Rozwój radia

Kiedy po upadku komunizmu, na terenie Polski zaczęły powstawać, jedna po drugiej, katolickie rozgłośnie radiowe, arcybiskup metropolita częstochowski Wacław Depo nazwał je

„wielkim darem”, ponieważ stwarzają one Kościołowi możliwość realizowania wyjątkowej misji – za pomocą dźwięku promują wartości chrześcijańskie, przekazują wiadomości dotyczące życia Kościoła, oraz pozwalają na wspólną żywą modlitwę ludzi, przebywających w różnych miejscach⁴³⁹. Rozgłośnie tego typu publikują bieżące informacje z życia Kościoła oraz dają możliwość pogłębiania życia duchowego nawet w warunkach izolacji domowej⁴⁴⁰.

W czasach współczesnych radio stało się swoistym przyjacielem człowieka, bez którego trudno sobie wyobrazić codzienność. Jest ono niezauważalne, a jednak w sytuacji, gdy przestaje nadawać, jego brak jest wyraźnie odczuwalny. Udowodnił to eksperyment radiowy, przeprowadzony w Stanach Zjednoczonych wiosną 1989 r. W ramach wspomnianego eksperymentu 80% stacji radiowych zorganizowało tzw. „minutę milczenia”, żeby w ten sposób uświadomić ludziom jak ograniczone byłoby ich życie bez radia. Cisza w eterze trwała około trzydziestu sekund. Koszt eksperymentu wyniósł około 100 milionów dolarów⁴⁴¹. Mimo poniesionych kosztów, przeprowadzony eksperyment pokazał jednoznacznie, jak potężna jest siła oddziaływania wynalazku Marconiego. Choć nadawca i odbiorca nie mają kontaktu wzrokowego, jednak tworzy się pomiędzy nimi specyficzna więź, pewien rodzaj bliskości⁴⁴².

437 Tamże.

438 DSP 14.

439 A. Gawrońska-Piotrowska, Katolickie rozgłośnie radiowe w Polsce, s. 26.

440 Tamże.

441 О. Кузнецова, Засоби масової комунікації, Львів 2005, s. 11.

442 K. Giera, Środki komunikacji społecznej…, s. 182.

Wydaje się przy tym, że radio jest jednym z najlepszych rodzajów mediów do realizacji krótkich przekazów informacyjnych, a przy tym jego przekaz dociera do odbiorcy nawet przy jego minimalnym zaangażowaniu i wysiłku (można słuchać radia, wykonując dziesiątki różnych czynności). Jednocześnie przekaz radiowy jest najbardziej naturalną imitacją bezpośredniej przyjacielskiej rozmowy⁴⁴³. Dlatego można uznać dziś radio za doskonałe narzędzie do przekazywania światu prawdy o Jezusie⁴⁴⁴.

Na terenie archidiecezji lwowskiej od lat emitowany jest Katolicki Program Radiowy.

Rozgłośnia, na falach której nadawany jest wspomniany program, nie prowadzi badań słuchalności, jednak z telefonów słuchaczy do studia w trakcie programu wynika, że odbiorcami radia są w znakomitej większości osoby starsze. Warto przy tym podkreślić, iż poza głęboką religijnością słuchaczy radia łączy ich także polskość, gdyż program radiowy nadawany jest od samego początku jedynie w języku polskim. Katolicki Program Radiowy ma ogromne znaczenie i pełni ważną funkcję w przekazie medialnym na terenie archidiecezji lwowskiej. Jego obecność na falach eteru jest także wyrazem długoletniej obecności we Lwowie katolickiego przekazu radiowego (warto przypomnieć, że początków dziejów radia katolickiego należy szukać w audycjach religijnych przygotowywanych przez ks. Michała Rękasa dla Radia Lwów w 1930 roku)⁴⁴⁵. Niewątpliwie, dzieło to należy kontynuować i rozwijać.

Dziś najlepszym rozwiązaniem byłoby posiadanie własnego studia radiowego. Studio to powinno posiadać nowe wyposażenie, czego stacja Radia „Niezależność”, na falach której emitowany jest program katolicki, nie jest w stanie zapewnić. Własne miejsce, sprzęt i czas antenowy umożliwiłoby to nie tylko lepszą jakość transmisji, ale także stworzyły przestrzeń do codziennej emisji programu. W początkowym okresie samodzielnego funkcjonowania czas emisyjny można ograniczyć do kilkugodzinnego programu w ciągu dnia, w godzinach największej słuchalności, co i tak byłoby znacznym zwiększeniem czasu emisyjnego, gdyż w chwili obecnej „Katolicki Program Radiowy” nadawany jest tylko raz w tygodniu, w niedzielę, w godzinach od 19:00 do 21:00 na falach 137.7 FM⁴⁴⁶. Warto zaznaczyć, że Katolicki Program Radiowy jest wprawdzie programem archidiecezjalnym, lecz w praktyce jest słyszalny jedynie w obwodzie lwowskim, ponieważ fale Radia „Niezależność” umożliwiają nadawanie maksymalnie w promieniu do 150 km. W zaistniałej sytuacji niezbędne jest także zadbanie o takie nadajniki, które umożliwiałyby odbiór sygnału radiowego na terenie całej archidiecezji.

