4. Determinanty zachowań młodych konsumentów na rynku mebli – wyniki
4.3. Status ekonomiczny młodych nabywców mebli
Ważną grupą czynników wpływających na zachowania młodych konsumentów na rynku mebli są uwarunkowania wynikające ze statusu ekonomicznego tej kategorii nabywców. Jak już opisano wcześniej, do determinant ekonomicznych zachowań młodych nabywców mebli należą czynniki określające ich sytuację materialną. W celu rozpoznania statusu ekonomicznego młodych konsumentów na rynku mebli,
128 Najczęściej wymieniane odpowiedzi to: „z babcią”, „z dziadkiem”, „z dziadkiem i ciocią”, „z dziadkami”, „z wujkiem”, „z wujkiem i jego rodziną”, „z rodzeństwem męża”, „z teściami”, „z teściową”, „z teściem”.
w przeprowadzonych własnych badaniach empirycznych wzięto pod uwagę: miesięczny dochód netto przypadający na 1 osobę w gospodarstwie domowym młodego nabywcy mebli, subiektywną ocenę własnej sytuacji i sytuacji gospodarstwa domowego konsumenta129, status prawny oraz wielkość jego mieszkania.
Z badań wynika, że grupa młodych nabywców mebli to grupa nisko- i średniozamożna (miesięczny dochód netto na 1 osobę w gospodarstwie domowym u 35% badanych wynosił od 1301 zł do 2200 zł, czyli wahał się w przedziale od minimalnego do przeciętnego wynagrodzenia za pracę130), przy czym byli to głównie mieszkańcy miast (55,4% odpowiedzi); jeszcze niższy dochód (bo wynoszący od 801 zł do 1300 zł) osiągnęło 24% respondentów (rysunek 29). Jednocześnie, 10,2% respondentów oceniło, że miesięczny dochód netto na 1 osobę w ich gospodarstwie domowym jest niższy niż 800 zł. Zgodnie z przypuszczeniami, najniższy poziom dochodów (do 800 zł) na 1 osobę w gospodarstwie domowym, zadeklarowali najmłodsi ankietowani z badanej grupy młodych konsumentów (47,1% grupy najuboższych).
Rysunek 29. Miesięczny dochód netto na 1 osobę w gospodarstwie domowym młodych nabywców mebli
Źródło: własne badania ankietowe.
Niewiele, bo tylko 15,4% młodych nabywców mebli można zaliczyć do grupy konsumentów zamożniejszych (o miesięcznym dochodzie netto na 1 osobę w ich
129 Jak już wcześniej wspomniano, część czynników warunkujących zachowania młodych nabywców mebli cechuje dualizm, gdyż mogą być zaliczone do różnych rodzajów uwarunkowań, co jest uzależnione od perspektywy przyjętej w analizie badawczej. Na przykład, subiektywną ocenę własnej sytuacji materialnej oraz gospodarstwa domowego nabywcy mebli można by zaliczyć do kategorii uwarunkowań psychologicznych. Jednak dla potrzeb niniejszej rozprawy czynnik ten został uznany za determinantę ekonomiczną, gdyż dzięki poznaniu subiektywnej oceny własnej sytuacji materialnej nabywcy mebli oraz jego gospodarstwa można pogłębić informacje na temat jego statusu ekonomicznego.
130 W 2011 roku w Polsce minimalne miesięczne wynagrodzenie za pracę wynosiło około 1301 zł, natomiast przeciętne miesięczne wynagrodzenie netto za pracę – około 2200 zł [Stec 2010; Minimalne
miesięczne wynagrodzenie 2011; Zakład Ubezpieczeń Społecznych 2011].
500 osób = 100% 10,2 24,0 35,0 15,4 15,4 Do 800 zł Od 801 zł do 1300 zł Od 1301 zł do 2200 zł Powyżej 2200 zł Trudno określić
gospodarstwie domowym powyżej 2200 zł) – są to z reguły osoby najstarsze w badanej grupie młodych nabywców mebli, czyli w wieku 30-34 lata (37,7%). W grupie młodych nabywców mebli przeważającej pod względem statusu materialnego (tj. z dochodem netto 1301-2200 zł) najwięcej było osób w wieku 25-29 lat (przy czym 50,9% to mężczyźni) oraz 30-34 lata (odpowiednio: 38,9% i 36,6% odpowiedzi). W grupie respondentów z dominujący dochodem netto (1301-2200 zł) aż 52% oceniło, iż znajduje się w dobrej sytuacji ekonomicznej (uznali, że w ich gospodarstwie domowym „starcza na wszystkie wydatki”). Wśród ankietowanych, którzy określili, że poziom ich dochodów waha się w przedziale od 801 zł do 1300 zł najwięcej było 19-24-latków (41,6%)131.
Z badań wynika, że wysokość dochodu netto na 1 osobę w gospodarstwie domowym nabywców oraz subiektywna ocena ich sytuacji materialnej są ze sobą skorelowane dodatnio w słabym stopniu (współczynnik korelacji pomiędzy tymi zmiennymi wynosi 0,29) – załącznik 7. Należy też stwierdzić, że występuje słaba dodatnia korelacja między wysokością tego dochodu a płcią nabywcy (współczynnik korelacji 0,11), jego miejscem zamieszkania (0,15) oraz, co zastanawiające, z wykształceniem (0,26).
Proces identyfikacji i opis statusu ekonomicznego młodych nabywców mebli został pogłębiony dzięki rozpoznaniu subiektywnej oceny ich sytuacji materialnej oraz ich gospodarstwa domowego. Jednak to źródło wiedzy okazało się niemiarodajne, ponieważ, paradoksalnie, chociaż średnie dochody gospodarstw domowych młodych nabywców mebli są niskie, to młodzi ludzie w większości dobrze oceniają sytuację materialną swojego gospodarstwa domowego (rysunek 30).
131 Należy dodać, że część respondentów miała trudności z określeniem miesięcznego dochodu netto własnego gospodarstwa domowego, przy czym najczęściej dotyczyło to najmłodszych osób w badanej kategorii młodych nabywców, czyli 19-24-latków, co prawdopodobnie można tłumaczyć faktem, że młode osoby mieszkające z rodzicami czy opiekunami i nie będące głową gospodarstwa domowego nie są zainteresowane wiedzą o poziomie dochodów członków gospodarstwa.
Rysunek 30. Ocena sytuacji materialnej własnej oraz gospodarstwa domowego przez młodych nabywców mebli
Źródło: własne badania ankietowe.
Najwięcej młodych konsumentów przyznaje, że ich gospodarstwa domowe znajdują się raczej w dobrej sytuacji ekonomicznej – 43,8% stwierdziło, że poziom ich dochodów starcza na wszystkie wydatki. W tej grupie dominują mężczyźni (53,4%) w wieku 25-29 lat (33,3%) mieszkający w miastach (54,8%). Należy zwrócić uwagę, że nie ma dużych rozbieżności w badanych przedziałach wiekowych respondentów (19-24 lata, 25-29 lat, 30-34 lata) jeśli chodzi o najczęściej wybieraną odpowiedź dotyczącą oceny swojej sytuacji materialnej i swojego gospodarstwa domowego – w każdej grupie z wymienionych kategorii wiekowych nabywców mebli stwierdzono, że zasoby finansowe ich gospodarstwa domowego starczają na wszystkie wydatki (wskazania odpowiednio: 48,9%, 44%, 37,7%). Jednak prawie co trzeci badany określił, że w jego gospodarstwie domowym na co dzień starcza pieniędzy, ale nie starcza na większe wydatki. Znajduje to