1. D ane o p racu jący ch o b e jm u ją oso b y z a tru d n io n e n a p o d staw ie sto su n k u pracy
• p cln o zatru d n ien i w głów nym m iejscu pracy, sezonow i i zatru d n ien i do ry w czo ) w łaścicieli, w sp ó łw łaścicieli o ra z bezp łatn ie pom ag ający ch im c zło n k ó w rodzin, agentów , o so b y w y k o n u jące pracę nakładczą. D ane nie o b e jm u ją uczniów .
2. D ane o z a tr u d n io n y c h d o ty cz ą w y łączn ie zatru d n io n y ch n a pod staw ie sto su n k u pracy (u m o w y o pracę, m ianow ania, p o w ołania, w yboru itp.) D ane o zatru d n io n y ch nie o b e jm u ją u czniów , tj. osó b , z którym i zakłady pracy zaw arły um ow ę 0 naukę zaw o d u lub p rzy u czen ie d o określo n ej pracy i k tórzy w yn ag rad zan i są w ed łu g staw ek u czn io w sk ich , niezale żn ie od tego, czy są uczniam i szkół zaw o d o w y ch czy też nie.
3. D ane o p ra c u ją c y c h i p rz e c ię tn y m z a tr u d n ie n iu dotyczą:
- w latach 1985 i 1990 jed n o s te k z w yjątkiem zak ład ó w o só b fizycznych, - w latach 1995 i 1997 w szystkich jed n o stek .
4 . D ane o r u c h u z a tr u d n io n y c h d o ty czą liczby p rzy jęć i zw o ln ień z pracy, a nie liczby o só b , k tó re zm ieniły pracę.
D o p ra c o w n ik ó w p r z y ję ty c h d o p ra c y (l ub z w o ln io n y c h ) z alicz o n o rów nież p raco w n ik ó w p rzen iesio n y ch słu żb o w o lub przyjętych z innego zak ład u p racy n a pod staw ie p o ro zu m ien ia m iędzy zakładam i, a także p raco w n ik ó w po w ra cający ch do Pracy z u rlo p u w y ch o w aw c ze g o i b ezp łatn eg o (lu b o d ch o d zący ch z pracy n a urlopy w ychow aw cze i bezpłatne).
D o p r a c o w n ik ó w z w o ln io n y c h z p ra c y z alicz o n o p o n ad to p raco w n ik ó w , którzy porzucili p racę o raz p raco w n ik ó w p rzeniesionych na em eryturę, ren tę lub urlop rehabilitacyjny. Z e w zg lęd ó w ew idencyjnych do p raco w n ik ó w zw o ln io n y ch z pracy zaliczo n o ró w n ież p raco w n ik ó w zm arłych.
W sp ó łczy n n ik przyjęć (zw o ln ie ń ) o b lic zo n o ja k o sto su n ek liczby przyjęć (p o m n iejszo n y o o so b y p o w racające do pracy z urlo p ó w w ychow aw czych i b ezp łatn y ch ) lub liczby zw o ln ień (p o m n iejszo n y o o so b y , któ re otrzy m ały urlopy W ychow aw cze i b ezp łatn e) w danym roku d o stanu z atru d n ie n ia w o statn im dn iu roku P oprzedniego.
5 . P rz e c ię tn e z a tr u d n ie n ie o b ejm u je o so b y z atru d n io n e na p o d sta w ie stosunku pracy, w przeliczen iu na p ełn o zatru d n io n y ch .
