x ’r ś s F i =55 i - «was
£r&2tt?sa? ? ^ r- “
m k ie m ro z w o jo w y m je ś li sic i a ^ e s t ** -m e ^ ^ <lostate c z n y m m ie r -
ją c y n ii „p. i , ^ w y ra ż a
-k s z ta łc a ją c y c h . W ia d o m o b o w ie m że w n łv w \ Y k u r8 0 W d o ' s y te tu lu d o w e g o n ie o g ra n ic z a sio dn p Y j w y c ł,o w a w c z y u n iw e r - r" o u c z e s tn ic z ą c y c h ,w je g o p ra c a c h i * f * b y '8 łu c h a ?zy h e z p o ś re d - s p o łe c z n o ś ć w ie js k ą b lis k a m u tero ’ ro z c lą g a się z a ró w n o na .1» n o ż y c ., w r a ^ ^ ~ h“ o w .r S : ™ i * * “ ‘ “
»s . e S
atTisiir *M*e *
■»*-ehem lu d o w y m la k b i r I ' Z 8?ln ° d z ie ln y m , o d ro d z e ń c z y m n i - W S r ó d „ „ 2 ” S u " ‘ T ™ “ * “ ' * * k » n a s z y c i, c z a s .C , na powstawanie n o w w ł 3 “ 3" et ,wyw lerać d u j ą c y z n a le ź ć d la n ic h d o s ta t UIUWei.syU :to w lu d o w y c h , g d y ż n ie m o ż n a P ra w ie w £ ° d P ° wi e d n i c h w y c h o w a w c ó w , lu d o w e g o , k rz a ta i- i sie • -•
7
i < °»ry ,m . n.ie m a i cszcze u n iw e r s y te tu m o c y C h ło p s k ie j h vP JUZ t ° 3 In j ° d z ie ż y w ie js k ie j, k o ła S a m o p o - o ś w ia to w c y o r a z ’ prze clsT JCh0W| m kO W le u ,; i w e rs y te tó w lu d o w y c h , n a jc z ę ś c ie j z o rg a n iz o w a n i w * 0"'' ° Samo^ ą d u ’ s p ó łd z ie lc z o ś c i it p . , L u d o w e g o , b y s tw o rz y ć T o w a rz y s tw o U n iw e rs y te tu s y tę tu lu d o w e g o w a r u n k i d la p o w s ta n ia w ła s n e g o u n iw e r-lu n ik u ? M o ż l i ^ r t ^ C i 1 Ż yw io lo w e S° Pędu w ty m k ie - uz>skam a na cele u n iw e rs y te tó w lu d o w y c h
26
o ś ro d k ó w p o d w o r s k ic h w w y k o n a n iu d e k r e tu o r e f o r m ie r J s p rz y ja w p ra w d z ie te j a k c ji, n ie je s t je d n a k p o d s ta w o w y m p o w o
/ ^ ¡p i m s ile n ia W id z im y p rz e c ie ż , że m o z n o s c o tr z y m a n ia p o
¡ Ł i e i S i i U n ! Z ie m ia c h O d z y s k a n y c h n ie s ta ła d o s ta te c z n ą p o b u d k ą d la m ie s z k a ń c ó w p r z e lu d n io n y c h w s i w i n v c h w o je w ó d z k ic h do p rz e s ie d le n ia się n a te z ie m ie .
y P rz y c z y n n a le ż y s z u k a ć ra c z e j w d o jrz a ło ś c i s p o łe c z n o -p o lity c z u e i i a k a o s ią g n ę ła w a rs tw a c h ło p s k a w o k re s ie z m a g a ń o nasz b y t n a ro d o w y i w z d ro w y m in s ty n k c ie m ło d z ie ż y w ie js k ie j, k t ó r a w u - n iw e rs y te ta c h lu d o w y c h w id z i m o ż liw o ś c i s trz ą s m ę c ia z s ie b ie te g o w s z y s tk ie g o , co ja k o u je m n e n a s tę p s tw a w o jn y p r z y lg n ę ło na je j ly c S d u c h o w y m i k t ó r a chce w n ic h w e s p ó ł z in n y m i s z u k a ć o d
p ę d z i na n ie p o k o ją c e ją p y ta n ia . P y t a » ^ ; ^
w o b lic z u g ru n to w n ie z m ie n io n e j rz e c z y w is to ś c i r o d z i się w k a ż d y m z nas w L le n ic w ię c d z iw n e g o , że ro z b u d z o n a m ło d z ie ż w ie js k a chce z ro z u m ie ć sens d o k o n a n y c h i z a c h o d z ą c y c h p r z e m ia n i u to ro w a ć s o b ie śc ie ż k ę p rz e z g m a tw a n in ę w sp o łcze tsnych p o ję ć .
U n iw e r s y te ty lu d o w e n ie p o d a ją je j ż a d n y c h d o g m a tó w do w ie rż e n ia p o z w a la ją n a to m ia s t s p o jrz e ć u w a ż n ie j na to w s z y s tk o , co się w o k ó ł n ie j d z ie je i k s z ta łto w a ć s to s u n e k do h a se ł i p ro g r a m ó w w e d łu g te g o , o ile są one z g o d n e z ro z w o jo w y m i d ą ż e n ia m i g ru p s p o łe c z n y c h w a ż n y c h d la n a ro d u i p a ń s tw a . T o je s t n ie w ą t p liw ie p o d s ta w o w y m c z y n n ik ie m , k t ó r y z a d e c y d o w a ł o w s p ó łc z e s n y m p o s z e rz e n iu z a in te re s o w a n ia u m w e r t y te ta m i lu d o w y m i i
ś c io w y m ro z ro ś c ie .
P r z y c z y n iły się d o te g o ró w n ie ż in n e s p rz y ja ją c e o k o lic z n o ś c i.
