w zBiorach Specjalnych i regionaliach BiBlioteki UniwerSytetU rzeSzowSkiego
Streszczenie
Biblioteka Uniwersytetu rzeszowskiego (BUr) powstała w 2001 r. z połączenia bibliotek trzech rzeszowskich uczelni: wyższej Szkoły pedagogicznej, filii Uniwersytetu marii curie-Skłodowskiej oraz za-miejscowego wydziału ekonomii akademii rolniczej w krakowie. w ten sposób w składzie jej księgozbioru znalazły się m.in.: zbiory specjalne i regionalia. zostały one pokrótce scharakteryzowane w niniejszym referacie. Szczególną uwagę zwrócono na te elementy, które wyróżniają je od innych podobnych zbiorów, znajdujących się w składach księgozbiorów innych bibliotek uniwersyteckich w polsce.
Biblioteka ta jest obecnie największą książnicą w południowo-wschodniej polsce. jej księgozbiór liczy ponad 697 tys. woluminów druków zwartych i 96 tys. woluminów czasopism. niezwykle cenny księgozbiór stanowią zbiory specjalne, liczące ponad 24 tys. jednostek inwentarzowych. najcenniejsze są druki wydane przed 1800 r., wśród których znajduje się zbiór kazań zawierający 22 utwory napi-sane przez najsłynniejszych mówców i kaznodziejów dawnej rzeczypospolitej: Szymona wysokiego (1614 r.), piotra Skargę (1604 r.), andrzeja grąckiego (1614 r.) dzieło jezuity jana Bottera Reality po-wszechne z 1609 r. oraz inne cenne książki.
Unikatowy charakter ma bogaty zbiór sprawozdań szkolnych z czasów galicyjskich. Stanowi on nie-zastąpione źródło do dziejów ówczesnej oświaty. korzystanie z niego staje się coraz łatwiejsze, dzięki postępującej digitalizacji zbiorów w ramach podkarpackiej Biblioteki cyfrowej.
Biblioteka Uniwersytetu rzeszowskiego powstała w 2001 r. z połączenia bibliotek trzech rzeszowskich uczelni: wyższej Szkoły pedagogicznej, filii Uniwersytetu marii curie-Skłodowskiej oraz zamiejscowego wydziału ekonomii akademii rolniczej w kra-kowie. w ten sposób w składzie jej księgozbioru znalazły się m.in.: zbiory specjalne i regionalia z wSp1.
Biblioteka Uniwersytetu w rzeszowie jest obecnie największą humanistyczną książni-cą w całej południowo-wschodniej polsce. jej księgozbiór liczy ponad 697 tys. woluminów druków zwartych i 96 tys. woluminów czasopism. niezwykle cenny księgozbiór stanowią zbiory specjalne, liczące ponad 24 tys. jednostek inwentarzowych2. najcenniejsze są druki wydane przed 1800 r., wśród których znajduje się zbiór kazań zawierający 22 utwory napisane przez najsłynniejszych mówców i kaznodziejów dawnej rzeczypospolitej:
Szymona wysokiego (1614 r.), piotra Skargę (1604 r.), andrzeja grąckiego (1614 r.), dzieło jezuity jana Bottera Reality powszechne z 1609 r. oraz inne cenne książki, marcina
1 jagusztyn a. Zbiory specjalne Biblioteki Głównej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie.
w: Rola i funkcje bibliotek wyższych szkół pedagogicznych w Polsce. (materiały z konferencji na-ukowej zorganizowanej w rzeszowie w dniach 12–13 września 1988 r.) red. z. Sokół. rzeszów, 1992, s. 109–118.
2 Stan na koniec 2008 r.
kromera, De origine et rebus gestis polonorum libri XXX, wydane w Bazylei w 1555 r., Constitucie Statua y przywileje na walnych seymiech koronnych od roku pańskiego aż do roku 1625 uchwalone, Postylla Katholica mniejsza… przez Jakuba Wuyka z 1596 r.