6. Pod p ojęciem b e z ro b o tn e g o (p o cząw szy od I g ru d n ia 1991 r.) n ależy rozum ieć Osobę z d o ln ą d o pracy i g o to w ą do je j p o d jęcia w ram ach sto su n k u pracy w pełnym W ymiarze czasu pracy, p o z o stają c ą bez pracy i nie u c zącą się w szk o le (z uw zg lęd n ien iem w y jątków w y m ienionych w U staw ie z 14 g ru d n ia 1994 r. o zatru d n ien iu i p rzeciw d ziałan iu b ezro b o ciu ), zarejestro w an ą w e w łaściw ym d la m iejsca zam ieszk an ia rejonow ym u rz ęd zie pracy, jeżeli:
182 Rynek pracy
• u k o ń czy ła 18 lat (z w yjątkiem p rzy p ad k ó w w y m ienionych w cytow anej U staw ie),
• k o b ieta nie u k o ń czy ła 6 0 lat, a m ężczy z n a - 65 lat,
• nie n abyły praw a do em erytury,
• o so b a ta, ani je j m ałżo n ek nie je s t w łaścicielem lub p o siad aczem g o sp o d arstw a ro ln eg o (w g defin icji podanej w cytow anej U staw ie),
• nie p row adzi po zaro ln iczej d z ia łaln o ści gosp o d arczej lub nie p o d leg a u b ezp ieczen iu sp o łeczn em u z ty tu łu innej działaln o ści,
• będąc o so b ą n iep e łn o sp raw n ą m oże p o d jąć pracę, co najm niej w p ołow ie w ym iaru czasu pracy, je ż e li je s t to u zasad n io n e sy tu acją zdrow otną.
7. S to p ę b e z ro b o c ia o b liczo n o ja k o sto su n ek liczby bezro b o tn y ch zarejestro w an y ch d o liczby cyw ilnej ludności czynnej zaw odow o, tj. bez osób odby w ający ch czy n n ą słu żb ę w ojsk o w ą o ra z p raco w n ik ó w resortu o b ro n y narodow ej i spraw w ew nętrznych.
8. P rzez z a g ro ż e n ie sz k o d liw y m i c z y n n ik a m i z w ią z a n y m i ze ś ro d o w is k ie m p r a c y ro zu m ie się w pływ n a p raco w n ik a szk o d liw y ch czy n n ik ó w w ystępujących w pro cesie pracy, których stężen ie lub n atężen ie p rzek racza o b o w ią zu jące N D S (n ajw y ższe d o p u sz c zo n e stężen ie ) i N D N (n a jw y ższe d o p u szczaln e natężenie), polskie norm y lub inne norm y higieniczne.
Do sz k o d liw y c h c z y n n ik ó w z w ią z a n y c h ze ś ro d o w is k ie m p ra c y zalicz a się:
• S u b s ta n c je c h e m ic z n e - są to sub stan cje, których o d d ziały w an ie w pro cesie pracy na organizm czło w iek a - po p rzek ro czen iu w artości najw yższych do p u szczaln y c h stężeń (N D S ) - m o g ą p o w o d o w ać np. zatru cie o stre lub przew lekłe, p ro w ad zące do zm ian w n arząd ach w ew nętrznych, o stre u szk o d zen ie skóry, nieżyt błon śluzow ych, d ró g o d d ech o w y ch i spojów ek, przew le k łe odczyny alerg iczn e skóry i błon śluzow ych, astm ę o sk rz elo w ą itp.
• p rz e m y sło w e py ły z w łó k n ia ją c e - s ą to pyły, któ re m o g ą spow o d o w ać zw łó k n ien ie tkanki płucnej. D otyczy to g łó w n ie p yłów zaw ierających d w u tlen ek krzem u (k rzem io n k ę) i krzem iany. D o p yłów tych zalicza się np. kw arc, p iasek, talk, azbest, pyły ceram iczn e, pyły m ineralne (g ran it, b azalty), w łó k n a szklane.
• in n e pyły p rz e m y sło w e - s ą to pyły szk o d liw e nie b ęd ące substancjam i to ksycznym i i nie zaw ierającym i krzem io n k i i k rzem ianów . P o w stają one w czasie ro z d ra b n ian ia ciał stałych, n iez u p ełn eg o sp alan ia się różnych m ateriałów , w czasie paczk o w an ia, p rzeład u n k u m ateriałó w syp k ich i pylących p rzew ożonych luzem itp.