potwierdzenie w fakcie, że jedynie 4% młodych konsumentów określiło, że są osobami zamożnymi. Jednocześnie jednak należy uznać, że młodzi nabywcy mebli nie żyją w ubóstwie, gdyż tylko 1,6% przyznało, że w ich gospodarstwach domowych nie starcza nawet na najpilniejsze potrzeby, a 3,8% – że muszą dokonywać trudnych wyborów, aby zabezpieczyć środki finansowe na dobra niezbędne do codziennego życia. Należy też dodać, że stosunkowo wielu respondentów (14%) miało trudności z określeniem własnej sytuacji materialnej. Można domniemywać, że w przypadku najmłodszych ankietowanych (19-24 lata – 32,9%) spowodowane jest to faktem, że często mieszkają oni wraz z rodzicami i są na ich utrzymaniu, więc nie zawsze są świadomi i zainteresowani wiedzą o poziomie dochodów ich gospodarstw domowych, natomiast jeśli chodzi o starsze osoby (25-34
500 osób = 100% 1,6 3,8 32,8 43,8 4,0 14,0
Nie starcza nawet na najpilniejsze potrzeby Trzeba odmawiać sobie wielu rzeczy, aby starczyło na życie Na co dzień starcza, ale nie starcza na większe wydatki Starcza na wszystkie wydatki Jestem/jesteśmy zamożni Trudno powiedzieć
lata – 67%) może być to związane z niestabilnością i różnym poziomem miesięcznych dochodów netto na 1 osobę w ich gospodarstwach.
Kolejna część badań polegała na poznaniu istotnych z punktu widzenia celu rozprawy cech lokum (mieszkania/domu) młodych konsumentów, tj. statusu prawnego i wielkości tego mieszkania. Można bowiem przyjąć, że fakt posiadania własnego lokum powoduje pewną swobodę w podejmowaniu decyzji związanych z zakupem specyficznych dóbr trwałych jakimi są meble. Jak wynika z przeprowadzonego badania ankietowego, zdecydowana większość młodych konsumentów (68,6%) określa, że jest właścicielem lub współwłaścicielem mieszkania albo domu, w którym zamieszkują132 (rysunek 31). Co interesujące, w rozpatrywanej grupie młodych konsumentów podobny jest udział poszczególnych podgrup wiekowych (po około 33%). W związku z tym można określić, że sytuacja ekonomiczna młodych nabywców jest stosunkowo stabilna pod względem posiadania mieszkania lub domu na własność, co z kolei może wpływać na podejmowane przez nich decyzje związane z zakupem mebli.
Rysunek 31. Status prawny mieszkania/domu młodych nabywców mebli
Źródło: własne badania ankietowe.
Można jednocześnie przyjąć, że w Polsce młodzi ludzie stają się samodzielni pod względem ekonomicznym stosunkowo późno, ponieważ ich sytuacja finansowa często nie pozwala im na zakup i posiadanie własnego lokum, więc decydują się oni wynająć mieszkanie lub pokój. Ponad ¼ młodych nabywców mebli deklarowała
132 Tak wysoki odsetek wskazań tej odpowiedzi związany jest z faktem, że młodzi respondenci mieszkający z rodzicami (którzy są pełnoprawnymi właścicielami mieszkania lub domu), często również uważają się za właścicieli/współwłaścicieli mieszkania/domu (związane jest to z zasadami dziedziczenia w polskim prawie cywilnym).
500 osób = 100%
68,6 27,0
4,0 0,4
Jestem właścicielem lub współwłaścicielem mieszkania/domu Wynajmuję to mieszkanie/pokój/dom Mieszkam w służbowym mieszkaniu Inne
bowiem, że wynajmuje mieszkanie/pokój/dom, w którym mieszka, przy czym są to głównie osoby młode, tj. w wieku 19-24 lata (43,7%). Tylko 4% młodych badanych stwierdziło, że mieszka w służbowym mieszkaniu (w tym 55% to 30-34-latkowie).