Unikatowy charakter ma bogaty zbiór sprawozdań szkolnych pochodzących z czasów galicyjskich. Stanowi on niezastąpione źródło do dziejów ówczesnej oświaty. korzystanie z niego staje się coraz łatwiejsze, dzięki postępującej szybko digitalizacji zbiorów biblio-tecznych, prowadzonej od 2007 r. w ramach podkarpackiej Biblioteki cyfrowej.
Sprawozdania szkolne to wydawnictwa ciągłe, wydawane przez dyrekcje szkół po to aby udokumentować funkcjonowanie szkoły w danym roku szkolnym. dlatego współcze-śnie bibliotekoznawcy, sprawozdania szkolne, podobnie jak i sprawozdania z działalności różnych instytucji i towarzystw, zaliczają do dokumentów życia społecznego3.
referat niniejszy poświęciłem omówieniu sprawozdań szkolnych znajdujących się w pracowni zbiorów Specjalnych, dlatego że w ocenie bibliotekarzy i historyków oświaty i nauki, nasz zbiór jest czwartym co do wielkości tego typu księgozbiorem znajdującym się obecnie w polsce. największy zbiór sprawozdań szkolnych posiada Biblioteka na-rodowa w warszawie. na drugim miejscu znajduje się Biblioteka jagiellońska. trzeci co do wielkości zbiór sprawozdań znajduje się w posiadaniu pedagogicznej Biblioteki wojewódzkiej w krakowie. Sprawozdania te, mimo ogromnego zainteresowania ze strony czytelników, do chwili obecnej nie doczekały się naukowego opracowania.
historia naszego zbioru sprawozdań szkolnych sięga swymi początkami jeszcze do okresu przedautonomicznego w dziejach galicji. zgodnie bowiem z ówczesnym zwyczajem, usankcjonowanym następnie przez stosowne rozporządzenia władz oświatowych w wiedniu, każda szkoła średnia funkcjonująca na terenie monarchii austriackiej posiadała obowiązek publikowania rocznych sprawozdań ze swojej działalności, które w drodze wymiany były następnie wysyłane do innych bibliotek szkolnych. Sprawozdania szkolne były wydawane systematycznie przez dyrekcje poszczególnych gimnazjów, szkół realnych, seminariów za-wodowych. dlatego stanowią one,obecnie znakomite źródło do poznania dziejów średniego szkolnictwa z drugiej połowy XiX i początków XX w. w początkowym okresie sprawozdania szkolne były publikowane pod nazwą programów szkolnych. oprócz różnych informacji o bieżącym funkcjonowaniu i strukturze organizacyjnej szkoły, zawierają one także, rozprawy i artykuły naukowe z różnych dziedzin życia i nauki. najwięcej miejsca poświęcono jednak naukom humanistycznym i pedagogicznym, w tym m.in. metodyce nauczania i historii.
zanim przejdę do omówienia roli i znaczenia naszej kolekcji sprawozdań szkolnych, będących głównym przedmiotem naszych rozważań, pozwolę sobie powiedzieć kilka-dziesiąt słów o jej pochodzeniu i historii. dzięki temu łatwiej będzie można zrozumieć, jakie cechy szczególne wyróżniają je od innych, podobnych zbiorów, przechowywanych w innych bibliotekach w polsce.
3 cygańska j. Dokumenty życia społecznego. w: Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa pol-skiego. red. k. głombiowski, B. świderski, h. więckowska. wrocław-warszawa-kraków-gdańsk, 1976, s. 101. Dokumenty życia społecznego. w: encyklopedia wiedzy o książce. red. a. Birken-majer, B. kocowski, j. trznadlowski. wrocław-warszawa-kraków, 1971, k. 537. Dokumenty życia społecznego w bibliotece. Materiały z ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej przez Bibliotekę Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu w dniach 2–3 czerwca 1969 r. red. j. albin.
wrocław-warszawa-kraków, 1970, s. 9–98. firlej-Buzon, a. Dokumenty życia społecznego w teorii i praktyce bibliotekarskiej w Polsce. warszawa, 2002, s. 182.