• H a ła s - są to dźw ięk i szkodliw e, które m o g ą p o w o d o w ać u szk o d zen ia słuchu i inne zm iany w o rg an izm ie lub m o g ą w isto tn y sp o só b u tru d n iać w ykonyw anie pracy.
• w ib r a c ja - są to d rg a n ia w y stęp u jące p o d czas obsłu g i ręcznej narzędzi lub urząd zeń udaro w y ch (m łotki nito w n ic ze, m łoty i d łu ta p n eu m aty czn e, piły m o to ro w e, w iertarki, ubijaki, p erfo rato ry ) o raz d rg an ia w y stępujące na stan o w isk ach pracy n a skutek d z ia łan ia m aszyn i urządzeń technicznych.
• m ik ro k lim a t g o rą c y - w arunki śro d o w isk a pracy o k reślo n e tem p eratu rą pow ietrza w p o m ieszczen iu pow yżej 30°C i w z g lęd n ą w ilg o tn o ścią p o w ierza pow yżej 65° lub
Rynek pracy , 83
b e z p o śre d n im o d d z ia ły w a n ie m o tw a rte g o ź ró d ła p ro m ie n io w a n ia c ie p ln e g o w p o m ie sz c z e n ia c h (p ie c e h u tn ic z e , o d le w n ic z e itp.).
• m ik ro k lim a t zim n y - w arunki śro d o w isk a ok reślo n e tem p eratu rą po w ietrza w p o m ieszczen iu poniżej I4°C i w z g lęd n ą w ilg o tn o ścią p o w ie trz a 65°C.
• n ie d o s ta te c z n e o św ie tle n ie s ta n o w is k pracy - w arunki śro d o w isk a pracy, w których nie są sp ełn io n e o k reślo n e n o rm ą w ym agania d o ty czące o św ietlen ia m iejsc pracy.
• p ro m ie n io w a n ie jo n iz u ją c e - są to w arunki śro d o w isk a pracy, w których w ystępuje n arażen ie na p ro m ien io w an ie jo n iz u jąc e.
• p o la e le k tro m a g n e ty c z n e - są to w arunki środow iska pracy w y stęp u jące w strefach och ro n n y ch o k reślonych w o d p o w ie d n ich przepisach.
9 . P rzez zag ro żen ie zw iązane z u ciążliw o ścią pracy ro zu m ie się szk o d liw y w pływ na p raco w n ik a czynności ro b o czy ch w ykonyw anych np.. w w ym uszonej pozycji ciała, w w aru n k ach ciężk ieg o w ysiłku fizycznego lub w w arunkach szczególnej uciążliw ości.
D ane d o ty czące zagrożeń o b e jm u ją jed n o s tk i d u że w sekcjach: ro ln ictw o , ło w iectw o i leśnictw o, ryb o łó w stw o i rybactw o, g ó rn ictw o i kopalnictw o, d ziałaln o ść p ro d u k cy jn a , zao p atry w an ie w energię elektryczną, g az i w odę, bu d o w n ictw o , h an d el i n apraw y, tran sp o rt, sk ład o w an ie, łączność, o b słu g a nieruchom ości i firm , e d u k ac ja (szk o ln ictw o w yższe), o ch ro n a zdrow ia i o p iek a socjalna, p o zo stała d ziałaln o ść usługow a, k om unalna, so cjaln a i indyw idualna.
10. Z a w ypadek przy pracy uw aża się nagłe zd arzen ie p o w o d u jące u raz u osoby P oszkodow anej, w yw ołany p rzy czy n ą zew nętrzną, któ re n astąp iło w zw iązk u z pracą:
• p o d czas lub w zw iązku z w y konyw aniem p rzez p raco w n ik a czy n n o ści alb o p o leceń p rzełożonych,
• p o d czas lub w zw iązku z w y konyw aniem p rzez p raco w n ik a czy n n o ści w interesie zak ład u pracy, naw et bez polecenia,
• w czasie p o zo staw an ia w d yspozycji zakładu pracy w d ro d ze m iędzy sied zib ą zak ład u , a m iejscem w y konyw ania o b o w ią zk u w ynikającego ze sto su n k u pracy.