P o za w s p o m n ia n ą ju ż s p ra w ą p rz e k a z y w a n ia d la c e ló w u m w e rs y ^ le tó w ' lu d o w y c h re s z tó w e k p « fo lw a r c z n y c h lu b f
r o ln y c h n r z y ia ć n a le ż y ja k o c z y n n ik d o d a tn i w te j a k c j j w i e j ą c , . Z w ią z e k » d z i e ż y
, W i c i" k t ó r y s ia l sic w y k ła d n ik ie m o rg a n iz a c y jn y m p ra w .e c a łe j
» Ł h , Ł p . k i c j , u L . I s p ra w ą u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h za s w o ją ta k ż e s p ra w ę i o d g ry w a p o w a ż n ą r o lę w o rg a n iz o w a n iu i p ro w a d z e n iu ty c h p la c ó w e k . # . .. , • i i . . : ; l i n ;_
P r z y ty m n ie bez z n a c z e n ia je s t ró w n ie ż to , iz d z ia ła ln o ś ć u n i wersytJtów ludowych była już w pracach konspiracyjnych do p w n e g o stopnia przygotowana. Zespół ludzi, który doprowadził do p o 3 n k T l9 4 5 r zalegalizowanego statutowo Towarzystwa U n i- w c,Sy“ .ów Ludów ,cl, Rzecz,pospolitej P ol.k.e, p rzo p r.w .d z.l ^
» czasów okupacji niemieckiej szereg dyskusj. u . « » « . form i m e to d Drący w tym zakresie, zorganizował kilka tajnych kursów dla przyszłych pracowników uniwersytetów ludowych i opracował program tej akcji w wolnej Polsce.
27
;.£ S r^
w P T£ ' £ x ^ ° ™ n i \ d ™ h l r ic>“ ¡“ « « y e t ó w lo d o w y c h
v «ć . „ k i . j Ł " s M n i e ,p r!,y i!o to ', r
we„;s,twiiryi*Zo;frh*ich v*rv**iiia ->•
B ie js z y c h tr o s k T .U .L . W.P, h e c n y m o k re s ie je d n ą z n a jw a ż
-d n io w ą k o n fe r e n c ją w K r a k o w ie w Jw ic a c h p o p rz e d z o n y o ś m io - J>ie do z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z ' r^ 0 w ^ dzaJfi c ^ k a n d y d a tó w o g ó l- o ra z m ie s ię c z n y m u c z S S w e n A T \ U d o w y c h n y c h u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h S p o ś r ó d ^ W f yC1U P 0,szczeS<>1- d a tó w p r z y ję ty c h z o s ta ło na w s tę p n a Cz s 'ó T o ^ 7 ° " ^ ^ p o z o s ta ło na d a ls z y e ta n 1 i P ą ? ęS.c 80 osolh 2 k tó r y c h 46 cach uniwersytetów ■ T ’ b“ P? « ed“ ie ucz^ n ic tw o w pra-- C z a tk T w L a ih R e t t Wy ° 7 d ™ e s i^ n y k u r s w ła ś d w y [» odstaw ie d e c y z ji w ła s n e j UCZe.8 t,j lk 0 W W6t<?PnGj części k u rs u , „ a - p o d w p ły w S J z ł C i f ? M n iC ~ W n ie k tó r y c h w y p a d k a c h go u d z ia łu w k u rs ie n ie ” 1Gf o w n ic t w a, z re z y g n o w a ła z d a lsze - d z ie d z in ie . P o d k r e ś lić n d - ^ ' 7 f \ a Cl P 0<iiq ć się p ra c y w te j n a u c z y c ie li lecz t d< ’ * y ’ ,Z<i ,WSrod p r z y ję ty c h h y l i n ie ty lk o życia,^którzy"wykazali 2 ? ! ^ 7 ° WieJ'SCy Z in" ych odcinków n y m (c h o ć b y P rzez a m l« r łW le m m -P rZ y g 0 t0 W a n ie m te o rc ty c z - w y c h o w a w c z y m i. k s z ta łc e n ie o s ią g n ię ty m ) i z d o ln o ś c ia m i
n ie ń w y s u n ię ty c h *1 p^zez^ uezest Ca^ slj zasadn ic z o w o k ó ł zagad-y p rz e z u c z e s tn ik ó w p o d w p ły w e m ic h z e tk n ię c ia
28
się z p ra c ą u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h . P o z a ty m u w z g lę d n io n e , z o sta ł y ró w n ie ż n a s tę p u ją c e te m a ty : z a g a d n ie n ia c h a r a k te r o lo g ii, oso
b o w o ś c i, d r o g i s a m o p o z n a n ia , w y b ra n e z a g a d n ie n ia filo z o fic z n e , z a g a d n ie n ia s z tu k i, z a g a d n ie n ia k u l t u r y , k u lt u r a lu d o w a , s z k o ln i
c t w o w ie js k ie , p ra c e o ś w ia to w e a ś ro d o w is k o s p o łe c z n e , w sp o fcze sne p ro b le m y g o s p o d a rc z e , s p ó łd z ie lc z o ś ć , a g ra ry z m , z a g a d n ie n ia id e o lo g ic z n e r u c h u lu d o w e g o , o u n iw e rs y te ta c h lu d o w y c h i w s i d u ń s k ie j, z a g a d n ie n ie p ro g r a m u u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h — a ta k że w y b ra n e z a g a d n ie n ia h is to ry c z n e , k u lt u r a i lit e r a t u r a lu d o w a , p rz y r o d a w u n iw e rs y te c ie lu d o w y m . S zczególow sze ro z w a ż a n ia nad k a ż d y m z d z ia łó w p ra c y b y ły p rz e p ro w a d z a n e w s e k c ja c h : p o
lo n is ty c z n e j, h is to r y c z n e j, p r z y r o d n ic z e j i s o c jo lo g ic z n e j. 1 ro w a d z o - ne b y ły ta k ż e z a ję c ia ś w ie tlic o w e . K ie r o w n ik ie m k u rs u b y ł J e rz y Z a w ie y s k i. Z e s p ó ł, k t ó r y u k o ń c z y ł k u rs c z a tk o w ic k i, z a p e łn ił czę
ś c io w o d o tk liw e l u k i w o b sa d zie w y c h o w a w c z e j u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h , ale n ie z a s p o k o ił jeszcze n a w e t w p o ło w ie p o trz e b w ty m z a k re s ie w s z y s tk ic h c z y n n y c h ju ż i o rg a n iz o w a n y c h u n iw e r s y te tó w
lu d o w y c h . —■■ '
N a w e t d la d o ś w ia d c z o n y c h w y c h o w a w c ó w u. 1. p o ż y te c z n e , ha — k o n ie c z n e są w s p ó ln e k o n fe r e n c je d la w y m ia n y d o ś w ia d c z e ń i ro z w a ż e n ia w y s u n ię ty c h p rz e z ż y c ie p ro b le m ó w z w ią z a n y c h z tą p ra c ą , ty m b a r d z ie j z a te m b y ła p o trz e b n a ta k a k o n fe r e n c ja d la o b e c n y c h p r a c o w n ik ó w w ty c h p la c ó w k a c h , k tó r z y s ta n ę li d o p ra ey w tr u d n y c h w a ru n k a c h , z n a jle p s z ą w o lą , a le bez p o w a ż n ie js z e go d o ś w ia d c z e n ia , zw łaszcza że i w y d a w n ic tw a m i z te g o z a k re s u p o s łu ż y ć s ię ,n ie m o g li. K o n fe r e n c ję ta k ą z o rg a n iz o w a ł l. lJ . L . w U rs y n o w ie p o d W a rs z a w ą w czasie od 5. d o 20. lip c a 1946 r.
