Studium przypadku: Szlak Architektury Drewnianej

ROZDZIAŁ 4. Regionalne produkty turystyczne w Polsce

4.3. Studium przypadku: Szlak Architektury Drewnianej

Jak wcześniej wspominano, regionalne produkty turystyczne są kategorią nową, zarów-no w polskiej praktyce gospodarczej, jak i w polskiej literaturze przedmiotu. W obydwu tych obszarach nie ma też jednoznacznego i jasnego stanowiska wobec tego, czym jest regionalny produkt turystyczny. Jest on rozumiany bardzo różnorodnie, co potwierdza-ją zaprezentowane w poprzednim rozdziale wyniki badań. Za regionalny produkt tu-rystyczny uznaje się bowiem zarówno określony obszar (miejscowość, region), szlak turystyczny czy imprezę lokalną, jak również pojedynczy wyrób, stanowiący wytwór miejscowych tradycji przetwórczych czy rzemieślniczych lub też materialny element kultury danego miejsca.

Przedstawiona w poprzednim rozdziale diagnoza stanu i przegląd regionalnych pro-duktów turystycznych, kształtowanych w poszczególnych województwach, pozwoliły na zarysowanie pewnego „krajobrazu” i struktury tych produktów w Polsce. Celem ni-niejszego podrozdziału jest pogłębiona analiza przypadku kształtowania jednego z tych produktów.

Obiektem badawczym będzie, przebiegający obecnie przez teren trzech województw, Szlak Architektury Drewnianej (Szlak AD). Wyboru powyższego obiektu dokonano ze względu na następujące przesłanki:

1. Związane z reprezentatywnością: w grupie zidentyﬁ kowanych w ramach badań ankietowych „regionalnych produktów turystycznych”, kształtowanych w po-szczególnych województwach, najbardziej licznie reprezentowaną kategorią są produkty mające właśnie postać szlaku turystycznego (42%)⁴⁷. Szlak Architektury Drewnianej jest więc produktem z grupy najszerzej reprezentowanej.

2. Deﬁ nicyjne: Szlak Architektury Drewnianej odpowiada (przynajmniej w założe-niach) przyjętej w niniejszej pracy szerokiej optyce deﬁ niowania regionalnego produktu turystycznego, ujmującej go jako produkt przestrzenny, integrujący działania wielu współtworzących go podmiotów. Ponadto jest to produkt o cha-rakterze regionalnym, zbudowany w oparciu o regionalne atrakcje – obiekty ar-chitektury drewnianej, świadczące nie tylko o historii „budowlanej” regionu, ale także o losach mieszkańców tych ziem. Atrakcje te stanowią zatem istotną część historycznego i kulturowego dziedzictwa regionu. Oprócz tego w założeniach Szlak AD miał mieć docelowo postać pełnego, zintegrowanego produktu tury-stycznego.

3. Stosunkowo długi okres funkcjonowania Szlaku Architektury Drewnianej, co po-zwala na identyﬁ kację i analizę działań podejmowanych w zakresie kształtowa-nia tego produktu.

47 Zob. rozdział 4.2. niniejszej pracy.

4. Praktyczne: związane dostępnością obiektu badań, a w związku z tym możliwoś-cią organizacji i przeprowadzenia badań terenowych.

Aby zapewnić bogaty materiał informacyjny na potrzeby rzetelnej analizy, badanie przeprowadzono w następujących etapach:

1. Studiowanie materiałów zastanych: folderów, prezentacji multimedialnych, map, przewodników i innych materiałów promocyjnych wydawanych przez urzędy marszałkowskie województw, przez które przebiega Szlak AD, a także materia-łów wewnętrznych tych urzędów dotyczących Szlaku AD.

2. Przeprowadzenie badań ankietowych wśród pracowników jednostek ds. turystyki urzędów marszałkowskich wojewódźtw, przez które przebiega Szlak AD, tj. ma-łopolskiego, podkarpackiego i śląskiego.

