N r 8-9
s i e r p i e ń
WRZESIEŃ
P R A C A
O Ś W I A T O W A
m i e s i ę c z n i k
l u d o w e g o i n s t y t u t u
O Ś W I A T Y I K U L T U R Y W Y D AW A N Y Z Z A S I Ł K U M I N I S T E R S T W A O Ś W I A T Y
WARSZAWA
ROK I I — 1916
T R E Ś Ć :
W . O s tro w s k i — O g m in n y c h s e jm ik a c h k u l t u r y i o ś w ia ty . A . K lim k ie w ic z — P ra c a g m in n e g o r e fe r e n ta o ś w ia ty d o ro
sły c h .
ri . L u b ic z - M a je w s k i — D o m o ś w ia to w y na w s i.
J. J a k u b o w s k i — J a k o rg a n iz o w a ć w y c ie c z k i.
Kształcenie i samokształcenie
J. P e r e tja tk o w ic z — O p o tr z e b ie i s p o so b a ch p o p u la r y z a c ji s ta ty s ty k i.
I i . S. M e to d a t. zw . n a u c z a n ia p o d k ie r u n k ie m w s z k o le d la d o ro s ły c h .
J. O ls z o w s k i — R o z w ó j u n iw e rs y te tó w lu d o w y c h w N o w e j P o ls c e .
S z tu k a w y c h o w u ją c a
M . B a tk o —— P rz e d sie w e m . M a t e r i a ł y :
N a „ D z ie ń S p ó łd z ie lc z o ś c i“ — w o p ra ć . S. Iła w s k ie g o . P ra c ą b u d u je m y p rz y s z ło ś ć — w o p ra ć . M . Kowalcz°yk<>wej.
H e j, c h ło p c y — p ie ś ń z r. 1944
N ie g ra ją n a m s u rm y - p ie ś ń z r. 1944.
I od K r a k o w e m p ie ś ń lu d o w a w o p ra ć . K . P re jz n e ra . A g d z ie je d z ie s z p ie ś ń lu d o w a w o p ra ć . K . P re jz n e ra . S ta re g o , s ta re g o p ie sn lu d o w a w o p ra ć . K . P re jz n e ra . I rz e d d o m z a je c h a li — p ie ś ń lu d o w a w o p ra ć . K . P re jz n e ra . W świetlicy
A . S z y m b o rs k a R o c z n y p la n p ra c y te a tr a ln e j w ś w ie tlic y . Przegląd czasopism
Recenzje K ronika Kom unikaty
B ibliografia oświaty pozaszkolnej.
PRACA OŚWIATOWA
M IESIĘC ZN IK POŚWIĘCONY Z A G A D N IE N IO M PRAKTYCZNYM PRACY SPOŁECZNO - OŚWIATOWE?
a_ 7 S I E R P I E Ń — W R Z E S I E Ń '1 9 4 6 R o k I I
0 G M IN N Y C H S E J M IK A C H K U L T U R Y I O Ś W IA T Y . G d z ie ś w la ta c h 1 9 3 4 i 19 3 5 , r e a liz u ją c n ie z w y k le szczę śliw ą k o n c e p c ję o rg a n iz a c y jn ą F e lik s a P o p ła w s k ie g o , ó w czesnego k ie r o w n ik a O d d z ia łu O ś w ia ty P o z a s z k o ln e j i rz e c z y w is te g o d u c h o w ego p rz y w ó d c y n o w o czesn e g o r u c h u o ś w ia to w e g o w W ie lk o p o ls c e , zaczęto w O k rę g u S z k o ln y m P o z n a ń s k im z w o ły w a ć z p o c z ą tk ie m r o k u o ś w ia to w e g o tz w . je s ie n n e g m in n e k o n fe r e n c je p la n u ją c e o ś w ia ty p o z a s z k o ln e j. O k a z a ło się w k r ó tc e , że k o n fe r e n c je te m o g ą w p ro w a d z ić o rg a n iz a c ję o ś w ia ty d o ro s ły c h na d r o g i n ie z w y k le cie k a w ę , o ry g in a ln e i o w o c n e . N a le ż a ło b y d z is ia j p o w ro c ie do n ic h — ly m b a r d z ie j, że r u c h o w i o ś w ia to w e m u g ro z i o b e c n ie n ie b e z p ie c z n y b a k c y l ś m ie rc io n o ś n y : b iu r o k r a t y z m . ,
P r z y p o m n ijm y p o k r ó tc e , ja k a je s t geneza ty c h k o n f e r e n c ji, c z y m one m ia ły b y ć o ra z c z y m z a c z y n a ły i m o g ły b y c .
Ó w cze sn y o b w o d o w y i n s t r u k t o r o ś w ia ty p o z a s z k o ln e j m ia ł za z a d a n ie na te r e n ie p o w ie rz o n y c h m u d w u trz e c h , a n a w e t czasem c z te re c h p o w ia tó w d o p ro w a d z ić do te g o , a b y w e wszc v . , k a c h lu d z k ic h , na w s i i w m ia s ta c h , p o b u d z ić m a sy do p ra c y k u l tu r a ln e j i o ś w ia to w e j. Z a d a n ie z a is te , n ie ła tw e je ż e li się zw a z y ze
w W ie lk o p o ls c e : 1) ż y w s z y p ę d do o ś w ia ty o b s e rw o w a n o p o d o w czas t y lk o w ś ró d r o b o t n ik ó w r o ln y c h , k tó r y c h c lię c a w a n su gospo
« M " « ¡ “ “ ' ‘ i » ™ d » “ ¡ » f * t a ° , T ° ? "
n ie ro ln ic z e g o s k ła n ia ła <lo k s z ta łc e n ia Sie; a n i m ło d z ie ż c h ło p s k a
“ sw ej m a fie ( r u c h in d ó w , l. y ł .u d o p ie r o w z a c z ,,k a c i, . . . . m ło d z ie ż m ie s z c z a ń s k a t e n d e n c ji o ś w ia to w y c h n ie u ja w n ia ! * • ,2 > ' c e w n ik o m o ś w ia to w y m za ic h p ra c ę m e h y lo c z y m p ła c ie , k r e d y t y m in is t e r ia ln e p r z e w id y w a ły d ro b n e k w o t y n a p o k r y w a m , w- d a t
k ó w rz e c z o w y c h , z w i,z a n y c h z p r a c , na k u r s a c h d la c ia ła zaś s a m o rz ą d o w e n ie u c h w a la ły . . . te c e l.
k w o t _ p o p r o s tu d la te g o , że m e is tn ia ł w o g o lę a lb o m in im a ln y b y ł n a c is k na to ze s tr o n y c z y n n ik a z a in te re s o w a n e g o i d e c y d u ją -
cego, t j . ze s tro n y s p o łe c z e ń s tw a . C hcąc p rz e to p ra c ę ru s z y ć z m ie j
sca m u s ia ł i n s t r u k t o r o ś w ia to w y :
1) o d d z ia ła ć na s p o łe c z e ń s tw o i p rz e k o n a ć je g o e le m e n ty p rz o d o w n ic z e , że w a rto i że n a le ż y k o n ie c z n ie u p ra w ia ć o ś w ia tę , k s z ta ł
c ić się, z a p e łn ia ć p la c ó w k i o ś w ia to w e i ,z n ic h k o rz y s ta ć o ra z m ło d z ie ż do n ic h k ie r o w a ć ;
2) z je d n a ć do b e z p ła tn e j, b e z in te re s o w n e j, a s y s te m a ty c z n e j i w y tę ż o n e j p ra c y g łó w n ie n a u c z y c ie ls tw o , to n a u c z y c ie ls tw o , k t ó re p rz e c ie n ig d y n ie b y ło n a le ż y c ie u p o s a ż o n e , a k tó r e n ie ra z g ro ź b ą i s za n ta że m w b re w je g o w o li i p rz e k o n a n iu z a p ę d za n o do ro z m a ity c h b e z w a rto ś c io w y c h i p o d k o p u ją c y c h w p ły w w y c h o w a w c z y
a k c y j p o lity c z n y c h o d g ó rn y c h .
N ie m o ż n a zaś p rz e c ie ż b y ło ża d n ą m ia rą p o s łu g iw a ć się sa
rn a b ó jc z ą i s p rz e c z n ą z id e ą o ś w ia to w ą , a u ła tw io n ą m e to d ą n a c is k u s łu ż b o w e g o . P ra c a o ś w ia to w a m ia ła b y ć i m u s ia ła b y ć w y ra z e m s p o łe c z n o -tw ó rc z y c h d ą ż n o ś c i c z ło w ie k a , a n ie je g o s tr a c h u czy
a m b ic ji.
M u s ia ł z a te m i n s t r u k t o r p r z y n a jm n ie j ra z do r o k u d o trz e ć do ca łe g o s p o łe c z e ń s tw a , do je g o e le m e n tó w p rz o d o w n ic z y c h i do ty c h , k t ó r z y m o g li b y ć p r z o d o w n ik a m i o ś w ia to w y m i, a b y na n ic h o d d z ia ła ć i a b y ic h p o rw a ć d o c z y n ó w o ś w ia to w y c h . G m in ne k o n fe r e n c je p la n u ją c e m ia ły się sta ć i is to tn ie s ta ły się n a jle p szą fo r m ą g łę b o k ie g o p o ro z u m ie n ia się in s tr u k t o r a ze s p o łe c z e ń s tw e m i p r a c o w n ik a m i o ś w ia to w y m i. I n ie t y lk o n ie z a w io d ły p o k ła d a n y c h w n ic h n a d z ie i, lecz to , co d a ły , n a d z ie je te p rz e ro s ło , o tw ie r a ją c n o w e d la s p ra w k u l t u r y i o ś w ia ty s z la k i.