W z ię ło w n ie j u d z ia ł o k o ło 70 p r a c o w n ik ó w p r a w ie w s z y s tk ic h c z y n n y c h u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h , g d y ż t y lk o 8 u . 1. n ie b y ło re p re z e n to w a n y c h . C e le m k o n fe r e n c ji b y ło u ła tw ie n ie p ra c o w n ik o m p e d a g o g ic z n y m u n iw e rs y te tó w lu d o w y c h d o b o ru tre ś c i p ro g r a m o
w y c h o ra z w s k a z a n ie im m e to d s a m o k s z ta łc e n ia w o b ra n e j d z ie d z in ie z a g a d n ie ń s ta n o w ią c y c h p o d s ta w ę ic h p ra c y w y c h o w a w c z e j.
W a ż n y m p u n k te m k o n fe r e n c ji b y ły ró w n ie ż w y p o w ie d z i u c z e s tn i
k ó w w s p ra w ie s to s o w a n y c h p rz e z n ic h p ro g r a m ó w i m e to d o ra z w s p ra w ie tr u d n o ś c i, na ja k ie n a p o ty k a ją w d o b ie o b e c n e j. D a to to m o ż n o ś ć k a ż d e m u z n ic h z e s ta w ie n ia w ła s n y c h ro z w ią z a ń z p ra
cą in n y c h o ra z z te z a m i w y s u w a n y m i p rz e z p re le g e n tó w w o d m e - n iu do p rz e w o d n ie j id e i i za d a ń u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h w P o ls c e w s p ó łc z e s n e j. P ró c z w y k ła d ó w i d y s k u s ji w s p ó ln y c h d la c a łe g o ze
s p o łu o d b y w a ły się ró w n ie ż p ra c e w g ru p a c h , m ia n o w ic ie : h is to - r y c z n o - lite r a c k e j, p r z y r o d n ic z e j i s p o łe c z n o -g o s p o d a rc z e j.
29
I r m i n o je s t jeszcze w o b e c n e j c h w ili o c e n ie w y n ik i p o w o j-m -
« ę j p ra c y u n iw e rs y te tó w lu d o w y c h , g d yż o ty m b ę d z ie m o ż n a m ó - 1C u ° p ie r o p o p r z y jr z e n iu się ic h w y c h o w a n k o m w ż y c iu r o d z in - n y m i s p o łe c z n y m - i to n ie t y lk o w ty m , c zy n a s tę p n y m ro k u , d e la d łu ż s z e j p rz e s trz e n i czasu. N a p o d s ta w ie d o ty c h c z a s o w y c h s p o s trz e ż e ń m o ż n a m ie ć n a d z ie ję , że z lic z b y p rz e s z ło 1200 w y c h o w a n k ó w z tego o k re s u z n a c z n y o d s e te k s ta n ie się c z y n n ik ie m
w p ły w a ją c y m b u d z ą c o n a d z ia ła n ie s p o łe czn e w s i na o d c in k u k u l
tu r a ln y m i g o s p o d a rc z y m , p rz e z p r z y k ła d w ła s n y o ra z in ic ja ty w ę o s o b is tą , a m e w ie le b ę d z ie ta k ic h , k tó r z y b y n ie c h c ie li, z w ię k - m z m m g o rliw o ś c ią , p rz y ło ż y ć się d o p o d e jm o w a n y c h przez n a jb liż s z y z e s p ó ł p ra c na ty c h o d c in k a c h .
R z e te ln o ś ć w y c h o w a czego w y s iłk u ty c h p la c ó w e k n ie b u d z i za
strze że ń . Im w ię c e j d o ś w ia d c z e n ia z d o b ę d ą ic h p ra c o w n ic y i im s p ra w n ie j z n a c z n ą .w s p ó łd z ia ła ć ta k ż e in n e fo r m y p ra c y s p o łe c z n o - o ś w ia t o w i j, ty m lepsze b ę d ą w y n ik i w y c h o w a w c z e u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h . O b e c n ie b o w ie m n ie m a ło czasu i e n e rg ii m u s i się ta m u ż y w a ć n a s p ra w y , k tó r e p o w in n y b y ć ro z w ią z a n e p rz e z in n e c z y n n ik i, a w ię c n p . u z u p e łn ie n ie p o d s ta w o w e g o w y k s z ta łc e n ia Z t r u T ' T , m T - ąC j U* ° p o m n y c h tru d n o ś c ia c h g o s p o d a r-
y c l. o ra z b r a k u k s ią ż e k i p o m o c y n a u k o w y c łi. Są to je d n a k w a- i n n k i p o w o je n n e a w ię c p rz e jś c io w e — i w m ia rę ic h u s tę p o w a
n ia w z ra s ta ć b ę d z ie ró w n ie ż p o z io m p ra c y i s to p ie ń o s ią g n ię ć
u n iw e r s y te tó w lu d o w y c h . ^
Jan O lszow tki
30
S z t u k a w y c h o w u j ą c a
P R Z E D S IE W A M
N i« je s t p r z y p a d k ie m , że ró w n o c z e ś n ie ze w z ro s te m c h le b n y c h b o g a c tw , ra z e m z p lo n o w a n ie m n a ra s ta ją nasze p ra c e o ś w ia to w e . T a k sam o k ro c z y m y p rz e z o k r ą g ły r o k o d za sie w u do ż n iw .
O s ta tn i z b ió r, g d y c h o d z i o z e s p o ły m u z y c z n e , b y ł s k ro m n y . N a naszej n iw ie b y ły p o la n ie o b s ia n e . B r a k ło g o s p o d a rz y -k ie ro w n i- k ó w z e s p o łó w . N ie s ta ło n a rz ę d z i p ra c y — • in s tr u m e n tó w : s k rz y p ie c i d o n ic h s tr u n , b a s ó w , k la r n e tó w , n u t i w y d a w n ic tw , k tó r e b y
w y ja ś n ia ły i p o m a g a ły w k s z ta łc e n iu się. , , . , M u s im y w ię c e j r o b ić d la p o m n o ż e n ia z e s p o łó w ś p ie w a c z y c h
; o r k ie s tr a ln y c h , a lb o w ie m p o m ię d z y ż y c ie m p ra c o w ite g o r o ln ik a i je g o w e w n ę tr z n y m i p rz e ż y c ia m i a r ty s ty c z n y m i is tn ie ją z w ią z k i.