3. Przeprowadzenie wywiadów:

wywiady swobodne z przedstawicielami jednostek ds. turystyki oraz ds. ochro-ny dziedzictwa kulturowego w Urzędzie Marszałkowskim w Krakowie;

wywiady swobodne i ustrukturalizowane z przedstawicielami jednostek ds. tu-rystyki w Urzędach Marszałkowskich w Krakowie, Rzeszowie i Katowicach;

wywiad ustrukturalizowany z przedstawicielem Diecezjalnego Centrum Infor-macji, Promocji i Turystki w Krakowie.

4. Obserwacja uczestnicząca, polegająca na planowym gromadzeniu spostrzeżeń o funkcjonowaniu Szlaku AD z punktu widzenia konsumenta – turysty zwiedza-jącego Szlak AD.

Geneza i założenia ideowe przedsięwzięcia

Szlak Architektury Drewnianej jest przedsięwzięciem o charakterze ponadregionalnym, w które, poza województwem małopolskim (skąd wyszła inicjatywa utworzenia Szlaku), włączyły się dwa kolejne województwa: podkarpackie i śląskie. W trakcie przyłączania się jest województwo świętokrzyskie. Szlak AD powiązany jest również z podobnym przedsięwzięciem w Kraju Preszowskim⁴⁸ na Słowacji.

Inicjatywy budowania szlaków turystycznych i wykorzystania jako atrakcji tury-stycznej zabytków budownictwa drewnianego można spotkać również w innych regio-nach Polski. Przykładem może być Szlak Drewnianego Budownictwa Sakralnego na Opolszczyźnie, prowadzący wzdłuż specjalnych oznakowań od Opola do Olesna⁴⁹. Jest to szlak wspólny dla turystyki rowerowej i samochodowo-autokarowej, umożliwiający zwiedzenie dwunastu starych, drewnianych kościółków⁵⁰. Inicjatywa związana z ochroną i zachowaniem obiektów architektury drewnianej została podjęta również na Pomorzu.

Komisja Krajoznawcza Szczecińskiego Regionalnego Oddziału PTTK im. Stefana Kaczmarka, chcąc „ocalić od zapomnienia” obiekty architektury drewnianej, ustanowiła Odznakę Krajoznawczą „Szlakiem Architektury Drewnianej w Polsce”⁵¹. Odznaka

po-48 Kraj Preszowski (słow. Prešovský kraj) – jednostka administracyjna Słowacji, której ośrodkiem administra-cyjnym jest miasto Preszów (słow. Prešov), Wielka encyklopedia PWN, PWN S.A., Warszawa 2004, s. 298.

49 www.rower.sport.opole.pl/opole4.htm, odczyt z 26 kwietnia 2007 r.

50 Ibidem.

51 www.pttk.pl, odczyt z 24 kwietnia 2007 r.

▪

siada trzy stopnie (brązowy, srebrny i złoty), a warunkiem jej zdobycia jest zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów architektury drewnianej⁵². Powyższe inicjatywy są jednak realizowane niezależnie od będącego przedmiotem niniejszej analizy przedsięwzięcia o nazwie: Szlak Architektury Drewnianej.

Szlak AD został zaprojektowany jako szlak samochodowy, przeznaczony głównie dla turystów zmotoryzowanych. Mierzy on obecnie ok. 3037 km i łączy na swojej trasie czterysta czterdzieści osiem zabytkowych obiektów drewnianych o wyjątkowej wartości kulturowej, zlokalizowanych na terenie dwustu osiemnastu różnych gmin (zob. tabe-la 10). W każdym z regionów (województw) trasy Sztabe-laku AD są podzielone na mniej-sze odcinki: „pętle” w województwie śląskim, „regiony” wraz z różnymi ich wariatami w województwie małopolskim oraz „trasy” w województwie podkarpackim. W sumie wydziela się w ten sposób dwadzieścia cztery odcinki Szlaku AD.