księgozbiór ten, swymi początkami sięga starego gimnazjum w rzeszowie. należy datować je na okres założenia w tym mieście szkoły oo. pijarów, co nastąpiło w 1658 r.
jest to więc jedna z najstarszych szkół średnich w polsce. została ufundowana przez zofię pudencjannę ostrogską z ligęzów i jej szwagra księcia jerzego Sebastiana lu-bomirskiego — dziedzica dóbr rzeszowskich, marszałka wielkiego i hetmana polnego koronnego4. erygowana zaś została dziesięć lat później przez papieża klemensa iX.
jako collegium ressoviense funkcjonowała w latach 1658–17845. po upaństwowieniu tej szkoły przez austriaków edukowała ona dalej młodzież jako cesarsko-królewskie wyższe gimnazjum (1785–1918). następnie jako i gimnazjum i i liceum ogólnokształcące im.
ks. Stanisława konarskiego. Szkoła ta zawsze słynęła z wysokiego poziomu nauki, dzięki czemu przyciągała młodzież z całej polski. wśród grona nauczycieli było wielu wybitnych pedagogów. Byli oni autorami połowy podręczników napisanych na potrzeby pierwszego ministerstwa oświaty na świecie, tj. komisji edukacji narodowej (1773). w ciągu wieków mury tej szkoły opuściło wielu wybitnych polaków, m.in. onufry kopczyński — autor pierwszej, polskiej gramatyki6; ignacy łukasiewicz — prekursor przemysłu naftowego7; biskup jerzy Sebastian pelczar — święty kościoła rzymsko-katolickiego8 oraz władysław Sikorski — późniejszy generał polski i wódz naczelny, premier rządu emigracyjnego9.
pierwszy, najstarszy, staropolski okres w historii biblioteki starego gimnazjum w rzeszowie został zamknięty w roku 1786. wtedy to, na polecenie austriackich władz gubernialnych, księgozbiór szkolny przewieziono do lwowa10.
kolejną ważną datą w dziejach tej biblioteki jest rok 1848, kiedy to jeden z profesorów rzeszowskiego gimnazjum — czesław łoziński podjął energiczne starania o reaktywo-wanie dawnej biblioteki pijarów. to on był inicjatorem akcji społecznej, która swym za-sięgiem objęła wszystkie warstwy ówczesnego społeczeństwa, zamieszkującego obszar od cieszyna aż po Brody. przyniosła ona nadspodziewane efekty. dzięki niej, już trzy lata później, bo w 1851 r., księgozbiór tej biblioteki liczył 1167 dzieł w 2213 woluminach.
Stale też się powiększał11.
po czesławie łozińskim, opiekę nad biblioteką powierzono prefektom gimnazjum.
pod koniec XiX stulecia oraz w początkach XX w. funkcję bibliotekarzy pełnili nauczyciele szkolni wykładający przedmioty humanistyczne. wyjątkiem był tutaj jedynie jan anielski, który był nauczycielem biologii12.
4 Budzyński z. Lubomirski Jerzy Sebastian h. Szreniawa (1616–31 I 1663). w: Encyklopedia Rze-szowa. red. j. draus. rzeszów, 2004, s. 285–286.
5 Budzyński z. Życie społeczno–religijne i kulturalne. w: Dzieje Rzeszowa. t. i.: Rzeszów od najdaw-niejszych czasów do I rozbioru. red. f. kiryk. rzeszów, 1994, s. 376–380.
6 motyka a. Kopczyński Andrzej, imię zakonne Onufry od św. Andrzeja (30 XI 1735 Czerniejów w Wiel-kopolsce — 14 II Warszawa). w: Encyklopedia Rzeszowa. red. j. draus. rzeszów, 2004, s. 238–239.
7 Szamańska-kujawa U. Łukasiewicz Ignacy (8 III 1822 Zaduszniki k. Mielca — 7 I 1882 Chorkówka k. Krosna). tamże, s. 295.