T A B L . 1 ( 128 ). P R Z E C I Ę T N E Z A T R U D N IE N IE 0
1997
W y szczeg ó ln ien ie ogółem
w tys.
o só b
p racujący n a sta n o w iskach w tys.
1996 w
o d set
ro b o t kach niczych
niero b o t niczych
= 100
O G Ó Ł E M ... 200,5 123,5 7 7 ,0 103,3 100,0
R olnictw o, ło w iectw o i le ś n ic tw o ... 1,9 l.l 0,8 82,6 1,0 R ybołó w stw o i ry b actw o ... 0,1 0,1 0,0 100,0 ' P rzem ysł ...
w tym :
92,7 73,5 19,2 100,7 46,2
D ziałalność pro d u k cy jn a ... 87,5 69,9 17,6 101,2 43,6 B udow nictw o ... 9,6 7,7 1,9 118,5 4,8 H andel i n a p r a w y ... 18,8 12,6 6,2 113,9 9,4 H otele i r e s ta u r a c je ... 2,1 1,7 0,4 131,3 1.1 T ran sp o rt, skład o w an ie, łączność ... 12,8 10,0 2,8 103,2 6,4 P o śred n ictw o f in a n s o w e ... 4,9 0,4 4,5 104,3 2,4 O b słu g a n ieru ch o m o ści i firm ... 6,8 3,1 3,7 133,3 3,4 A d m in istracja p u b liczn a i o b ro n a n a ro d o
w a ... 9,1 1,3 7,8 118,2 4,5 E d u k a c ja ... 16,3 3,3 13,0 94,2 8,1 O c h ro n a zdrow ia i o p iek a s o c j a l n a ... 21,4 6,7 14,7 99,5 10,7 P o zo stała d ziałaln o ść usłu g o w a k o m u n al
na, so cjaln a i in d y w id u aln a ... 4,0 2,0 2,0 85,1 2,0
" B ez zatru d n io n y ch za g ra n ic ą o ra z bez p o d m io tó w g o spodarczych o liczbie pracujących d o 5 osób.
—b - sektor prywatny ogółem w odsetkach
o g ó ł e m ... 3 7 6 0 5 4 100,0
Administracja publiczna i obrona narodow a ....
b 8458 3,1
socjalna i indywidualna ... 8040 2,1
a '3 5 3 2 3,6
b 4508 1,6
Według faktycznego miejsca pracy.
: x : :
b 10056 1042 7918 893 2138 149
H andel i n a p r a w y ... o 2 2382 12780 18807 10798 3575 1982
a 879 550 806 522 73 28
b 2 1 503 12230 18001 10276 3502 1954
H otele i restau racje o 2968 2108 2323 1641 645 467
a 982 627 769 482 213 145
b 1986 1481 1554 1159 432 322
T ran sp o rt, sk ładow anie
i ł ą c z n o ś ć ... 0 13321 49 1 3 11711 4043 1610 870
a 11226 4 3 1 6 9 9 4 4 3509 1282 807
b 2095 597 1767 534 328 63
Rynek pracy 187
TąBL. 3 ( 130 ). P R A C U J Ą C Y ' W G O S P O D A R C E N A R O D O W E J W
M IA S T A C H I G M IN A C H W G S E K C J I E K D W 1997 R . ( d o k .) S tan na 30 IX
W yszczeg ó ln ien ie
0 ' ogółem R azem W tym
kobiety
W m iastach (łączn ie z m iastam i, które w c h o d zą w skład
gm iny)
W g m inach (bez m iast, któ re w c h o d zą w skład
gm iny) a - sek to r pu b liczn y
b - sek to r pryw atny razem w tym
k obiety razem w tym
k obiety
Pośrednictw o finansow e 0 56 9 6 4351 5315 40 7 9 381 272
a 2626 2212 2626 22 1 2 -
_
b 3 0 7 0 2139 2689 1867 381 272
O bsługa nieruchom ości
i fin n .. o 7811 3615 7411 3401 4 0 0 214
a 3408 1906 3186 1782 222 124
b 4403 1709 4225 1619 178 9 0
A dm inistracja pu b liczn a
1 o b ro n a naro d o w a 0 9 9 4 6 5719 7479 43 7 3 24 6 7 1346
Edukacja 0 17624 13724 10634 7 9 5 0 6 9 9 0 5 7 7 4
a 17321 13600 10331 78 2 6 6 9 9 0 57 7 4
b 303 124 303 124 -
-O chrona zdrow ia i o p ie
ka so cjaln a ... o 2 2 338 18816 17028 14171 5 3 1 0 4645
a 2 1 7 7 4 18331 16549 13759 5225 4 5 7 2
b 564 485 479 4 1 2 85 73
^ z o s t a ła działaln o ść Usługowa kom unalna, s°c ja ln a i in d y w id u
alna o 4 3 8 6 2191 3741 1768 645 423
a 3532 1840 2948 1453 584 387
b 854 351 793 315 61 36
o só b fizycznych i spółek cyw ilnych do 5 osó b , organizacji c z ło n k o w sk ich , ro ln i- w indyw id u aln y ch i duch o w n y ch .
T A B L . 4 ( 131 ). P R A C U J Ą C Y ' W G O S P O D A R C E N A R O D O W E J W G S E K C J I Stan w dniu 30 IX
Lp.
W y szczeg ó ln ien ie o - o gółem
m - m ężczyźni
O gółem B ielsko - B iała
A ndry
chów C ieszyn
1. O G Ó Ł E M ... 0 21 7 8 6 6 8 0 3 9 2 11544 3 7 527
m 108382 4 0 386 62 2 5 1823«
w tym :
2. R olnictw o, łow iectw o i leśnic
tw o ... 0 34 6 0 506 150 993
m 2453 341 99 718
3. P rzem ysł ... o 94931 36427 7166 13373
m 5 6132 2 1066 4331 8430
w tym :
4. D ziałalność pro d u k cy jn a ... 0 88602 33868 6979 12113
m 51363 19230 4178 7506
5. B u d o w n ic tw o ... o 12720 5267 309 2147
m 11307 4579 297 1902
6. H andel i n a p raw y ... o 2 2 382 9347 782 4791
m 9 6 0 2 4 4 2 9 327 1780
7. H otele i r e s ta u r a c je ... o 2968 1047 33 1270
m 8 60 315 10 367
8. T ran sp o rt, sk ład o w an ie i łąc z 0 13321 4 0 8 6 117 2154
n o ść ... m 8408 2497 5 0 1267
9. P o śred n ictw o fin a n s o w e ... o 5696 2748 137 897
m 1345 757 32 175
10. O b słu g a nieruchom ości i firm o 7811 3797 675 1129
m 4 1 9 6 2088 478 529
I I . A dm inistracja p ubliczna i o b ro o 9946 3362 256 1852
na n a r o d o w a ... m 42 2 7 1269 137 893 12. E d u k a c ja ... o 17624 5279 863 3087
m 39 0 0 1206 175 712
13. O c h ro n a zdrow ia i o p iek a so o 2 2338 7012 732 4948
cja ln a ... m 3522 1112 101 916 14. P o zo stała d ziałaln o ść usługow a
ko m u n aln a, so cjaln a i in d y w i o 4388 1512 319 700
d u aln a ... m 2195 726 183 387
1 B ez o só b fizycznych i spółek cyw ilnych do 5 osó b , org an izacji czło n k o w sk ich , roln ik ó w