Spożycie

Obliczenia transakcji w ramach rachunku wykorzystania dochodów do dyspozycji prowadzą do wyliczenia spożycia. Transakcję w rachunkach narodowych oblicza się dla trzech sektorów instytucjonalnych: instytucji rządowych i samorządowych, gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych i prezentuje według klasyfikacji funkcjonalnych (COFOG, COPNI, COICOP). Spożycie dzieli się na indywidualne oraz ogólnospołeczne. Przyjmuje się, że wszystkie wydatki ponoszone przez gospodarstwa domowe, to spożycie indywidualne. Także wszystkie wyroby i usługi dostarczane przez sektor instytucji niekomercyjnych gospodarstwom domowym są traktowane jako spożycie indywidualne. Wydatki instytucji rządowych i samorządowych mogą być spożyciem indywidualnym lub ogólnospołecznym. Granicę wyznacza klasyfikacja COFOG, zgodnie z którą wydatki w ramach działów: 07 Zdrowie, 08 Rekreacja, kultura i religia, 09 Edukacja oraz 10 Ochrona socjalna są spożyciem indywidualnym, pozostałe  ogólnospołecznym. Obszar kultury ujmowany w dziale 08 Rekreacja, kultura i religia oraz częściowo w dziale 09 Edukacja jest zatem traktowany jako spożycie indywidualne.

W satelitarnym rachunku kultury w celu wyliczenia transakcji spożycia wykorzystano zarówno dane dotyczące spożycia pochodzące z Departamentu Rachunków Narodowych GUS w układzie klasyfikacji (COICOP, COFOG i COPNI), jak również dane z tablic podaży i wykorzystania w układzie grup bilansowych.

Spożycie w sektorze instytucji rządowych i samorządowych

Spożycie w sektorze instytucji rządowych i samorządowych jest rejestrowane w momencie faktycznej dostawy usług przez te sektory i obejmuje dwie kategorie wydatków:

 wartość wyrobów i usług wytworzonych przez ten sektor (innych niż na cele własnej akumulacji i sprzedaży);

 wydatki poniesione przez instytucje należące do tego sektora na wyroby i usługi wytwarzane przez producentów rynkowych, które są dostarczane gospodarstwom domowym  bez żadnego przekształcania  jako transfery socjalne w naturze.

W rachunkach narodowych w sektorze instytucji rządowych i samorządowych jako wartość wyrobów i usług wytworzonych przyjmuje się wartość produkcji nierynkowej tego sektora. Wartość transferów socjalnych ustala się na podstawie analizy paragrafów wydatków budżetowych oraz innych wydatków (m.in. szkół wyższych, wydatków Funduszu Pracy czy Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Dane te opracowuje Departament Rachunków Narodowych GUS.

Zestawiane są także dane według klasyfikacji COFOG w oparciu o informacje na temat produkcji globalnej sektora powiększonej o wydatki poniesione na produkty dostarczane gospodarstwom domowym za pośrednictwem producentów rynkowych, część transferów socjalnych w naturze i pomniejszonej o produkcję globalną rynkową, płatności za produkcję globalną nierynkową i nakłady inwestycyjne na własne potrzeby.

Spożycie w sektorze instytucji rządowych i samorządowych jest prezentowane w dwojaki sposób  z wykorzystaniem klasyfikacji COFOG oraz w tablicach podaży i wykorzystania w układzie grup bilansowych. Poniżej został omówiony sposób obliczeń spożycia w obszarze kultury, którego punktem wyjścia były dane pochodzące z Departamentu Rachunków Narodowych GUS według klasyfikacji COFOG. Jako źródła danych do wyliczeń spożycia w dziale 08 Rekreacja, kultura i religia wykorzystuje się: dane ze sprawozdawczości budżetowej, którą sporządzają jednostki sektora finansów publicznych, dane ze sprawozdania F02/dk Roczne sprawozdanie o finansach instytucji kultury oraz dane ze sprawozdania SP

Roczna ankieta przedsiębiorstwa. To ostatnie sprawozdanie dotyczy tych jednostek, które będąc

przedsiębiorstwami publicznymi, są zgodnie z ESA 2010 włączone do sektora instytucji rządowych i samorządowych (np. Polski Instytut Sztuki Filmowej, Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus).

W przypadku działu 09 Edukacja, oprócz danych pochodzących ze sprawozdawczości budżetowej, wykorzystano dane z Funduszu Pożyczek i Kredytów Studenckich oraz dane na temat szkół wyższych, zbierane na formularzu F-01/s Sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym szkół

wyższych. W przyszłości w obliczeniach planuje się także uwzględnić wyniki nowego badania dotyczącego

szkół

i innych placówek oświatowych o symbolu F-01/o Sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku

finansowym szkół i innych placówek oświatowych.