8 czupryn r. Pelczar Józef Sebastian (17 I 1842 Korczyna k. Krosna — 28 X 1924 Przemyśl). tamże, s. 434–435.
9 wójcik k. z. Sikorki Władysław (20 I 1881 Tuszów Narodowy, pow. Mielec — 4 VII 1943 Gibraltar).
tamże, s. 600–602.
10 kamińska-kwak j. Kolegium Pijarskie. tamże, s. 229–230.
11 tejże. Pierwsze Gimnazjum. tamże, s. 440–441.
12 świeboda j. Collegium Ressoviense w życiu Polaków 1658–1983. rzeszów, 1983, s. 77–78. tenże,
księgozbiór biblioteczny starego gimnazjum z biegiem lat się powiększał, nie tylko drogą zakupu czy wymiany, ale także darów i zapisów fundacyjnych. najbardziej zna-czącą wśród nich, była fundacja henryka jakuba kretschmera — właściciela realności w rzeszowie, który w 1874 r., na mocy swego testamentu, przeznaczył roczny procent od kwoty 1 tysiąca złotych reńskich na zakup szaf bibliotecznych i polskich dzieł na-ukowych do biblioteki gimnazjalnej13. księgi te miały być przechowywane w odrębnych szafach i oznaczane napisem: „Z fundacji H. Kretschmera”. h. kretschmer na kuratora swej fundacji wyznaczył radę miasta rzeszowa. fundacja ta przetrwała aż do 1931 r., kiedy to ostatecznie zdewaluował się jej kapitał założycielski14.
księgozbiór szkolny, zgodnie z ówczesnymi przepisami, dzielono na dwa działy: na-uczycielski oraz uczniowski. do działu nana-uczycielskiego zaliczano publikacje naukowe i popularnonaukowe. w skład działu uczniowskiego wchodziły głównie podręczniki i lek-tury szkolne służące do nauki poszczególnych przedmiotów, beletrystyka oraz wybrane pozycje popularnonaukowe15.
już w okresie przedautonomicznym wydawano tzw. iuventusy. zawierały one infor-macje z życia szkoły w poszczególnych latach. w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu rze-szowskiego znajduje się obecnie pięć takich sprawozdań. najstarsze zachowane w jej zbiorach sprawozdanie pochodzi z 1843 r. początkowo nosiły różne tytuły: Programm, Jahres-Bericht, aż w końcu zaczęły się ukazywać jako sprawozdania szkolne. Były one systematycznie publikowane w okresie autonomii galicji, dzięki dotacjom z funduszu szkolnego. kontynuowano ich wydawanie drukiem również w okresie międzywojennym.
krótka przerwa w ich opracowywaniu miała miejsce jedynie w latach i wojny światowej.
gimnazjum w rzeszowie, w drodze systematycznej wymiany, otrzymywało sprawoz-dania z różnych szkół, głównie z terenu galicji, ale nie tylko. dlatego, w jego zbiorach znalazły się także sprawozdania ze szkół funkcjonujących na terenie całej, rozległej mo-narchii austro-węgierskiej. Były one przysyłane do szkoły, mniej lub bardziej regularnie.
w okresie międzywojennym gimnazjum to otrzymywało sprawozdania z całej, ówczesnej rzeczypospolitej. w ten sposób, do 1938 r., i gimnazjum w rzeszowie im. ks. Stanisława konarskiego zgromadziło 8349 woluminów sprawozdań szkolnych16.
zbiór ten ocalał z pożogi ii wojny światowej dzięki odwadze mieczysława zygmunta adamowskiego — dyrektora i gimnazjum w latach 1935–193917. aby ukryć polonica, wykorzystał on germanica znajdujące się w tym zbiorze, jako pretekst do zabezpieczenia
Dzieje I Gimnazjum w Rzeszowie 1786–1918. rzeszów, 1984, s. 67–68.
