VII.510.23.2021 z 17 maja 2021 r. - zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wniosku Prezesa Rady Ministrów dotyczącego zbadania zgodności z Konstytucją niektórych przepisów Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Stanowisko Rzecznik przedstawi w terminie późniejszym.
II.511.326.2021 z 25 maja 2021 r. - zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w przedmiotowym postępowaniu i wniósł o stwierdzenie, że: art. 102 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o kierujących
pojazdami (dalej: u.k.p.) w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw - rozumiany w ten sposób, iż przedmiot postępowania dowodowego leżącego u podstaw decyzji starosty o zatrzymaniu prawa jazdy nie obejmuje weryfikacji prawidłowości dokonania pomiaru prędkości, w tym zgodności z przepisami oraz sprawności samego sprzętu użytego do dokonania pomiaru prędkości, z jaką poruszał się pojazd, a także nie obejmuje możliwości weryfikacji informacji o liczbie przewożonych osób w chwili stwierdzenia naruszeń, o którym mowa w art. 135 ust. 1 pkt 2 lit. a i lit. b oraz art. 135a ust. 1 pkt 2 lit. a i lit. b ustawy - Prawo o ruchu drogowym (dalej: p.r.d.) - jest niezgodny z art. 2 Konstytucji w zw. z art. 45 ust. 1
Konstytucji w zw. z art. 78 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Rzecznik podkreślił, to, co już zostało wyartykułowane w uzasadnieniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, a mianowicie, że zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak i sądowoadministracyjnym nie dopuszcza się dowodów w celu zweryfikowania danych zawartych we wniosku organu kontroli ruchu drogowego. Kierujący pojazdem de facto nie ma żadnych możliwości ochrony swoich praw zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak i sądowoadministracyjnym. W rzeczywistości o treści decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy oraz orzeczeń wojewódzkiego sądu administracyjnego i
Naczelnego Sądu Administracyjnego (o ile osoba, której zostało zatrzymane prawo jazdy uruchomiła procedurę odwoławczą) decyduje organ kontroli ruchu drogowego, skoro stwierdzenie dokonane przez ten organ o kierowaniu
139 pojazdem z przekroczeniem dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym lub przekroczenie dopuszczalnej liczby przewożonych osób nie podlega żadnej weryfikacji. Trudno więc w takiej sytuacji w ogóle mówić o samodzielności organu administracyjnego oraz o kontroli sądowej jego decyzji. Takie uformowanie postępowania, nie jest tylko kwestią nieprawidłowej praktyki stosowania prawa, a wynika z samego brzmienia art. 102 ust. 1 pkt 4 i 5 u.k.p. w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw rozumianych w ten sposób, iż przedmiot
postępowania dowodowego leżącego u podstaw decyzji starosty o zatrzymaniu prawa jazdy nie obejmuje weryfikacji prawidłowości dokonania pomiaru
prędkości, w tym zgodności z przepisami oraz sprawności samego sprzętu użytego do dokonania pomiaru prędkości, z jaką poruszał się pojazd, a także nie obejmuje możliwości weryfikacji informacji o liczbie przewożonych osób w chwili stwierdzenia naruszeń, o którym mowa w art. 135 ust. 1 pkt 2 lit. a i lit. b oraz art. 135a ust. 1 pkt 2 lit. a i lit. b p.r.d.
VII.511.16.2021 z 16 czerwca 2021 r. – stanowisko w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z wniosku Prokuratora Generalnego o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o komornikach sądowych, do którego Rzecznik zgłosił udział 16 marca 2021 r.
Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o umorzenie postępowania w niniejszej sprawie na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, z uwagi na
niedopuszczalność wydania wyroku.
W pierwszej kolejności Rzecznik zauważył, że w przedmiotowej sprawie trudno mówić o ukształtowanej linii orzeczniczej sądów administracyjnych.
Wnioskodawca wskazuje zaledwie na pięć orzeczeń (cztery wydane przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne i jedno wydane przez Naczelny Sąd Administracyjny). Można zatem wyprowadzić wniosek, iż linia orzecznicza sądów administracyjnych w zakresie wykładni art. 19 ust. 1 pkt 2 u.k.s. dopiero kształtuje się, jednakże z pewnością nie jest to linia definitywnie ukształtowana.
Z tego powodu wniosek skierowany przez Prokuratora Generalnego jest co najmniej przedwczesny.
