Strategie współpracy badanych przedsiębiorstw

Warto podkreślić, że przedsiębiorstwa tworząc strategię współpracy decydują o poziomie i zakresie współpracy, mówi się często, iż ta współpraca nosi znamiona zażyłości z kooperantami, co przekłada się nie tylko na poziom wzajemnej zależności, ale także wpływa bezpośrednio na tak kluczowe czynniki jak czas, koszty, jakość, sprawność czy też bezpieczeństwo działania. Należy zaznaczyć, iż przedsiębiorstwa nawiązują współpracę konkurencyjną o odmiennym charakterze z różnymi dostawcami i odbiorcami, dostosowując stopień ścisłości relacji do szeregu czynników, m.in., takich jak obszar i zakres współpracy, wolumen oraz przedmiot wymiany, ilość dostępnych potencjalnych kooperentów, przyjęty horyzont czasowy i harmonogram współpracy, spodziewane efekty, sytuację rynkową, stopień rozwoju czy też aktualne potrzeby partnerów.

Przedsiębiorstwa w określonym czasie mogą utrzymywać z większą, względnie mniejszą częścią kooperantów bardzo luźne, dynamicznie zmieniające się relacje, podczas gdy z innymi przedsiębiorstwami może zachodzić pełna integracja, w ramach której zanikają przejawy odrębności. Badając ten aspekt współpracy międzyorganizacyjnej posłużono się kontinuum form Webstera (1992), które następnie zmodyfikowano, aby jak najpełniej odpowiadało polskim i luksemburskim realiom gospodarczym. Założono, że rodzaj transakcji zawieranych z dostawcami i odbiorcami dobrze oddaje charakter współpracy kooperacyjnej.

Zgodnie z powyższymi założeniami podzielono transakcje na:

­ okazjonalne, a więc takie, które występują nie często, nie są z nimi związane żadne dodatkowe przywileje, jak np. promocje, odroczone terminy płatności, tańsze kredyty, itp.,

­ powtarzalne, które z racji swojego cyklicznego charakteru często powiązane są z występowaniem szeregu dodatkowych przywilejów, tj. promocje, odroczone terminy płatności, tańsze kredyty, itp.,

­ relacje (transakcje) długoterminowe, które poza możliwością wystąpienia dodatkowych przywilejów, jak w transakcjach powtarzalnych, charakteryzują się wysokim poziomem wzajemnego zaufania, niskim ryzykiem współpracy, a także realizacją wspólnych celów,

172

­ alianse strategiczne, które cechuje pełna współpraca w zakresie wspólnych projektów w sferze B+R, systemów produkcyjnych, nowych produktów. W ramach tej współpracy kooperencyjnej przedsiębiorstwa realizują wspólne cele strategiczne, wzajemnie dostosowują swoje procesy produkcyjne, integrują część struktur organizacyjnych, wzajemny dostęp do komplementarnych zasobów i umiejętności, tworzą konsorcja, itp.,

­ integrację pionową, wyróżniającą się zanikiem przejawów odrębności, pozbawieniem obu stron swobody decyzyjnej (np. fuzje, przejęcia). z dostawcami.

Strategie współpracy w procesie kooperencji przedsiębiorstw są następnym etapem analizy (część II, punkt 2 ankiety badawczej). W tym celu przeprowadzono analizę poziomu udziału procentowego relacji kooperencyjnych w zakresie aktywnym i pasywnym. Wykonano statystyki opisowe poziomu procentowego udziału relacji kooperencyjnych z dostawcami i odbiorcami, tj. kooperencji aktywnej i pasywnej. Wyniki ogólne – bez podziału na kraje - zaprezentowano w tabeli 4.27. Wykonano także analizy weryfikujące, czy badane rozkłady były odmienne od rozkładu Gaussa. Jak widać w tabeli 4.27., odnotowano istotne statystycznie wyniki testu Kołmogorowa-Smirnowa, jednakże wartości skośności badanych rozkładów nie były znaczące, a wiec możliwe było wykonanie analiz porównawczych przy użyciu testów parametrycznych.

Tabela 4.27. Poziom udziału procentowego relacji kooperencyjnych przedsiębiorstw polskich i luksemburskich z dostawcami.

M Me SD Sk. Kurt. Min. Maks

. K-S p Transakcje okazjonalne -

dostawcy 28,34 20 24,1

7 1,44 1,78 0 100 0,22 <0,00 1 Transakcje powtarzalne -

dostawcy 43,42 45 21,1

1 0,61 1,17 0 100 0,22 <0,00 1 Relacje długoterminowe -

dostawcy 38,49 40 20,3

0 0,33 0,72 0 100 0,16 <0,00 1 Alianse strategiczne - dostawcy 23,33 17 19,7

4 1,47 2,44 0 90 0,18 0,002 Integracja pionowa - dostawcy 7,52 4 8,44 0,79 -0,84 0 25 0,19 0,037

M – średnia; Me – mediana; SD – odchylenie standardowe; Sk. – skośność; Kurt. – kurtoza; Min i Maks. – najniższa i najwyższa wartość rozkładu; K-S – wynik testu Kołmogorowa-Smirnowa; p – istotność

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

173 Jak przedstawiono w tabeli w relacjach kooperencyjnych badanych przedsiębiorstw polskich i luksemburskich z dostawcami zdecydowanie dominują transakcje powtarzalne z ponad 43.42% udziałem w transakcjach ogółem, w dalszej kolejności występują transakcje zawierane w ramach relacji długoterminowych z 38.49% udziałem, na trzecim miejscu znajdują się transakcje okazjonalne, stanowiąc 28.34% wszystkich transakcji. Dalej plasują się alianse strategiczne z 23.33% udziałem i na końcu występuje integracja pionowa z udziałem 7.52%.

Stąd wniosek, ze w relacjach kooperencyjnych badanych przedsiębiorstw z dostawcami występują transakcje długoterminowe i powtarzalne, a także okazjonalne. Przedsiębiorstwa niechętnie wchodzą w relacje integrujące z dostawcami, co potwierdzają wcześniejsze prezentowane badania.

W kolejnym kroku dokonano analizy procentowego udziału relacji kooperencyjnych z dostawcami w zależności od kraju działalności przedsiębiorstwa. Wykonano serię testów t Studenta dla prób niezależnych.. Jak widać w tabeli 4.28 odnotowano trzy różnice istotne statystycznie. Procent udziału transakcji okazjonalnych i powtarzalnych był wyższy w grupie przedsiębiorstw z Polski, zaś relacji długoterminowych w grupie przedsiębiorstw z Luksemburga. Siła odnotowanych efektów, mierzona współczynnikiem d Cohena, była jednak niska. W zakresie liczby aliansów strategicznych nie odnotowano różnicy nawet na poziomie tendencji statystycznej. Z kolei w przypadku integracji pionowej uzyskano odpowiedzi jedynie od 23 przedsiębiorstw z Polski i żadnej z Luksemburga, tak więc analiza porównawcza nie była możliwa. Wyniki zestawiono na rys. 4.28.

Tabela 4.28. Poziom udziału procentowego relacji kooperencyjnych z dostawcami w zależności od kraju działalności firmy.

Polska Luksemburg 95% CI

M SD M SD t p LL UL d

Cohena Transakcje okazjonalne 30,13 25,97 20,75 11,63 3,46 0,001 4,02 14,74 0,39 Transakcje powtarzalne 44,85 22,56 37,29 11,44 3,32 0,001 3,05 12,06 0,36 Relacje

długoterminowe 36,77 21,06 44,79 15,84 -2,46 0,015 -14,47 -1,58 0,40 Alianse strategiczne 23,89 20,28 16,67 11,55 0,60 0,550 -17,02 31,46 0,36

Integracja pionowa 7,52 8,44 - - - - - - -

M – średnia; SD – odchylenie standardowe; t – wynik testu t Studenta; p – istotność statystyczna; CI – przedział ufności; LL – dolna granica; UL – górna granica

174 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

Rys. 4.28. Poziom udziału procentowego relacji kooperencyjnych z dostawcami w zależności od kraju działalności przedsiębiorstwa.

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

W relacjach kooperencyjnych badanych polskich przedsiębiorstw z dostawcami polskimi zdecydowanie dominują transakcje powtarzalne z 44.85% udziałem, w dalszej kolejności występują transakcje zawierane w ramach relacji długoterminowych z 36.77% udziałem, na trzecim miejscu znajdują się transakcje okazjonalne, stanowiąc 30.13% wszystkich transakcji.

Dalej plasują się alianse strategiczne z 23.89% udziałem i na końcu występuje integracja pionowa z udziałem 7.52%.

W relacjach kooperencyjnych badanych luksemburskich przedsiębiorstw z dostawcami zdecydowanie dominują transakcje długoterminowe z 44.79% udziałem, w dalszej kolejności występują transakcje powtarzalne z 37.29% udziałem, na trzecim miejscu znajdują się transakcje okazjonalne, stanowiąc 20.75% wszystkich transakcji. Dalej plasują się alianse strategiczne z 16.67% udziałem. Odnośnie integracji pionowej nie uzyskano odpowiedzi.

Podsumowując, w relacjach kooperencyjnych badanych przedsiębiorstw z Luksemburga z dostawcami występują relacje długoterminowe i transakcje powtarzalne, które charakteryzują się stabilnością i przewidywalnością w procesach kooperencji dostaw. Przedsiębiorstwa niechętnie wchodzą w relacje integrujące, jak alianse strategiczne i integracja pionowa z dostawcami, co potwierdzają wcześniejsze prezentowane badania.

Podsumowując, należy zauważyć, iż z jednej strony badane przedsiębiorstwa opracowując swoje strategie współpracy z dostawcami dostrzegają korzyści budowy oraz utrzymywania relacji o długoterminowym charakterze, związanych nie tylko z dodatkowymi korzyściami finansowymi, ale także z wysokim poziomem zaufania w stosunku do partnera oraz realizacją wspólnych, a nie wyłącznie indywidualnych celów. Transakcje zawierane w

0

175 ramach długoterminowych relacji międzyorganizacyjnych stanowią średnio prawie jedną trzecią wszystkich zawieranych transakcji. Z drugiej jednak strony analizując strukturę relacji utrzymywanych przez badane przedsiębiorstwa, można zaobserwować dużą niechęć do dalszego zacieśniania więzi. Transakcje zawierane w ramach relacji o ścisłym charakterze stanowią niewielki odsetek transakcji z dostawcami ogółem – w przypadku aliansów strategicznych jest to średnio 7- 9%, a integracji pionowej mniej niż 2% lub w ogóle nie podejmują. W tym miejscu należy również podkreślić słabą ujemną korelację pomiędzy udziałem transakcji okazjonalnych w relacjach z dostawcami, co oznacza, iż wraz ze wzrostem/rozwojem przedsiębiorstwa maleje udział transakcji okazjonalnych w transakcjach z dostawcami ogółem na rzecz relacji o ściślejszym charakterze. Ta prawidłowość dotyczy przedsiębiorstw luksemburskich, w mniejszym przedsiębiorstw polskich.

W kolejnej fazie analizy zaprezentowano statystyki opisowe poziomu procentowego udziału relacji kooperencyjnych badanej grupy przedsiębiorstw polskich i luksemburskich z odbiorcami. Wyniki ogólne – bez podziału na kraje - zaprezentowano w tabeli 4.28. Wykonano także analizy weryfikujące, czy badane rozkłady były odmienne od rozkładu Gaussa. Jak widać w tabeli 4.29 odnotowano istotne statystycznie wyniki testu Kołmogorowa-Smirnowa, jednakże wartości skośności badanych rozkładów nie były znaczące, a więc możliwe było wykonanie analiz porównawczych przy użyciu testów parametrycznych.

Tabela 4.29. Poziom udziału procentowego relacji kooperencyjnych przedsiębiorstw polskich i luksemburskich z odbiorcami.

M Me SD Sk. Kurt. Min. Maks. K-S p Transakcje okazjonalne - dostawcy 29,23 20 22,55 1,24 1,76 0 100 0,18 <0,001 Transakcje powtarzalne - dostawcy 41,56 40 21,14 0,88 1,47 0 100 0,25 <0,001 Relacje długoterminowe -

dostawcy 38,66 40 20,93 0,35 0,56 0 100 0,16 <0,001

Alianse strategiczne - dostawcy 25,42 20 17,44 0,45 -1,19 0 60 0,18 0,003 Integracja pionowa - dostawcy 9,26 4 10,85 1,03 0,54 0 40 0,25 <0,001

M – średnia; Me – mediana; SD – odchylenie standardowe; Sk. – skośność; Kurt. – kurtoza; Min i Maks. – najniższa i najwyższa wartość rozkładu; K-S – wynik testu Kołmogorowa-Smirnowa; p – istotność

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

W relacjach kooperencyjnych z odbiorcami zdecydowanie dominują transakcje powtarzalne z ponad 41.56% udziałem w transakcjach ogółem, w dalszej kolejności występują transakcje zawierane w ramach relacji długoterminowych z 38.66% udziałem, na trzecim

176 miejscu znajdują się transakcje okazjonalne, stanowiąc 29.23% wszystkich transakcji. Dalej plasują się alianse strategiczne z 25.42% udziałem i na końcu występuje integracja pionowa z udziałem 9.26%. Należy podkreślić, iż w relacjach kooperencyjnych badanych przedsiębiorstw z odbiorcami występują transakcje długoterminowe i powtarzalne, a także okazjonalne.

Przedsiębiorstwa niechętnie wchodzą w relacje integrujące z dostawcami, co potwierdzają wcześniejsze prezentowane badania.

W końcowej analizie dotyczącej strategii współpracy badanych przedsiębiorstw polskich i luksemburskich postanowiono procentowy udział relacji kooperencyjnych z odbiorcami w zależności od kraju działalności przedsiębiorstwa. Wykonano serię testów t Studenta dla prób niezależnych. Wykonano serię testów t Studenta dla prób niezależnych. Jak widać w tabeli 4.30 odnotowano tylko jedną różnicę istotną statystycznie. Procent udziału transakcji powtarzalnych był wyższy w grupie firm z Polski. Siła odnotowanego efektu była jednak niska. Dodatkowo, odnotowano różnice na poziomie tendencji statystycznej w zakresie poziomu relacji długoterminowych. Procentowy udział tego typu relacji był wyższy w grupie firm z Luksemburga. Siła odnotowanego efektu była jednak bardzo niska. W zakresie procentowego udziału transakcji okazjonalnych oraz aliansów strategicznych nie odnotowano różnicy nawet na poziomie tendencji statystycznej. Z kolei w przypadku integracji pionowej uzyskano odpowiedzi jedynie od 27 firm z Polski i żadnej z Luksemburga, tak więc analiza porównawcza nie była możliwa. Wyniki zestawiono na rys. 4.29.

Tabela 4.30. Poziom udziału procentowego relacji kooperencyjnych z odbiorcami w zależności od kraju działalności firmy.