13 adamowski, m. Henryk Jakub Kretschmer fundator biblioteki gimnazjalnej w Rzeszowie, „kwartalnik rzeszowski”, 1967, r. 2 nr 5 (8), s. 89–90. tenże, Kretschmer Henryk Jakub (1831–1874), fundator biblioteki, w: Słownik Pracowników Książki Polskiej. red. i. treichel. warszawa-łódź 1972, s. 471.
jarosińska, m. O patronach naszych ulic. rzeszów, 1994, s. 55–56.
14 pomes k. Kreczmer Henryk Jakub (1831–1974). w: Encyklopedia Rzeszowa. red. j. draus.
rzeszów, 2004, s. 257. Stepień, B. Kreczmer Henryk Jakub (1831–1974). w: Słownik działaczy oświaty i kultury Podkarpacia XIX i XX w. red. a. meissner. rzeszów 2010 (w druku).
15 Szkoła charakterów, oprac. j. świeboda. rzeszów, 1985, s. 191.
16 pomes k. Biblioteki rzeszowskich gimnazjów i seminariów nauczycielskich przed wybuchem II wojny światowej. Prace Historyczno-Archiwalne. t. XiX, rzeszów, 2007, s. 217–239.
17 mieczysław zygmunt adamowski. „Bibliotekarz”. 1977 nr 6, s. 178–179; Sokół z. Mieczysław Zygmunt Adamowski 1895–1975. „przegląd historyczno-oświatowy”. 1989, r. 32, nr 1 (123), s. 55–60 (portret).
rekwizycji lokalu bibliotecznego do celów wojskowych18. dzięki temu uzyskał, od okupa-cyjnych władz niemieckich dla biblioteki szkolnej status zbioru będącego dziedzictwem kulturowym narodu niemieckiego19.
po wyzwoleniu rzeszowa spod okupacji hitlerowskiej, co nastąpiło w sierpniu 1944 r.
i utworzeniu w miejsce i gimnazjum, i liceum ogólnokształcącego, sprawozdania szkolne pozostawały w jego księgozbiorze, aż do 1957 r. po wyodrębnieniu w nim, działu nauczycielskiego starego gimnazjum wraz ze sprawozdaniami szkolnymi, z dniem 1 września 1957 r. utworzono na ich podstawie filię pedagogicznej Biblioteki wojewódz-kiej w rzeszowie20.
w 1960 r. zgodnie z decyzją miejscowego kuratorium okręgu Szkolnego dział na-uczycielski przekazano pod nadzór merytoryczny pedagogicznej Bibliotece wojewódzkiej w rzeszowie. trzy lata później kuratorium to przekazało go w depozyt tworzącej się wówczas wyższej Szkole pedagogicznej w rzeszowie. Sprawozdania szkolne zostały przekazane na własność tej uczelni dopiero w grudniu 1979 r. w sumie wSp otrzymała łącznie 8 379 jednostek inwentarzowych21. tym samym rozpoczęto prace nad uporząd-kowaniem i skatalogowaniem zbioru sprawozdań szkolnych. prace te, były początkowo prowadzone przez jadwigę orzechową. później kontynuowali je lesław forczek i marta polańska. w trakcie prowadzonych prac, mających na celu uporządkowanie tego zbioru i jego udostępnienie szerokiemu gronu czytelników, odstąpiono od wcześniejszego ukła-du, pochodzącego jeszcze z sprzed 1918 r. dotychczasowy układ wg numerus currens zastąpiono porządkiem alfabetycznym wg nazw miejscowości, w których funkcjonowały dane szkoły. w obrębie poszczególnych miejscowości (miast) posiadane sprawozdania uporządkowano wg nazw szkół (tj. instytucji, które je wydały). w pracach tych pracownicy Biblioteki głównej wSp w rzeszowie, kierowali się kryteriami opracowanymi przez zyg-munta zagórskiego22. prowadzili je kolejno: andrzej jagusztyn, Stanisława dembowska i ewa jankisz.
pierwszą wersję opisów katalogowych sporządziła S. dembowska, która pod kie-runkiem dr a. jagusztyna, skatalogowała większość poloników23. dzięki temu powstał katalog sprawozdań szkolnych. w 1997 r. wydawnictwo uczelniane opublikowało część
18 kamińska-kwak j. Adamowski Mieczysław Zygmunt (29 III 1892–26 II 1975), pedagog. w: Encyklo-pedia Rzeszowa. red. j. draus. rzeszów, 2004, s. 1. Sokół, z. Adamowski Mieczysław Zygmunt (29 III 1892–26 II 1975), nauczyciel, bibliotekarz. w: Słownik pracowników książki polskiej. Suple-ment. red. i. treichel. warszawa, 1986, s. 11.