Po drugie, w niniejszej sprawie nie sposób nie dostrzec, że Prokurator Generalny traktuje Trybunał Konstytucyjny jako dodatkową instancję w celu podważenia orzeczenia wydanego przez Naczelny Sąd Administracyjny. W ocenie Rzecznika jest to działanie wbrew ustalonemu porządkowi prawnemu i nie powinno mieć miejsca w demokratycznym państwie prawnym.
Po trzecie, zdaniem RPO, wniosek Prokuratora Generalnego zmierza do obejścia obowiązków Polski wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej, w tym przepisów unijnej dyrektywy 2000/78/WE oraz postanowień Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
Wreszcie po czwarte, w odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika do Ministra Sprawiedliwości z wnioskiem o nowelizację przepisów dotyczących
140 przechodzenia komorników w stan spoczynku, w związku z wydanym przez NSA wyrokiem w sprawie o sygn. akt II GSK 560/202 Ministerstwo
Sprawiedliwości poinformowało, że trwają prace nad nowelizacją ustawy o komornikach sądowych. Wskazano także, że jeżeli chodzi o wątpliwości dotyczące przepisów, zgodnie z którymi Minister Sprawiedliwości z urzędu odwołuje, w drodze decyzji, komornika z zajmowanego stanowiska, w razie ukończeniu przez komornika 65. roku życia to zostaną one poddane analizie w toku dalszych prac legislacyjnych. Tym samym działania podejmowane przez Ministra Sprawiedliwości są niespójne z działaniami podejmowanymi przez Prokuratora Generalnego. Fakt ten nie dziwiłby, gdyby piastunem tych dwóch organów nie była ta sama osoba. Rzecznik nie widzi usprawiedliwienia dla niekonsekwencji w działaniach piastuna ww. organów, które w tym kontekście mogą być postrzegane jedynie jako próba wywołania chaosu prawnego w polskim porządku prawnym.
VII.6060.15.2021 z 17 czerwca 2021 r. – stanowisko w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dotyczącego niezgodności z Konstytucją przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej, do którego Rzecznik zgłosił udział 9 marca 2021 r.
Rzecznik Praw Obywatelskich przypomniał, że prawo do informacji publicznej (art. 61 Konstytucji) to jeden z podstawowych mechanizmów sprawowania przez obywateli kontroli nad władzą i podmiotami realizującymi zadania publiczne ze środków pochodzących od państwa. Jawność i
transparentność działań organów publicznych jest jednym z fundamentów demokratycznego państwa prawnego i warunkiem realizowania innych konstytucyjnych praw i wolności.
W odniesieniu do kolejnych punktów zaskarżenia Rzecznik przedstawił następujące stanowisko:
Przepisy art. 4 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 5 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej - w zakresie, w jakim nie konkretyzują znaczenia pojęć: „władze publiczne”, „inne podmioty wykonujące zadania publiczne”, „osoby pełniące funkcje publiczne” oraz „związek z pełnieniem funkcji publicznych” - są zgodne z art. 61 ust. 1 Konstytucji oraz z zasadą określoności przepisów prawa
wywodzoną z art. 2 Konstytucji;
Przepisy art. 5 ust. 2 i 3 u.d.i.p., w zakresie, w jakim nakładają na władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne obowiązek udostępniania informacji publicznej „o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji”, również w odniesieniu do informacji należących do sfery prywatności tych osób oraz do danych
osobowych, są zgodne z art. 52 ust. 2 Konstytucji, nie są niezgodne z art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji; w zakresie pozostałych wskazanych wzorców kontroli na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK postępowanie podlega umorzeniu z
141 powodu zbędności wydania orzeczenia z uwagi na wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 20 marca 2006 r. o sygn. akt K 17/05;
Na podstawie o art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK postępowanie podlega umorzeniu z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia odnośnie wskazanych przez wnioskodawczynię zaniechań ustawodawczych;
Z kolei art. 1 ust. 1 i 2 u.d.i.p. w związku z art. 5 ust. 1 nie są niezgodne z art.
51 ust. 2, art. 51 ust. 5, art. 61 ust. 1, art. 61 ust. 2 i art. 61 ust. 4 Konstytucji w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz z zasadą określoności przepisów prawa wywodzoną z art. 2 Konstytucji;
Na podstawie o art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK postępowanie podlega umorzeniu z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia odnośnie do wskazanych przez wnioskodawczynię zaniechań ustawodawczych;
Art. 23 u.d.i.p. jest zgodny z art. 42 ust. 1 zd. 1 Konstytucji, art. 7 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 oraz z zasadą określoności przepisów prawa wywodzoną z art. 2 Konstytucji.