Wyodrębnienie części spożycia związanego z kulturą z danego działu COFOG oparto o liczbę jednostek prowadzących działalność kulturalną oraz edukacyjną w relacji do liczby wszystkich jednostek (np. liczba szkół artystycznych w relacji do wszystkich szkół), z wyjątkiem działu dotyczącego szkolnictwa wyższego. Wydatki w grupie 08.2 Usługi związane z kulturą obejmują funkcjonowanie ponad czterech tysięcy rządowych oraz samorządowych instytucji kultury, a także Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, Funduszu Promocji Kultury i Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus. W ramach grupy 08.3 Usługi radiowo-telewizyjne

i wydawnicze uwzględniono wydatki związane z funkcjonowaniem Polskiego Radia SA wraz z rozgłośniami

lokalnymi, a także Polskiej Agencji Prasowej. W grupie 08.6 Rekreacja, kultura i religia, gdzie indziej

niesklasyfikowane uwzględniono wydatki na ośrodki ochrony i dokumentacji zabytków oraz pozostałe

zadania w zakresie kultury. W grupie 09 Edukacja uwzględniono wydatki związane z działalnością szkół artystycznych I stopnia nie dających uprawnień oraz szkół artystycznych II stopnia dających uprawnienia zawodowe. W grupie 09.4 Szkolnictwo wyższe ujęte zostały także szkoły wyższe artystyczne. W pozostałych działach ujmowane są wydatki związane z działalnością Centrum Edukacji Artystycznej (CEA) oraz Centrum Edukacji Nauczycieli Szkół Artystycznych (CENSA), a także jednostek wspomagających szkoły artystyczne, jak bursy i internaty, stołówki szkolne, itd. Wydatki te obejmują także działalność

placówek wychowania pozaszkolnego takich jak pałace młodzieży, czy ogrody jordanowskie oraz wydatki związane z pomocą materialną dla uczniów w postaci np. zakupu podręczników.

Do wyliczeń spożycia w obszarze kultury wykorzystano także informacje zawarte w tablicy podaży i wykorzystania. Część grup bilansowych zawiera dane o wydatkach w całości związanych z kulturą i takie dane można od razu uwzględnić w satelitarnym rachunku kultury. Natomiast część danych dotyczy wydatków na kulturę w połączeniu z innymi wydatkami. W tym przypadku konieczne było wyodrębnienie części związanej z kulturą. Dokonano tego w oparciu o współczynniki nasycenia działalnością kulturalną danej grupy bilansowej. Współczynniki te zbudowane zostały w oparciu o informacje na temat liczby podmiotów kultury w danej grupie bilansowej. W niektórych przypadkach posłużono się także wynikami obliczeń spożycia dla wybranych jednostek, dla których były dostępne bardziej szczegółowe dane (np. szkół wyższych), albo też danymi na temat wydatków z budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego.

Suma danych przeniesionych z tablic podaży i wykorzystania z grup bilansowych zawierających dane o wydatkach w całości związanych z kulturą oraz danych opracowanych dla grup zawierających dane o wydatkach na kulturę w połączeniu z innymi wydatkami informuje o łącznym spożyciu sektora instytucji rządowych i samorządowych. Uzyskane wyniki wyliczeń w oparciu o tablice podaży i wykorzystania są zbliżone – choć nie identyczne – do wyliczeń opartych o klasyfikację COFOG. Obliczenie spożycia z wykorzystaniem tablic podaży i wykorzystania pozwala jednak na szerszy wgląd w rodzaj wydatków sektora, w tym na ich pogrupowanie według dziedzin kultury, czego nie można uzyskać korzystając z danych opracowanych według klasyfikacji COFOG.

Spożycie w sektorze gospodarstw domowych

Do obliczenia wielkości spożycia w sektorze gospodarstw domowych według grup bilansowych Departament Rachunków Narodowych GUS wykorzystuje informacje z różnych źródeł, m in. statystyki handlu detalicznego, badania obrotu towarów i usług w ruchu granicznym, badania budżetów gospodarstw domowych, bilansów produktów rolnych (w zakresie spożycia naturalnego i sprzedaży targowiskowej), danych ze źródeł administracyjnych (informacje o podatkach, wykonanie budżetu państwa i samorządu terytorialnego), statystyki cen w zakresie wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych. Na podstawie tych źródeł informacji, w rachunkach narodowych według sektorów instytucjonalnych, spożycie w sektorze gospodarstw domowych opracowywane jest według klasyfikacji COICOP. Spożycie jest także prezentowane w tablicach podaży i wykorzystania w układzie grup bilansowych.