Tabela 10. Szlak Architektury Drewnianej – ogólne informacje

Kategoria Województwo

Liczba

obiektów Liczba gmin Długość trasy [km]

Liczba odcinków trasy

Małopolskie 237 100 1500 9

Podkarpackie 127 62 1202 9

Śląskie 84 56 335 6

Razem: 448 218 3037 24

Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://szlak.wrotamalopolski.pl/PL/, odczyt z 25 kwietnia 2007 r.; http://www.podkarpackie.pl/szlak/start.php, odczyt z 25 kwietnia 2007 r.; http://www.silesia-region.pl/sad/, odczyt z 25 kwietnia 2007 r.

Szlak Architektury Drewnianej jest jednym z największych przedsięwzięć związanych z wytyczaniem szlaków turystycznych w Polsce, nie tylko ze względu na zasięg terytorialny, ale również skalę podmiotową i planowany horyzont czasowy. Jest to także jedyna tak duża, pod względem różnorodności i wielokulturowości zawartej w poszczególnych częściach szlaku, inicjatywa w Europie. Obejmuje szerokie spektrum zabytków sztuki i architektury drewnianiej. Wśród obiektów włączonych do Szlaku AD znajdują się: kościoły, cerkwie, całe układy urbanistyczne (jak zespoły zabudowy małomiasteczkowej czy zdrojowej), ka-plice, przydrożne kapliczki, dzwonnice, domy, wiejskie chałupy i szlacheckie dwory, drew-niane zabudowania gospodarskie (jak spichlerze czy młyny wodne), karczmy, leśniczówki, pałacyki i skanseny⁵³. Niektóre z nich to prawdziwe „perły” sztuki architektonicznej – sześć spośród nich wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Są to zabytki zlokalizowane w województwie małopolskim⁵⁴:

kościół p.w. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej, z ok. 1520 r.;

kościół p.w. św. Michała Archanioła w Binarowej z ok. 1500 r.;

52 Szlakiem Architektury Drewnianej w Polsce. Odznaka Krajoznawcza – Regulamin, www.pttk.pl, od-czyt z 24 kwietnia 2007 r.

53 http://szlak.wrotamalopolski.pl/PL/, odczyt z 25 kwietnia 2007 r; http://www.podkarpackie.pl/szlak/

start.php, odczyt z 25 kwietnia 2007 r.; http://www.silesia-region.pl/sad/, odczyt z 25 kwietnia 2007 r.

54 http://szlak.wrotamalopolski.pl/PL/Unesco.aspx, odczyt z 25 kwietnia 2007 r.

▪

kościół p.w. św. Michała Anioła w Dębnie z II połowy XV w.;

kościół p.w. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej z końca XV w.;

oraz w województwie podkarpackim⁵⁵:

kościół p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Haczowie z I poło-wy XV w. (jest to najstarszy drewniany kościół w Polsce);

kościół p.w. Wszystkich Świętych wraz z zespołem plebańskim w Bliznem z ok. połowy XV w.

Uzasadnieniem wpisu wymienionych wyżej kościołów na listę UNESCO był przede wszystkim autentyzm obiektów: autentyzm architektury, materiału i konstrukcji, ale także autentyzm funkcji, treści i obrzędowości oraz prowadzonych prac konserwatorskich⁵⁶.

Pierwszym podstawowym celem utworzenia Szlaku AD była ochrona sakralnych obiektów architektury drewnianej, a dopiero później pojawiła się idea przekształcenia Szlaku w produkt turystyczny. W genezie tego przedsięwzięcia dużą rolę odegrał krako-wianin, dr Marian Kornecki, historyk sztuki, ale przede wszystkim wybitny znawca i nie-strudzony inwentaryzator zabytków architektury drewnianej⁵⁷, autor i współautor wie-lu wydawnictw i opracowań naukowych poświęconych architekturze drewnianej⁵⁸ oraz inicjator idei ochrony i zachowania obiektów drewnianych. Obecnie M. Kornecki jest patronem ustanowionej przez Zarząd Województwa Małopolskiego nagrody za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony zabytków architektury drewnianej i ich promocji⁵⁹.

Główną ideą utworzenia Szlaku AD była zatem ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego i historycznego Małopolski oraz popularyzacja unikatowej w skali kraju i Europy, a nawet świata, architektury drewnianej. Drugoplanowym celem było zbudo-wanie na bazie Szlaku AD produktu turystycznego. Wytyczenie i oznakozbudo-wanie szlaku miało zachęcić społeczność lokalną oraz branżę turystyczną do dalszego rozwijania go i tworzenia pełnej oferty turystycznej. Sam pomysł „urodził się” pod koniec lat dzie-więćdziesiątych ubiegłego wieku w Krakowskiej Agencji Rozwoju Turystyki (KART).

Dotyczył on scalenia (początkowo) ok. czterdziestu obiektów drewnianych w szlak tu-rystyczny.

W założeniach pomysłodawców Szlak Architektury Drewnianej od początku miał mieć postać produktu turystycznego, kultywującego spuściznę budownictwa drewnia-nego. W 1999 r. ideę Szlaku Architektury Drewnianej tak przedstawiał jeden z pomy-słodawców i pierwszych animatorów Szlaku, Edward Turkiewicz – ówczesny prezes Krakowskiej Agencji Rozwoju Turystyki:

Szlak zapewni możliwość poznania […] niezwykłej mozaiki odmian architektury drewnianej, ukaże jej piękno i unikalność. […] Proponowana trasa nie będzie jedynie propozycją krajoznawczą.

Wokół Szlaku powinny ożyć hotele i pensjonaty, schroniska turystyczne, bary i restauracje, może powrócić rękodzieło w naturalnej swej postaci i otoczeniu. Podobna sytuacja powstanie wokół wszystkich atrakcji turystycznych i terenów do uprawiania różnorodnych form turystyki aktywnej:

jeździectwo, narty, rowery itp. […] Propozycje kierowane będą do różnych podmiotów

zaintere-55 http://www.wrota.podkarpackie.pl/pl/turystyka/szlaki/drewno, odczyt z 14 listopada 2006 r.

56 http://szlak.wrotamalopolski.pl/PL/Unesco.aspx, odczyt z 25 kwietnia 2007 r.

57 Nagroda im. Mariana Korneckiego, województwo małopolskie, Kraków 2006; [dokument elektronicz-ny] www.malopolskie.pl, odczyt z 25 kwietnia 2007 r., s. 6.

58 Między innymi pracy doktorskiej pt. Kościoły drewniane w Małopolsce, za którą w 1988 r. uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych (Nagroda im. Mariana Korneckiego, s. 5).

59 Zob. ibidem.

▪

sowanych uczestnictwem w tym projekcie. Projekt uda się zrealizować, jeżeli wszyscy uznają, że rozwój turystyki na tym obszarze należy wspierać, bądź że turystyka stanowi źródło dochodu i będą współﬁ nansować poszczególne etapy⁶⁰.

Po zaprzestaniu funkcjonowania Krakowskiej Agencji Rozwoju Turystyki i po refor-mie administracyjnej z 1999 r., kiedy to został wyodrębniony samorząd województwa, pomysł KART-u – tzn. utworzenie szlaków turystycznych w oparciu o obiekty architek-tury drewnianej – został podtrzymany przez marszałka województwa małopolskiego.

Pomysł scalenia w szlak turystyczny czterdziestu obiektów drewnianych konsultowano z samorządami lokalnymi, które zgłaszały również inne propozycje obiektów architek-tury drewnianej, mogących stanowić atrakcję dla architek-turystów w ramach Szlaku AD.