W opinii Rzecznika w pozostałym zakresie postępowanie podlega umorzeniu, z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia.
Trybunał Konstytucyjny wydał następujące orzeczenia w sprawie wniosków, do których przystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich:
III.7060.392.2016 z 31 maja 2016 r. - zgłoszenie udziału w postępowaniu przez Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wniosku Prezydenta Konfederacji Lewiatan dotyczącego określenia płatnika składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy zlecenia
Stanowisko nieuwzględnione (wyrok z 13 maja 2021 r., sygn. akt K 15/16 ).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w części obejmującej zwrot „lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy", jest zgodny z zasadą poprawnej legislacji wywodzoną z art. 2 Konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał postanowił umorzyć postępowanie.
W uzasadnieniu Trybunał wskazał, że analiza treści art. 8 ust. 2a u.s.u.s. nie pozostawia wątpliwości, że celem zarówno pierwszej części tego przepisu dotyczącej uznania za pracownika w rozumieniu u.s.u.s. osoby, która
wykonując pracę na podstawie jednej z wymienionych umów prawa cywilnego, umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, jak i jego końcowego fragmentu wskazującego, że pracownikiem w rozumieniu u.s.u.s. jest także osoba, która w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, było objęcie obowiązkiem ubezpieczeń społecznych przychodów dotychczas nieoskładkowanych, a w konsekwencji ochrona praw pracowniczych i
przeciwdziałanie praktykom obchodzenia przepisów prawa. Trybunał zwrócił
142 również uwagę, że pracodawca nie jest pozbawiony wpływu na to, komu
faktycznie powierzy wykonanie zawartej umowy cywilnoprawnej, a co za tym idzie, czy będzie podlegał obowiązkom z tytułu składek na ubezpieczenia
społeczne. W kontekście naruszenia zasady poprawnej legislacji, wywodzonej z art. 2 Konstytucji, skarżący podnieśli zarzut naruszenia przez art. 8 ust. 2a u.s.u.s., zasady spójności systemu prawa nakazującej takie formułowanie przepisów, by nakładane na adresatów prawa obowiązki były możliwe do zrealizowania w świetle innych obowiązujących regulacji. Skarżący wskazywali przy tym na brak możliwości uzyskania stosownych informacji, które są
niezbędne do wykonania przez pracodawców obowiązku z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zawarciem przez pracowników umów cywilnoprawnych z innymi podmiotami. Trybunał, w ślad za orzecznictwem Sądu Najwyższego, wskazał, że pracodawca ma prawo domagania się informacji w zakresie wysokości przychodu pracownika z tytułu umowy
cywilnoprawnej zawartej przez tego pracownika z innym podmiotem dla celów ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przede wszystkim od samego pracownika w ramach trójstronnego stosunku
ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy. Trybunał przypomniał ponadto, że jego kognicja nie obejmuje poziomej kontroli norm prawnych. Tym samym, podniesione przez skarżących zastrzeżenia w kontekście niespójności art. 8 ust. 2a u.s.u.s., z przepisami podatkowymi pozostają poza kognicją Trybunału.
VII.511.44.2020 z 30 września 2020 r. - zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy Rzeczniku Praw Obywatelskich.
Stanowisko nieuwzględnione (wyrok z 15 kwietnia 2021 r., sygn. akt K 20/20).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 3 ust 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich jest niezgodny z art. 209 ust. 1 w związku z art. 2 i w związku z art. 7 Konstytucji. Przepis ten traci moc obowiązującą po upływie 3 (trzech) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał uznał, że zaskarżony art. 3 ust. 6 uRPO jest sprzeczny z art.
209 ust. 1 Konstytucji, określającym długość kadencji RPO na 5 lat, w związku z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą demokratycznego państwa prawnego, gdyż odbiera obywatelom pewność odnośnie do statusu osoby pełniącej
obowiązki RPO po upływie, określonej w Konstytucji, pięcioletniej kadencji.
Zaskarżony przepis jest też związkowo sprzeczny z art. 7 Konstytucji, gdyż pozwala działać organowi bez zgodnej z Konstytucją podstawy prawnej.
3. Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniach w