Sposób wyodrębniania próby badawczej

Sposób przechowywania danych w bazach BHPS i SOEP można scharakteryzować następująco: i) zmienne uporządkowane są w dwóch rodzajach plików zawierających dane historyczne i przekrojowe, ii) w plikach zawierających dane historyczne (ARTKALEN w bazie SOEP oraz NEWPAN w bazie BHPS⁸³) znajdują się informacje na temat każdego respondenta na przestrzeni wszystkich lat, w których brał udział w badaniu. Z uwagi na rozmiary plików, dane historyczne zawierają niewielką liczbę zmiennych. Poszczególne zmienne w tych plikach określają rodzaj określonego stanu, np. edukacja, zatrudnienie w pełnym wymiarze, szkolenie zawodowe, służba wojskowa itd. wraz z datami rozpoczęcia i zakończenia tych stanów (z dokładnością co do miesiąca), iii) szerszy zakres zmiennych zawierają pliki corocznych edycji badań w układzie przekrojowym, odnoszą się więc do pewnego momentu w czasie.

81 Więcej informacji na temat BHPS: http://www.iser.essex.ac.uk/survey/bhps/documentation-and-questionnaires/volume-b-codebooks/index-terms , por. także: Taylor i inni (2009)

82 Dysponujemy danymi tylko do 2005 roku.

83 Oryginalna baza danych BHPS nie zawiera osobnego pliku z danymi w układzie historycznym. Układ ten można jednak odtworzyć, korzystając z danych w układzie przekrojowym. Plik NEWPAN, z którego korzystamy w niniejszej pracy został stworzony na podstawie algorytmu Halpina (1997,2000 )

Rysunek 1. Sposób doboru próby badawczej i łączenia plików

zatrudnienie w pełnym wymiarze ≥ 18 mies. okres edukacji ≥ 6 mies.

ARTKALEN (SOEP) NEWPAN (BHPS) informacja o działalności wolontarystycznej ED Y C JA x ED Y C JA x ED Y C JA x ED Y C JA x ED Y C JA x okres tranzycji: edukacja-praca informacja o warunkach pracy

Źródło: opracowanie własne

W niniejszej analizie wykorzystujemy informacje z obu rodzajów plików (historycznych i przekrojowych), konieczne jest więc ich połączenie. Sposób doboru próby badawczej i połączenia plików przedstawia rysunek 1.

W analizie koncentrujemy się na sytuacji wolontariuszy wchodzących na rynek pracy a więc osób znajdujących się w okresie tranzycji między szkołą a pracą (school-to-work transition). Stosunkowo rzadko tranzycja przebiega według „idealnego” wzorca, w którym dana osoba rozpoczyna pracę zawodową bezpośrednio po zakończeniu edukacji (lub bezpośrednio po zakończaniu okresu poszukiwania pracy).

Okres tranzycji między szkołą a pracą w wielu przypadkach charakteryzuje się dużą liczbą przepływów w krótkim czasie pomiędzy różnymi stanami (np. dla danej jednostki badawczej można zaobserwować sekwencję krótkich stanów: nauka – praca – nauka – brak aktywności zawodowej – nauka itd.). Tranzycję między szkołą a pracą należy więc postrzegać jako pewien proces (por. Ryan, 2001). Najczęściej za koniec okresu tranzycji między szkołą a pracą przyjmuje się początek okresu tzw. stabilnego zatrudnienia (stosunkowo długi okres zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu) (por. np. Scherer, 2005).

W niniejszym badaniu za koniec tranzycji między edukacją a pracą przyjmujemy początek pierwszego okresu zatrudnienia na pełen etat, który trwa co najmniej 18 miesięcy. Z kolei za początek tranzycji uznajemy koniec okresu edukacji, który trwał co najmniej jeden semestr (6 miesięcy) i zakończył się przed rozpoczęciem pierwszego stabilnego zatrudnienia (patrz rysunek 1). Jeśli dwa okresy nakładały się, przyjmowaliśmy że zatrudnienie nastąpiło bezpośrednio po okresie edukacji (taką strategię proponuje Scherer, 2005).

