Stopień rozpoznania czynników wpływających na zakup mebli

poznanie kształtujących je czynników¹⁰². Dotyczy to również rynku mebli.

Ze względu na obszar badawczy rozprawy, który ogranicza się do zachowań konsumentów indywidualnych, oraz z uwagi na to, że na polskim rynku mebli zapotrzebowanie na te dobra trwałego użytku kształtowane jest głównie przez potrzeby tej grupy konsumentów¹⁰³, ważne jest poznanie stanu wiedzy na temat czynników wpływających na postępowanie gospodarstw domowych na tym rynku branżowym.

Na podstawie przeprowadzonych studiów literatury przedmiotu można stwierdzić, że dotychczasowy dorobek dotyczący determinant zakupu mebli, który można określić mianem dorobku naukowego, jest stosunkowo skromny. Zarówno w piśmiennictwie światowym¹⁰⁴, jak i krajowym, niewiele jest opracowań systemowo identyfikujących i ujmujących determinanty zachowań nabywców mebli. Ogólnie biorąc, analogicznie jak w przypadku badań zachowań konsumentów na tym rynku

102 Jak już wspomniano, na zachowania konsumentów wpływają czynniki w fazie przedzakupowej, zakupowej oraz pozakupowej (użytkowanie dobra i pozbycie się go). Z perspektywy celu dysertacji istotne są determinanty zachowań konsumentów związane z dwiema pierwszymi fazami.

103 Grupa nabywców zbiorowych jest w Polsce mniej liczącym się segmentem rynku [Ratajczak 1997a, s. 36].

104 Jedynie w opracowaniach słowackich [Drličková i in. 1999; Kusá 1999; Kusá 2001; Kusá i Zaušková 2003; Kusá i Zaušková 2006] wyszczególnia się czynniki wpływające na zachowania nabywców mebli, jednak nie uwzględnia się analiz postępowań konsumentów w różnych grupach wiekowych.

branżowym, w dotychczasowym dorobku naukowym polskich badaczy z tego zakresu można wyróżnić dwa główne nurty, które można określić jako¹⁰⁵:

- nurt badań o charakterze makroekonomicznym lub lepiej: mezoekonomicznym¹⁰⁶, - nurt badań o charakterze mikroekonomicznym (na ogół popartych pierwotnymi

badaniami empirycznymi).

W nurcie badań makro- i mezoekonomicznych na ogół rozpatrywano czynniki związane z branżą meblarską jako całością i jej rolą w sferze spożycia w powiązaniu ze społecznymi i ekonomicznymi uwarunkowaniami, co przesądza o tym, że można mówić o ujęciu mezoekonomicznym¹⁰⁷. W podejściu tym uwzględniano zatem determinanty o dość ogólnym, zagregowanym charakterze, które wywierają pośredni wpływ na postępowanie nabywców mebli i warunki ich życia. Należy dodać, że w większości opracowań w tym nurcie dostrzegano również kategorię „popytu nabywców zagranicznych” [Ratajczak 1999b, s. 62; Ratajczak 2008b], jednak na ogół nie podejmowano prób rozpoznania charakteru i determinant tego popytu.

Jedna z pierwszych w Polsce koncepcji o charakterze systemowym, którą można zaliczyć do propozycji w nurcie badań mezoekonomicznych [Garczarczyk 1981, s. 20], zakładała istnienie dwóch grup czynników determinujących zakupy mebli (i w konsekwencji – zachowania nabywców), a mianowicie: czynników makroekonomicznych oraz czynników mikroekonomicznych (rysunek 25).

105 Jest to o tyle charakterystyczne i uzasadnione, że „…badania zachowań konsumentów są w zasadzie domeną mikroekonomii, w pewnych aspektach jednak wyodrębnione prawidłowości mają znaczenie dla całej gospodarki, a więc nabierają charakteru makroekonomicznego” [Woś, Rachocka i Kasperek-Hoppe 2011, s. 11].

106 Mezoekonomia to „część ekonomii, która zajmuje się badaniem i wyjaśnianiem zjawisk gospodarczych, zachodzących w strukturach gospodarczych średniego szczebla, a więc w sektorach (…) gospodarki, regionach, zorganizowanych grupach ludzkich, a także badaniami wzajemnych powiązań między nimi oraz związków z otoczeniem mikro- i makroekonomicznym” [Bywalec 1993, s. 26; Bywalec 1996, s. 20-21]. Zagadnienie to w odniesieniu do rynku mebli poruszała [Ratajczak 2001b, s. 19]. W rozprawie w badaniu rynku meblowego będzie stosowane podejście mezoekonomiczne.

107 Do ważniejszych opracowań z zakresu zachowań nabywców mebli w Polsce opisujących czynniki w nurcie badań mezoekonomicznych należy zaliczyć: [Garczarczyk 1981; Ratajczak 1997a; Ratajczak 1997b; Urbanik 1997; Ratajczak 1998; Ratajczak 1999b; Ratajczak 1999d; Ratajczak 2004; Ratajczak 2008a; Ratajczak 2008b; Ratajczak i Woźny 2008].

Rysunek 25. Czynniki wpływające na zachowania nabywców mebli według zespołu J. Garczarczyka

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [Garczarczyk 1981, s. 20].

W omawianej propozycji klasyfikacji makroekonomicznych determinant zachowań nabywców mebli w Polsce wyróżnione zostały cztery ich grupy, to jest podaż i popyt, ceny, czynniki infrastrukturalne oraz czynniki pozostałe. Należy zauważyć, że z perspektywy współczesnego dorobku naukowego i immanentnej cechy czynników kreujących zachowania rynkowe, są to nie tylko uwarunkowania makroekonomiczne, ale i mikroekonomiczne. Czynniki makroekonomiczne podaż i popyt ceny czynniki infrastrukturalne pozostałe czynniki Czynniki mikroekonomiczne związane z cechami gospodarstwa domowego - czynniki ekonomiczne - czynniki demograficzne - czynniki społeczne - pozostałe czynniki związane z posiadanym mieszkaniem

- wielkość ogólna i użytkowa mieszkania - ilość oraz powierzchnia poszczególnych izb - układ funkcjonalny mieszkania

- rodzaj mieszkania

- okres użytkowania mieszkania - zasoby posiadanych dotąd mebli

Wśród determinant związanych z popytem¹⁰⁸ i podażą na meble wyszczególniono praktycznie wszystkie najważniejsze czynniki kształtujące obie kategorie, to jest: wielkość produkcji krajowej, rozmiary eksportu i importu, strukturę dostaw mebli w rozbiciu na grupy asortymentowe towarów, strukturę dostaw rynkowych według sektorów gospodarki, zaopatrzenie rynku w produkty o charakterze komplementarnym, charakter rynku (rynek sprzedawcy albo rynek nabywcy), liczbę gospodarstw domowych i strukturę wieku ludności, dochody i oszczędności globalne ludności. W kategorii uwarunkowań związanych z popytem i podażą, zaproponowanej przez zespół J. Garczarczyka [Garczarczyk 1981, s. 35], wymienić można elementy zaliczane – i słusznie – we współczesnych opracowaniach z zakresu konsumpcji głównie do czynników ekonomicznych. Dodatkowo, w tej grupie determinant dostrzeżono kwestię wpływu oferty podażowej oraz sieci sklepów handlu detalicznego na rozmiary sprzedaży mebli.

Z kolei w odniesieniu do czynników związanych z cenami wyróżnione zostały: poziom i relacje cen mebli oraz struktura cen mebli według ich asortymentu, a także takie interesujące, a niekiedy o dużym znaczeniu, czynniki, jak poziom cen mebli używanych czy poziom cen usług stolarskich. Wzięto również pod uwagę warunki sprzedaży w postaci sprzedaży ratalnej, choć może to być o tyle dyskusyjne, że zgodnie ze współczesną myślą naukową z zakresu konsumpcji i zachowań konsumentów jest to również czynnik o charakterze marketingowym i równocześnie – czynnik silnie powiązany z sytuacją ekonomiczną (dochodami) nabywców.

W grupie uwarunkowań infrastrukturalnych wyodrębniony został zestaw czynników, które związane są z posiadanym lokum i możliwością jego umeblowania, to jest: ilość budowanych i oddawanych do użytku mieszkań, powierzchnia oddawanych mieszkań, ilość izb w mieszkaniu, rozwój budownictwa indywidualnego i przyrost zasobów domków letniskowych. We współczesnych opracowaniach z zakresu zachowań konsumentów, czynnik „ilość izb w mieszkaniu” przyporządkowany jest do

108 Popyt to „ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie ceny” [Begg, Fischer i Dornbusch 2003]. Popyt określany jest jako „postępowanie nabywców”, a także „zapotrzebowanie, które ma pokrycie w dochodach nominalnych społeczeństwa” [Niemczycki 2000, s. 18; Begg, Fischer i Dornbusch 2003]. Popyt to „pragnienia ludzkie poparte siłą nabywczą. (…) Ludzie zaspokajają swe potrzeby, pragnienia i popyt za pomocą produktów i usług” [Kotler i in. 2002, s. 41, 64]. „Popyt na meble” to w przybliżeniu kategoria: „zużycie mebli”, a tym samym „zakup mebli”, czyli ostatni element procesu decyzyjnego nabywców na rynku. Należy zaznaczyć, że popyt na określone dobro nie jest jednoznaczny z pragnieniem czy potrzebą, gdyż jego wielkość jest ograniczona rozporządzalnymi dochodami konsumentów, które z kolei są warunkowane: ogólnym poziomem rozwoju gospodarczego wyrażonego tempem wzrostu produktu krajowego brutto i udziałem w nim funduszu spożycia, strukturą wydatków ludności, skłonnością do oszczędzania [Ratajczak 1998, s. 1].

uwarunkowań mikroekonomicznych, opisujących gospodarstwo indywidualnego nabywcy, co wydaje się prawidłowe.

Wśród pozostałych determinant wskazano istniejący system przepisów prawnych w zakresie zasiedlania i użytkowania mieszkań, poziom opłat czynszowych, systemy i sposoby sprzedaży, przyzwyczajenia i upodobania oraz wzory zachowań konsumpcyjnych [Garczarczyk 1981, s. 20]. Są to czynniki o bardzo zróżnicowanym charakterze. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują uwarunkowania „przyzwyczajenia i upodobania”, a także „wzory zachowań konsumpcyjnych”. Należy zaznaczyć, iż elementy te obecnie ujmowane są przez badaczy zachowań konsumentów do kategorii czynników psychologicznych i tworzą odrębną grupę wewnętrznych determinant¹⁰⁹. Resztę elementów wymienionych w zbiorze „Pozostałe czynniki”, czyli: istniejący system przepisów prawnych w zakresie zasiedlania i użytkowania mieszkań oraz poziom opłat czynszowych, w kontekście współczesnego dorobku naukowego z zakresu zachowań konsumentów można nazwać uwarunkowaniami prawnymi, natomiast „systemy i sposoby sprzedaży” – to determinanty związane z dystrybucją, czyli czynniki marketingowe.

Na podstawie analizy rozważanej kategoryzacji czynników wpływających na zachowania nabywców mebli należy ponadto stwierdzić, że choć cechą właściwą tych czynników jest ich trudna „rozdzielność”, czyli brak dychotomii, to zaproponowanie kategorii czynników dotyczących popytu i podaży, mającej bardzo szeroki możliwy zakres powoduje, że zaliczyć do niej można również inne wymienione czynniki, to jest te związane z ceną, z uwarunkowaniami infrastrukturalnymi oraz część czynników nazwanych „pozostałymi”. Każdy z nich bowiem stymuluje popyt na meble, a także warunkuje ich podaż.

W analizowanej pracy J. Garczarczyka [Garczarczyk 1981, s. 21] przygotowanej w nurcie badań o charakterze mezoekonomicznym, oprócz czynników o charakterze makroekonomicznym, wyodrębnia się dwie główne grupy czynników mikroekonomicznych wpływających na popyt na meble i zachowania konsumentów tych dóbr, a mianowicie uwarunkowania związane z cechami gospodarstwa domowego oraz uwarunkowania związane z posiadanym mieszkaniem. W każdej z nich wyróżnia się kolejne czynniki szczegółowe.

109 Uwarunkowania wewnętrzne, zwłaszcza psychologiczne, zostały szerzej omówione w rozdziale 1.5. niniejszej rozprawy.

Wśród determinant dotyczących gospodarstw domowych nabywców mebli uwzględniono czynniki ekonomiczne (poziom dochodu gospodarstwa domowego, wielkość dochodu w przeliczeniu na jedną osobę, liczbę osób pracujących zawodowo, posiadane oszczędności oraz rozmiary kredytowania gospodarstw), czynniki demograficzne (liczbę osób w gospodarstwie, strukturę wieku członków gospodarstwa, wiek głowy gospodarstwa), czynniki społeczne (aktualny etap w cyklu życia rodziny, poziom wykształcenia głowy gospodarstwa, wykonywany zawód, styl życia) oraz czynniki pozostałe (indywidualne gusty i upodobania, skłonność do majsterkowania). Z kolei do grupy uwarunkowań charakteryzujących posiadane mieszkanie zaliczone zostały: wielkość ogólna i użytkowa mieszkania, ilość oraz powierzchnia izb, układ funkcjonalny mieszkania, rodzaj mieszkania, okres użytkowania mieszkania i dotychczasowe zasoby mebli [Garczarczyk 1981, s. 21].

Należy dodać, iż proponowane ujęcie nie uwzględnia wpływów kulturowych, a także marketingowych, na które zwracają uwagę badacze we współczesnych opracowaniach z zakresu zachowań nabywców. Ponadto, w dorobku naukowym z ostatnich lat, determinanty wymienione przez zespół J. Garczarczyka jako „pozostałe czynniki” wśród elementów związanych z cechami gospodarstwa domowego, uważane są powszechnie jako czynniki psychologiczne lub psychiczne. Co zastanawiające, w analizowanym opracowaniu zaznaczono, że rozmiar popytu na meble uzależniony jest od działania takich czynników o charakterze pozaekonomicznym, jak: moda, gusty, przyzwyczajenia, tradycje, naśladownictwo i efekt demonstracji, jednak nie przypisuje się ich do żadnej z głównych grup uwarunkowań [Garczarczyk 1981, s. 36]. Jest też ciekawe i rzadkie w opracowaniach z tej dziedziny, że zwrócono uwagę na czynnik nazwany jako „skłonność do majsterkowania”. W pewnym stopniu element ten można powiązać z współczesnym zjawiskiem prosumpcji¹¹⁰. W praktyce, zjawisko częściowego wykonywania niektórych elementów wyposażenia mieszkania, w tym mebli, we własnym zakresie są znane, ale ze względu na brak badań w tym zakresie nie ma możliwości oszacowania skali tego zjawiska¹¹¹. Wydaje się oczywiste, że samodzielne wykonywanie różnych dóbr w ramach własnego gospodarstwa domowego przyczynia się do obniżenia popytu rynkowego [Garczarczyk 1981, s. 36].

110 Zjawisko prosumpcji zostało opisane w punkcie 3.2.

111 W doniesieniach o różnym charakterze zjawisko to (a nawet segment rynku) określa się też mianem: „zrób to sam” (Do It Yourself – DIY).

Na znaczenie czynników psychologicznych i społecznych w procesie zakupu mebli, jako uwarunkowań o charakterze mikroekonomicznym zwraca też uwagę E. Ratajczak [Ratajczak 1998, s. 1; Ratajczak 1999b, s. 64; Ratajczak 1999d, s. 16; Ratajczak 2008a; Ratajczak 2008b]. Autorka do tej grupy determinant zaliczyła: modę i styl życia, zwyczaje, prestiż społeczny oraz poczucie estetyki112.

W kolejnych (chociaż nielicznych) opracowaniach z zakresu zachowań nabywców mebli, które można zakwalifikować do nurtu badań prowadzonych na poziomie mezoekonomicznym, a więc odnoszących się do branży meblarskiej jako całości i charakteryzujących się stosunkowo dużym stopniem uogólnienia, większość polskich badaczy skupiała się na uwarunkowaniach analogicznych do wyżej wymienionych. Do głównych czynników kreujących rynek mebli po stronie popytowej, mających charakter ogólny, zaliczano głównie poziom rozwoju gospodarczego kraju, który wyrażony jest tempem wzrostu produktu krajowego brutto i poziomem zamożności społeczeństwa (fundusz nabywczy) wyznaczanym m.in. przez fundusz spożycia, poziom oszczędności, dochody i strukturę wydatków ludności, a także stopę bezrobocia i poziom wynagrodzeń [Ratajczak 2008b]. Za istotny element wpływający na postępowania nabywców mebli powszechnie uznawano eksport oraz import tych dóbr trwałego użytku. Wzrost eksportu mebli nie zawsze powoduje zmniejszenie podaży mebli na rynku wewnętrznym, a jednocześnie – na ogół sprzyja poszerzeniu asortymentu kierowanego na rynek krajowy. Wysoki udział importu mebli może z kolei wpływać na gusty i preferencje zakupowe oraz kreować pewien styl i modę na te dobra¹¹³.

Kolejnym ważnym czynnikiem o charakterze makroekonomicznym, wyszczególnionym w dotychczasowym dorobku, są tendencje w budownictwie mieszkaniowym¹¹⁴, wyrażające się w ilości budowanych i oddawanych do użytku mieszkań [Garczarczyk 1981, s. 23-26; Ratajczak 1997a, s. 36; Ratajczak 1998, s. 1;

112 Za cechy estetyczne mebli uznaje się formę plastyczną mebli, która jest uwarunkowaniem zmiennym, kształtowanym przez modę i gust użytkownika. Również do cech estetycznych zalicza się staranność wykonania i wykończenia, dobór materiałów i elementów dekoracyjnych, w tym kolorystyki i rodzaju wykończenia [Urbanik 1997, s. 9-10].

113 Jak już wspomniano, specyfiką polskiego rynku mebli jest duże znaczenie nabywców zagranicznych w popycie, co wyraża się wysokim udziałem eksportu w produkcji oraz w zużyciu mebli. W ostatnich latach nabywcy zagraniczni zakupują corocznie około lub nawet więcej 90% polskich mebli [Ratajczak i Woźny 2008, s. 111].

114 Na popyt na rynku mebli istotny wpływ ma również rozwój budownictwa przemysłowego i usługowo-handlowego, który w Polsce jest relatywnie szybki na skutek dużego udziału inwestycji zagranicznych, jednak z punktu widzenia obszaru badawczego rozprawy ważny jest rozwój budownictwa mieszkaniowego [Ratajczak 1999b, s. 63].

Ratajczak 1999b, s. 63; Ratajczak 1999d, s. 16; Ratajczak 2008b]. Spowodowane jest to faktem, iż mieszkanie/dom i jego cechy decydują o możliwości użytkowania mebli oraz o rozmiarach w zasobach ich posiadania. Można przyjąć, że brak własnego lokum wpływa na popyt na meble, gdyż każde nowo powstałe gospodarstwo domowe zajmuje jakiś lokal lub jego część, choć nie zawsze jest to własność tego gospodarstwa. Brak własnego mieszkania/domu jest istotnym czynnikiem ograniczającym popyt na meble, gdyż związane jest to z zamieszkiwaniem w wynajętym lokum często wyposażonym już w meble. Jednym z czynników wpływających na możliwość nabycia mebli jest otrzymanie (zakup) własnego lokum [Ratajczak 1999b, s. 63]. Należy dodać, iż barierą ograniczającą zakup własnego lokum stanowi brak wystarczających środków finansowych, co z kolei redukuje popyt na meble i inne dobra wyposażenia mieszkań oraz domów.

W dotychczasowych opracowaniach [Ratajczak 1997a, s. 36; Ratajczak 1998, s. 1; Ratajczak 1999b, s. 63; Ratajczak 1999d, s. 16] zwracano uwagę na fakt dużego stopnia uzależnienia możliwości wyposażenia w meble nowych mieszkań oraz wymiany mebli (zużytych fizycznie czy moralnie) od poziomu zamożności społeczeństwa, wyrażonego poziomem dochodów realnych ludności, który z kolei jest determinowany między innymi ogólnym poziomem gospodarczym kraju i przeciętną płacą¹¹⁵. Za ważny stymulator nabywania mebli uznawano też zmiany cen tych dóbr w porównaniu ze zmianami cen ogółu towarów i usług konsumpcyjnych [Ratajczak 1999b, s. 63]. Chodzi szczególnie o ceny dóbr i usług konkurencyjnych w stosunku do mebli. Konsumenci, oceniając ceny mebli jako wysokie, mogą bowiem zrezygnować z ich zakupu na korzyść takich dóbr lub usług, jak na przykład samochody, sprzęt RTV i AGD czy wycieczki zagraniczne [Ratajczak 1998, s. 1, Ratajczak 2008b]. Jako kolejny istotny czynnik kształtujący rozmiary sprzedaży mebli w literaturze przedmiotu traktowano możliwości kredytowania gospodarstw domowych [Garczarczyk 1981, s. 32]. Wydaje się to o tyle słuszne, że ceny jednostkowe mebli są stosunkowo wysokie, więc ich zakup jest możliwy dopiero po uprzednim zgromadzeniu środków finansowych, skorzystaniu z kredytu konsumpcyjnego lub dopływu gotówki z innych źródeł. Warto nadmienić, iż czynnik ten charakteryzuje pewien dualizm, ponieważ można zaliczyć go zarówno do uwarunkowań o charakterze makroekonomicznym, ale też – mikroekonomicznym, gdyż wpływ na możliwość skorzystania z kredytu mają

115 Poziom dochodów członków gospodarstwa domowego traktowany jest w rozprawie jako czynnik o charakterze mikroekonomicznym.

z jednej strony sytuacja gospodarcza kraju oraz warunki przyznawania kredytów konsumentom, a z drugiej – indywidualne cechy nabywcy i jego gospodarstwa domowego.

Analizując dotychczasowe badania z zakresu zachowań nabywców mebli prowadzone na poziomie mezoekonomicznym, należy zwrócić uwagę, iż dla określenia przyszłego zapotrzebowania konsumentów indywidualnych na meble, akcentuje się dwa najważniejsze czynniki je kształtujące, tj.: przewidywany poziom zamożności społeczeństwa wynikający z funduszu spożycia oraz przewidywane rozmiary budownictwa mieszkaniowego i koszt modelowego wyposażenia w meble jednego mieszkania¹¹⁶. Zatem można stwierdzić, że dla badań popytu na meble – jego rozmiarów i wpływu głównych determinant na zachowania nabywców w takim ujęciu, czynniki te są istotne.

Na podstawie analizy czynników wpływających na zachowania nabywców mebli w badaniach na poziomie mezoekonomicznym można stwierdzić, że eksponuje się w nich znaczenie ceny mebli (najlepiej – niskiej) jako głównego uwarunkowania nabywców tych dóbr trwałego użytku [Ratajczak 1997a, s. 36; Ratajczak 1997d, s. 10]. Uznawano też, że do niedawna czynnikiem determinującym potrzeby i zachowania większości polskich nabywców – oprócz niskiej ceny mebli – była ich wielofunkcyjność. Była to konsekwencja niskiego poziomu zamożności społeczeństwa oraz regresu budownictwa mieszkaniowego, którego specyfiką była i jest przewaga domów wielorodzinnych. W końcu lat 90-tych uważano, że grupa nabywców nastawiona na meble drogie, bardzo dobrej jakości, świadczące o prestiżu właściciela, była nieliczna [Ratajczak 1997d, s. 10; Ratajczak i Woźny 2008, s. 110].

Wśród wielu wymienianych w literaturze przedmiotu czynników zachowań nabywców mebli, stosunkowo małe znaczenie przypisywano promocji i marketingowi tych dóbr¹¹⁷. Jednak wydaje się, że w obecnych czasach, gdy na rynku oferowany jest szeroki asortyment mebli, elementy te odgrywają coraz ważniejszą rolę w sprzedaży tych dóbr.

116 W prognozach popytu krajowego na rynku mebli uwzględnia się również potrzeby związane z budownictwem nowym, popyt restytucyjny wynikający z wymiany mebli w istniejących zasobach mieszkaniowych, a także popyt konsumentów zbiorowych [Ratajczak 1997b, s. 2-3; Ratajczak 1997d, s. 10; Ratajczak 1999b, s. 64].

