Słowo końcowe

Pierwsze ustępy powyższej pracy zostały ogłoszone zeszłego roku w ła ­ mach „Medycyny*1 warszawskiej w tym jeszcze czasie, kiedy w żadnym ję zy ­ ku nie pojawiła się monografia o chorobach żołądka, która by była opartą na wynikach tak licznych prac l a t ostatnich, w tym przedmiocie. Przewodnia myśl, jak ą się przy układaniu niniejszej pracy kierowałem była ta, aby w s y s t e m a t y c z n y i t r e ś c i w y , a dla praktycznego lekarza dogodny sposób przedstawić choroby żołądka ze stanowiska najnowszych zdobyczy do­

świadczalnych i klinicznych. Bez wdawania się w jakąkolw iek osobistą pole­

mikę, szpecącą tak często niepotrzebnie naukowe prace w ostatnich latach, a przestrzegając zasady „Suum cuiqueil, starałem się przedstawić przedmiotowo ścierające się poglądy, wykazując ich korzystne i ujemne strony, a oraz ich znaczenie w zaśtosowaniu praktycznem. Chcąc jednak wtłoczyć cały materyał w ramy jak najciaśniejsze, mogłem to uczynić tylko w sposób ja k najbardziej zwięzły, a dla praktycznego lekarza wystarczający.

Jako korzystną okoliczność dla niniejszej pracy uważam tą, że mogłem ją oprzeć w pierwszym rzędzie n a n a s z e j l i t e r a t u r z e l e k a r s k i e j , która w kierunku patologii trawienia, pod niejednym względem wyprzedziła inne. A okoliczność ta ma swoje znaczenie praktyczne. Jak każda narodowość ma swoje właściwości kulinarne, tak i posiada pewne odrębności w chorobach żołądka. Sposób żywienia i zajęcia, jako też klim at w ielce wpływają na cha­

rakter i częstość pewnych postaci chorobowych żołądka. U ludności niemiec- k ’ j, nadużywającej piwa okazuje się skłonność do powstawania nieżytu ślu­

zowego, u ludności naszej używającej ostrzejszych napojów a mniej strawnych pokarmów napotykamy częściej nieżyt kwaśny. Przemysłowy Amerykanin, han­

dlujący Izraelita skłania się do nerwic żołądka przeważnie pod formą depre­

syjną przebiegających, podczas gdy u południowych ludów przybierają te ner­

wice postać podrażnienia nerwowego. Nie w ynika jednak stąd, abym pominął coś ważniejszego z literatury innych języków, jak o tern mógł się przekonać Szanowny Czytelnik z każdego ustępu niniejszej pracy.

Nie mniej i m a t e r y j a ł c h o r o b o w y , na którym niniejsza praca została osnuta jest swojski, a nie zapożyczony. To też znajdzie w niem prak­

tyk znane mu obrazy chorobowe, niedogadzającego sobie wieśniaka, oszczęd­

nego Izraelity, dostatnio żyjącego obywatela jako też innych naszych typów społecznych. . Że w ten sposób mogłem zestawić pracę i nadać jej piętno

swoj-sicie, to przypisać należy w ielkiem u materyałowi, który dzięki skutecznej p o­

mocy i naukowym radom Szanownego Profesora Ko r c z y ń s k i e g o na jego klinice z biegiem czasu udało mnie się nagromadzić. Jeżeli niniejsza praca przedstawia wyraz naukowy dla owego obfitego materyjału, i z niego w y ło ­ nionego kierunku jak oteż poglądów patologicznych i terapeutycznych kliniki krakowskiej, to ona musi być uważaną jako zbiorowa, powstała ze życzliwej pomocy wielu K olegów, którzy bądź pracowali, bądź jeszcze pracują z inicyaty- w y i zachęty Szanownego Profesora Ko r c z y ń s k i e g o w klinice lekarskiej.