Małopolska inicjatywa utworzenia Szlaku AD została następnie rozszerzona na dwa sąsiednie województwa. 17 kwietnia 2002 r., w Sanoku, marszałkowie województw ma-łopolskiego, podkarpackiego i śląskiego podpisali Porozumienie o współdziałaniu dla realizacji Szlaku Architektury Drewnianej, zgodnie z którym Szlak ma służyć promocji województw, rozwojowi turystyki kulturowej oraz ochronie dziedzictwa narodowego.

Strony zobowiązały się w szczególności do⁶¹:

wzajemnego przekazywania informacji i doświadczeń wynikających z prac nad realizacją projektu;

uzgadniania występowania o środki ﬁ nansowe;

stosowania wspólnego oznakowania Szlaku Architektury Drewnianej;

kreowania polityki marketingowej i promocyjnej związanej z realizowanym pro-duktem turystycznym.

Ponadto zaangażowane województwa zobowiązały się do wykonania, każde we włas-nym zakresie, podstawowej dokumentacji koncepcyjnej Szlaku Architektury Drewnianej w oparciu o założenia przyjęte w województwie małopolskim⁶². Każde z województw, również we własnym zakresie, podjęło działania związane z wytyczaniem i oznakowa-niem Szlaku AD, a także dalszym jego utrzymaoznakowa-niem⁶³. Dla realizacji tych zadań ko-nieczne było dokonanie uzgodnień z jednostkami samorządów terytorialnych na pozio-mie lokalnym w poszczególnych regionach oraz z włodarzami i dysponentami obiektów zabytkowych.

Województwo podkarpackie i śląskie przejęło zatem ideę i sposób realizacji tworze-nia produktu turystycznego w postaci Szlaku Architektury Drewtworze-nianej od wojewódz-twa małopolskiego. Na mocy Porozumienia województwo małopolskie jest również koordynatorem całego przedsięwzięcia. Każde z województw miało ponadto ustanowić koordynatorów regionalnych dla efektywnej realizacji celów i zadań zapisanych w Po-rozumieniu⁶⁴. Określone zostały również obszary współpracy oraz sposób jej organizacji między urzędami marszałkowskimi.

Założenia ideowe Szlaku Architektury Drewnianej są zgodne z koncepcją regional-nych produktów turystyczregional-nych. Szlak AD miał bowiem mieć docelowo postać pełnego,

60 E. Turkiewicz, Szlak architektury drewnianej, [w:] Turystyka w obiektach zabytkowych i sakralnych, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa, Kraków 1999, s. 238.

61 Porozumienie o współdziałaniu dla realizacji Szlaku Architektury Drewnianej, zawarte w dniu 17 kwietnia 2002 r. w Sanoku, dokument niepublikowany.

62 Ibidem.

63 Ibidem.

64 Ibidem.

▪

podporządkowanego wspólnej koncepcji produktu turystycznego (kultywującego dzie-dzictwo historyczne regionu), integrującego działania wielu podmiotów.

Na ile jednak, przyjęte na początku tworzenia Szlaku AD założenia i zamierzenia są realizowane? Jak przebiega proces kształtowania produktu turystycznego Szlaku AD?

Jaka jest przedmiotowa i podmiotowa struktura tego produktu?

Kształtowanie produktu turystycznego:

Szlak Architektury Drewnianej

W celu dogłębnego zbadania procesu kształtowania produktu turystycznego: Szlak AD (w tym jego struktury oraz działań podejmowanych przez podmioty współtworzące ten produkt) szczegółowej analizie poddano jedynie małopolską część Szlaku AD, ponieważ funkcjonuje ona najdłużej. Stąd też wyszła inicjatywa utworzenia produktu turystycznego z wykorzystaniem zabytkowych obiektów architektury drewnianej jako atrakcji. Ponadto województwo małopolskie pełni formalnie rolę koordynatora Szlaku i ma największe do-świadczenie w działaniach związanych z tworzeniem tego produktu turystycznego.