19 pomes k. mieczysław zygmunt adamowski (1892–1975). w: Słownik działaczy oświaty i kultury Podkarpacia XIX i XX w. red. a. meissner. rzeszów, 2010 (w druku).
20 adamowski, m. Biblioteka nauczycielska „starego gimnazjum” w Rzeszowie. „rocznik województwa rzeszowskiego”. 1958, r. 1, z. 2, s. 105–112.
21 orzech j. Początki i rozwój Biblioteki Głównej WSP w Rzeszowie 1963–64; 1983/84. Ze wspomnień organizatora. w: Rola i funkcje bibliotek szkół pedagogicznych w Polsce. red. z. Sokół. rzeszów, 1992, s. 53–67.
22 zagórski z. Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych władz szkolnych. rocznik ii. zestawił…warszawa, 1926, s. 13–665.
23 zob. dembowski m. Metoda Bibliografii polskiej Karola Estreichera. warszawa, 1970, s. 24. Polo-nica w: Encyklopedia Wiedzy o Książce. wrocław, 1971, k. 1930. rudnicka j. PoloPolo-nica w bibliote-kach zagranicznych. w: Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego. wrocław, 1976, s. 247–248.
pierwszą, zawierającą polonika z lat 1843–199324. publikacja ta to wykaz sprawozdań szkolnych znajdujących się obecnie w pracowni zbiorów Specjalnych BUr. w sumie ujętych zostało 2413 sprawozdań pochodzących z 213 szkół średnich ogólnokształcących, seminariów nauczycielskich, szkół zawodowych i ludowych. w katalogu tym umieszczono również sprawozdania szkół wyższych: Uniwersytetu lwowskiego, politechniki lwowskiej i akademii rolniczej w dublanach. Szkoły, których sprawozdania ujęto w tym katalogu, funkcjonowały w sumie w 98 miejscowościach. najwięcej, bo aż 1176 sprawozdań pocho-dzi z okresu zaborów, w tym: z zaboru austriackiego 1754, pruskiego 14 i rosyjskiego 8.
oprócz tego w katalogu znalazły się sprawozdania szkolne pochodzące z okresu ii rzeczypospolitej. z lat 1918–1938 pochodzi 615 sprawozdań. najsłabiej w księgo-zbiorze Biblioteki Uniwersytetu rzeszowskiego reprezentowany jest okres powojenny, bo zaledwie 22 sprawozdaniami. jest tak dlatego, że po ii wojnie światowej większość szkół w polsce zaprzestała ogłaszania drukiem sprawozdań ze swojej corocznej dzia-łalności. obecnie, jedynie pojedyncze szkoły kultywują jeszcze ten piękny i pożyteczny zwyczaj. należy do nich m.in. i liceum ogólnokształcące im. ks. Stanisława konarskiego w rzeszowie.
Umieszczony w katalogu dra jagusztyna opis sprawozdań każdej ze szkół zamyka krótka adnotacja o ich sygnaturze, nie tylko w naszej Bibliotece Uniwersyteckiej, ale również i w innych bibliotekach polskich, w których przeprowadzono stosowne kwerendy.
obecnie trwają prace nad opracowaniem drugiej część katalogu. Będzie ona obej-mować sprawozdania obcojęzyczne, głównie niemieckojęzyczne, ale nie tylko, znajdą się w niej, również sprawozdania czeskie, słowackie, węgierskie oraz serbskołużyckie. w su-mie publikacja ta obejmować będzie 5000 jednostek inwentarzowych, z ponad 200 szkół25. znakomitym uzupełnieniem obu części katalogu jest spis rozpraw naukowych zawar-tych w polskojęzycznych sprawozdaniach opracowany przez ewę jankisz26.
