Sprzęt elektryczny

2.4.4.1 Ogólne zasady bezpiecznej pracy na stanowiskach z prądem

elektrycznym

Wszelkie urządzenia elektryczne załączać do źródła prądu dopiero po zmontowaniu i połączeniu wszystkich części połączeń (transformatory i odbiorniki prądu: czasze grzejne, mieszadła itp.).

Rozłączanie zestawów, w których wykorzystujemy prąd elektryczny rozpoczynać od odłączenia źródła zasilania prądem.

Przy stosowaniu napięcia sieciowego (220V) w obwodach prądu przemiennego: • nie dotykać nie izolowanych części obwodu elektrycznego;

• wystrzegać się zawilgocenia elementów sprzętu elektrycznego;

• nie stosować uszkodzonych przewodów elektrycznych, zwrócić uwagę na stan wtyczek i kontaktów. W przypadku porażenia prądem:

• przerwać dopływ prądu;

• w przypadku ustania oddechu zastosować pierwszą pomoc, polegającą na stosowaniu sztucznego oddychania, aż do przybycia pomocy lekarskiej.

Największe niebezpieczeństwo podczas porażenia prądem elektrycznym tkwi w fakcie skurczowego działania prądu elektrycznego na mięśnie. Szczególnie niebezpieczne jest chwytanie otwartą dłonią, gdyż podczas porażenia nie istnieje możliwość otwarcia dłoni i oderwania się od źródła porażenia.

Zalanie instalacji elektrycznej - niejednokrotnie zdarza się rozchlapywanie wody czy innych rozpuszczalników w momencie uszkodzenia aparatury laboratoryjnej lub rozłączenia przewodów zasilających chłodzące elementy aparatury, wtedy też istnieje możliwość zalania urządzeń elektrycznych, przewodów, tablicy prądu. W przypadku zalania, czy zauważenia cieczy wokół urządzeń elektrycznych pod żadnym pozorem nie wolno ich dotykać. Należy zorientować się, w jakim miejscu znajdują się najbliższe wtyczki, kontakty wyłączniki i odciąć zasilanie upewniwszy się, że nie są zawilgocone. Po odcięciu źródła zasilania prądem, należy osuszyć urządzenia elektryczne i po upewnieniu się, że nie stanowią zagrożenia można ponownie je stosować. Takie urządzenia jak czasze grzejne z wnęką azbestową czy transformatory należy pozostawić do osuszenia na parę dni, gdyż ich samodzielne osuszenie nie jest możliwe.

2.4.4.2 Ważniejszy sprzęt elektryczny stosowany w laboratorium

piecyk elektryczny

- są jednym z najczęściej wykorzystywanych urządzeń elektrycznych na pracowni chemicznej. W pracy z nimi należy zawsze pamiętać, że podczas korzystania mają one temperaturę mogącą powodować groźne poparzenia skóry. Urządzenia te powinny być zawsze ustawiane w taki sposób, aby manipulacje wokół nich wykluczały ich osuniecie, samoistne przemieszczenie, czy spadanie i zalanie. Naczynia stawiane na czaszach i piecykach nie mogą być zawilgocone w miejscu stykania szkła z metalem, czy azbestem, ponieważ odparowująca woda obniża punktowo temperaturę szkła (szkło jest złym przewodnikiem energii cieplnej), a różnica temperatur na powierzchni może spowodować jego pękniecie i zalanie urządzenia elektrycznego. W momencie zalania czaszy grzejnej należy bezzwłocznie odciąć źródło zasilania prądem poprzez wyjęcie wtyczki z kontaktu. Jeżeli istnieje jednak jakiekolwiek ryzyko, że wtyczka mogła ulec zalaniu lub zawilgoceniu, należy odciąć źródło zasilania poprzez wyłączenie prądu wyłącznikiem na tablicy zasilającej.

Transformatory - urządzenia te służą do redukcji napięcia podawanego na odbiornik prądu. Zagrożenia wynikające z ich korzystania, to przede wszystkim zalanie transformatorów cieczą i zniszczone izolatory transformatora powodujące przebicia prądu elektrycznego. Należy zwrócić uwagę przy korzystaniu z nich na stan kontaktu oraz wtyczki i na fakt, czy obudowa ich nie nosi śladów zalania.

Mieszadło magnetyczne - urządzenie to składa się z rotora magnetycznego, który w czasie obracania wywołuje wirowanie elementu magnetycznego umieszczanego w naczyniu reakcyjnym. Stosowane mieszadła magnetyczne są często zintegrowane z urządzeniem grzejnym. Przy korzystaniu z mieszadeł należy zwrócić uwagę, czy wszystkie przyciski i pokrętła są na swoim miejscu. Mieszadła wyposażone w urządzenia grzejne mogą być przyczyną poparzeń.

Mieszadło mechaniczne

- w skład tego urządzenia wchodzi silnik połączony z wrzecionem mocującym mieszadło. Połączenie miedzy wrzecionem a mieszadłem może być realizowane na dwa sposoby: bezpośrednie połączenie "na sztywno" lub poprzez elastyczne przewód. W pracy z mieszadłem mechanicznym nie należy stosować zbyt dużych prędkości rotora, gdyż niewielkie odchylenia od osi mieszadła mogą spowodować jego odkształcenie lub złamanie w przypadku mieszadeł szklanych i rozpryskiwanie się szkła (oraz, w konsekwencji, obrażenia ciała).