Do ustalenia początku i końca tranzycji wykorzystane zostały informacje historyczne zawarte w plikach ARTKALEN i NEWPAN. Dzięki temu możliwe było zidentyfikowanie plików z informacjami przekrojowymi z edycji badań następującej bezpośrednio po dacie zakończenia okresu tranzycji. Połączenie obu rodzajów plików umożliwiło pozyskanie bogatego zestawu zmiennych określających warunki pierwszego, stabilnego zatrudnienia. Zmienna charakteryzująca działalność wolontarystyczną również wymagała połączenia danych historycznych i przekrojowych. W analizie wykorzystujemy bowiem informację o działalności wolontarystycznej z edycji badań bezpośrednio poprzedzającej rozpoczęcie okresu tranzycji. Decyzję tę uzasadniamy następująco.

Po pierwsze, zmniejsza to ryzyko symultaniczności w badaniu premii wynagrodzenia. Po drugie, przy analizie wpływu doświadczeń wolontarystycznych na długość poszukiwania pierwszego (stabilnego) zatrudnienia, informacja o aktywności społecznej pochodząca z okresu tranzycji może prowadzić do błędnych wniosków. W krajach rozwiniętych absolwenci często opóźniają wejście na rynek pracy poświęcając czas pomiędzy dwoma etapami życia na zdobycie nowych (niekoniecznie zawodowych) doświadczeń (tzw. gap year – rok przerwy). Popularną formą aktywności podczas „gap year” jest praca wolontarystyczna (często w innym kraju niż kraj zamieszkania). W takim układzie wyniki analizy mogłyby wykazywać, że wolontariusze poszukują pracy dłużej. Wyniki te odzwierciedlałyby jednak pewien wybór społeczników.

W niniejszej analizie długość okresu poszukiwania pracy charakteryzujemy jako długość okresu tranzycji między szkołą a pracą. Należy zauważyć, że nie są to pojęcie tożsame. Jak zaznaczyliśmy wcześniej na okres tranzycji składają się różne stany, również braku aktywności zawodowej. W badaniach premii czasowej z wolontariatu do modeli dołączaliśmy zmienną niezależną charakteryzującą intensywność poszukiwania pracy. Wskaźnik ten wyrażał stosunek sumy długości wszystkich okresów poszukiwania pracy w okresie tranzycji do całkowitej długości okresu tranzycji. W przypadku osób, które znalazły stabilną pracę bezpośrednio po zakończeniu edukacji, wartość wskaźnika ustaliliśmy jako 1. Wprowadzenie wskaźnika pozwalało ustalić wpływ doświadczeń z działalności wolontarystycznej na długość

okresu tranzycji między szkołą a pracą, traktując intensywność poszukiwania pracy jako daną. Wprowadzenie wskaźnika nie wpływało istotnie na oszacowania parametrów przy najważniejszej zmiennej (określającej doświadczenia z działalności wolontarystycznej). Uznaliśmy zatem długość okresu tranzycji między szkołą a pracą jako wiarygodny wskaźnik długości poszukiwania pracy.

Na podstawie zaprezentowanych kryteriów z oryginalnej próby badawczej SOEP wyodrębniono próbę liczącą 5543 osób, które weszły na rynek pracy (rozpoczęły okres tranzycji między szkołą a pracą) w latach 1985-2007. Wśród tych osób ok. 25 proc. miało doświadczenia z działalności wolontarystycznej (z okresu poprzedzającego wejście na rynek pracy). Z kolei z oryginalnej próby BHPS wyodrębniono próbę liczącą 3086 osób, które weszły na rynek pracy (rozpoczęły okres tranzycji między szkołą a pracą) w latach 1992-2005. Wśród tych osób ok. 19 proc. miało doświadczenia z działalności wolontarystycznej. W powyższych próbach znalazły się również osoby, które wprawdzie weszły na rynek pracy, jednak do czasu ostatniej edycji badania nie znalazły stabilnego zatrudnienia (uwzględnienie tych osób jest konieczne przy szacowaniu premii czasowej z wolontariatu). Z tego powodu badanie premii wynagrodzenia z wolontariatu przeprowadzone jest na mniej licznych próbach liczących 2603 i 1654 osoby odpowiedno dla danych SOEP i BHPS. Wielkość prób badawczych zmniejsza się ponadto wraz ze wzbogacaniem modeli o kolejne zmienne (z uwagi na brakujące dane).