W pierwszym rzędzie należy podnieść udział mego kilkakrotnego Współpraco­

wnika Szanownego K olegi Docenta A. Gl u z iŃSKIEGO. A następnie wypada mnie podziękować za wielce koleżeńskie udzielanie swych trafnych obserwacyj i zwracanie uwagi na stasowny materyał kolegom asystentom klinicznym Drom Pr u s o w i, Scj u zy ck ie m u i Bu z d y g a n o w i, jako też kolegom pracownikom k lini­

cznym w ten sam sposób mnie życzliwie wspierającym D-rom: Ki j a s o w i, He m p-

l o w i, Ro s e n z w e i g o w i i Ka c z o r o w s k i e m u.

W dzisiejszych czasach uważałem za potrzebne umieścić także wzmiankę o ż a b i e g a c h c h i r u r g i c z n y c h , które lekarz niejednokrotnie chorym w przebiegu chorób żołądka zalecać musi, chcąc niejeden przypadek ochronić od niechybnej śmierci. Uczyniłem to tem chętniej, że dotyczący artykuł (X X I).

zastosowany do potrzeb internistów mogłem uzyskać z pióra jednego z pierw­

szych inieyatorów chirurgii żołądka Szanownego Dziekana Profesora Ry d y g i e r a. Sądziłem również, że dla lekarza praktycznego, uwagi co do leczenia c h o r ó b często t o w a r z y s z ą c y c h c i e r p i e n i o m ż o ł ą d k a będą bardzo pożądanemi. D la tego uważałem za stosowne umieścić w osobnym do­

datku ustępy o leczeniu niedowładu jelit, o guzach i krwotokach krwawnico­

wych, jako też o skutkach nadużywania leków specyficznych i tajemnych.

Nie mogę zakończyć niniejszego przemówienia do Szanownego Czytelni­

ka, aby nie zwrócić Jego uwagi, że w klinicznej patologii żołądka mamy n i e ­ m a ł o j e s z c z e b r a k ó w , które powstały z jednej strony stąd, że badanie k li­

niczne nie idzie obecnie równorzędnie z badaniem anatomicznem, ale wyprzedziło to ostatnie, a z drugiej strony, że zależność pojedynczych czynności żołądka od układu nerwowego w szczegółach swych jest w znacznej części jeszcze ciem­

ną. To też cel, który przyszli pracownicy w patologii żołądka i we farmakody- namice środków na oku mieć winni, powinien być ten, aby doświadczenia k li­

niczne łączyć z badaniem anatomicznem, następnie aby dla pojedynczych czynności żołądka starać się odnaleść kierujące niemi ośrodki nerwowe z ich przynależnemu drogami, a ostatecznie aby dotąd zbyt pospiesznie osiągnięte fakta i wyniki kliniczne ugruntować na licznej a bezstronnej statystyce.

W K r a k o w i e w lu ty m 1 8 8 9 r .

W. Jaworski.

(Liczby oznaczają, stronnice, a znaki w nawiasach użyte skrócenia nazwisk).

(K m .) K u ssm au l 42, 43, 44, 4 5, 53, 55, 85.

str.

(Liczby zwyczajne oznaczają stronnice).

Str.

Zachowanie się prawidłowego żołądka ... 1 - 2 I . R o z p o z n a n i e p r a w i d ł o w e g o s t a n u ż o ł ą d k a c z c z e g o ... ]

W ła sn o śc i p raw id ło w ej treści ż o łą d k a czczego (1).

I I . R o z p o z n a n i e p r a w i d ł o w e j c z y n n o ś c i ż o ł ą d k a ... 1— 2 M e to d a b ia łk o w a (1 ). O b iad p ró b n y L e u b e g o i R ie g e l’a. Ś n ia d a n ie E w a ld a ( 2 ).

M e to d a lo d o w a. M e to d a sagow a.

Choroby żołądka na tle anatomicznem.

Choroby ostre... ... 2 — 5 I I I . O s t r y n i e ż y t ż o ł ą d k a . O a s tritis a c u t a ... 2 — 4 I V . G a s t r i t i s t o x i c a ... 4

V . R o p n e z a p a l e n i e ż o ł ą d k a . O a stritis p h le g m o n o sa ... 4 — 5

Przewłoczne choroby żołądka.