Z o rg a n iz o w a n ie m i z w o ła n ie m k o n f r e n c ji z a jm o w a ła się (ta m , g d z ie ju ż is tn ia ła ) g m in n a k o m is ja o ś w ia to w a ; g łó w n ie je d n a k — - tz w . g m in n y i n s t r u k t o r (w z g l. r e fe r e n t) o ś w ia ty p o z a s z k o ln e j, t j.
p r a c o w n ik , n a u c z y c ie l, fu n k c je swe ip s r u k to r s k ie w g m in ie p e ł
n ią c y b e z in te re s o w n ie , z p o c z u c ia p o w in n o ś c i o b y w a te ls k ie j. P ie r w o tn ie in s p e k to r s z k o ln y p o w ie r z a ł tę ro lę n a u c z y c ie lo w i, cie szą ce m u się je g o z d a n ie m — n a jw ię k s z y m z a u fa n ie m i a u to r y te te m u k o le g ó w o ra z d o ś w ia d c z e n ie m s p o łe c z n y m i o ś w ia to w y m ; p ó ź n ie j p o c h o d z ił o n z w y b o ru , o c z y m b ę d z ie jeszcze m o w a . N a d z ie ń , w y z n a c z o n y p rz e z in s p e k to r a t s z k o ln y , z a p ra s z a ł i z w o ły w a ł o n n a u c z y c ie ls tw o g m in y (k o rz y s ta ją c e w ów czas z je d n o d n io w e g o u r lo p u ) o ra z p rz e d s ta w ic ie li s p o łe c z e ń s tw a : w ó jta , c z ło n k ó w la d y g m in n e j, s o łty s ó w , d u c h o w n y c h , p r z e d s ta w ic ie li o rg a n iz a c y j s p o łe c z n o -w y c h o w a w c z y c h i s to w a rz y s z e ń k u ltu r a ln o - o ś w ia to w y c h o ia z w s z y s tk ic h , k tó r z y p o w o ła n i b y li lu b in te re s o w a ć się m o g li s p ra w a m i k u l t u r y i o ś w ia ty . U c z e s tn ic z y ł w n ie j zawsze o b w o d o w y
i n s t r u k t o r o. p ., a często u d z ia ł w n ie j b r a li: in s p e k to r s z k o ln y ,' in s p e k to r s a m o rz ą d o w y i in n i goście.
P o rz ą d e k d z ie n n y n ic b y w a ł w s zę d zie je d n a k o w y . p o w ia ta c h , b liż e j a u to r o w i z n a n y c h , p rz e w id y w a ł n a jc z ę ś c ie j n a s tę p u ją c e
p u n k t y : «
1) „S p ra w o z d a n ie z p ra c i o s ią g n ię ć k u ltu r a ln y c h i o ś w ia to w y c h g m in y i p o s z c z e g ó ln y c h je j ś ro d o w is k za r o k o ś w ia to w y u b ie g ły “ . R e fe r a t w y g ła s z a ł g m in n y i n s t r u k t o r o. p. W d y s k u s ji p r a c o w n ic y u z u p e łn ia li n ie ra z je g o w y w o d y , o d p o w ia d a n o n a p y ta n ia i z a rz u ty p r z e d s ta w ic ie li s p o łe c z e ń s tw a ; o b w o d o w y in s tr u k t o r p o r ó w n y w a ł z a z w y c z a j w y n ik i p ra c y te j g m in y z w y n ik a m i, o s ią g n ię ty m i w in n y c h g m in a c h .
2) „ Ż y c ie w g m in ie , p o w ie c ie i p a ń s tw ie —- ja k ie je s t, a ja k ie b y ć p o w in n o i b y ć m o ż e ; w y n ik a ją c e z te g o p o ró w n a n ia z a d a n ia
cele p ra c y k u lt u r a ln e j i o ś w ia to w e j; p r o je k t y i in s p ir a c je do p la nu p ra c y na r o k n a s tę p n y “ . R e fe r a t te n w y g ła s z a ł o b w o d o w y in s t r u k t o r o ś w ia ty p o z a s z k o ln e j. O d b y w a ła się po n im o b s z e rn a , o g ó ln a d y s k u s ja i u z g o d n ie n ie l i n i i p ra c y . ( 0 p u n k c ie ty m b ę d z ie jeszcze m o w a n iż e j) . S p ra w a ta b y ła p u n k te m k u lm in a c y jn y m k o n fe r e n c ji.
3) „ P la n y p ra c y p o s z c z e g ó ln y c h o ś ro d k ó w i d e k la ra c je w s p ó ł
u d z ia łu w p ra c y o ś w ia to w e j“ . Z a z w y c z a j k ie r o w n ic y s z k ó ł k r ó t k o z a p o z n a w a li o b e c n y c h ze s w y m i p la n a m i n a r o k n a jb liż s z y . O b ie g ie m szła lis ta , na k t ó r e j z a p is y w a li się c i, co g o to w i b y li p o d ją ć
s y s te m a ty c z n ą p ra c ę o ś w ia to w ą .
4) „ E w e n tu a ln e p la n y p ra c k u lt u r a ln y c h i o ś w ia to w y c h w s k a li g m in y — p r o je k t y , d y s k u s je , u c h w ą ły “ . W y s tę p o w a li tu p ra c o w n ic y
z p r o je k ta m i, k tó r e p rz e d y s k u to w a n o o g ó ln ie , z le c a ją c p r z y g o to w a n ie s p ra w y g m in n e j k o m is ji o. p. N ie je d n o k r o tn ie p rz y te j o k a z ji d o p ie r o p o w s ta w a ła w ła ś n ie g m in n a k o m is ja o. p.
5) „ W y b ó r g m in n e g o in s t r u k t o r a o. p . na n a s tę p n y r o k w z g l.
na n a s tę p n e d w a la ta “ . W y b o ru d o k o n y w a li c i, co się w p is a li na lis tę , d e k la r u ją c g o to w o ś ć p ra c y o ś w ia to w e j na r o k p rz y s z ły .
G łó w n e z a d a n ie m ia ł do s p e łn ie n ia na k o n fe r e n c ji o b w o d o w y in s t r u k t o r o ś w ia ty p o z a s z k o ln e j ( p k t 3 ). C hcąc to z a d a n ie s p e łn ić , m u s ia ł z rz u c ić z s ie b ie s k ó rę u r z ę d n ik a - b iu r o k r a t y , m u s ia ł b y ć o b y w a te le m , s p o łe c z n ik ie m ; m u s ia ł w n ie ś ć ż a r p rz e k o n a ń i o b u d z ić z a u fa n ie do s ie b ie ; m u s ia ł o d s ło n ić , u ś w ia d o m ić i p rz e d s ta w ić o d w a ż n ie w s z y s tk ie z n a c z n ie js z e , ro z w a ż o n e w s u m ie n iu s w y m oby w a te ls k im i u m y ś le , b o lą c z k i naszego ż y c ia , a p o te m o b ra z o w i te m u p rz e c iw s ta w ić ja s n y i w y ra ź n y , s u g e s ty w n y i p o c ią g a ją c y o b ra z rz e c z y w is to ś c i p o s tu lo w a n e j, rz e c z y w is to ś c i, do k t ó r e j d ą ż y ć n a le ż y
3
1 k tó r ą o sią g n ą ć m o ż n a . M u s ia ł też u z y s k a ć w e w n ę trz n ą zg o d ę au
d y to r iu m i g o to w o ś ć d ą ż e n ia do w s k a z a n y c h c e ló w . A p o te m m u s ia ł p rz e k o n a ć je trz e ź w y m re a liz m e m w s k a z y w a n y c h d ró g i d o b o ru ś ro d k ó w , d a w a ć in s p ir a c je i p o m y s ły re a liz a c y jn e p ra k ty c z n e ( f o r m y p ra c y , m e to d y , p o m o c e it p . ) . R e fe r a t te n w y w o ły w a ł z a z w y c z a j b a rd z o o ż y w io n ą , szczerą i g łę b o k ą d y s k u s ję , ro z w ią z u ją c ję z y k i p r z e d s ta w ic ie li s p o łe c z e ń s tw a i n a u c z y c ie ls tw a , Z d y s k u s ji sam i n s t r u k t o r j p ra c o w n ic y o ś w ia to w i w y n o s ili c o ra z to g ru n to w n ie js z ą z n a jo m o ś ć b o lą c z e k , n u r t ó w i d ą że ń s p o łe c z n y c h , p r o s to w a li swe b łę d n e , d o k tr y n e r s k ie n ie ra z m n ie m a n ia , s ta p ia li się ze s p o łe c z e ń s tw e m , m y ś le li i c z u li z n im , s ta ją c się is to tn ie je g o in te lig e n c ją i je g o se rce m . te n sposób s p o łe c z e ń s w o , k tó r e m u p o m a g a n o do s a m o u ś w ia d o m ie n ia so b ie je g o p o trz e b i d ą żn o ści k u ltu r a ln y c h i o ś w ia to w y c h , z k o le i w p ły w a ć z a c z y n a ło na tre ś ć i fo r m y p ra c y . R o d z ił się w te n sposób s a m o r z ą d k u l t u r a l n y i o ś w i a t o w y w n a jc z y s ts z e j, n ie b iu r o k r a ty c z n e j fo r m ie . K o n fe r e n c ja o s ią g a ła w y n ik i. S p o łe c z e ń s tw o n a p ę d z a ć ję ło m ło d z ie ż do k s z ta łc e n ia się i u czę szcza n ia do p la c ó w e k o ś w ia to w y c h — w c o ra z to le p s z y m z ro z u m ie n iu z n a c z e n ia w a rto ś c i, c e ló w i za d a ń p ra c y o ś w ia to w e j. A d a le j u ła tw ia ć to m O sialo s to p n io w o i f in a n s o w a n ie p ra c o ś w ia to w y c h . N a u c z y c ie ls tw o i i n n i p r a c o w n ic y o ś w ia to w i z n a js z la c h e tn ie js z y c h p o b u d e k c o ra z to czę ście j p o d e j
m o w a li s y s te m a ty c z n ą , rz e te ln ą p ra c ę .