Polska Luksemburg 95% CI

M SD M SD t p LL UL d

Cohena Transakcje okazjonalne 29,89 24,31 26,50 12,72 1,23 0,222 -2,08 8,85 0,15 Transakcje powtarzalne 43,56 21,84 33,31 15,61 3,06 0,002 3,66 16,84 0,49

Relacje długoterminowe 37,45 21,54 43,19 17,95 -1,68 0,095 -12,48 1,01 0,28 Alianse strategiczne 25,47 17,54 25,00 19,15 0,05 0,960 -18,48 19,42 0,03

Integracja pionowa 9,26 10,85 - - - - - - -

M – średnia; SD – odchylenie standardowe; t – wynik testu t Studenta; p – istotność statystyczna; CI – przedział ufności; LL – dolna granica;

UL – górna granica

177 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

Rys. 4.29. Poziom udziału procentowego relacji kooperencyjnych z odbiorcami w zależności od kraju działalności przedsiębiorstwa.

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

W relacjach kooperencyjnych badanych polskich przedsiębiorstw z odbiorcami polskimi zdecydowanie dominują transakcje powtarzalne z 43.56% udziałem, w dalszej kolejności występują transakcje zawierane w ramach relacji długoterminowych z 37.45%

udziałem, na trzecim miejscu znajdują się transakcje okazjonalne, stanowiąc 29.89%

wszystkich transakcji. Dalej plasują się alianse strategiczne z 25.47% udziałem i na końcu występuje integracja pionowa z udziałem 9.26%.

W relacjach kooperencyjnych badanych luksemburskich przedsiębiorstw z odbiorcami zdecydowanie dominują transakcje długoterminowe z 43.19% udziałem, w dalszej kolejności występują transakcje powtarzalne z 33.31% udziałem, na trzecim miejscu znajdują się transakcje okazjonalne, stanowiąc 26.50% wszystkich transakcji. Dalej plasują się alianse strategiczne z 25% udziałem. Odnośnie integracji pionowej nie uzyskano odpowiedzi.

Należy podkreślić, iż w relacjach kooperencyjnych badanych przedsiębiorstw z Luksemburga z odbiorcami występują relacje długoterminowe i transakcje powtarzalne, które charakteryzują się stabilnością i przewidywalnością w procesach kooperencji z odbiorcami.

Przedsiębiorstwa niechętnie wchodzą w relacje integrujące, jak alianse strategiczne i integracja pionowa z dostawcami, co potwierdzają wcześniejsze prezentowane badania i badania relacji badanych przedsiębiorstw polskich i luksemburskich z dostawcami.

Podsumowując należy zauważyć, iż strategie współpracy z odbiorcami realizowane przez badane przedsiębiorstwa mają podobne cechy jak strategie współpracy z dostawcami. W

0

178 tym przypadku również przedsiębiorstwa dostrzegają korzyści długotrwałej współpracy (średni udział transakcji powtarzalnych w transakcjach z dostawcami ogółem wynosi 42%, transakcji w ramach relacji długoterminowych 39%), nie nawiązują jednak współpracy o ścisłym charakterze. Z przeprowadzonych badań empirycznych wynika, że współpraca w ramach aliansów strategicznych stanowi 20% wszystkich transakcji z odbiorcami, a działania w ramach integracji pionowej z odbiorcami praktycznie nie występują w luksemburskiej rzeczywistości gospodarczej, a polskiej udział ten stanowi 8% wszystkich transakcji z odbiorcami. Należy również zauważyć słabą negatywną korelację pomiędzy udziałem transakcji okazjonalnych w relacjach z odbiorcami, co oznacza, iż wraz ze wzrostem/rozwojem przedsiębiorstwa maleje udział transakcji okazjonalnych w transakcjach z odbiorcami ogółem na rzecz relacji o ściślejszym charakterze.

Ponadto należy podkreślić, że zaprezentowane w niniejszym podrozdziale badania empiryczne, wyraźnie wskazują iż polskie przedsiębiorstwa cechują się ograniczonym zakresem rozwoju relacji i niskim udziałem związków o charakterze bezpośrednim. Wyniki te potwierdzają hipotezę nr 1, mówiącą, że: „polskie przedsiębiorstwa cechują się niską skłonnością do współpracy, co przejawia się ograniczonym zakresem rozwoju relacji, niskim stopniem formalizacji współdziałania niskim udziałem związków o charakterze bezpośrednim”.