443 K. Kaszewski, Media o sobie…, s. 226.

444 K. Giera, Środki komunikacji społecznej…, s. 181.

445 M. Leszczyński, Środki masowego przekazu…, s. 144.

446 Товариство Святого Павла, Євангелізація в ефірі. Програма католицького радіо у Львові, https://paulisty.org/?p=1147 [02.01.2021].

Trudno dziś negować wartość i znaczenie Katolickiego Programu Radiowego, nie sposób jednak zapomnieć, ze jest to program dostępny w przeważającej mierze dla polskojęzycznych odbiorców. Wobec powyższego pożądane wydaje się także założenie katolickiej rozgłośni radiowej nadającej w języku ukraińskim, której program byłby skierowany do różnych grup wiekowych. Stworzenie diecezjalnego studia radiowego mogłoby również korzystnie wpłynąć na współpracę w zakresie działalności polskojęzycznej i ukraińskojęzycznej redakcji. W ramach współpracy należałoby zadbać o emisję Mszy Świętej w obu językach z wybranych kościołów na terenie archidiecezji lwowskiej⁴⁴⁷.

Ponieważ radio jest niezmiennie przyjazną i bardzo ważną platformą do głoszenia Dobrej Nowiny, dlatego „katolickie rozgłośnie radiowe mają niebagatelne znaczenie dla ewangelizacji”⁴⁴⁸. Twórcy Katolickiego Programu Radiowego we Lwowie powinni w pierwszej kolejności zatroszczyć się o promowanie treści ewangelizacyjnych⁴⁴⁹. Wynika to z faktu, iż radio jest przede wszystkim przekazicielem słowa, zaś już „zgodnie z przekazami starotestamentowymi usłyszane słowo prowadzi do wierzenia, jeśli tylko ma w sobie moc Bożą.

Należy więc stwierdzić, że wszelkie audycje katolickie emitowane przez medium, jakim jest radio, powinny pełnić funkcję ewangelizacyjną jako tę najważniejszą”⁴⁵⁰.

Rozważając ewentualne kierunki rozwoju dzieła ewangelizacji na terenie archidiecezji za pośrednictwem radia, warto rozważyć także możliwości, oferowane przez Internet. Prawie wszystkie nowoczesne stacje radiowe poszerzają swoją ofertę w sieci. To właśnie radio „jest jedynym tradycyjnym środkiem przekazu, dla którego Internet nie jest zagrożeniem, ale płaszczyzną umożliwiającą poszerzanie oferty i narzędziem do zdobycia nowych odbiorców.

Zróżnicowanie kanałów i kodów pozwala lepiej dotrzeć do odbiorców o różnych preferencjach, w różnych porach, w różnych sytuacjach. Pomaga także przekazowi radiowemu zaistnieć w innych mediach”⁴⁵¹. Postulat ten realizuje także redakcja Katolickiego Programu Radiowego, która od pewnego czasu posiada także własną stronę internetowa⁴⁵². Świadczy to niewątpliwie o nieustannym rozwoju technologicznym Katolickiego Programu Radiowego. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi cyfrowych można dziś słuchać programu w trybie online, a w archiwum radiowym odnaleźć ciekawe reportaże radiowe i inne audycje⁴⁵³, także takie, które nie zmieściły się w programie ramowym ze względu na ograniczony czas antenowy⁴⁵⁴. Na

447 Msze odprawiane w różnych językach: polskim, ukraińskim, rosyjskim, łacińskim i angielskim.

448 A. Gawrońska-Piotrowska, Katolickie rozgłośnie radiowe w Polsce, s. 26.

449 K. Giera, Środki komunikacji społecznej…, s. 183.

450 Tamże, s. 181.

451 K. Kaszewski, Media o sobie…, s. 275-276.

452 Katolicki Program Radiowy, https://programkatolicki.org/ [11.01.2021].

453 Tenże, Archiwum audycji, https://programkatolicki.org/aaaa/ [11.01.2021].

454 K. Kaszewski, Media o sobie…, s. 274.

stronie internetowej programu dodatkowo stworzono także miejsce na zamieszczanie filmów, ciekawych artykułów⁴⁵⁵ oraz liturgii na każdy dzień⁴⁵⁶.