O k a z y w a ło się p rz y ty m , iż spode łb a p o c z ą tk o w o p a trz ą c y na s ie b ie d z ia ła c z e r o z m a ity c h o b o z ó w p o lity c z n y c h , s to w a rz y s z e ń i o rg a n iz a c y j, z a c z y n a li z n a jd o w a ć i s tw ie rd z a ć n ie ró ż n ic e m ię d z y sobą i p rz e p a ś c i, a le w s p ó ln o ty u m iło w a ń , id e a łó w i d-ążeń. T o r o w a ło to d ro g ę do w s p ó łd z ia ła n ia , w y ra ż a ją c e g o się n ie t y lk o w o b ra d a c h k o n fe r e n c ji, ale w z g o d n e j p o te m w s p ó łp ra c y n a p la c ó w k a c h o ś w ia to w y c h — zw ła szcza na k u rs a c h w ie c z o ro w y c h o ra z p rz y o rg a n iz o w a n iu im p re z g m in n y c h ( d n i te a tr u i p ie ś n i, w y c ie c z e k i t d . ) . l u k o n k r e t n ie o d ra d z a ła się na ocza ch n a s z y c h je d n a z n a jp ię k n ie js z y c h cech d u c h a p o ls k ie g o i k u l t u r y p o ls k ie j: t o le ra n c ja p rz e k o n a ń . R o d z iła się ja k b y m im o i w b re w w o li z a c ie trz e w io n y c h n ie ra z i a m b itn y c h w o j e w ó d z k i c h p r e ,z e- s ó w i r e fe r e n tó w ro z m a ity c h zrzeszeń. R o d z iła się na n o w o i w c h o d z iła z n ó w , ja k o z b a w ie n n y n a w y k , w c ia ło i k r e w n a ro d u . J a k o w o c d o jr z a ły , s p a d a ło w ó w cza s w y w ią z y w a n ie się w ła d z o ś w ia to w y c h z tru d n e g o o b o w ią z k u , u s ta w ą na n ie n a ło ż o n e g o : k o o r d y n o w a n ia a k c ji s p o łe c z n e j w z a k re s ie o ś w ia ty p o z a s z k o ln e j i s k ie ro w y w a n ie je j na w ła ś c iw e to r y .
P o w ie d z ia łe m na p o c z ą tk u , że a k c ji o ś w ia ty d o ro s ły c h g ro z i z lu r o k r a ty z o w a n ie . D o d a jm y je szcze : w y ja ło w ie n ie i n ie u d o ln o ś ć
4 r
k o o rd y n o w a n ia u d o łu a k c ji s p o łe c z n e j. N ie d o s ta te c z n y , b o m e - b e z p o ś re d n i k o n t a k t ze s p o łe c z e ń s tw e m o r g a n iz a to ró w a k c ji o sw ia io w e j p a ń s tw o w e j ( k t ó r e j z a d a n ie m je s t z g a rn ia n ie w d u c h u , d ą - ' ż e n ia c b i p r a c y z ró ż n ic z k o w a n y c h u g ru p o w a ń s p o łe c z n y c h do w s p ó łp ra c y na n a jm n ie js z y c h i w ię k s z y c h p o ła c ia c łi p o ls k ie j z ie m i) m u s i w ie ś ć do z b iu r o k r a ty z o w a n ia , n ie z n a jo m o ś c i n u r tó w i d ą ze n s p o łe c z n y c h , do o p ie ra n ia w ie d z y o te r e n ie na m a ja k a c h w ła sn e g o m ó z g u lu b w ia d o m o ś c ia c h z g a z e ty . O p a rta na ta k ic h p o d s ta w a c h a k c ja je s t w ła ś n ie a k c ją b iu r o k r a t ó w . N ie b e z p ie c z e n s w o je s t ty m w ię k s z e , że n ie m u s i się z k o n ie c z n o ś c i d ziś ja k p rz e d w o jn ą , b u d z ić u p r a c o w n ik ó w o ś w ia to w y c h s p o łe c z n o -tw ó rc z y c h d ą ż n o ś c i, a b y d e c y d o w a li się p ro w a d z ić k u rs ozy p ra c o w a ć w ś w ie tlic y . D o s ta te c z n y m b o d ź c e m d l p o d ję c ia ta k ie j p ra c y je s t w y n a g ro d z e n ie
p ie n ię ż n e . G zy b o d z ie c te n je d n a k je s t z d o ln y z a p e w n ie p ra c y o ś w ia to w e j je j w a rto ś ć id e o w ą , n a d ty m n ie w a rto n a w e t d y s k u - i O W H 0
Podjęcie zatem z początkiem roku oświatowego 1946/47 na nowo najstaranniej przygotowanych gminnych planujących konferencji 0 ś w it o w y c h u w a ż a ć n a le ż y za p o trz e b ę i p o s tu la t o rg a n iz a c y jn y k a p ita ln e j w a g i. P rz e p ro w a d z e n ie k i l k u ta k ic h k o n f e r e n c ji da
o z n y m n o w y m in s t r u k t o r o m i p o d in s p e k to r o m o ś w ia ty d o ro s ły c h d o ś w a d c z e n ie , m ą d ro ś ć i wiedzę w ię k s z ą / a n iż e li d łu g o le tn ie ślę
cz e n ie za b iu r k ie m i z w o ły w a n e k o n fe r e n c je u rz ę d o w e .
Na zakończenie sprawa drugorzędna, ale ważna. Sądzę ze m stytucja dorocznych gminnych konferencji oświatowych planują
c y c h zasługuje z tytułu swego znaczenia i roli na nazwę: „doroczne gminne sejmiki kulturalno-oświatowe“ . Nazwa to krótsza, ję d rn e sza, bardziej polska,(lepiej określająca tresc i znaczenie instytuc 1 w y ró ż n ia ją c a ją z p o w o d z i in n y c h n a jro z m a its z y c h , m n ie j lu b b a rd z ie j w a ż n y c h k o n fe r e n c ji. ^ W in c e n ty O s tro w s k i
P R A C A G M IN N E G O R E F E R E N T A O Ś W IA T Y D O R O S Ł Y C H . G m in n y r e f e r e n t o ś w ia ty d o ro s ły c h je s t ty m c z y n n ik ie m , k t ó r y na te re n ie g m in y w in ie n b y ć w b e z p o ś re d n im k o n ta k c ie ze w szyst
k i m i p r a c o w n ik a m i k u ltu r a ln o - o ś w ia to w y m i. K o n t a k t te n w in ie n u tr z y m a ć n ie t y lk o z n a u c z y c ie la m i, k o r z y n a jc z ę ś c ie j p ro w a d z ą p ra c ę w ty m z a k re s ie , le cz i z c z y n n y m i p r z o d o w n ik a m i o rg a n iz a - c y j m ło d z ie ż o w y c h i sta rsze g o s p o łe c z e ń s tw a , k tó r z y p ra c e p r o w a d zi) lu b do p ro w a d z e n ia je j m a ją p e w n e c h ę c i i u z d o ln ie n ia . P rz e z o d p o w ie d n ie o d d z ia ły w a n ie w in ie n on u m ie ć n a k ło n ić te je d n o s t k i do w e jś c ia w o r b itę p ra c y k u ltu r a ln o - o ś w ia to w e j. P o d n ie s ie n ie ś ro d o w is k a , u p o w s z e c h n ie n ie d ó b r k u ltu r a ln y c h -— to s p ra w a , k tó r ą mulsi się z a in te re s o w a ć n ie t y lk o n a u c z y c ie l, lecz 1 p r a c o w n ik g m in n y , p o c z to w y , s p ó łd z ie lc z y , le k a rz , a p te k a rz o ra z in n i c z y n n ie js i d z ia ła c z e , ż y ją c y na w s i i ze s p ra w a m i je j o b e z n a n i.
Z c h w ilą , g d y g m in n e m u r e f e r e n to w i o ś w ia ty d o ro s ły c h u d a się s tw o rz y ć g ro n o z a in te re s o w a n e p ra c ą , w in ie n on s ta ra ć się p o d tr z y
m a ć to z a in te rs o w a n ie i sta ć się sę cze w ką , k t ó r a s k u p ia w s z e lk ie p o c z y n a n ia o ra z in ic ju je f o r m y p ra c y k u ltu r a ln o - o ś w ia to w e j, d o s to s o w a n e j do p o trz e b ś ro d o w is k a ,
R e fe r e n t g m in n y w c h o d z i do g m in n e j k o m is ji o ś w ia to w e j i ta m r e f e r u je p la n y p ra c y o ra z p iln u je , aby w b u d ż e c ie z n a la z ły się o d p o w ie d n ie fu n d u s z e n a te cele.
Z a p e w n ie n ie s ta ły c h ś ro d k ó w fin a n s o w y c h je s t k o n ie c z n o ś c ią , g d y ż często się z d a rz a , że ro z p o c z ę ta i d o b rz e z a p o w ia d a ją c a się p ra c a o ś w ia to w a p a d a je d y n ie d la te g o , że b r a k p ie n ię d z y na la m p y , n a ftę , k a r b id czy in n e le g o ro d z a ju w y d a tk i rze czo w e .
G m in n y r e f e r e n t o ś w ia to w y w in ie n w y tw o r z y ć w ś ro d o w is k u p o trz e b ę c z y ta n ia k s ią ż e k i cz a s o p is m , a na u ż y te k w ła s n y W in ie n m ie ć z a p e w n io n y fu n d u s z n a p r e n u m e r a tę cz a s o p is m o ś w ia to w y c h , ja k „ P r a c a O św ia to w a , „O ś w ia ta i K u lt u r a “ . P rz y z ru jn o w a n y m s ta n ie najszych b ib lio t e k n a le ż y z a p e w n ić p r a c o w n ik o w i o ś w ia to w e m u m o ż n o ś ć k o rz y s ta n ia z w y d a w n ic tw k s ią ż k o w y c h , p o ś w ię c o n y c h z a g a d n ie n io m p ra c y p o z a s z k o ln e j. B ib lio t e k a p o d rę c z n a i n s tr u k to r a o ś w ia ty d o ro s ły c h w in n a b y ć z a o p a trz o n a w te g o ro d z a ju w y d a w n ic tw a i sta ć się d o s tę p n ą d la re fe re n ta g m in n e g o .
G m in n y r e f e r e n t o ś w ia to w y p a m ię ta ć też m u s i, że w ie lu m ło d y c h p r a c o w n ik ó w o ś w ia to w y c h , k tó r z y z w ie lk im z a p a łe m o d d a ją się n ie ra z p ra c y p o z a s z k o ln e j n ie b ę d ą c do n ie j p r z y g o to w a n i d o s ta te c z n ie , często z n ie c h ę c a się do n ie j, i w y s iłk i ic h id ą na m a rn e .
D o te g o z a ła m a n ia się p o c z y n a ń d o p u ś c ić n ie m o ż n a , b o d ziś p r z y ta k w ie lk ic h z a le g ło ś c ia c h z la t w o jn y i p r z y s to s u n k o w o n ie - ic z n y m a p a ra c ie p r a c o w n ik ó w o ś w ia to w y c h k a ż d y z m a rn o w a n y
w y s iłe k ie s , k l ę s k ,
(o w e j m uisi b y c w z ię ty po< r e fe r e n to w i o ś w ia to w e m u . N ie n a ska , k tó r e zn a n e p o w in n y y ^ ^ p o d e jm o w a n ia za d a ń , k tó r e le ż y z b y t p o h o p n ie Prz y sk u t e k n p . n ie p e w n y c h p o d s ta w
n ie m a ją w id o k o w p o w o i z „ś w ia to w e j. k t ó r a z o s ta ła p o d ję ta fin a n s o w y c h . K a z d a f o m a p . ^ o p ły w a na to , że sro- lte z n a le ż y te g o I J . y w s z e lk ic h p o c z y n a ń .
i r ; . r « S H p ć » T p ™ o w » i k ó w * * * * * > > *
n io d o b ra n e . . < . . t eb v i d ą ż e n ia o ra z s ta n is tn ie ją c y Z n a ć s w o ją g m in ę , je j P °J r y J ^ n n e g o , bez k tó r e g o s p e ł- .O p o d s ta w o w e
* n ie m a m c m o ż n a so b ie y cw rz e s ie ń ) w in n o się o d b y ć na te re W k a ż d y m r o k u n a je s ie ( „ś w ia to w y c h (n ie t y lk o n a u c z y - n ie g m in y z e b r a n ie ^ p ^ c o w n ik d o ro s ły c h , na k t ó r y m w r c ie li) p rz y u d z ia le ro c z n y p la n p ra c y o s w ia -
“ ,erenie
s m , ” yCZyT r t y k ń ł n in ie js z y u w a ż a n i ja k o d y s k u s y jn y . ^ K i im k ie w ic z
d o m o ś w i a t o w y n a w s i.
W o k re s ie p rz e d w o je n n y m b y *is m y b^ a^ / W k a ż d e j ^ ie m a l w o ju i p o s tę p u o ś w ia ty P ozaSZ^ k w ia t o w a . P o s z c z e g ó ln e fo r m y w s i z n a jd o w a ła się ja k a ś źnego c h a r a k te r u , a je d n o - p ra c y
krystalizowały
się, n a b ić y > b o g a tsze .Przy
b ib lio - cześnie ro z s z e rz a ły swe g ^ lk o do w y p o ż y c z a n ia k s ią - tece, w k t ó r e j o n g iś o g ra Z aczęto o rg a n iz o w a ć c z y te ln ię ,■ek ra z lub d w , razy * 2 * “ ^ ' 3 “ «rządząc wystawy k s i , p rz e p re w a d z a ć k o n k u r s y dobrego s t lM iw a ć p o ra d n ic tw o w za.crc-
0 in " , c
o ś w ia ty p o z a s z k o ln e j . Z a 0 * k t ó r y m z a tr z y m a liś m y się
« c i e p ra c , f i a t ó w . , z P « . * S i » ^ J „ i d o w i * p o z o s ta ły 1 w rz e ś n ia r . fc * *
i Ł 8 r ! m , k ' l , ’ k l , 1 p o m o c e d o z a ję ć ś w ie tlic o w y c h , ja k m a p y
i i o S : „ S c “ 7 , “ r ' V " » ¡ r r Ł ' A
« ic m l, . . t t . ć , ? . ‘J,W! a p o z a s z k o ln a m u s i o b ją ć s w y m fcre-
i.y .« - s z k o ły
xüiSgyszs:- ¡srfest
“ 3 ' a» b L r . “ k o ^ ! r r . i w Ł i “ ™ " ™ £ r i " ’ l‘ , r p ^ ° ,w *
p e łn ie „ o w e , £ “ » “ * “ ™ i s 4 P » af » M » , w y ro s ło z „ - z ie rn z a c b m Ł ic l, r, „ 1 P ” * H “ i * * ’ * • » • z o d z y s k a n ie m
W id z im y z Î . ‘J : n i j aCJa raieJSC0Wej lu<lr,ości P o ls k ie j.
' p rz e d o ś w ia ta d o z^ I T ' u St° jąC? w ^ ^ i e j s z y d , w a ru n k a c h z k t ó r y m i m ia ła do ° "■** ^ CZ I) 0 r ó w n a n ia w ię k s z e , a n iż e li te, p r o w a l m ś r n „ o L , r ‘ : ^ ! eP ‘'“ S * * * » W te n cza s' P o g łę b ia ć , d o s k o n a lić f c , " ? f a T k * « W * i 'd o r o b e k i c z u w a liś m y t y lk o o-. 1 • j Î y Juz k a r d z ° z n a c z n y
c e n ie m w fo r m e T r e l d D d « JCS° da,9?ym r o z w o jc m , w z b o g a - w a ć . P rz y s tę p u ac do S - m u s ^ . w s z y s tk o od n o w a b u cio rz e na d o ś w ia d c z e n ia c h z ^ r ^ L g T y d n ^ l>Çl,Ziemy w d u że J m ie - k ic i, l î l t t ^ l * 4 ^ “ ; ^ * 1" z e ś ro d k o w a n ie w s z y s t- czę sto z ta k im i w y p a d k a m i n / PU? k c *e ,WS1- S p o ty k a liś m y się w w y n a ję te j na t e n T e U z S W b lio t e f c " 6 m * * ™ » 1* * * w k la s ie s z k o ln e j c h ó r ć u i i r ' t w g m in ie , k u rs w ie c z o ro w y w a ły się w k a rć m ic m lT e 'i U T * “ * * 8* ’ a P o d s t a w ie n i a o d b y -
™ L e i , „ i , r é z ÿ T « ’» . f „ ; w , ~ ! f c t a n “ — . - * ■ > • » * « * . p i
* ? - » “ a L T ł S l T Z ° ; t t pea-
n ie m a l ta sama m ło d z ie ż P r ó b y f , ę d z ie b ra ła c z y n n y u d z ia ł k a m i te a t r a ln y m i lu b też z za i,2 ?ZÇSt.° z h ie Sa IY ^ z p r ó - m k b y ł ta k i, że i jedno i ,1 .d lm “ a k u rs ie w ie c z o ro w y m . W y - n ie p o trz e b n e ta r c ia i d v d i l ! - ' ^ ’ * trz e c ie s z w a n k o w a ło .P o w s ta w a ły
« e g » P la n u p ra c y ^ w ^ T T “ ' " T Î " " “ w s p ó l
n e g o k , t . n ie p o z w a la ł n i ‘ D‘ ° S B r ,f c ! , , t e 6 ° lo k a l“ . “ las- łó w . U c z e s tn ik c h ó ru n ic z y m n i e T ^ — ® P oszcz e g ó ln y c h zespo- m s ty 1 c z u ł się ta m ra c z e j obc ' y ZWIąf a n y z m ie s z k a n ie m o rg a - ra c z c j o b co , a c z ło n e k z e s p o łu te a tra ln e g o n ie
8
p r z y w ią z y w a ł n a jm n ie js z e j w a g i do s a li, k t ó r e j d e k o ra c ja n ie na le ż a ła do n ie g o , a n i te ż w k t ó r e j n ie w o ln o m u b y ło w p ro w a d z a ć ż a d n e j n o w o ś c i.
Z u p e łn ie in a c z e j rze cz się p rz e d s ta w ia , je ż e li d a n y -zespół p o sia d a lo k a l, w k t ó r y m je s t g o s p o d a rz e m . P o ro z m ie s z c z a n e na ścia n a ch fo t o g r a f ie , d y p lo m y , p r z y p o m in a ją m u p ra c e , w k tó r y c h b ra ł u d z ia ł, są ja k b y p e w n e g o ro d z a ju p a m ię tn ik ie m . S to ją c a w k ą c ie szafa m ie ś c i w so b ie ró ż n e g o ro d z a ju r e k w iz y t y i k o s tiu m y , w y k o n a n e w ła s n y m tru d e m . N ie je d n e z n ic h p rz y d a d z ą się w p rz y s z ło -
* ści. N a p ó łc e leżą p o p rz e p is y w a n e ro le . Iz b a u d e k o ro w a n a w e d łu g w ła s n e j p o m y s ło w o ś c i. W id a ć w ło ż o n ą p ra c ę , w id a ć p e w ie n d o ro b e k . A n ic ta k lu d z i n ie łą c z y , ja k w s p ó ln y w y s iłe k i tr u d . Z p r z y je m n o ś c ią się t u t a j p r z y c h o d z i i ża l się ro z s ta w a ć .
B io r ą c p o d u w a g ę , iż -— ja k z a z n a c z y łe m —— w p o s z c z e g ó ln y c h fo r m a c h p ra c y o ś w ia to w e j n a w s i b ie rz e p rz e w a ż n ie u d z ia ł ta sama m ło d z ie ż o ra z że z a z w y c z a j je d e n o ś w ia to w ie c p r o w a d z i k i lk a ró ż n y c h z e s p o łó w , p o n a d to , iż is tn ie je k o n ie c z n o ś ć u z g a d n ia n ia p la n u p ra c y m ię d z y p o s z c z e g ó ln y m i z e s p o ła m i i w re s z c ie z n a c z e n ie lo k a lu d la z e s p o łó w , trz e b a szu ka ć ta k ie g o ro z w ią z a n ia , k tó r e u c z y n i zadość ty m w s z y s tk im w y m a g a n io m .
N a s u w a się t y lk o je d n o ro z w ią z a n ie : k a ż d a w ie ś p o w in n a m ie ć d o m , k t ó r y b ę d z ie o ś ro d k ie m j e j k u l t u r y .