J e d n o bez d ru g ie g o je s t k u la w e , je d n o s tro n n e . G ło d n y n ie c z u je p o tr z e b y ś p ie w a n ia , m ilc z ą c y i z a s m u c o n y p r o d u k u je m n ie j c h le b a .
P rz e z o rn y p o s p o d a rz o d k ła d a z p lo n ó w n a jd o r o d n ie js z e z ia rn o
i
s ta r a n n ie u p r a w ia g le b ę , w y b ie ra ją c n a jd o g o d n ie js z y te r m in d la sie w u . W n a s z y m w y p a d k u k ie r o w n ik z e s p o łu w c z e ś n ie j potnym i o z a o p a trz e n iu się w w y d a w n ic tw a p ie ś n i:O to i c li w y k a z :
1) „ P o d K r a k o w e m c z a rn a r o la “ — w u k ła d z ie na 2 g lo s y m ie
szane, J ó z e fa R a fa ls k ie g o ; .
2) „ H e jn a ł k a s z u b s k i“ — n a 3 g ło s y m ie s z a n e — Ja n a M a k ia -k ie w ic z a *
3 ) „ W a lc z y k p o d la s k i“ — na 3 g ło s y m ie sza n e — K . P re jz -n e ra ;
4 ) „ W a lc z y k lu b e ls k i“ na 3 g ło s y m ie s z a n e — J. R a fa l
s k ie g o ; __ „
5 ) „ M ia ła m ja g o łą b k a — n a 3 g lo s y m ie s z a n e — K . P re j z n e ra ; 6) K a n o n y — na 2, 3 i 4 g ło s y ró w n e i m ie s z a n e , Jozeia K a
-fa ls k ie g o ; ,
7) „ 5 p ie ś n i lu d o w y c h z L u b e ls z c z y z n y — na o g ło s y m ie s z a n e — T . S z e lig o w s k ie g o ;
8) „ 7 p ie ś n i lu d o w y c h “ — na 3 g lo s y m ie s z a n e — W . R u d z iń s k ie g o ;
9) „ 1 0 p ie ś n i lu d o w y c h “ — n a 4 g lo s y m ie s z a n e — J ó z e fa L a s * c k ie g o ;
31
10) „ 1 0 p ie ś n i lu d o w y c h “ — na 4 g ło s y m ie s z a n e — K a r o la M ro s z c z y k a .
In s t y tu c je w y d a w n ic z e ro z e s ła ły w s p o m n ia n e ś p ie w n ik i do w s z y s tk ic h o d d z ia łó w w o je w ó d z k ic h T o w a rz y s tw a T e a tr u i M u z y k i L u d o w e j.
Z n a jd z ie m y w y m ie n io n e w y d a w n ic tw a na p ó łk a c h k s ię g a rn i.
S k ro m n y zapas u tw o r ó w d o b rz e o p ra c o w a n y c h je s t ty m s ie w n y m z ia rn e m , k t ó r y m p o w o jn ie z a s ie w a m y o p u s to s z a łe d z ie d z in y ś p ie - w a c tw a .
T rz e b a co r y c h le j s k rz y k n ą ć c h ę tn y c h i ro z m iło w a n y c h w śp ie w ie . I od p o c z ą tk u , w szyscy n ie c h p o m y ś lą o d czego zacząć. N a z a k u p ie n ie n u t u c h w a lim y z e s p o ło w o s k ła d k ę m ie s ię c z n ą , p ła tn ą p rz e z k a ż d e g o z c z ło n k ó w c h ó ru ( o r k ie s t r y ) .
W y b r a n y z a rz ą d w s k ła d z ie : g o s p o d a rz (p re z e s ), s k a r b n ik i se
k r e t a r z p r z y w s p ó łu d z ia le k ie r o w n ik a z e s p o łu u c h w a li, co n a le ż y k u p ić za z e b ra n e p ie n ią d z e .
N ie c h tro s k a o is tn ie n ie z e s p o łu s p o c z n ie n a b a rk a c h je g o c z ło n k ó w . D z ia ła n ie g ro m a d n e , k tó r e g o duszą je s t k ie r o w n ik ze
s p o łu , n ie p o w in n o b y ć u s z c z u p lo n e p rz e z n a d m ia r in ic ja t y w y d y ry g e n ta . D la n ie g o i ta k p o z o s ta n ie w ie le p ra c y .
O to p o tr z e b n y je s t p a p ie r n h to w y . R o z p is z e się p o s z c z e g ó ln e g ło s y z z a k u p io n y c h p a r t y t u r p ie ś n i w t y lu e g z e m p la rz a c h , i l u je s t ś p ie w a ją c y c h w zespole. J e ś li c h ó r lic z y 12 c z ło n k ó w , a c h c e m y p rz y g o to w a ć 10 p ie ś n i, to ty c h o d p is ó w b ę d z ie 120 w d w u n a s tu ze szyta ch .
D y r y g e n t p o w in ie n u m ie ć k a ż d y głos na p a m ię ć . W te d y t y lk o p ra c a c h ó ru b ę d z ie o w o c n a . Jego w ię c o b o w ią z k ie m b ę d z ie w y u c z e n ie się ca łe g o m a te r ia łu p ie ś n io w e g o w c z e ś n ie j, z a n im ro z p o c z n ie się p ra c a w c h ó rz e .
T a k się z a z w y c z a j u ło ż y , że c h ó r b ę d z ie s ta n o w ił część z e s p o łu k o ła m ło d z ie ż y w ie js k ie j. J a k w ia d o m o , p ra c a k o ła p o le g a n ie t y l k o na ś p ie w a n iu . J e s t to d z ia ła ln o ś ć s a m o w y c h o w a w c z a i sa m o k s z ta łc e n io w a . D la te g o p ró b a ( le k c ja ) ś p ie w u b ę d z ie o b o k r e fe r a tu , b ę d z ie to ś p ie w z p rz e rw ą p o ś w ię c o n ą m o że o m ó w ie n iu s p ra w o rg a n iz a c y jn y c h k o ła i c h ó ru . In n y m ra z e m z o s ta n ie o d c z y ta n y u r y w e k p o w ie ś c i, a lb o z a p ro s z o n y n a u c z y c ie l o p o w ie o r o z w o ju u n iw e rs y te tó w lu d o w y c h . W re s z c ie , w p r z e r w ie m ię d z y je d n ą i d r u gą p ie ś n ią m ło d z ie ż z a b a w i się to w a rz y s k o ; m o ż n a b y te ż o d czasu d o czasu p o ta ń c z y ć d la w ię k s z e j o c h o ty i w y tc h n ie n ia p o p ra c y .
