Rynek geograficzny

1.3.3. Rynek geograficzny

Zgodnie z definicją określoną w art. 4 ust. 9 UOKK rynek właściwy geograficznie obejmuje obszar, na którym przedsiębiorcy uczestniczą w podaży

96 M. Motta, Competition Policy, Cambridge University Press, Cambridge 2015, s. 105.

97 Decyzja Prezesa UOKiK z dnia 31 grudnia 2007 r., Nr DOK-99/2007, https://decyzje.uokik.gov.pl, data odczytu 15.10.2016 r.

98

P. Krugman, R. Wells, Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 275.

99 Przykładowo rynki: pokryć dachowych typu blachodachówka (decyzją Prezesa UOKiK Nr RWR-42/2008); rynek obrotu prawami do transmisji telewizyjnych meczów piłki nożnej rozgrywanych przez polskie kluby piłkarskie w ramach rozgrywek prowadzonych przez PZPN (wyrok SA w Warszawie z dnia 4 grudnia 2007 r., sygn. akt VI ACA 848/07, Legalis nr 420470, wyrok SOKiK z 14 lutego 2007 r., sygn. akt: XVII AMA 98/06, Legalis nr 87211); rynek pasażerskich kwalifikowanych przewozów kolejowych Eurocity, Intercity (wyrok SN z dnia 7 maja 2004 r., sygn. akt III SK 38/04, Legalis nr 289034, por. wyrok SOKiK z 4 sierpnia 2003 r., sygn. akt XVII Ama 106/02, saos nr 363688).

33

i popycie na towary lub usługi, a obszar działania można odróżnić od sąsiednich obszarów pod względem odmiennych warunków konkurencji. Podobnie jak w przypadku rynku właściwego produktowo, Tadeusz Skoczny wyróżnia trzy przesłanki rozumienia wymiaru rynku:

1. zbieżność warunków konkurowania na podstawie kryterium wyznaczania rynku właściwego geograficznie;

2. warunki na konkretnym obszarze, na którym towar lub usługa jest oferowana; 3. występowanie pięciu miar zbieżności (rodzaj i właściwości, istnienie barier

dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transport).

Wyznaczanie rynku właściwego geograficznie polega na określeniu, czy przedsiębiorstwa uczestniczące w podaży uczestniczą w nim w sposób zbliżony lub dostatecznie jednolity. Oznacza to, że właściwość geograficzna określana jest na podstawie popytu na dany produkt i zbliżonej podaży. W związku z takim zakresem badania w orzecznictwie często można spotkać pojęcie rynku relewantnego, który obejmuje obszar, na którym podmioty znajdujące się po stronie popytu lub podaży funkcjonują w wystarczająco zbliżonych warunkach konkurencji, oraz który można odróżnić od obszarów sąsiednich przez wzgląd na odmienne warunki prowadzenia działalności oferowane na nich podmiotom gospodarczym101

.

Do wyznaczania rynku geograficznego stosuje się również test SSNIP, który polega na zweryfikowaniu, czy poprzez nieznaczne zwiększenie ceny (5-10%) klienci zaczną kupować towar w innym mieście, powiecie czy państwie. W przypadku uzyskania wyniku pozytywnego obszar ten dołącza się do rynku właściwego geograficznie. Na gruncie orzecznictwa polskiego wielokrotnie stwierdzono, że obszarem zbliżonym warunkami konkurowania jest obszar Unii Europejskiej, jak w przypadku wyznaczania rynku właściwego dla węgla kamiennego¹⁰². Jednak często rynek geograficzny może też być wyznaczany bardzo wąsko, jak w przypadku określenia rynku usług kserograficznych dla Konina. Sąd określił wówczas, że ze względu na bariery dostępu do rynku uzasadnione jest zawężenie rynku terytorialnego i wyodrębnienie na terenie Konina kilku rynków, w tym obszarów obejmujących

101 Wyrok SA w Warszawie z dnia 15 maja 2012 r., sygn. akt VI ACA 1270/11, Legalis nr 532606.

102

Wyrok SA w Warszawie z dnia 30 października 2008 r., sygn. akt: VI ACA 747/08, orzeczenia.waw.sa.gov.pl, data odczytu 20.10.2016 r.