Drugim relatywnie wyraźnym nurtem badań zachowań konsumentów na rynku mebli, a w szczególności – czynników wpływających na decyzje zakupu tych dóbr, jest nurt badań o charakterze mikroekonomicznym. Jego cechą charakterystyczną jest wnioskowanie na ogół na podstawie przeprowadzonych jakościowo-ilościowych badań pierwotnych. Ze względu jednak na stosunkowo skromny dotychczasowy dorobek w tym zakresie, a także różne szczegółowe podejścia metodologiczne badań empirycznych oraz różne okresy realizacji tych badań, dość trudne jest dokonanie syntezy ich wyników i jednoznacznej ich interpretacji.

W podejściu, które dla potrzeb tej rozprawy określono mianem podejścia mikroekonomicznego, z nielicznych dostępnych źródeł wtórnych zawierających wyniki badań na temat czynników zachowań konsumentów na rynku mebli wynika, że w ich identyfikacji i analizach, oprócz determinant „klasycznych” (czynniki ekonomiczne, demograficzne, społeczne, psychologiczne i pozostałe), ale rozpatrywanych z perspektywy indywidualnego konsumenta, uwzględniane były dodatkowe kryteria, wynikające głównie z cech funkcjonalnych oraz materiałowych mebli.

Na szczególną uwagę zasługuje grupa czynników związanych z cechami mebli. W świetle wyników dotychczasowych badań można stwierdzić, że zmiany w rozmiarach popytu na te dobra uzależnione są w dużym stopniu od trwałości fizycznej nabytych wcześniej mebli. Na dodatek można przyjąć, że w przypadku mebli występuje nie tylko zjawisko zużycia fizycznego, ale w dużej mierze – zużycia moralnego, które są podstawą występowania popytu wtórnego. Im dany rodzaj mebli jest mniej trwały, tym częściej pojawia się popyt restytucyjny [Garczarczyk 1981, s. 36.].

W dotychczasowych badaniach dotyczących zachowań nabywców mebli zauważa się też, że wielu autorów zwraca uwagę na duże znaczenie dla użytkownika – formy zewnętrznej danego przedmiotu [Walden-Kozłowska 2000; Fabisiak i Dzięgielewski 2005]. Szczególnie w wypadku mebli, istotną determinantą zachowań nabywców mebli jest fizyczna forma, estetyka i jakość wykonania wyrobu. Z badań wynika, że dobre wzornictwo przyciąga konsumentów do produktu, gdyż dodaje wartości do danego dobra, głównie poprzez wzrost ilości pozytywnych doznań związanych z używaniem danego przedmiotu¹¹⁸.

118 Takie zachowania potwierdzają to też badania dla rynku brytyjskiego, które wykazują, iż o dobrych wynikach sprzedaży towarów konsumpcyjnych charakteryzujących się tą samą ceną i poziomem technicznym, aż w 50%-70% przypadków decyduje ich wzornictwo [Bloch 1995]. Również badania

Warto zwrócić uwagę, iż w dotychczasowych badaniach empirycznych dotyczących czynników wpływających na decyzje o nabyciu mebli, rozpatrywano determinanty preferencji zakupowych w odniesieniu do kilku grup rodzajowych mebli. Kategorie mebli określano na ogół:

- według pełnionej funkcji (i w mniejszym stopniu także ze względu na technologię produkcji): meble mieszkaniowe i gabinetowe, meble tapicerowane (bez krzeseł), meble łazienkowe oraz meble kuchenne [Wiśniewska i in. 2005];

- według technologii produkcji: meble z drewna litego, meble tapicerowane oraz meble płytowe (z płyt drewnopochodnych)¹¹⁹ [Fabisiak i Dzięgielewski 2005].

Ze względu na wspomniany wcześniej brak konsekwencji metodologicznej poszczególnych badań i wynikające stąd trudności w uzyskaniu porównywalnych danych, bardzo trudno jest ocenić ich wyniki, wyłonić zidentyfikowane dotychczas główne determinanty zakupów mebli i dokonać ich systematyzacji. Z konieczności więc w dalszej części rozprawy zaprezentowane zostaną odrębnie rezultaty poszczególnych badań i dokonana próba ich oceny.

Na podstawie badania przeprowadzonego przez Ogólnopolską Izbę Gospodarczą