Jednocześnie warto zaznaczyć, że ukraińskojęzyczny słuchacz radia nie jest dziś całkowicie pozbawiony dostępu do katolickiego programu radiowego, ponieważ na terenie archidiecezji lwowskiej dostępne jest w języku ukraińskim Radio Maryja⁴⁵⁷. Strona internetowa tego radia rozwiązuje problem ograniczonych możliwości nadawania sygnału poprzez nadajniki naziemne. Radio Maryja w wersji online posiada również archiwum programów.

Bezsprzecznym atutem Radia Maryja wydaje się być także to, że jego program emitowany jest przez całą dobę. Warto przy tym zauważyć, że najwięcej miejsca w programie radiowym zajmuje modlitwa, transmisja różnego rodzaju nabożeństw oraz audycje dla dzieci⁴⁵⁸. Dostępne w trybie online Radio Maryja, podobnie jak Katolicki Program Radiowy, maksymalnie wykorzystuje czas antenowy, zabiegając o przekaz jak największej ilości treści, dlatego wydaje się, że w chwili obecnej nie ma potrzeby zakładania na terenie diecezji nowych katolickich rozgłośni radiowych. Warto jednak zastanowić się, czy działania już istniejących stacji są wystarczające i zaspokajają wszystkie potrzeby odbiorców.

Aby poszerzyć i urozmaicić ofertę radia katolickiego warto wykorzystać potencjał i możliwości Internetu. Mogłoby to umożliwić stworzenie religijnego radia towarzyszącego.

Radio tego rodzaju przeznacza większość czasu antenowego na emisję muzyki, a przy tym „takie radio się nie narzuca, lecz wchodzi w rolę wiernego, dyskretnego towarzysza, szanującego rytm dnia odbiorcy i dostosowującego do niego ofertę”⁴⁵⁹. Radio tego rodzaju mogłoby być także promotorem różnych gatunków chrześcijańskiej muzyki. Jednocześnie należy podkreślić, że choć do prowadzenia radia towarzyszącego niezbędne jest zatrudnienie wykwalifikowanych dziennikarzy, odpowiedzialnych za tworzenie programu radiowego, jednak wymaga ono znacznie mniejszych nakładów finansowych niż prowadzenie normalnej rozgłośni radiowej.

Radio skupiające się na muzyce może znaleźć wielu odbiorców także dlatego, że warunki życia i pracy współczesnego człowieka powodują, iż brakuje mu czasu na zatrzymanie się i na pogłębioną refleksję nad otaczającą go rzeczywistością. Tymczasem tzw. „radio tła” pełni przede wszystkim funkcję towarzyską, w konsekwencji czego, w przeciwieństwie do radia o charakterze edukacyjnym, nie wymaga dużego skupienia oraz wysiłku intelektualnego (który konieczny jest podczas słuchania reportaży, utworów literackich czy wypowiedzi osób ważnych). Ponieważ archidiecezja posiada już Program Radiowy w języku polskim, katolickie internetowe radio tła

455 Tamże.

456 Katolicki Program Radiowy, Liturgia na dziś, https://programkatolicki.org/liturgia-na-dzis/

[10.01.2021].

457 Радіо Марія, http://radiomaria.org.ua/ [10.01.2021].

458 Tenże, Архів передач, http://radiomaria.org.ua/archive [10.01.2021].

459 K. Kaszewski, Media o sobie…, s. 272.

warto prowadzić w języku ukraińskim. Unikalność radia polegałaby na jego muzykalności. Nie chodzi tylko o ograniczenie się do nagrań znanych od lat. Ponieważ na terenie archidiecezji funkcjonuje wiele różnorodnych zespołów muzycznych, można z powodzeniem wykorzystać ich pracę, a przy okazji promować ich działalność, zwiększając tym samym słuchalność radia.

Publikując śpiew z różnych zakątków archidiecezji radio tworzyłoby jeszcze większe poczucie wspólnoty wiernych z całej archidiecezji. Do realizacji i prowadzenia tego typu radia można zaangażować scholę świętego Antoniego „S’Anto” i licznych muzyków pracujących na terenie archidiecezji. Organizując muzyczną redakcję radiową warto zadbać o to, aby program radiowy zachęcał do pozostania przy radioodbiornikach odbiorców w różnym wieku. Wobec powyższego niezbędny wydaje się taki dobór repertuaru muzycznego, w którym znajdzie się przestrzeń dla muzyki tanecznej i muzyki poważnej, muzyki młodzieżowej i dziecięcej, ale także „muzyki z dawnych lat”, preferowanej przez grono słuchaczy w starszym wieku. Warto także zaznaczyć, że w przypadku podjęcia decyzji o realizacji internetowego „radia tła” należy także zadbać o stworzenie aplikacji mobilnej do jego słuchania, gdyż to z pewnością zwiększyłoby jego słuchalność zwłaszcza pośród ludzi młodych.