kolekcja sprawozdań szkolnych przechowywana w pracowni zbiorów Specjalnych mimo, że nie jest kompletna, niewątpliwie, należy do jej najcenniejszych zbiorów. Sprawoz-dania te, jako źródła drukowane, są bowiem, prawdziwą kopalnią wiadomości. Stanowią wprost nieocenioną skarbnicę niewyczerpanych informacji i znakomity warsztat naukowy dla historyków wychowania, kultury, oświaty, literatury i nauki27.
każde sprawozdanie składa się z dwóch zasadniczych części, tj. rozprawy naukowej oraz z części urzędowej. większość sprawozdań zawiera rozprawy naukowe lub teksty o charakterze literackim. Są to głównie publikacje z dziedziny filologii klasycznej lub polskiej, historii oraz z geografii. należy jednak stwierdzić, że są wśród nich, (chociaż rzadziej) rozprawy naukowe z zakresu nauk ścisłych: matematyki i fizyki.
zdecydowana większość sprawozdań zawiera szczególnie interesujące rozprawy z dziedziny nauk humanistycznych. obecnie mają one często charakter źródeł druko-wanych. przeważają wśród nich rozprawy z historii, pedagogiki, dydaktyki oraz metodyki
24 jagusztyn a. Katalog sprawozdań szkolnych 1843–1995. cz. i, polonica. rzeszów, 1997.
25 jagusztyn a. Katalog sprawozdań szkolnych. cz. ii, Druki obce (mps w posiadaniu autora).
26 jankisz e. Bibliografia rozpraw zawartych w sprawozdaniach szkolnych za lata 1843–1998 w zbio-rach Biblioteki Głównej WSP w Rzeszowie. cz. i, Polonica. rzeszów, 2000.
27 jagusztyn a. Źródła drukowane do dziejów szkolnictwa w Galicji w wybranych bibliotekach i archiwach Polski południowo-wschodniej. w: Z dziejów Galicji. red. a. meissner. rzeszów, 1989, s. 297–310.
nauczania poszczególnych przedmiotów, znajdujących się w programach nauczania w kolejnych klasach ówczesnego szkolnictwa średniego.
przeglądając sprawozdania szkolne warto też zwrócić uwagę na część urzędową.
z reguły bowiem rozpoczyna się ona podaniem obowiązujących w danym momencie ustaw, ministerialnych rozporządzeń szkolnych i zarządzeń rady Szkolnej krajowej.
następnie odnotowywano skład grona nauczycielskiego. podawano w nim zakres obo-wiązków każdego nauczyciela. po podaniu tych urzędowych danych, zamieszczano informacje o różnych wydarzeniach i faktach, które miały miejsce w danym roku szkol-nym. część urzędową każdego sprawozdania zamyka zawsze zestawienie klasyfikacji uczniów z poszczególnych klas. zdecydowana większość sprawozdań szkolnych zawiera informacje o tematach egzaminów dojrzałości, wypracowaniach rocznych i egzaminach z poszczególnych przedmiotów.
dzięki postępującej stopniowo digitalizacji księgozbioru prowadzonej w ramach pod-karpackiej Biblioteki cyfrowej, coraz więcej sprawozdań i innych druków znajdujących się w zbiorach specjalnych Biblioteki Uniwersyteckiej w rzeszowie, staje się coraz bardziej dostępna dla szerokiego grona badaczy.
Bibliografia
1. Dokumenty życia społecznego w bibliotece. Materiały z ogólnopolskiej konferencji zorganizowanej przez Bibliotekę Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocła-wiu w dniach 2–3 czerwca 1969 r. red. j. albin. wrocław-warszawa-kraków, 1970.
2. Encyklopedia Wiedzy o Książce. red. a. Birkenmajer, B. kocowski, j. trznadlowski.
wrocław-warszawa-kraków, 1971.
3. Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego. red. k. głombiowski, B. świderski, h. więckowska. wrocław-warszawa-kraków-gdańsk, 1976.
4. Encyklopedia Rzeszowa. red. j. draus. rzeszów, 2004.
5. firlej-Buzon a. Dokumenty życia społecznego: w teorii i praktyce bibliotekarskiej w Polsce. warszawa, 2002.
6. frycie S. Sprawozdania szkolne polskich gimnazjów Galicji. w: Z tradycji kultu-ralnych Rzeszowa i Rzeszowszczyzny. Księga pamiątkowa dla uczczenia X-lecia Rzeszowskiego Oddziału Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza. red.
S. frycie; S. ryczek. rzeszów, 1966, s. 271–285.
7. horbowski, a. Sprawozdania szkolne gimnazjów galicyjskich. w: Galicja i jej dziedzictwo.
t. 3, Nauka i oświata. red. a. meissner; j. wyrozumski. rzeszów, 1995, s. 211–219.
8. kolbuszowski j. Rozprawy polonistyczne w sprawozdaniach szkolnych galicyjskich.
w: Z dziejów edukacji literackiej w Galicji. red. m. ingot. wrocław, 1983, s. 101–119.
9. kolbuszowski, j. Rozprawy polonistyczne w sprawozdaniach galicyjskich. Rekone-sans badawczy. wrocław, 1983. (acta Universitatis Vratislaviensis nr 673. Bibliote-koznawstwo Xl).
10. jagusztyn a. Zbiory specjalne Biblioteki Głównej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie. w: Rola i funkcje bibliotek wyższych szkół pedagogicznych w Polsce.
(Materiały z Konferencji Naukowej zorganizowanej w Rzeszowie w dniach 12–13 września 1988 r.). red. z. Sokół. rzeszów, 1992, s. 109–118.
11. jagusztyn a. Źródła drukowane do dziejów szkolnictwa w Galicji w wybranych bibliotekach bibliotekach archiwach Polski południowo-wschodniej. w: Z dziejów oświaty w Galicji. red. a. meissner. rzeszów, 1989, s. 297–310.
12. jagusztyn a. Katalog sprawozdań szkolnych 1843–1995. cz. i, Polonica. rzeszów, 1997.
13. jankisz e. Bibliografia rozpraw zawartych w sprawozdaniach szkolnych za lata 1843–1998 w zbiorach Biblioteki Głównej WSP w Rzeszowie. cz. i, Polonica. rze-szów, 2000.
14. jazdon a. Zbiory specjalne-luksus czy narodowy obowiązek? w: Stan i potrzeby polskich bibliotek uczelnianych. materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej po-znań, 13–15.11.2002. red. a. jazdon; a. chachlikowska. poznań 2002, s. 149–170.
Bogdan Stępień (rzeszów University’s library)
School Reports in Special and Regional Collections in the Rzeszów University’s Library Summary
the rzeszów University’s library (rUl) was created in 2001 as a fusion of three university’s libraries:
the pedagogic University’s library, a branch of the maria curie-Skłodowska University’s library and a branch of the cracow agricultural academy’s library. the new library comprises, among other things, special and regional collections, and these collections have been analysed in this article. a special at-tention has been paid to the elements that distinguish them from similar collections in other university’s libraries in poland. the rUl is currently the biggest library in the south-east poland; its collections comprise over 697,000 book volumes and 96,000 annual volumes of journals. the library’s special collections are of a particular value, they comprise 24,000 inventory items of which the most valuable
the pedagogic University’s library, a branch of the maria curie-Skłodowska University’s library and a branch of the cracow agricultural academy’s library. the new library comprises, among other things, special and regional collections, and these collections have been analysed in this article. a special at-tention has been paid to the elements that distinguish them from similar collections in other university’s libraries in poland. the rUl is currently the biggest library in the south-east poland; its collections comprise over 697,000 book volumes and 96,000 annual volumes of journals. the library’s special collections are of a particular value, they comprise 24,000 inventory items of which the most valuable