W celu obliczenia danych dotyczących wielkości spożycia w sektorze gospodarstw domowych według grup bilansowych wyłącznie w obszarze kultury, wykorzystano opracowany przez Departament Rachunków Narodowych GUS klucz przejścia z klasyfikacji COICOP na klasyfikację PKWiU i w efekcie do grup bilansowych oraz ustaloną strukturę podziału w ramach grup wydatków. Pozwala to na oddzielenie wydatków gospodarstw domowych na kulturę od wydatków przede wszystkim związanych z rekreacją i turystyką. Ponadto, zastosowany klucz przejścia umożliwia także uwzględnienie danych należących do innych grup wydatków, niezwiązanych bezpośrednio z kulturą, np. do grupy 05 Wyposażenie mieszkania kwalifikowane są wydatki związane z zakupem m.in. dzieł sztuki i antyków. Ponadto, w celu opracowania danych w zakresie wydatków związanych wyłącznie ze szkolnictwem artystycznym, pomocniczo wykorzystywane są informacje na temat liczby szkół artystycznych w celu ustalenia potrzebnej struktury. Bazując na opracowanym przez Departament Rachunków Narodowych GUS kluczu przejścia z klasyfikacji COICOP na grupy bilansowe, wydatki gospodarstw domowych na kulturę zostały przyporządkowane także do odpowiednich dziedzin kultury. Należy zaznaczyć, że znaczną część wydatków gospodarstw domowych na kulturę stanowi zakup różnego rodzaju sprzętu audiowizualnego i multimedialnego, a kody COICOP w tym zakresie w opracowaniach rachunków narodowych kwalifikowane są według klucza przejścia do grup bilansowych związanych z kodami PKD dotyczącymi produkcji, wykraczającymi poza ramy działalności kulturalnej opisanej w tablicy 4. W związku z tym, ze względu na konieczność zbilansowania tych wydatków z pozostałymi elementami satelitarnego rachunku kultury, przypisywane są do najbardziej odpowiednich grup bilansowych z obszaru kultury (tablica 17). W efekcie, porównując opracowane dane z danymi prezentowanymi w tablicy wykorzystania, wartości dla niektórych grup bilansowych są kilkukrotnie wyższe.

Spożycie w sektorze instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych

Dane dotyczące wydatków według klasyfikacji COPNI w klasie 03.1.2 Usługi związane z kulturą dostępne są łącznie z danymi dotyczącymi rekreacji w grupie 03.1 Rekreacja i kultura. Wyodrębnienie z tej grupy części spożycia dotyczącego kultury jest możliwe przez zastosowanie struktury kosztów działalności statutowej i gospodarczej związanych z rekreacją i kulturą na podstawie SOF-1 Sprawozdanie z działalności fundacji,

stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych oraz określenie procentowego udziału tych kosztów

w zakresie kultury w ogóle kosztów dotyczących rekreacji i kultury. Przy pomocy obliczonego udziału kosztów związanych z kulturą opracowano wydatki na kulturę z ogółu wydatków w tej grupie.

Spożycie w sektorze instytucji niekomercyjnych jest przedstawione także w tablicy wykorzystania wyrobów i usług i obejmuje, podobnie jak w przypadku sektora instytucji rządowych i samorządowych, dwie kategorie:

 wartość wyrobów i usług wytworzonych przez instytucje niekomercyjne, innych niż na cele własnej akumulacji i innych niż zakupione przez gospodarstwa domowe oraz pozostałe jednostki;

 wydatki poniesione przez sektor instytucji niekomercyjnych na wyroby i usługi wytworzone przez producentów rynkowych, które są dostarczane gospodarstwom domowym na cele spożycia – bez żadnego ich przekształcenia – jako transfery socjalne w naturze.

Dla sektora instytucji niekomercyjnych, jako wartość wyrobów i usług wytworzonych, przyjmuje się wartość produkcji nierynkowej tego sektora z tablicy zawierającej produkcję globalną opracowaną według 543 grup bilansowych. Wartość wyrobów i usług przekazanych nieodpłatnie gospodarstwom domowym przez sektor instytucji niekomercyjnych ustala się natomiast na podstawie danych z badania SOF-1 o wartości przekazanych przez jednostkę środków (finansowych i rzeczowych) na rzecz osób fizycznych i prawnych.

Z ogółu 543 grup wyrobów i usług (grup bilansowych) tylko część jest wprost związana z kulturą. W ramach grup bilansowych częściowo związanych z kulturą dokonano wyodrębnienia wydatków dotyczących kultury na poziomie klas PKD. W głównej mierze obliczenia oparto o strukturę kosztów ogółem poniesionych na działalność statutową, pogrupowanych według klas PKD. W niektórych grupach bilansowych przy opracowaniu wydatków związanych z kulturą posłużono się wskaźnikiem nasycenia działalnością kulturalną danej grupy bilansowej w oparciu o strukturę liczby jednostek prowadzących działalność kulturalną pogrupowanych według klas PKD.

Spożycie związane z kulturą w sektorze instytucji niekomercyjnych, obliczone z wykorzystaniem klasyfikacji COPNI, jest zbliżone do spożycia przedstawionego w oparciu o tablice podaży i wykorzystania wyrobów

i usług. Przedstawienie spożycia od strony tablic podaży i wykorzystania pozwala jednak na pogrupowanie wydatków tego sektora według dziedzin kultury, czego nie można uzyskać korzystając z danych opracowanych według klasyfikacji COPNI, gdzie wydatki na kulturę ujmowane są razem z rekreacją.