Analizę kształtowania produktu turystycznego: Szlak Architektury Drewnianej prze-prowadzono, biorąc pod uwagę: strukturę przedmiotową (identyﬁ kacja elementów pro-duktu), strukturę podmiotową (zaangażowane podmioty) oraz proces (działania związa-ne z tworzeniem i kształtowaniem produktu) (rysuzwiąza-nek 12).

Rysunek 12. Schemat analizy produktu turystycznego: Szlak Architektury Drewnianej

Źródło: opracowanie własne.

Jak wcześniej wspomniano, w założeniach Szlak AD docelowo miał mieć postać pełnego, zintegrowanego produktu turystycznego, a wytyczenie Szlaku miało stanowić, poza udostępnieniem i popularyzacją zabytków budownictwa drewnianego, oś dla roz-woju pozostałych elementów oferty, tj. bazy noclegowej, gastronomicznej, rekreacyj-no-rozrywkowej itp. Choć po ok. siedmiu latach funkcjonowania Szlak AD ciągle nie jest produktem turystycznym w szerokim i pełnym tego słowa znaczeniu, cel uczynienia go takowym jest nadal podtrzymywany. Szlak Architektury Drewnianej stanowi jed-ną ze sztandarowych inicjatyw województwa małopolskiego w zakresie kształtowania produktów turystycznych. Tworzenie produktów z wykorzystaniem dziedzictwa kultu-rowego regionu zostało zapisane w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2000–2006⁶⁵ jako jeden ze sposobów wspierania rozwoju „przemysłu czasu wolne-go”, określonego mianem „przemysłu regionalnej szansy” dla województwa małopol-skiego⁶⁶. Powyższe kierunki działań są podtrzymywane również w nowej perspektywie planistycznej na lata 2007–2013⁶⁷.

Obecnie w województwie małopolskim produkty turystyczne są tworzone głównie w postaci szlaków turystycznych – na podstawie starych, już istniejących szlaków lub poprzez wykorzystanie pomysłów zgłaszanych przez organizacje pozarządowe (np. Szlak Zamków i Warowni, Małopolska Trasa UNESCO itp.). Szlak Architektury Drewnianej, jak wspomniano, jest jednym z priorytetów w tym zakresie i docelowo ma mieć postać pełnego produktu turystycznego.

Podstawową ofertę produktu turystycznego: Szlak AD stanowią obecnie:

atrakcje regionalne w postaci dwustu trzydziestu siedmiu zabytkowych obiektów architektury drewnianej (w tym sto trzydzieści dwa kościoły, czterdzieści dwie cerkwie, osiem skansenów, czterdzieści obiektów zabudowy wiejskiej i małomia-steczkowej, siedemnaście dworów);

techniczna infrastruktura informacyjna w postaci tablic informacyjnych ustawio-nych przy obiektach (dwieście trzydzieści dwie szt.), tablic łącznikowych (dzie-sięć szt.) oraz specjalnych znaków drogowych wspomagających organizację ru-chu na Szlaku (sześćset sześć znaków);

punkt informacji o Szlaku Architektury Drewnianej zlokalizowany w biurze Diece-zjalnego Centrum Informacji, Promocji i Turystyki przy ul. Wiślnej 12 w Krakowie.

Swego rodzaju uzupełnieniem oferty Szlaku AD jest, przedstawione na łamach publikacji pełniącej rolę informatora i przewodnika po Małopolskim Szlaku AD⁶⁸, ze-stawienie zawierające praktyczne informacje o wybranych obiektach noclegowych i gastronomicznych, a także punktach informacji turystycznej zlokalizowanych w miej-scowościach, przez które przebiega Szlak⁶⁹. Zamieszczone w zestawieniu obiekty nie

65 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2000–2006, Urząd Marszałkowski Wojewódz-twa Małopolskiego, Kraków 2000; [dokument elektroniczny] www.wrotamalopolski.pl, odczyt z 26 kwietnia 2007 r., s. 58.

