeń w strukturze zatrudnienia. W największym stopniu dotyczyły one Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, w przypadku którego udział pracowników niebędących nauczycielami akademickimi zmniejszył się w anali-zowanym okresie z 50,0% do 39,2%.

Według stanu na 31 grudnia 2011 r. w lubelskich szkołach wyższych w pełnym wymiarze godzin pracowało 5883 nauczycieli akademickich²⁹. W tej grupie na stano-wisku profesora zatrudnione były 1202 osoby (20,4%), docenta – 12 osób (0,2%), ad-iunkta – 2744 osoby (46,6%), asystenta – 1063 osoby (18,1%), starszego wykładowcy – 559 osób (9,5%) oraz na stanowisku wykładowcy – 178 osób (3,0%). Nauczyciele pracujący w szkołach publicznych stanowili 94,8% ogółu zatrudnionych w szkołach wyższych, natomiast wykładowcy uczelni niepublicznych – 5,2%.

29 Natomiast w niepełnym wymiarze godzin pracowało 64 nauczycieli akademickich.

_________________________POTENCJAŁ NAUKOWY LUBELSKIEGO OŚRODKA AKADEMICKIEGO 89 W porównaniu do roku akademickiego 2001/2002 liczba nauczycieli akademic-kich zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin w lubelsakademic-kich szkołach wyższych wzro-sła o 19,9%. W okresie ostatnich 10 lat doszło również do istotnych przeobrażeń w zakresie struktury kadry naukowo-dydaktycznej (rys. 38). W porównaniu do roku akademickiego 2001/2002 wzrósł udział osób zatrudnionych na stanowisku adiunkta (o 9,0 p. proc.) oraz profesora (o 2,6 p. proc.), zmniejszył się natomiast udział osób zatrudnionych na stanowisku asystenta (o 9,5 p. proc.). Wpływ na to miały przede wszystkim obowiązujące zasady obliczania dotacji dydaktycznej, zniechęcające szkoły wyższe do zatrudniania nauczycieli akademickich na tym stanowisku. Zgodnie z nimi, przy określaniu wysokości dotacji nie uwzględniano liczby asystentów, natomiast pod uwagę brana była liczba doktorantów (Analiza szkół wyższych…, 2010). Jednocześnie w analizowanym okresie nieznacznie zmniejszył się udział pozostałych pełnozatrud-nionych nauczycieli akademickich, w tym wykładowców i starszych wykładowców, lektorów, instruktorów oraz bibliotekarzy dyplomowanych (o 2,1 p. proc.).W przypad-ku uczelni lubelskich widoczny jest zatem proces nasycania kadry naukowo-dydaktycznej wysoko wykwalifikowanymi osobami, zatrudnionymi na stanowiskach profesora oraz adiunkta. Świadczy to o wzroście potencjału naukowego lubelskiego ośrodka akademickiego w ciągu analizowanych ostatnich 10 lat.

Najszerszą kadrą naukowo-dydaktyczną w całym analizowanym okresie dyspo-nował Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. W roku akademickim 2011/2012 za-trudniał on 1821 nauczycieli akademickich, co stanowiło 31,0% wszystkich nauczycie-li akademickich zatrudnionych w lubelskich szkołach wyższych. Na kolejnych miej-scach znalazły się: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II – zatrudniający 1357 nauczycieli akademickich, Uniwersytet Medyczny – 1087, Uniwersytet Przyrodniczy – 772 oraz Politechnika Lubelska – 543. Spośród uczelni niepublicznych największą liczbą pełnozatrudnionych nauczycieli akademickich dysponowała Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji, zatrudniająca 113 osób.

Lubelskie szkoły wyższe charakteryzują się dość dużym zróżnicowaniem w za-kresie struktury kadry naukowo-dydaktycznej. W przypadku uczelni publicznych (rys.

90 ROZDZIAŁ 4__________________________________________________________________________

39) udział nauczycieli akademickich zatrudnionych na stanowisku profesora wahał się od 11,1% (Uniwersytet Medyczny) do 23,9% (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II). Osoby zatrudnione na stanowisku adiunkta stanowiły ponad połowę kadry naukowo-dydaktycznej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (51,6%) oraz Uniwer-sytetu Przyrodniczego (50,5%), natomiast udział osób zatrudnionych na stanowisku asystenta był najwyższy w przypadku Uniwersytetu Medycznego i wyniósł 29,7%

ogółu nauczycieli akademickich tej uczelni. W strukturze zatrudnienia kadry naukowo-dydaktycznej Politechniki Lubelskiej zwraca uwagę relatywnie wysoki udział pozosta-łych pełnozatrudnionych nauczycieli akademickich, w tym wykładowców i starszych wykładowców, lektorów, instruktorów oraz bibliotekarzy dyplomowanych (20,4%).

Odmiennie kształtowała się struktura kadry naukowo-dydaktycznej uczelni nie-publicznych (rys. 40). Udział nauczycieli akademickich zatrudnionych w pełnym wy-miarze godzin na stanowisku profesora znacznie przewyższał odsetek osób zatrudnio-nych na tym stanowisku w uczelniach publiczzatrudnio-nych i wyniósł 42,7%. Niewątpliwie jest to związane z koniecznością wypełnienia tzw. minimum kadrowego, wymaganego do prowadzenia określonego kierunku studiów,w którym wykazuje się przeważnie samo-dzielnych pracowników naukowych. Ponadto w przypadku uczelni niepublicznych szeroko praktykowany jest system zatrudnienia (poza minimum kadrowym) w formie innej niż umowa o pracę (Analiza szkół wyższych…, 2010).

_________________________POTENCJAŁ NAUKOWY LUBELSKIEGO OŚRODKA AKADEMICKIEGO 91

Spośród ogółu nauczycieli akademickich lubelskich szkół wyższych kobiety sta-nowiły 47,7% (wobec 43,1% w kraju). Na stanowisku profesora na uczelniach lubel-skich pracowało 336 kobiet, które stanowiły 28,0% ogółu zatrudnionych na tym sta-nowisku (wobec 24,5% w kraju). Większy odsetek kobiet wystąpił wśród zatrudnio-nych na stanowisku adiunkta (49%, wobec 44,7% w kraju) oraz asystenta (56,8%, wo-bec 53,7% w kraju).

Pomimo pozytywnych zmian charakteryzujących strukturę kadry naukowo-dydaktycznej lubelskiego ośrodka akademickiego na przestrzeni ostatniego dziesięcio-lecia, udział osób zatrudnionych w lubelskich szkołach wyższych na stanowisku profe-sora jest niższy niż w kraju (20,4% wobec 23,6%), wyższy jest natomiast odsetek osób zatrudnionych na stanowiskach adiunkta (46,6% wobec 41,8% w kraju) oraz asystenta (18,1% wobec 12,3% w kraju). Świadczy to o mniejszym nasyceniu kadry naukowo-dydaktycznej lubelskiego ośrodka akademickiego pracownikami o najwyższych kwali-fikacjach niż ma to miejsce w kraju.