Pistolet do suszenia - w skład tego zestawu szklanego wchodzi urządzenie podgrzewające rozpuszczalnik organiczny do wrzenia. Zestawy współczesne posiadają kolbę z wtopioną w szkło spiralą grzejną. Podczas pracy z tym zestawem należy pilnować, aby wrzenie cieczy nie było zbyt intensywne oraz by rozpuszczalnik nie osiągnął zbyt niskiego poziomu, co mogło by grozić przepaleniem spirali, pęknięciem jej szklanej ochrony, a w konsekwencji zniszczeniem sprzętu. Temperatura suszenia jest determinowana przez temperaturę wrzenia rozpuszczalnika.

Suszarka - to urządzeni grzewcze służy do utrzymywania temperatur w zakresie ~30 - ~250°C. Z uwagi, że przeznaczeniem suszarki jest pozbywanie się śladów wody i innych rozpuszczalników z preparatów, czy suszenie naczyń szklanych i porcelanowych, należy pamiętać, że niektóre łatwo lotne rozpuszczalniki mogą spowodować eksplozję tegoż urządzenia. Do suszarki nie należy wkładać papieru (chyba, że temperatura nie przekracza 80°C - przekroczenie tej temperatury powoduje rozkład celulozy) i korków wykonanych z tworzyw sztucznych o niskich temperaturach mięknienia. W pracy z suszarką należy pamiętać, że urządzenie to pracuje w dość szerokim zakresie temperatur i może być także przyczyną poparzeń termicznych.

Piec - piec elektryczny jest urządzeniem w którym utrzymujemy wysokie temperatury (w stosowanych najczęściej dochodzą one do 1500°C). Podstawowym zagrożeniem ze strony tych urządzeń są poparzenia termiczne, gdyż w tak wysokich temperaturach zbliżanie rąk do okna pieca powoduje szybkie ich nagrzewanie, podobnie zbliżenie twarzy może spowodować uszkodzenie termiczne oczu czy skóry. Podczas wkładania wszelkich elementów szklanych lub porcelanowych należy używać rękawic ochronnych i specjalnych szczypiec (nie gumowych lecz wykonanych ze skóry (rękawice spawalnicze), czy z grubego materiału (rękawice robocze) lub azbestu). Należy zwrócić uwagę, by wszelkie naczynia porcelanowe - łopatki, tygle, rynienki porcelanowe, szklane oraz substancje przed włożeniem do pieca były suche, tzn. wysuszone wstępnie w suszarce pozbawione wilgoci.

Łaźnia wodna – urządzenie to stwarza wysokie niebezpieczeństwo, gdyż w komorze wypełnionej cieczą umieszczone są grzałki i czujniki temperatury, a całość jest w obudowie zawierającej instalacje termostatującą, istnieje zatem ryzyko kontaktu cieczy z instalacją. Przy pracy z tym urządzeniem, należy zwrócić uwagę na to, czy z łaźni nie wycieka ciecz oraz czy pokrętła i wyłączniki nie są zalane.

Wirówka - urządzenie to posiada rotor o regulowanej szybkości obrotów. Współczesne wirówki posiadają zabezpieczenia przed zalaniem cieczą oraz zabezpieczenie przed otwarciem trakcie pracy, natomiast starsze typy wirówek w trakcie pracy których można otwierać klapę komory wirowania, stwarzają niebezpieczeństwo mechanicznego uszkodzenia ciała. Zakazane jest zatrzymywanie ręką lub jakimkolwiek przedmiotami rotora - rotor po odłączeniu od źródła zasilania musi zatrzymać się sam. Należy zadbać o równomierne rozłożenie obciążenia wokół osi obrotu.

Wyparka próżniowa - jest to jedno z urządzeń elektrycznych w skład którego wchodzi także instalacja wodna. W pracy z tym urządzeniem, należy zwracać uwagę na to, by podłączenie wyparki do źródła prądu odbywało się w izolacji od wody czy pary wodnej.

Tablica prądu - składa się z gniazd elektrycznych, gniazd bezpiecznikowych, wyłącznika prądu, licznika poboru mocy. Nie należy manipulować przy tablicy prądu samodzielnie poza załączaniem i wyłączaniem prądu; niedozwolona jest również samodzielna naprawa bezpieczników. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, by w czasie wykonywania doświadczenia ciecze nie wypryskiwały na tablice oraz na to, by wyloty wytwornic pary wodnej nie były skierowane w ich kierunku (jest to jedno z potencjalnych źródeł zawilgocenia urządzeń elektrycznych).

Przewody zasilające i przesyłające prąd - należy zwrócić szczególną uwagę na to, czy przewód elektryczny nie jest przetarty, przegrzany oraz czy nie wystają z niego żadne metalowe druciki wchodzące w jego skład. Gniazda prądu i wtyczki przed załączeniem powinny zostać sprawdzone, czy nie są zawilgocone, pęknięte lub uszkodzone.