Choroby nieżytowe przebiegające ze wzmożonem wydzielaniem soku

żołądkowego... 5—14

V I . N a d m i e r n a k w a ś n o ś ć p o d c z a s t r a w i e n i a . H y p e ra c id ita s d ig e s tiv a 5— 6 V I I . S o k o t o k ż o ł ą d k o w y . G astro rrh o ii a c id a s. Ily p e rs e c rc tio c h r o n ie a ... 6 — 7 V I I I . N i e ż y t k w a ś n y ż o ł ą d k a . O a s tritis c h ro n ie a a c id a . C a ta rrh u s acid u s v.

hy-p e rtro hy-p h ic u s... ... ... 7— 8 I N . W r z ó d o k r ą g ł y ż o ł ą d k a . U lc u ś v c n tric u li s im p le x ... 9 — 14

Z m ian y an a to m ic z n e (9 ). E ty o lo g ia i częstość. O becność n ieży tu k w a śn o /o . O b jaw y ch o ro b o w e. W ym io ty k rw aw e (1 0 ). T rw a n ie . B a d a n ie w e w n ętrzn e.

S to p ień k w aso ty . N a s tę p stw a w rzo d u o k rą g łe g o (1 1 ). Z aciśnięcio b liz n o w a te . E c ta s ia p a ra d o x a . R o z strz e ń . U p a d e k odżyw ienia. R o zp o zn an ie w rzo d u o k r ą g łe ­ g o . R o z p o z n a n ia ró żn iczk o w e r a k a , n e rw o b ó lu ż o łą d k a , w rzodu d w u n astn icy i k o lk i żółciow ej. R o z p o z n a w a n ie w e d łu g L e u b e g o (1 2 ). R o k o w a n ie. L eczen ie w rzo d u . L a w a ty w y żyw iące (1 3 ). P rz e p łó k iw a n ie ż o łą d k a . Szczaw y żelazisle w p rzeb ieg u w rzo d u (1 4 ). P rz e b ic ie ż o łą d k a w sk u to k w rzodu.

Choroby nieżytowe przebiegające z obniżeniem siły w ydzielniczej.... 1 4 — 25 X : N i e d o m o g a w y d z i e l n i c z a . In su fficien tia se cre tio n is a c id a e ... 1 4 — 15

X I . N i e ż y t ś l u z o w y . C a ta rrh u s m u c o s u s... 16— 18 P o w sta w a n ie n ie ż y tu śluzow ego (1 6 ). V om itus m atu tin u s. P ró b a n a sztuczne tra w ie n ie (1 7 ).

X I I . N i e ż y t z a n i k o w y ż o ł ą d k a . A tro p h ia ... 18— 19 P o w sta w a n ie z n ieży tu ślu zo w eg o (1 8 ). B a d a n ie n a p ro p e p sy n ę i f e rm e n t se r­

n ik o w y p rzy g o to w aw czy (1 9 ).

X I I I . O z n a k i w z m o ż o n e g o a o b n i ż o n e g o w y d z i e l a n i a s o k u ż o ł ą d k o w e g o . 1 9 — 20 X I V . N o w o t w ó r r a k o w y . C a rcin o m a v e n tr ic u li... 2 0 — 25

C . fibrosum (2 0 ). C. m e d u lla re . C. co llo id es. N ieży t ślu zo w y m om entom u s p o ­ sabiającym do p o w sta w an ia ra k a (2 1 ), B ra k kw. solnego (2 3 ).

3 1 — 82

Choroby przewłoczne żołądka przebiegające z obniżeniem czynności mechanicznej żołądka...

sir.

słr.

L I . U w a g i t e r a p e u t y c z n e n a c i k r w o t o k a m i i g u z a m i k r w a w n i

-c o w y m i . . . , ... 134 — 137 L I I . S p r a w o z d a n i e z w a ż n i e j s z y c h o s t a t n i c h p r a c z z a k r e s u d y a

-g n o s t y k i i t e r a p i i ... 1 3 7 — 143 S ł o w o k o ń c o w e ... 1 4 3 — 1 4 4 S p i s a b e c a d ł o w y i m i o n i n a z w i s k ... 1 4 5 — 146 S p r o s t o w a n i e w a ż n i e j s z y c h p o m y ł e k ... 147 S p i s t r e ś c i ... 1 4 9 — 1 5 2

OWCĆMSHSC