Istotnym czynnikiem wpływającym na użytkowanie, w tym umeblowanie, danego mieszkania/domu, a tym samym na podejmowane decyzje rynkowe, jest jego powierzchnia. Na podstawie przeprowadzonego badania ankietowego należy stwierdzić, że młodzi nabywcy mebli mieszkają w lokum o różnej wielkości. Ponad co czwarty badany określił, że mieszka w lokum o metrażu 40-59 m2 (w tej grupie 43,5% konsumentów ma 19-24 lata), a także 80-149 m2 (ta ostatnia odpowiedź była najczęściej wskazywana przez mieszkańców wsi w wieku 30-34 lata) – rysunek 32.
Rysunek 32. Wielkość lokum młodych nabywców mebli
Źródło: własne badania ankietowe.
Nieco mniej młodych nabywców mebli, bo 18,6% mieszka w lokalach o bardzo dużym metrażu – powyżej 150 m2 (68,8% respondentów wybierających tę odpowiedź pochodziło ze wsi). Również stosunkowo wielu młodych konsumentów (15,6%) określiło, że metraż ich lokum wynosi 60-79 m2 (tę opcję przeważnie wskazywali mieszkańcy miast w wieku 25-29 lat). W małych mieszkaniach o wielkości do 39 m2 mieszka 13% (niemal połowa z nich ma 25-29 lat). Warto dodać, że w lokum o największym metrażu mieszka najwięcej 19-24-latków (44,1%), nieco mniej 25-29-latków (39,8%), natomiast najmniej 30-34-25-29-latków (16,1%).
Jest charakterystyczne, że wielkość lokum związana jest z miejscem zamieszkania młodych nabywców – młodzi konsumenci mieszkający na wsi zajmują lokum o większym metrażu w porównaniu z osobami mieszkającymi w miastach
500 osób = 100% 13,0 26,2 15,6 26,6 18,6 Do 39 m2 40-59 m2 60-79 m2 80-149 m2 Powyżej 150 m2
(współczynnik korelacji między tymi zmiennymi wynosi -0,30, czyli są one ujemnie skorelowane w średnim stopniu) – załącznik 7. Podobny trend można zaobserwować w przypadku powiązania między wielkością mieszkania/domu/pokoju młodych nabywców mebli a liczbą osób w nim mieszkających (współczynnik korelacji -0,36). Jednocześnie ciekawy wniosek można wysnuć analizując powiązanie między wielkością mieszkania/domu/pokoju, w którym mieszka młody nabywca mebli a miesięcznym dochodem netto na 1 osobę w gospodarstwie domowym. Otóż współczynnik korelacji w przypadku tych dwóch zmiennych wynosi 0,02, co pozwala sądzić, że wielkość lokum młodego konsumenta nie jest uzależniona od miesięcznego dochodu netto na 1 osobę w jego gospodarstwie.
Podsumowując wyniki tej części badań można stwierdzić, że badania ankietowe potwierdziły tezę przyjmowaną powszechnie w ekonomii, że czynniki ekonomiczne są ważnymi determinantami zachowań konsumenckich. Można przyjąć, że reguła ta odnosi się również do postępowania nabywców, i to nabywców młodych, na rynku mebli. Czynniki ekonomiczne stanowią ważny wyznacznik poziomu życia, gdyż umożliwiają zaspokojenie zarówno potrzeb podstawowych, jak i wyższego rzędu, tym samym wpływają na proces zakupu mebli. Jednocześnie, status ekonomiczny młodych nabywców mebli przesądza o znaczeniu ceny tych dóbr jako jednego z istotnych kryteriów zakupu, co założono w hipotezie rozprawy, a co zostanie dowiedzione w dalszych częściach rozprawy.
Wyniki tej części badań potwierdzają ponadto występowanie powiązań między uwarunkowaniami ekonomicznymi a innymi czynnikami (demograficznymi, społeczno-kulturowymi i psychologicznymi) determinującymi zachowania konsumentów, które należy uwzględnić w opisie zachowań młodych nabywców na rynku mebli.