J e d n o z z e b ra ń z a rz ą d u z o s ta n ie p o ś w ię c o n e ro c z n e m u p la n o w i p ra c y . T rz e b a b ę d z ie u s ta lić , ile i ja k ic h p ie ś n i b ę d z ie m y ś p ie w a ć . P rz e d e w s z y s tk im zaś m u s im y so b ie o d p o w ie d z ie ć , p o co są te p ie ś n i? J a k ie j s p ra w ie i k o m u b ę d ą s łu ż y ły ?
P o w o d ó w do ś p ie w a n ia z n a jd z ie m y d u ż o .
W ż y c iu o rg a n iz a c y jn y m z d a rz y się d o ro c z n e , w a ln e z g ro m a d z e n ie k o ła m ło d z ie ż y . C h ó r z a śp ie w a w te d y o b o w ią z k o w o „J e s z cze P o ls k a n ie z g in ę ła “ , „ W m o rz u łe z i k r w i p o c z ę ta , „ D o n ie b ie s k ic h p o w a ł“ i „ D o b o ju o P o ls k ę L u d o w ą ” — je d n o g ło s o w o .
W z e sp o le m ło d z ie ż y , k tó r a n ig d y n ie ś p ie w a ła na g ło s y , zacząc o d rz e c z y ła tw ie js z y c h , ja k k a n o n y 2, 3 i 4 -g ło s o w e , p ie ś n i w u k ła d z ie na d w a i t r z y g ło s y . Z o k a z ji w a ln e g o g r o m a d z e n ia m o g lib y ś m y z a ś p ie w a ć : k a n o n „ C h o d z iły tu N ie m c e ‘ i k a n o n „ J u z za,z n a d d o lin y “ - J ó z e fa K a fa ls k ie g o , p ie s n na d w a g osy - ^ „ P o d K r a k o w e m c z a rn a r o la “ ■ - J. R a fa ls k ie g o i „ H e jn a ł k a s z u b s k i
J a n a M a k la k ie w ic z a . , . , y . , • •
C h ó r m ło d y c h -w eźm ie u d z ia ł na w s z y s tk ic h p rz e ja w a c h ż y c ia k u ltu r a ln e g o w s i. R o z ra d u je -serca z e b ra n y c h c z ło n k ó w C h ło p s k ie go T o w a rz y s tw a P r z y ja c ió ł D z ie c i, g m in n e g o k o ła T o w a rz y s tw a U n iw e r s y te tó w L u d o w y c h o ra z T o w a rz y s tw a B u rs i S ty p e n d ió w .
B ę d z ie d z ie ń s p ó łd z ie lc z o ś c i, d z ie ń m a t k i, u ro c z y s to ś ć — ro c z n ic a n a ro d o w a . W e w s z y s tk ic h ty c h z d a rz e n ia c h c h o r p o w in ie n b ra ć u d z ia ł, bo nasze p ie ś n i są p o to , że b y u p r z y j e m n i a ł y ś c i e n ie t y lk o c z ło n k o m z e s p o łu , a le i ty m , co z ro ż n y c h p o w o d o w m e b io r ą u d z ia łu w ś p ie w ie z b io ro w y m . P rz e d e w s z y s tk im zas d o s ta i
c z y m y ra d o ś c i s p ra c o w a n y m r o d z ic o m , m a tk o m i m a ły m d z ie c io m . T rz e b a się n a ra d z ić w s p ó ln ie i w y b ra ć n a jo d p o w ie d n ie js z e d w a
, 1 l * HP______; .,1 nrio Ir» Kat 11 i 1111 O. i iłK.
z e n a się n a r a u z i c ---j * i • ' i
d n i w ty g o d n iu na p r ó b y c h ó ru . T e r m in y n a le ż a ło b y u z g o d n ić ta k , zę b y w czasie ś p ie w u n ic b y ło z e b ra ń o g ó ln y c h k o ła , ć w ic z e ń s tra
ży\ o g n io w e j, o b ra d C li. T .P ,.D . i k u rs u w ie c z o ro w e g o P o w in n y to b y ć d n i s ta łe , te r m in y n ie z m ie n n e , z d o k ła d n ie o k re ś lo n ą g o d z in ą zaczęcia i z a k o ń c z e n ia . N a jle p s z e b y ły b y w czesne g o d z in y w ie c z o ro w e — o d 5 do 7 po p o łu d n iu ; w te d y , g d y z m ro k u n ie m o ż liw ia p ra ce w g o s p o d a rs tw ie , ale n ie z b y t jeszcze p ó ź n o . Ż e b y n ie p rz y z w y
cz a ja ć do n o c n e j w łó c z ę g i. , . . . . . . . „ i . , . Na k o n ie c p a ź d z ie r n ik a , g d y m in ą n a jb a r d z ie j « c ią z h w e r o b o t y w p o lu , w y z n a c z y m y te r m in zaczęcia p ra c w c h o rz e . N ie c h b y to b y ł w ie c z ó r u ro c z y s ty , g o d n y z a p a m ię ta n ia . P re ze s k o ła esl ,a m n ie b ę d z ie c z ło n k ie m c h ó ru , n a te n d z ie ń m e c h p r z y jd z i
d o w ó d , że ś p ie w m ło d z ie ż y je s t -sprawą b lis k ą w s z y s tk im , f r z y jd z ie w ie c p re ze s sam i z a p ro s i in n y c h .
B ę d z ie te n p ie rw s z y w ie c z ó r e g z a m in e m s p ra w n o ś c i sa m o rz ą d z e s p o łu . G o s p o d a rz ro z d a n u ty , s k a r b n ik z b ie rz e s k ła d k i, s e k re ta rz z a n o tu je w d z ie n n ik u o b e cn o ść it p . Iz b a b ę d z ie c z y s to z a m ie c io n a , z n a jd z ie się te ż p o tr z e b n a ilo ś ć ła w . W czasie p r ó b y g o s p o d a rz d o p iln u je , żeby n ie b y ło p rz e s z k ó d : o tw ie r a n ia d r z w i, h a ła s u o ra w c h o d z ą c y c h i w y c h o d z ą c y c h w n ie o d p o w ie d n ie j p o rz e .