O b o ję tn e , ja k ą n a z w ę o tr z y m a te n d o m : c z y „ d o m lu d o w y “ , c zy „ d o m s p o łe c z n y “ , czy „ d o m k u l t u r y “ lu b in n ą . C h o d z i o to , a b y na w s i z n a jd o w a ł się d o m , w k t ó r y m z n a jd ą p o m ie s z c z a n ie w s z y s tk ie f o r m y p ra c y o ś w ia to w e j; w k t ó r y m b ę d z ie się o g n is k o w a ło ż y c ie k u lt u r a ln e w si i p ro m ie n io w a ło na z e w n ą trz . Z n a jd z ie w n im p o m ie s z c z e n ie i b ib lio te k a , i c z y te ln ia , i ze s p ó ł te a t r u lu d o w e g o , ze s p ó l c h ó r a ln y , k u rs w ife c z o ro w y ,i in n e fo r m y ż y c ia ś w ie t li
co w e g o
O ile r o z m ia r b u d y n k u na to p o z w o li, p o s z c z e g ó ln e s e k c je m o gą m ie ć p rz y d z ie lo n e o śobne p o k o ik i, k tó r e u rz ą d z ą w e d łu g ' w ła s n y c h p o tr z e b . G d y b y p o d ty m w z g lę d e m b y ły tr u d n o ś c i, m o ż n a k a ż d e j s e k c ji p r z y d z ie lić o s o b n y „ k ą t “ . P o ję c ie k ą ta n ie je s t je d n o zn a czn e z m ie js c e m p ra c y . J e d n ą z o b s z e rn ie js z y c h iz b n a le ż y p rz e z n a c z y ć n a ^ g łó w n ą salę ś w ie tlic o w ą . O b o k te g o d o m w in ie n p o s ia - ' d a ć salę do u rz ą d z a n ia ró ż n e g o ro d z a ju im p r e z i p rz e d s ta w ie ń . Sala je s t p o trz e b n a n ie t y lk o w ó w c z a s , g d y się o d b y w a p rz e d s ta w ie n ie , a le ju ż d u ż o w c z e ś n ie j, g d y ro z p o c z y n a ją się p r ó b y sce
n ic z n e . I n ie t y lk o do o r g a n iz a c ji p rz e d s ta w ie ń , a le i do w y ś w ie tla n ia p rz e z ro c z y , u rz ą d z a n ia wystaw, w ię k s z y c h z e b ra ń czy z ja z d ó w , u ro c z y s to ś c i o k o lic z n o ś c io w y c h it d .
s r r .
n y c h s e k c ji i z e s p o łó w — ta k iż n ie be I poSzczeSó1' T P ° ' “ r ° " b i i , l a P ™ 5 d ru g ie g o ' ’ a W i’ p ra C " ^
a ^ i i E 5 £ ”9 S 3"SSi
¿ s B m s S m 1' •~ ■
« m S o i c i r r : r w y r ' i r “ ? < * — <. w * . b u d y n k ó w p o n ie m ie c k ie !, jc M j e . L e f ° d ?c, el t
s r z
e; ‘
um" pr °'\7 ^ r = e: z
Tam j, s
£
l" k t '; l r; yhl, t d' ^ v “ res
d o n ^ s r 7 n r ^ ie *
1 ad eusz L u b ic z - M a je w i k i
) A K O R G A N IZ O W A Ć W Y C I E C Z K I
ciowe%Z,™ ? J fe!t V z r d l
7e°ia
* * 1— -
d c ic la d u c h a i d ło n i c z b w ie k a i t p T ' " " " ’’ ’ " T " » ' “ r y o r , z
n i a in n e g o środow iJk-« n ? f k o ,.e" a o d c a u r a « p o trz e b ę p o z n a w a - w ę z w a rto ś c i z a z r n ’ -S° - Z< a je •*uz so^ * ° d o s ta te c z n ie s p ra - d z l ic h C n e ^ « o s o o r r e m a ^ \ W a rU Ilk a m i * y c ia ró ż n y c h lu - czościi}. P o g l a d e t e d o t t r '. « p o łe c z n y m , ja k ró w n ie ż ic h tw ó r - * c h o w a w c z e ^ z ia c z e n ie k ? m e ^ p rz e z y c ia e m o c jo n a ln e i w y -
*ze w a lo r y 2 ! R a d n e g o w s p ó łż y c ia - to 8ą n a jw a ż n ie j-
od cha7y d o c T a r i , ; 3 ^ CleCi ę! G d y ,ta k ie h a s ło p rz e b ie g n ie d e m , że w ie ś d o jrz a ła d / ' ^ na e z y ty o d d ź w ię k , b ę d z ie to d o w o - c to jrz a ła do w y rw a n ia się z d o ty c h c z a s o w e g o za s k le
10
p ie n ia . C hce p o z n a ć o g n is k a n a u k i i g a łę z ie tw ó rc z o ś c i lu d z k ie j lu b p o d z iw ia ć p ię k n o g ó r czy z n a le ź ć się w o b e c ż y w io łu fa l m o r s k ic h .
W ó w c z a s za c z y n a się r o la p rz o d o w n ik a w ie js k ie g o , k t ó r y m u s i c h w y c ić in ic ja ty w ę k r z e p k o w g a rść i w z ią ć się d o o rg a n iz o w a n ia p rz e d s ię w z ię c ia . N ie w ie le tr u d u b ę d z ie m ia ł te n , k to ju ż n ie ra z w y c ie c z k i o rg a n iz o w a ł. L e c z ta k ic h n ie zawsze m o ż n a z n a le ź ć . C zęsto p o d e jm u je się r o l i o rg a n iz a to ra c z ło w ie k n ie p rz y g o to w a n y , ja k k o lw ie k p rz e d s ię b io rc z y , p e łe n z a p a łu i w ia r y . Są to p o w a ż n e z a le ty , lecz b r a k d o ś w ia d c z e n ia n a s trę c z a n ie je d n o k r o t n ie d u ż o k ło p o tó w i w y c z e rp u je w ie le e n e rg ii, l y m n ie d o ś w ia d c z o n y m , a m o że te ż i n ie je d n e m u p r a k t y k o w i, p rz y d a się tr o c h ę ra d , k tó r e u s p ra w n ia te c h n ic z n ą s tro n ę w y c ie c z k i, a ty m sa m y m p rz y c z y n ią się d o je j le p -z e g o w y z y s k a n ia w c e la c h w y c h o w a w c z y c h i o ś w ia to w y c h .
K ie d y n a jle p ie j o rg a n iz o w a ć w y c ie c z k ę na w s i? O c z y w iś c ie w o k re s ie w o ln y m o d n a s ilo n y c h p ra c p o ln y c h , tz n . p rz e d ż n iw a m i i p o ż n iw a c h o ra z p rz e d i po k o p a n ia c h . P o ra z im o w a i w cze sn a w io s n a n ie n a d a ją się na dalsze w y c ie c z k i. Czas te n m o że b y ć w y z y s k a n y na z w ie d z a n ie o s o b liw o ś c i n a jb liż s z y c h m ia s t, ^ w z g lę d n ie na k o r z y s ta n ie z w a rto ś c io w y c h p rz e d s ta w ie ń lu b k o n c e rtó w .
W e w s z y s tk ic h w y p a d k a c h w y c ie c z k o w a n ia g ru p a u c z e s tn ik ó w d o ro s ły c h n ie p o w in n a p rz e k ra c z a ć 50 osób, g ru p a zaś m ło d z ie ż y -— ' 30 osób.
P r z y o rg a n iz o w a n iu w y c ie c z e k n a jp ie r w n a le ż y ro z w a ż y ć cel i ś r o d k i.
K a ż d a / g ru p a w y c ie c z k o w a w y b ie ra so b ie je d e n t y lk o te m a t z a s a d n ic z y , k t ó r y s ta n o w i g łó w n y c e l w y c ie c z k i, n p . p o z n a n ie p ra c y w fa b r y k a c h , h u ta c h lu b k o p a ln ia c h , 2) z b a d a n ie s ta n u g o s p o d a rs tw r o ln y c h na M a z u ra c h , 3) z w ią z a n ie p rz e ż y ć u c z u c io w y c h z k ra jo b ra z e m p o ls k ie g o m o rz a , 4) z w ie d z e n ie o s o b liw o ś c i p a m ią tk o w y c h it p . P o z a p o d s ta w o w y m z a d a n ie m w y c ie c z k i n ie m o ż n a te ż p o m in ą ć in n y c h z a in te re s o w a ń w y c ie c z k o w ic z ó w , ja k n p . z a z n a ja m ia ją c się Z w a r u n k a m i g o s p o d a rc z y m i ja k ie jś m ie j sco w o ś c i n ie o m ie s z k a m y ró w n ie ż z w ie d z ić z n a jd u ją c y c h się ta m p a m ią te k z a b y tk o w y c h czy p la c ó w e k k u ltu r a ln o - o ś w ia to w y c h .
K ie r o w n ik w y c ie c z k i m u s i z a p o z n a ć się m o ż liw ie w s z e c h s tro n n ie ze ś ro d o w is k ie m , d o k tó r e g o w y b ie ra się w y c ie c z k a , b y m ó g ł s p o rz ą d z ić o d p o w ie d n i p la n . K a ż d y u c z e s tn ik p o w in e in w ie d z ie ć , n ie t y lk o d o k ą d się u d a je , a le i zn a ć tra s ę .