34

zasoby mieszkaniowe spółdzielni mieszkaniowej103. Obszar Biblioteki Głównej UMCS stanowi natomiast odrębny obszar wymiaru geograficznego rynku usług kserograficznych. Innym przykładem jest wyznaczenie rynku właściwego geograficznie dla obrotu prawami transmisji telewizyjnych meczów piłki nożnej rozgrywanych przez polskie kluby piłkarskie. Określono, że rynek krajowy, a nie europejski, będzie stanowił rynek właściwy, ponieważ kibice jako konsumenci są zainteresowani przede wszystkim oglądaniem meczów w ramach rozgrywek prowadzonych przez Polski Związek Piłki Nożnej¹⁰⁴.

Warto również dodać, że na gruncie orzecznictwa, oprócz rynku produktowego oraz geograficznego, pod uwagę mogą być brane inne wymiary, jak np. rynek czasowy, podmiotowy lub strukturalny. Rynek czasowy, choć nie zdefiniowany w ustawie, wynika z pkt 12 obwieszczenia. Chociaż rynek właściwy określa się na dłuższej przestrzeni czasowej, to czasami warunki konkurencji zależą od pory roku czy sezonu. Dotyczy to głównie produktów szybko zbywalnych czy sezonowych, uzależnionych np. od pory zbiorów.

Podmiotowy wymiar rynku uzależnia określenie ograniczenia konkurencji od tego, czy mają one charakter horyzontalny czy też wertykalny. Określa się wówczas szczebel poziomu dystrybucji towaru jako produkcję zbytu, czyli pierwotnego wprowadzenie do obrotu towaru na obrót hurtowy oraz obrót detaliczny.

W ostatnim aspekcie oznaczenie rynku właściwego na poziomie strukturalnym stanowi spór w orzecznictwie. Miało to miejsce np. w przypadku sporu co do rynku dystrybucji hurtowej napojów alkoholowych105

, w którym to zarząd spółki Sobieski Trade Sp. z o.o chciał uznać się za działającego na innym (wyższym) poziomie rynku sprzedaży hurtowej produktów alkoholowych powyżej 18% niż przejmowana przez niego spółka Przedsiębiorstwo Handlowo-Produkcyjne Wiesław Wawrzyniak Sp. z o.o., co miało wpływ na wynik postępowania koncentracyjnego. Sąd jednak podzielił zdanie Prezesa UOKiK, że w momencie koncentracji zarówno spółka przejmująca, jak i przejmowana działały na tym samym poziomie hurtowej sprzedaży alkoholu¹⁰⁶.

103

Wyrok SA w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. akt VI ACA 1054/06, Lex nr 446253.

104 Wyrok SA w Warszawie z dnia 4 grudnia 2007 r., sygn. akt VI ACA 848/07, Legalis nr 420470.

105 Wyrok SOKiK z dnia 20 grudnia 2007 r., sygn. akt XVII AMA 2/07, Legalis nr 101081.

106

Decyzja Prezesa UOKiK nr DKK 1/07 w sprawie o sygn. DOK3-430/1/07/MB, https://decyzje.uokik.gov.pl, data odczytu 20.10.2016 r.

35

W polskim prawie istnieje wiele definicji przedsiębiorcy. Sytuacja ta budzi wątpliwości nie tylko natury czysto prawnej, ale także na styku prawa i ekonomii. Najważniejsze znaczenie Ustawy o Ochronie Konkurencji i Konsumentów w zakresie prawa konkurencji stanowi dobre uzasadnienie, dlaczego została ona wybrana do tej analizy. Jest to główny akt prawny dotyczący konkurencji w Polsce. Z tego powodu często odwołują się do niego inne przepisy dotyczące konkurencji. Ponadto termin przedsiębiorca jest bardzo szeroko rozumiany w ustawie, co wynika ze specyfiki zawartego w niej przepisu o ochronie prewencyjnej. Ustawodawca dokonuje szeregu nowatorskich ustaleń, które pozwalają stwierdzić, że termin przedsiębiorca powinien być interpretowany w sposób kompleksowy w prawie konkurencji tak, aby uwzględnić potencjalne zagrożenia dla wolnego rynku.

36