33
N a jb a r d z ie j je d n a k o d p o w ie d z ia ln a r o la s p a d n ie na d y ry g e n ta , k t ó r y od te j p ie rw s z e j le k c ji m u s i z d o b y ć p rz y c h y ln o ś ć i z a u fa n ie c z ło n k ó w z e s p o łu . D la te g o w a ż n y m je s t, żeby k ie r o w n ik z e s p o łu d o b rz e , bez p o m y łe k u m ia ł p ie ś n i na p a m ię ć ,' 90 m in u t, p rz e z n a c z o n y c h na p ró b ę , że b y r o z p la n o w a ł w sposób c e lo w y i ro z s ą d n y . D o b ry d y ry g e n t p o s łu g u je się w ty m c e lu n o ta t n ik ie m , w k t ó r y m u k ła d a p la n le k c ji ś p ie w u .
A o to p rz y k ła d o w y p la n p ie rw s z e j le k c ji 26 p a ź d z io r. 1946 r .:
M a m y się n a u c z y ć :
a) o d ró ż n ia ć części i c a ló s tk i m e lo d ii, b ) r y t m d w u - i tr ó jm ia r o w y ,
c) ś p ie w a ć p ie ś n i zn a n e ,
d) z n o w y c h — p ie ś ń „ D o b o ju o P o ls k ę L u d o w ą “ . K o le jn o ś ć z a g a d n ie ń b y ła n a s tę p u ją c a :
1. P rz e m ó w i s ło w e m z a c h ę ty pre ze s k o la m ło d z ie ż y . 2. C h ó r z a śp ie w a znaną p ie ś ń , n p . „ D o n ie b ie s k ic h p o w a ł“ . 3. O m ó w ie n ie j a k i je s t t a k t te j p ie ś n i. N ie c h w szyscy ś p ie w a ją i ta k t u ją r ę k a m i na 3. U s ta lić o d d e c h y , a w z w ią z k u z /ty m — - g d z ie , w k tó r y m m ie js c u m e lo d ia się d z ie li na część. Z m ie rz y ć —- * ta k tu ją c r ę k a m i ró w n o m ie rn o ś ć ś p ie w u . N ie c h u c z e s tn ic y s p ra w - dzą, o ile w z a p is ie n u to w y m ro z e z n a ją m e lo d ię ś p ie w a n e j p ie ś n i.
W s z y s tk ie te ro z w a ż a n ia n ie c h będą k r ó t k ie — 10 do 15 m in u t.
4. S ta rs i, k tó r z y p rz y s z li, żeby p ie rw s z a le k c ja c h ó ru w y p a d ła u ro c z y ś c ie , o d p o w ie d z ą , a m o że k to ś za ś p ie w a , d a w n e p ie ś n i w e selne, d o ż y n k o w e , s o b ó tk o w e itp . N a te s p ra w y p rz e z n a c z y ć 15 do 20 m in u t.
5. D y ry g e n t ogłasza, że p rz y s tę p u je się do n a u k i p ie ś n i „ D o b o ju o P o ls k ę L u d o w ą ” . K ie d y p ie ś ń je s t o p a n o w a n a , ro z e jd z ie m y Slę do, d o m u . N a k o ń c u w y c h o d z ą : k ie r o w n ik z e s p o łu 'i g o s p o d a rz .
R azem z o s ta tn im i s ie w n y m i z ia r n a m i ro z p o c z ę liś m y w te n sposób u p ra w ę in n y c h w a rto ś c i, n ie m a te r ia ln y c h . W a żn e są one s ^ a i >y d u c h o w e , o ile n ie leżą w z a n ie d b a n iu , p rz y g o to w a n e są
s ta ra n n ie i s u m ie n n ie p ie lę g n o w a n e .
D y r y g e n t z e s p o łu też m a s w ó j s ie w i u p rą w ę , n ie c h ż e w ię c p a m ię ta o p lo n o w a n iu .
W a le ria n B a tk o
31
M A T E R I A Ł Y
N A „ D Z I E Ń S P Ó Ł D Z IE L C Z O Ś C I“
W b ie ż ą c y m ro k u o b c h o d z im y „ D z ie ń S p ó łd z ie lc z o ś c i" 29 w rze ś n ią W d n iu ty m tę c z o w e s z ta n d a ry p rz y p o m n ą s p o łe c z e ń s tw u p o ls k ie m u , że d ro g a do p ra w d z iw e j d e m o k r a c ji p ro w a d z i m ię d z y in n y m i p o p rz e z s z e ro k o p o ję ty ru c h s p ó łd z ie lc z y . Ś w ie tlic e z rz e szeń s p ó łd z ie lc z y c h , ś w ie tlic e p ra c o w n ik ó w s p ó łd z ie lc z y c h , w re s z cie m ło d z ie ż s z k o ln a o b c h o d z ie b ędą d z ie ń te n u ro c z y ś c ie . 1 u d a je m y p rz e to m a te r ia ł in s c e n iz a c y jn y o p ra c o w a n y p rz e z a u to ra na ś w ię to s p ó łd z ie lc z e , ja k ie p o ra z p ie rw s z y w u b ie g ły m r o k u o b c h o d z iła Z ie m ia M a z u rs k a w O ls z ty n ie p o p rz y łą c z e n iu do M a - c ie rz y .
H E J , R A Z E M !
m o n ta ż in s c e n iz a c y jn o -re c y ta c y jn y o p a r ty na u tw o ra c h M a r ii K o n o p n ic k ie j, M a r ia n a R a p a c k ie g o i St. K . A . C z y ż o w s k ie g o
w o p ra c o w a n iu S ta n is ła w a Iło w s k ie g o .
(N a e s tra d ę w c h o d z i d z ie w c z y n a w lu d o w y m s tr o ju w ie js k im i p rz e z k r ó t k ą c h w ilę ro z g lą d a się, ja k b y się p rz y g lą d a ła s z e ro k im ła n o m . P o c h w ili za czyn a re c y to w a ć ).
D z i e w c z y n a :
P rz e o r a ły ra z i d r u g i Z ie m ię naszą c ię ż k ie p łu g i, A p o k a ż d y m isk ib a c z a rn a C zeka s ie w u , czeka z ia rn a .
(z w ra c a się z w e z w a n ie m w s tro n ę , skąd w e jd z ie zespo ) H e j, sie w a cze , b ło g i czas!
C zem uż d o tą d n ie m a was?
B u rz e w s trz ą s ły z ie m i ło n e m , W ia tr p rz e le c ia ł n a d za g o n e m , S p a d ły z n ie b a żyzne deszcze, A was d o tą d n ie m a jeszcze?
(p o s tę p u je d w a k r o k i w stronę n ie w id o c z n e g o jeszcze z e s p o łu i p o n a w ia s iln ie j w e z w a n ie )
H e j, sie w a cze , na wasz tr u d C ze ka z ie m ia , czeka lu d . K o ś c i o jc ó w , ic h m o g iły P o la n ais ze u ż y ź n iły ;
S ło n k o w s c h o d z i n a m p o w o li, B ia łe ro s y d rż ą na r o l i . . . '
( p r z y w o łu je s iln ie i s z e ro k o )
35
f ł e j , siew acze, b ło g i czas!
S ta ra z ie m ia c z e k a w a s ! 1).
{n a o s ta tn ie w e z w a n ie „ H e j, sie w a cze “ w c h o d z ą p ie rw s z e s z e re g i g r o m a d y s p ó łd z ie lc z e j. N a czele P r z o d o w n ik i P rz o d o w n ic a c a łe j
g ro m a d y ) P r z o d o w n i . k (d o g r o m a d y ) :
H e j, n a p rz ó d ,
(n a e s tra d ę w c h o d z i g ro m a d a s p ó łd z ie lc z a , k o b ie ty i m ę ż c z y ź n i
„ o d p łu g a , o d m ło ta , o d p ió r a , o d c y r k la , o s k a rd a “ część w s tr o ja c h lu d o w y c h , n ie k tó r z y n io s ą w ' r ę k u n a rz ę d z ia p ra c y )
p o d z ie m ię p o d łó ż m y tr z o n m ło ta , ' N a n o w e p o p c h n ijm y ją d ro g i.
P r z o d o w n i c a :
I z t r o n u ś c ią g n ijm y b a łw a n a ze z ło ta , W a lk , b r a t n ic h u g a ś m y p o ż o g i.
P r z o d o w n i k :
P re c z z d r o g i lu d z k o ś c i, w y , d z ie c i c ie m n o ty , ( z a p a trz o n y w d a l)
S o b k o s tw o , w y s tę p k i i z b ro d n ie ! P r z o d o w n i c a :
A r m a t y p rz e k u je m n a p łu g i i m ło ty , B ra te r s tw a r o z p a lim p o c h o d n ie .
P r z o d o w n i k (z w e z w a n ie m do g ro m a d y ):
H e j, ra z e m , *
G r o m a d a :
h e j, s p o łe m ,
P o j e d y n c z e g 1 o s y :
-od p łu g a ,
o d m ło ta , O d p ió ra ,
od c y r k la ,
o s k a rd a ! P r z o d o w n i k :
N ie c h z a b rz m i p ie ś ń w s p ó ln a , P r z o d o w n i c a :
w o ln o ś c i p ie ś ń z ło ta , G r o m a d a :
P ie ś ń w ie lk a , (iszeroko)
p ie ś ń s iln a , (d o b itn ie )
p ie ś ń h a rd a , (z m o cą w ia r y )
*) Wiersz M . Konopnickiej. ' .
36
P r z o d o w n i c a (z w ra c a się do g ro m a d y ):
B u d u jm y i tw ó r z m y ś w ia t le p s z y , ś w ia t n o w y I w z n o ś m y go d ło ń m i w ła s n y m i,
^ F d W s p ó ln y m i s iła m i z ry w a jm y o k o w y I z ło u s u w a jm y ze z ie m i.
P r z ó d ^ ^ g ru z y ro z le c i ś w ia t s ta ry , G d y n o w a b u d o w a p o w s ta n ie ,
G ' * 4 : 2 i L t ; “ ‘ t l ; » i . « „ i , n a m w i „ y , B y z n is z c z y ć zła p a n o w a n ie .
P r z o d o w n i k : H e j, ra z e m , G r o m a d a :
h e j, s p o łe m , ł o is y :
o d p łu g a , P o j e d y n c z e
O d p ió r a ,
o d m ło ta ,
od c y r k la ,
o s k a rd a !
P r z o d o w n i k : ■ , ,.
N ie c h z a b rz m i p ie s n w s p ó ln a ,
P r z o d o w n i c a : . , ,
w o ln o ś c i p ie s n z ło ta ,
G r o m a d a (j- w .) : . r i i \
r t . : „ - - —
s p ó łd z ie lc z y ) : ,
O to s ta je nas w o ln a g ro m a d a
B u d o w n iczych tw o rz ą c y c h sw ó j ś w ia t,
P ' * “ J a o i , c ie le c ju ż n ie . W *
H - — *
d o m i a r w s z y s tk ic h , do siół i do g m in .
f .¡“ i « a . , v
* r z r -te n n ie c h s ta je w nasz szereg ja“ m c h u d ź w ig n ą ć k u .I c ń c u te n r e m i ! i)
i ) Wiersz M. Rapackiego. 37
P r z o d o w n i k :
N a m n ie trz e b a n i w ła d z y , n i z ło ta , b o w ie m d u c h nasz s p ra w u je n a m rzą d . P r z o d o w n i c a :
P ra w e m n a szym b ra te rs k a s p ó ln o ta , w s z e lk i w y z y s k w y n is z c z y m ja k t r ą d . 1).
G r o m a d a (ś p ie w a r e fr e n „ N ie c h się n ie s ie “ ).
i r z o d o w n i k : (ś p ie w a p o w o li, m a je s ta ty c z n ie ):
B rz m i „s p o łe m “ o d p łu g a , od p ió ra i p ił i w s ło ń c u ja k p ło m ie ń się ż a rz y .
G d z ie lu d ó w ce l je d e n w s p ó łd z ie lc z o ś ć się zż y ł, M iło ś c ią i w ia rą nas d a rz y .
( r o z w ija p o d a n y m u s z ta n d a r s p ó łd z ie lc z y ).
P r z o d o w n i c a (j. w .):
T ę c z o w y nasz s z ta n d a r, m o z o ln y nasz c z y n , w y tk a m y o fia r ą i p o te m .
P o ru s z y ś w ia t c a ły i b rz m i w ie lk i h y m n , u d e rz a w d r z w i d z ie jó w s ił m ło te m . G r o m a d a ( e n t u z ja s t y c z n ie ) : '
I h y m n e m b ije p a d n ie b a s tr o p ,
G d z ie m iło ś ć b u c h a w p ło m ie n n y snop (b is ) S p o ł e m !
P r z o d o w n i k :
W k o lis k o z e s trz e la , z a c is k a n a m dłoń', W s p ó łd z ie lc ó w nas łą c z y ro d z in ę . B ra te r s tw e m , m iło ś c ią o p la ta n a m s k ro ń , P ro w a d z i w w y ś n io n ą k ra in ę .
P r z o d o w n i c a :
S p ó łd z ie lc z a ro d z in a a „ s p o łe m “ nasz zew.
O n naszą ze sp a la g ro m a d ę .
R z u c a n y w p ró g k a ż d y w o ln o ś c ią b rz m i ś p ie w I p ły n ie o żyw czą k a s k a d ą .
G r o m a d a i P r z o d o w n i c y : I h y m n e m b ije p o d n ie b a s tr o p ,
G d z ie m iło ś ć b u ch a w p ło m ie n n y sn o p (h is ) S p o 1 e m 2).
( P r z o d o w n ik w y p ro w a d z a z p o d n ie s io n y m s z ta n d a re m c a łą 'G r o m a d ę , r e f r e n p o w o li z a n ik a ).
. ‘ „ „ S ta n is ła w Iło w s k i.
) Wiersz St. K. A. Czyżowskiego.
-) N uty do „H ym nu spółdzielców“ . i „Hasia Społem“ znaleźć moim W /T CCT Koraitetu Wykonawczego Obchodu Dnia Spółdziel czosci pt. „W barwach tęczy“ . Łódź. 1945.
38
„ P R A C A B U D U J E M Y P R Z Y S Z Ł O Ś Ć "
montaż recytacyjnodnscenizacyjny
opracowany jako ćwiczenie na kursie teatralnym w Morągu.
„ u- mtorialńw nomysł i układ montażu jest wspólną pracą uczest*
- « I ob» vüp «y.
« • * . w ydobyci, w , . « « * » Z U wresżde o m ożliw o« w y k o n .n i, utworu p-cec « « » A
'i «a ęrene na nodwv¿szeniu lub bez, z pominię*
5£ & r r & s= ś »
-cyjnych. . ,
N . „scenie" żnajdow .ly siS « A ™ ™¡»V s S o A . c ku ulicy szły schodki z dwoma małym! tarasami. ogródka zapełniały
E£T— - Í « r » - k c*'
łość stanowiła dekorację bardzo ładną.Gdyby montaż » d - a r c n y W - " Z S
możnaby, umieścić część i ^ ' ^ lepszego rozstawienia zespołu w grupach, kilka podwyższeń, pochylni, dla lepszego .rt z
(Z dołu po schodkach idzie grajek, staje obok ru,n do1™ 1 ™ skrzypcach najpierw jakąś melodię powolną potem P - c^
Równocześnie spośród rum wychodzi o ie 3 “ ^ twarzy pełne są smutku czarną lub szarą chustą. Cała jej posada eJ0Wa ukrytą w rękach y. przygnębienia nad panującą purt ^ J ^ d o m u . W miarę, jak grajek gra
opiera się o mur gestem rozpaczy P ‘ zdumieniem patrzy
coraz żywiej, podnosi głowę, powoi, rozgląda się -na grającego.)'
39
K o b i e t a : (mówi powoli, pełna zdumienia patrzy dokoła)
1) Nad ruinami wstaje dzień, wędrowny grajek pustym oknom gra, Z głową na bok schyloną skoczne tony ze skrzypki wywodzi.
A w oknie tylko niebo, gołębi miga ćma, I tak w tej rannej ciszy świat nowy się rodzi.
G r a j e k : (przestaje grać, przybliża się do Kobiety, mówi):
A serce bije. Słuchaj. Jest w tym dziw nad dziwy, Że ono trwa, gdy wszystkie oczy patrzą — nowe, Ze wygrzegane spod cegieł pokryw y
Stopioną w ogniu na drzwiach wieszają podkowę.
Na inne szczęście. f
(Grajek gra melodię pieśni „O to staje nas wolna gromada“ — z dala idzie gromada robotników ze śpiewem tej pieśni. Można tu również zasto*
sować inną odpowiednią pieśń. Ich przewodnik Cieśla staje na szczycie budowy, inni rozstawiają się koło rusztowań i na nich, inni na różnych poziomach schodów; ci będą podawali cegły. Po ustawieniu się wykonują umówione ruchy w każdej grupie inne. Narzędzi nie mają w rękach, a ied*
nak jedni „piłują“ innj „mieszają wapno" inni „podają cegły" itp.).
■ R o b o t n i k :
2) Pion, ^
II R o b o t n i k:
miara, ł l l R o b o t n i k :
IV R o b o t n i k :
węgielnica,
C kład drzewa,
i c s 1 a (jest postacią symboliczną, górującą nad wszystkimi, jakby tym, który wzywa i prowadzi do pracy. — Teraz wzniósł rękę w górę, jak*
by nad głową zamachnął toporem) Słońce się w mym toporze zalśniewal!
Spod mej dłoni wychodzą — spójrz: belki, R o b o t n i k :
Slupy, II R o b o t n i k:
krokwie, I II R o b o t n i k :
I V R o b o t n i k : 'i R o b o t n i k -
Piłuję,
stragarze,
.
Jskład wszelki.
40 *
V I R o b o t n i k :
wiercę, ¡ /
V I I R o b o t n i k:
przycinam podług miary, V III R o b o t n i k :
Oto kładę przyciesia, legary, C i e ś l a :
Oto ściany już wstają, dach wiążę, Z dachu różdżka wykwita na sążeń.
Ro b o t n i c y (kończą swoją pracę, odwracają się w stronę Cieśli):
■ r^nęnndarzui Terśz winći nslej .
I zdrów bywaj. Ja - wędruję dalej, (wychodzą wszyscy, zostaje ie*
śla, mówi z szerokim gestem ręki i poczuciem mocy swojej pracy).
Znów mój topór będzie belki proscił, A ż się świat chałupami narości.
K o b i e t a (rozprostowuje się, zrzuca z siebie czarną chustę):
3) Jest wiosna, wnet będą maki w zbożach I rzeźki, słony wicher ostro dmie od morza.
A pogorzelec wrócił i studnie wierci (zwrócona do C i e ś l i w podziwie):
I dach kleci.
' (do w idzó w ): ,
Bó życie trwalsze jest od śmierci.
C i e ś l a (z wezwaniem): . .
4) Wychodźcie siewcy na czarne miedze, warto dziś posiać Nie będzie obcy grabieżyl pola, swoi zeń kłosy zgarną Zapuść oraczu pług w te zagony, popędzaj konie a żywo Juieś ty nie jest cudzy parobek, będzie to polskie zmw . (Z dala idą żniwiarze zfe śpiewem)
Ż n i w i a r z e :
5) Rano, rano, raniusieńko, Rano po rosie,
* szli żniwiarze do roboty,
rozwidniało ^się. j a r z e dziewczęta i chłopcy, ustawia,
rozwidniało ^się. j a r z e dziewczęta i chłopcy, ustawia,