P o u s ta le n iu c e lu z a s ta n a w ia m y się n a d ś ro d k a m i. T rz e b a s p o rz ą d z ić k o s z to ry s , u w z g lę d n ia ją c k o s z t n o c le g ó w , w y ż y w ie n ia , p rz e ja z d ó w i d o d a ją c p e w ie n p r o c e n t na n ie p rz e w id z ia n e w y
W k o ń c u — , ‘ T l . y s z c z e g ó ło w y p ro g r a m i re g u la m in , c z y c h o r ~'P • 1, ° COnamu w szy s tk ic h c z y n n o ś c i p r^ y g o to w a w -
czasem tr w a n ia w y c i e c i f k * i * ™ 1* ™ « « * ™ re g u la m in e m oraz u c z e s tn ik a i t p ’ ^ ^ J P ^ i ą c y m i na k a ż d e g o dziaki rcil^gosnodlrza P2 ® dyskutowaniu przystępujemy do roz-
Oreanizalnr I t ' ’ kc,r.h' " k;l’ sanitariusza, kronikarza.
c ie c a k r ogłasza’ t e m f n 7 * ^ * “ ? *“ « ^ r ó w n i k a w y - e k w ip u n k u k a ż d o - y ru s z c m a , p o d a je w y k a z n ie z b ę d n e g o n i t ó X t v i " w y c ie c z k o w ic z a , u d z ie la ją c p rz y ty m w y ja - p rz e z u c z e s tn ik a 1 ka Ż d e « 0 P r z e d m io t« z a b ie ra n e g o D o g o s p o d a rz a n a le żą s p ra w y n o c le g ó w i w y ż y w ie n ia P o w i-
w y z n a c z o n y a a s t j c , U S S S r P T t * r ó ™ H o lę s k a rb n ik a p o w ie rz a się p rz e w a ż n ie ten... ) .
n a jw ię k s z y m z a u fa n ie m i uczciwością 7 . 1 ]^ o się cie szy s p o rz ą d z ić n a ty c h m ia s t lis tę y , , ł T ' • la m f k a r b n ilk a je s t w p ła ty . W t o k / w y c i e c l k i p l r y f r ^ t t k r z i -
■ ra c h u n k i. S ta ra n n ie k w it u je ^
d j T S X A n . 7 i ,U’ e " l ’ , “ Zk<“ « « « * i w n a j n i, -
w i a o " l f „ t , pt PkT t ' ; : ° r a ,,5 « > * ' • » tec.ee prze- wiście ten
1- J T 1 ? ę ^ wzoru harcerskiego. Oczy-
p o m o c y w ’ n a g ły c h w y p a d k a c h . ^ ^ “ “ p ie rw s z e i A j S Cd e i S e d ó ZWyCi >**1 k r o n ik a ™ n a w y c ie c z k a c h , c ie c z k i J y b v ! t w " 7 “ ^ b y m o Ż n a p r z > o rg a n iz o w a n iu w y -
sięg i Ł i e l - : a ły t r ™ T ° t k ie o p is ^ z k tó r y c h
c z e k . K r o n ik a r z e m w ‘ ° 4 0 p 0 ta o h 1 z a le ta c h u rz ą d z a n y c h w y c ie - o p is a ć , ; “ 1 7 Pz r : Z ń 7 v
! - y:,* * ?
o p is y fo t o g r a f ia m i P , ' ozą d a n e je s t, h y u z u p e łn ia ł sw o je p rz y g o to w a ć i ro ‘z n „ T * - d o 1.fu n k c j i k r o n ik a r z a n a le ż a ło hy.
m a ją c y c h b y ć p rz e d m io te m z w i e ^ I n i ^ ’ o ś ro d k ó w ,
12
P rz e d w y ru s z e n ie m w d ro g ę n a le ż y jeszcze s p ra w d z ić d o k ła d a n ie e k w ip u n e k k a ż d e g o , z w ra c a ją c szcze g ó lną u w a g ę n a o b u w ie i o d z ie n ie . Z a z n a c z y ć p rz y ty m trz e b a , iż n a jo d p o w ie d n ie js z e je s t o b u w ie m o c n e i u ż y w a n e , w k t ó r y m w y c ie c z k o w ic z czu je * się w y g o d n ie . N ie p o z w a la ć na z a b ie ra n ie o b u w ia n o w e g o i e le g a n c k ie go. N ie w ła ś c iw e o b u w ie k a le c z y n o g i, p o w o d u ją c k ło p o t n ie t y lk o d la je d n o s tk i, ale d la całego ze s p o łu . P rz e w id z ie ć trz e b a ró w n ie ż zapasow e o d z ie n ie , c h ro n ią c e p rz e d s ło tą i z im n e m , a w ię c p ła s z c z b re z e n to w y i s w e te r, e w e n tu a ln ie k o c . I c rz e c z y o ra z r ę c z n ik , m y d ło , g rz e b ie ń , s z czo te czka do z ę b ó w , c h u s te c z k i do nosa, za p a sow e s k a rp e ty lu b p o ń c z o c h y , k u b e k b la s z a n y , s c y z o ry k , n ic i, ig ła i k i lk a g u z ik ó w , s z n u ro w a d ła , ja k ró w n ie ż n o t a t n ik z o łó w k ie m s ta n o w ią n ie o d z o w n y e k w ip u n e k k a ż d e g o w y c ie c z k o w ic z a .
Z a d a n ie m k ie r o w n ik a w y c ie c z k i je s t p o s ta ra ć się o m a p k ę , la ta r k ę e le k try c z n ą , p r z e w o d n ik i e w e n tu a ln ie a p a ra t fo t o g r a f ic z n y . O s ta tn ie s p o jrz e n ie k ie r o w n ik a na c a ło ś ć , i w y c ie c z k a ru s z a . T e ra z ro z p o c z y n a d z ia ła ć c a ły a p a ra t: k ie r o w n ik m a o g ó ln y n a d z ó r, f u n k c y j n i z n a ją d o b rz e s w o je z a d a n ia , u c z e s tn ic y , zazna
jo m ie n i z re g u la m in e m , s ta ra ją się n ie p rz e k ra c z a ć je g o p r z e p i
sów . A tm o s fe ra p o g o d n a . N a s tr ó j u tr z y m u je w e s o ła p ie ś ń lu d o w a . D ro g ę w y z n a c z o n ą p rz e b y w a m y n a jc z ę ś c ie j k o le ją , Czasem p ie szo, n ie k ie d y s a m o c h o d a m i. P rz y w s z e lk ic h z w ie d z a n ia c h tr z y m a m y się z w a rtą m asą. W te n sposób le p ie j s łu c h a ć o b ja ś n ie ń i n ie p rz e c ią g a m y p o s u w a n ia się z m ie js c a na m ie js c e .
W m ie js c a c h p ra c y , k o ś c io ła c h i w s z e lk ic h in s ty tu c ja c h p u b lic z n y c h z a c h o w u je m y się c ic h o , n ie d o p u s z c z a ją c , b y o to c z e n ie z w ra c a ło na naszą g ru p ę u w a g ę .-
W a ż n ą s p ra w ą , św ia d czą cą o k u lt u r z e g ro m a d y , je s t z a c h o w y w a n ie się w czasie o d p o c z y n k u na w y c ie c z c e . A w ię c w s c h r o n i s k a c h , ja d ło d a jn i, czy na w o ln y m p o w ie tr z u n a le ż y d b a ć o c z y stość i ła d . A m b ic ją k a ż d e j g ru p y w y c ie c z k o w e j m u s i h y c p r z y z w y c z a je n ie , b y n ie p o z o s ta w ić ś la d u p o ja k im k o lw ie k b iw a k o w a n iu w p o s ta c i z a ś m ie c o n y c h m ie js c p a p ie r k a m i, s k o r u p k a m i, p u s z k a m i it p . D o p iln o w a n ie ty c h s p ra w p o w in n o s z c z e g ó ln ie le żeć na s u m ie n iu k ie r o w n ik a w y c ie c z k i.
W o ln e c h w ile w czasie o d p o c z y n k ó w w in ie n k ie r o w n ik w s p ó l
n ie z f u n k c y jn y m i p o ś w ię c a ć n a k r ó t k ie ro z w a ż e n ie p rz e b ie g u w y c ie c z k i. o g ła sza ją c e w e n tu a ln ie k o m u n ik a ty i z a rz ą d z e n ia . O r ie n tu ją c się w o g ó ln y m s a m o p o c z u c iu u c z e s tn ik ó w , k ie r o w n ik z w a l
n i a ' i p rz y ś p ie s z a te m p o . M iłe w ra ż e n ie r o b i i p o ż y te k p rz y n o s i g ru p a w y c ie c z k o w ic z ó w w ś ro d o w is k u , w k t ó r y m się z a tr z y m u je , g d y p o t r a f i za ś p ie w a ć ja k ą ś p io s e n k ę lu b w y k o n a ć in s c e n iz a c ję czy tp .
13
W re s z c ie w y c ie c z k a się k o ń c z y . P o w ró c iw s z y do s w o je j m ie j
s c o w o ś c i, s k a r b n ik s k ła d a s p ra w o z d a n ie fin a n s o w e . Z e w e n tu ln ie p o z o s ta ły c h sum tw o r z y się fu n d u s z w y c ie c z k o w y . G o s p o d a rz z b ie ra w y p o ż y c z o n e s p rz ę ty , b y je o d d a ć w ła ś c ic ie lo m . S a n ita riu s z p rz e c h o w u je a p te c z k ę , b y p o u z u p e łn ie n iu m o g ła s łu ż y ć d la n o w e j w y c ie c z k i. K r o n ik a r z o p ra c o w u je o s ta te c z n ie k r o n ik ę i p o za
z n a jo m ie n iu z je j tre ś c ią w y c ie c z k o w ic z ó w o d d a je na p rz e c h o w a n ie o r g a n iz a c ji lu b s z k o le . K ie r o w n ik na o s ta tn im z e b ra n iu d z ie li się u w a g a m i o w y c ie c z c e z u c z e s tn ik a m i i w y s y ła p o d z ię k o w a n ia in s ty tu c jo m i o s o b o m , k tó r e w y c ie c z k ę g o ś c iły .
W ie ś c a ła w s p ó ln ie z u c z e s tn ik a m i ż y je d łu g o w r a ż e n ia m i z w y c ie c z k i, s n u ją c tę s k n o ty za le p s z y m ż y c ie m .
J ó z e f J a k u b o w s k i
N O W O Ś C I W Y D A W N I C Z E LU D O W EG O IN S T Y T U T U O Ś W IA T Y I K U L T U R Y
I . -
W . Dąbrowska, J. Czarnecka, J. Słomczewska — „555 książek,
wydanych w okresie powojennym“ . cena zł. 85.—
M . Borowiecka — „Kształcenie dorosłych— próba dydaktyki“ cena zł. 80.—
J. Landy Brzezińska — „U progu Nowej Polski“ — pierwsza książka do czytania w szkołach i na kursach dla
dorosłych. cena zł. 80.—
Skład główny w Ludowym Instytucie Oświaty i Kultury, Warszawa 22, ul. M. Reja 9. Przy większych zamówieniach udziela się rabatu.
14
o P O T R Z E B IE I S P O S O B A C H P O P U L A R Y Z A C J I S T A T Y S T Y K I M „ lo ;e „ lu d z i lu b ią c y c h l ic z h , i s a m o r z u tn ie ro z u m ie ją c y c h
w k s ią ż c e eszy a r t y u e " a odczuw ’ a k h p o ja w ie n ie się je k s z k o p u ł, n ie w it a ic h ra d o ś n ie , ?_ e ś liz g a ją c się s z y b k im
ja k p rz e s z k o d ę z a trz y m u ją c ą w z r o k i u w a g ę B l w n J rze g żć,
: , l , ' ; k - r i , “ c „ b i6 , » « ic c h c c a u > • * » » < » - ■ « k , o r a ,,ę
lic z b a m i p o s łu g u je . .. .. ,
n ia ip o -o te ż z a c h o d z i p o trz e b a p o p u la r y z a c ji lic z b y . J a t n a u c z y ć lu d z i, k tó r z y
n ia w a r to ś c i s ta t y s ty k i, j j A . , . . • c n a u c z v ć c z y ta ć
ss& sg& te
, “ „ » t i - 0 ,0 « « i aic „ i , „ i
Z ro z u m ie n ie „ w y m o w y lic z b i m iw y P t o n o w a ln ie m o że m ie ć d uże z n a c z e n ie w y c h o w a w c y , m ^ ^ ę
p r z y c z y n ić do s p o p u la r y z o w a n ia ^zag a ^ c^ w a -n ie js z e - m o g ło b y gicznych, g o s p o d a rc z y c h . A .,.J te ln o ś c i m y ś le n ia i s ą d ze n ia , się p r u c z y n i ć do U?ZC™ “ ’' w o b e c p o ś p ie s z n ie w y p ro w a - a ró w n ie ż do o b u d z e n ia k r y y s p ra w d z o n y c h fa k ta c h , k r y - d z a n y c h w “ ° f “ ^ ¡ “ ' „ ^ " „ e j g e n e r a L a c ji. M o g ło b y sic to w ię c S T m r w ^ y S o s ta te c z n y m d o o g ó ln e g o „ o d u i.s t e n ta p o - zionrm k u l t u r y u m y s ło w e j naszego s p o łe c z e ń s tw a .
' W j a k i sposób m o ż n a p o p u la r y z o w a ć z a in te re s o w a n ie sta y
^ C o m o ż n a u c z y n ić , a b y m a r tw a lic z b a p o c z ę ła ż y ć w w y o b ra ź n i i i m e c h a n iz m lo g ic z n e g o w n io s k o w a n ia .
' Wp r z ld c a w s z y s tk im n a le ż y lic z b ę u z m y s ło w ić za p o m o c ą d ia g ra m u , w y k re s u c zy k a r to g r a m u .
15
W s z y s tk ie te u p o s ta c io w a n ia lic z b y — d ia g ra m , w y k re s , k a r - t o g r a m — p o w in n y b y ć p ro s te , p rz e jrz y s te , p la s ty c z n e i e s te ty c z n ie w y k o n a n e ; n ie p o w in n y b y ć o z d o b n e , lecz w p ro s to c ie s w o je j este
ty c z n e .
N a jp ro s ts z e f o r m y d ia g ra m ó w *— to p r o s to k ą ty i k o ła . P ro s to k ą ty ró ż n y c h w y m ia r ó w i p o s ta c i o ra z ró ż n ie p o ło ż o n e : k w a d r a ty , p a sy, b ie g n ą c e p o z io m o , lu b p io n o w o o b o k s ie b ie s to ją c e s łu p y u ż y w a n e są do p rz e d s ta w ia n ia p e w n y c h w ie lk o ś c i w y ra ż a n y c h w lic z b a c h a b s o lu tn y c h . -
K w a d r a ty i p a sy p o z io m e u z m y s ła w ia ją p e w n ą w ie lk o ś ć n a j
czę ście j n ie je d n y m s w o im w y m ia r e m , n p . ty lk o d łu g o ś c ią , le cz d w u w y m ia ro w ą p o w ie rz c h n ią (ry s . 1 ).
1
kradkc* =3 0
i\ja . kr. 'Rys. 1. w /g „Problemów“ .
Pas górny przedstawia powierzchnię Polski w granicach z r. 1939; czarne kwadraty — powierzchni, która pozostała w obrębie dzisiejszych granic.
Pas dolny, — to powierzchnia Polski w granicach obecnych; białe kwa«
draty = powierzchni ziem odzyskanych.
W z e s ta w ie n iu s to ją c y c h o b o k s ie b ie s lu p ó w p io n o w y c h w c h o d z i w g rę je d y n ie ic h w y s o k o ś ć , co zre s z tą zawsze je s t o m ó w io n e w o p is ie d ia g ra m u i na co zawsze n a le ż y z w ró c ić b a czn ą uw a g ę.
K o ła lu b p ó łk o la , p o c ię te p r o m ie n ia m i na w y c in k i, n a d a ją się do p rz e d s ta w ie n ia s to s u n k u p e w n y c h części do c a ło ś c i, n p . w y r a r żo n e g o w o d s e tk a c h i o z n a c z a ją c e g o , ja k a część p o w ie r z c h n i p a ń
s tw a w y k o rz y s ta n a je s t na u p ra w ę r o l i, d la c e ló w h o d o w la n y c h ( łą k i i p a s tw is k a ), ja k ą p o k r y w a ją la sy i n ie u ż y tk i (ry s . 2 ),
W z o re m p o p u la r y z a c ji lic z b y s ta ty s ty c z n e j p rz e z je j u p la s ty c z n ie n ie b y ły w y d a w n ic tw a w ie d e ń s k ie (t.z w . M u z e u m S p o łe c z n o -
G o s p o d a rc z e g o 3) z r. 1 930 i la t n a s tę p n y c h , w y d a w a n e p rz e z c a ły ze s p ó ł n a jw y ż s z e j k la s y n a u k o w c ó w i s p o łe c z n ik ó w p o d re d a k c ją p r o f . N e u ra th a . Ś w ie tn a fa d z ia ła ln o ś ć p o p u la r y z a c y jn a tr w a ła d o p ó ty , d o p ó k i tr w a ł W ie d e ń d e m o k r a ty c z n y , rz ą d z o n y p rz e z p r a w -
-1) Gesęllscbaft u. Wirtschaftsmuseum.
\
POLSKA 1939
X 2 £ , S %
\133% ,
POLSKA 19^5
• • • • •
• • • • •
asp
o r n e
ło^ki i yicnW ska
s a d y V(o g r © d y
l a s ^
3 i n n e
Rys. 2. w /g „Problemów“
17
C z łO u o ie k i. p ro d u k c jo .
Prr«cidnCfc PrrecMitn*
1870-79 * 1-<5o cUUsivcvoUcu» po 1-siej wojnie Stan za lu d n ie n ia m i
ftcKina jvroAoWcj
Z bo ża
Cukru - m m i
Botuwtłncij
8 B 1 1 I I I I
liczba okrftdw
ł
£ & & &Rys. 3. w /g „Nauczania z O d d a li“ . d z iw y c li s o c ja lis tó w . Z w y d a w n ic tw M u z e u m S p o łe c z n o -G o s p o d a r
czego w y m ie n ić m o ż e m y c ie k a w e sza so p isin o p t. „N a u c z a n ie z o d d a li“ 2) p o p u la r y z u ją c e z a g a d n ie n ia s p o łe c z n e i g o s p o d a rc z e za p o m o c ą k r ó t k ic h a r ty k u łó w , ilu s tr u ją c y c h p r z e jr z y s ty m i z e s ta w ie n ia m i s y m b o li g r a fic z n y c h o ra z k a r to g r a m a m i. N a jp ię k n ie js z ą i n a jb o g a ts z ą w tre ś ć b y ła te k a o w y m ia r a c h ś re d n ie g o a tla s u (4 °), z a w ie ra ją c a 100 ta b lic i 100 k a r t d r u k u , w y ja ś n ia ją c y c h i k o m e ir H u ją c y c h tre ś ć ta b lic p t. „S p o łe c z e ń s tw o i g o s p o d a rs tw o “ .
M e to d a , a w ła ś c iw ie je d n a z m e to d g ra fic z n y c h te g o w y d a w n ic tw a , ro z p o w s z e c h n iła się i u nas. P o le g a ła o n a n a p rz e d s ta w ie -
2) F e ra u n te rrii’ t.
niu liczb, dotyczących ludzi lub rzeczy, w postaci pewnej iloeci jednakowych sylwetek bardzo uproszczonych (rys. d).
Przedtem stosowano przy zestawieniach graficznych la d a , czy rysunki rzeczy różnej wielkości, a właściwie rożnej powierzchni, , tu właśnie .tkwiło nieporozumienie, bo najczęściej me wiadomo było czy liczbę wyraża tylko wysokosc postaci, ozy jej powie
, h m , W wydawnictwie „Społeczeństwo i ^ / symboli (na jednej i tej samej karcie) wyraża tę samą h u to * np. jeden kłosek wyraża 1000 ton pszenicy, jeden człowieczek
100 1000 czy 1.000.000 ludzi. . . . .
Różnorodność zagadnień, opracowanych w postaci P«esh cznych kartogramów i diagramów, w tym zbiorze tablic> M ™
ponująca i — powiedzieć by można — czarująca, porywająca.
Wśród tablic ilustrujących rozwój zjawisk gospodarczych, km tu ły c h i politycznych na przestrzeni dziejów od starożytności do wpsólczesności włącznie wymienić się godzi chociażby dwie tablice
które dziś po drugiej wojnie , światowej, domagają się dalszego
„ 1 w zro,, liczebności wojsk i liczebność, o t , „ w roz-
3
wojnach od czasów starożytnych do 1-e, wojny sw.atowe, włącznie ^— postęp makabryczny, tablice niesłychanie sugestywne.'T o , że tablice były luźne, pozwalało na swobodne posługiwanie się nimi do różnych tematów, w dowolnym wyborze w ¿owolnyc zestawieniach. A możność wyodrębnienia, wyjęcia z teki tablic potrzebnych w danym momencie pozwala uniknąć rozproszenia uwagi przez przeglądanie wszystkich pozostałych, i na umieszczę T e na pewien cza. wybranej tablicy w ten czy mny .po.ob „a
" T ic z b e uzmysłowię można nie tylko dwuwymiarowo na pla- -zczyżnie l e T l trójwymiarowo, cz, to w postać, sym boliczny*
( g7 r e“ i w postaci’ eial geometrycznych różnych w jm .aro w ^
prostopadłościanów, walców, piramid, oz, .
‘ T T k T m T . o c i “ w Bibliotece Publicznej w Warszaw,,-. Karto
nowe podobizny książek w miniaturze, leż,cc w bezładnych gro- m adk.cl, i ustawione na pólkach, obrazowały nam wzrost księ rozbioru Biblioteki Publicznej oraz postęp w uporządkowaniu
?■ Udostępnieniu książek w szeregu m.estęcy p.erwszcgo roku po '''‘T o w y t j t m T w I ^ e i p o s o b y uzmysłowieni, danych „atystycz- N ir c l7 n i0jT „ T M a 7 » y 'je s , wykres w postaci krzyw ej, opar
te, » “ “ -eh szeregach liczb, wyrażonych w odcinkach os, w,pot-
19
rz ę d n y c h . W te n sposób m ogą b y ć w y ra ż a n e z ja w is k a , będące w y n ik ie m w s p ó łz a le ż n o ś c i (ró ż n y c h ) c z y n n ik ó w , n p . c ią g ło ś ć z m ia n p e w n y c h z ja w is k g o s p o d a rc z y c h w o d n ie s ie n iu do czasu, w z ro s t p r o d u k c ji w ę g la ; czy s p a d e k w y d o b y c ia n a ft y , lu b z d z ie d z in y f . z y k i w z ro s t c iś n ie n ia p a r y p r z y w z ro ś c ie te m p e r a tu r y w s k o ru p ie z ie m s k ie j z g łę b o k o ś c ią , s p a d e k c iś n ie n ia a tm o s fe ry z w y s o k o ś c ią .
W s z y s tk o to są je d n a k niższe s to p n ie p o p u la r y z a c ji lic z b y w s ta ty s ty c e , lic z b y b e z w z g lę d n e j lu b w z g lę d n e j. I te w ła ś n ie n iż sze s to p n ie p o p u la r y z a c ji, k rz e w ią c z ro z u m ie n ie d la w y m o w y lic z b , p o w in n y d o p ro w a d z ić do u m ie ję tn o ś c i c z y ta n ia p o c z ą tk o w o n a j
p r o s t s z y c h ^ czasem c o ra z b a rd z ie j z ło ż o n y c h ta b lic s ta ty s ty c z n y c h . J a k m o ż n a o d c z y ta ć ta b lic ę s ta ty s ty c z n ą i co m o żn a z n ie j w y c z y ta ć , p o d a je w sposób n ie z m ie r n ie in te re s u ją c y i w yso ce p o u c z a ją c y J a n in a D ą b ro w s k a w ro z d z ia le p t. „W y m o w a lic z b “ d o - f k o n a łe j k s ią ż e c z k i J a n in y S k a rż y ń s k ie j p t. „ P r a c a z k s ią ż k ą n a u - K o w ą , m a p ą , ta b lic ą s ta ty s ty c z n ą , w y k re s e m “ .
Z a s ta n ó w m y się te ra z , jifłc p rz e p ro w a d z a ć p o p u la r y z a c ją sta t y s t y k i? K t o to m a r o b ić i k to m o że to ro b ić ? G d z ie i w ja k im ś ro d o w is k u ?
N a s to p n iu 1 -y m u z m y s ło w ie n ia lic z b o w e g o w y ra z u p e w n y c h z ja w is k g o s p o d a rc z y c h , s p o łe c z n y c h , k u ltu r a ln y c h it p . , p o p u la r y za c ję ta k ą p ro w a d z ić n a le ż y w s z ę d z ie , g d z ie się t y lk o da. N as, o ś w ia to w c ó w , n a jb a r d z ie j in te r s u je b ib lio te k a p o w s z e c h n a i n a u k o w a w p o s ta c i c z y te ln i c zy w y p o ż y c z a ln i, d o m lu d o w y , ś w ie tlic a , u n iw e r s y te t lu d o w y na w s i, czy u n iw e r s y t e t p o w s z e c h n y w m ie ście i t p .
N a ś c ia n ie k a ż d e j z ty c h in s t y t u c ji p o w in n y b y się z n a le ź ć d ia g ra m y i w y k re s y , m a p y i k a r to g r a m y , ilu s tr u ją c e te z ja w is k a , k tó re w d a n y m m o m e n c ie są a k tu a ln e , a o k tó r y c h m ó w i z n a jd u ją c a się o b o k g a z e tk a ś c ie n n a z ło ż o n a z w y c in k ó w p ra s y . K a r to g r a m m o ż n a u c z y n ić ż y w y m i z m ie n n y m , o b ra z u ją c y m n p . p o s tę p y a k c ji s ie w n e j w P o ls c e p rz e z z a m ia n ę o d p o w ie d n ic h f i g u r czy p o p ro s tu b c z b p r z y p in a n y c h na o b sza rze p o s z c z e g ó ln y c h p o w ia tó w czy w o je w ó d z tw . W y k re s , k rz y w a m o że ro s n ą ć , ja k n p . w s k a ź n ik k o s z tó w u tr z y m a n ia .
Wyzszy stopień popularyzacji statystyki, który tak się ma do iczby Uzmysłowionej, jak czytanki i wypisy szkolne do elemena-
n i ® da ° si1ągnąć i naczej , ja k na d ro d z e z o rg a n iz o w a n e g o uc ren. N a le ż a ło b y za ch ę ca ć do o rg a n iz o w a n ia k ó łe k s ta ty s ty c z n y c h . Z a c h ę tą w ty m k ie r u n k u m o g ło b y b y ć c h o c ia ż b y s u m ie n - ne p r z e s tu d io w a n ie w s p o m n ia n e g o r o z d z ia łu p t. „ W y m o w a lic z b “ w k s ią ż c e
J.
S k a rż y ń s k ie j w ra z z s a m o d z ie ln y m o d c z y ta n ie m za- ąc.z.onyc i p a ru ta b lic s ta ty s ty c z n y c h , co s ta n o w ić p o w in n o p rz y -g o to w a n ie do o d c z y ty w a n ia r o z m a ity c h in n y c h z e s ta w ie ń z M a łe g o R o c z n ik a S ta ty s ty c z n e g o , z W ia d o m o ś c i S ta ty s ty c z n y c h ( k t ó r e ju z w y c h o d z ą ), z d o s k o n a ły c h ro c z n ik ó w p t . „ Ś w ia t w c y fr a c h w y
d a w a n y c h p rz e d o s ta tn ią w o jn ą ś w ia to w ą p rz e z K s ią ż m c ę -A tla s p o d re d a k c ją W ą s o w ic z a i Z ie r h o ffe r a
P o z a k o rz y ś c ią w y s z k o le n ia w ła s n e g o u m y s łu ta k ie k o ło s ta ty s ty c z n e m o g ło b y b y ć n ie z m ie r n ie p o ż y te c z n e p rz e z w y k o n y w a n ie w y k re s ó w d la ś w ie tlic , b ib lio t e k it p . in s t y t u c ji o ś w ia to w y c h .
J a n in a P e r e tja tk o w ic z .
M E T O D A T . Z W . N A U C Z A N I A P O D K I E R U N K I E M W S Z K O L E D L A D O R O S Ł Y C H
W p ie rw s z y m o k re s ie n a u c z a n ia m ło d z ie ż y i d o ro s ły c h n a u c z y c ie l m u s i b y ć z n a tu r y rz e c z y n ie d o s tę p n y m w k a ż d e j c h w ili to w a rz y s z e m i n ie z b ę d n ą p o d p o rą p o c z ą tk u ją c e g o u c z n ia . O k re s te n
tr w a ć m u s i d o p ó ty , d o p ó k i u cze ń n ie o p a n u je c a łk o w ic ie u m ie ję t
n o ś c i c z y ta n ia i p is a n ia , a w ię c d o p ó k i n ie z d o b ę d z ie k o n ie c z n y c h s p ra w n o ś c i w p o s łu g iw a n iu się k s ią ż k ą i in n y m i p o m o c a m i n a u k o w y m i, lic z k tó r y c h p ra c a , c h o ć b y w n a jm n ie js z y m s to p n iu sam o
d z ie ln a , je s t n ie m o ż liw a .
S to p n io w o je d n a k — w m ia rę , ja k s p ra w n o ś c i p o w yższe zosta
ją o sią g a n e , a ró w n o c z e ś n ie p ra c a m y ś li z y s k u je na s ile i g ię tk o ś c i, n a u c z y c ie l c o ra z h a rd z ie j z tr o s k liw e g o i n ie o d s tę p n e g o o p ie k u n a s ta je się p rz e w o d n ik ie m i d o ra d c ą , g o to w y m zawsze d o p o m o c w tr u d n o ś c ia c h , w s k a z u ją c y m w ła ś c iw ą d ro g ę , le cz n ie n a rz u c a ją c y m się z p o m o c ą ta m , g d z ie u c z e ń n ie m o że p o d o ła ć z a d a n iu .
R o z p o c z y n a się w ó w c z a s n o w y o k re s , k t ó r y n a z w a ć m o ż e m y o k r e s e m n a u k i p o d k i e r u n k i e m . Je st o n szcze
g ó ln ie w a ż n y w s z k o le d la s ta rs z e j m ło d z ie ż y i d la d o ro s ły c h , ja k o d o n io s ły c z y n n ik , w p ły w a ją c y na r o z w ó j u m y s ło w y u c z u c ia .
D la n a u c z y c ie la n a u c z a n ie p o d k ie r u n k ie m je s t je d n ą z n a j tr u d n ie js z y c h m e to d , i z tego k a ż d y p e d a g o g i o ś w ia to w ie c z d a je s o b ie n ie w ą t p liw ie s p ra w ę . Z a s ta n o w ić s ię w a r to , n a c z y m p o le g a ją o w e tr u d n o ś c i i c z e m u p rz y p is a ć , że m e to d a ta , ta k o w o c n a w w y n ik a c h , rz a d k o s to s u n k o w o b y w a w y k o rz y s ty w a n a w c a łe j p e łn i
'v s z k o ła c h d la d o ró s ły c h . . , .
P rz y c z y n a le ż y p rz e d e w s z y s tk im w n a s ta w ie n iu p s y c h ic z n y m sam ego n a u c z y c ie la , p r z y w y k łe g o g ra ć p o d cza s l e k c ji d e c y d u ją c ą r o lę U s u n ą ć się p o z o rn ie w .c ie ń , z rze c się u d z ie la n ia c ią g ły c h o b ja ś n ie ń i p o le c e ń , p o z o s ta w ić u c z n io w i ja k n a jw ię c e j s w o b o d y w w y