66 Ibidem, s. 57–59 oraz „Małopolska 2015” – Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007–

–2013, cz. II, Załącznik nr 1/II do Uchwały nr XLI/527/2006 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 stycznia 2006 r.; [dokument elektroniczny] www.wrotamalopolski.pl, odczyt z 26 kwietnia 2007 r., s. 15–23.

67 „Małopolska 2015”…, s. 21–22.

68 Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska, wyd. I, Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Wydawnictwo Bezdroża, Kraków 2005 (ss. 295).

69 Ibidem, s. 248–273.

▪

współtworzą „świadomie” oferty produktowej Szlaku AD. Zestawienie to zostało opra-cowane na potrzeby wspomnianej publikacji, w oparciu o istniejące bazy danych obiek-tów noclegowych, gastronomicznych i punkobiek-tów informacji turystycznej województwa małopolskiego⁷⁰. Obiekty te niejako „arbitralnie” włączono do oferty jako uzupełnienie informacji zawartych w przewodniku. Z wymienionymi obiektami nie nawiązano bo-wiem współpracy w zakresie współtworzenia oferty Szlaku AD. Niemniej jednak zesta-wienie to zawiera szczegółowe informacje o:

dwudziestu dziewięciu punktach informacji turystycznej (z podaniem nazwy, adresu, telefonu, ewentualnie adresu e-mail lub strony www);

dwustu dwudziestu sześciu obiektach noclegowych – z podziałem na rodzaje: ho-tele, motele/zajazdy, pensjonaty, domy wycieczkowe, schroniska młodzieżowe, schroniska górskie, chatki studenckie, kempingi (z podaniem nazwy, kategorii obiektu, adresu, telefonu, ewentualnie adresu e-mail lub strony www);

dwustu czterdziestu trzech punktach gastronomicznych (z podaniem nazwy, adre-su, telefonu, ewentualnie adresu e-mail lub strony www).

Pewną barierą w dostępności tego ekskluzywnego i kompleksowego informatora o Szlaku AD może być jednak dla wielu turystów stosunkowo wysoka cena publikacji.

Na całkowitą ofertę produktu turystycznego: Szlak AD składają się ponadto takie elementy, jak:

infrastruktura transportowa: drogi dojazdowe do obiektów i parkingi;

infrastruktura rekreacyjna;

dodatkowe, poza obiektami architektury drewnianej, atrakcje regionalne;

inne usługi i udogodnienia;

niematerialne elementy, jak np.: atmosfera miejsca, stosunek ludności miejscowej do turystyki i turystów.

Funkcję „zarządcy” Szlaku AD w województwie małopolskim sprawuje Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Znaczna część elementów całościowego produktu turystycznego: Szlak AD nie leży jednak bezpośrednio w gestii samorządu woje-wództwa. Przedmiotem bezpośredniego oddziaływania jest tak naprawdę jedynie techniczna infrastruktura informacyjna Szlaku. „Włodarzami” pozostałych elementów są natomiast:

gestorzy obiektów drewnianych;

samorządy lokalne (gminne i powiatowe), przez które przebiega Szlak;

podmioty biznesu turystycznego (właściciele obiektów noclegowych, gastrono-micznych);

organizacje wspierające rozwój turystyki;

społeczność lokalna.

Rola samorządu regionalnego w kształtowaniu omawianego produktu turystycz-nego polega przede wszystkim na działaniach związanych z wytyczeniem, oznakowa-niem i bieżącą konserwacją oznakowania Szlaku. Stosunkowo szeroko rozbudowanym obszarem aktywności samorządu są ponadto działania na rzecz promocji Szlaku AD.

W oparciu o zebrany podczas przeprowadzonych wywiadów materiał informacyjny pro-ces kształtowania Szlaku AD jako produktu turystycznego można przedstawić za pomo-cą schematu (por. rysunek 13).

70 Stan na dzień 30 stycznia 2005 r. (ibidem, s. 273).

▪

Rysunek 13. Proces kształtowania produktu turystycznego:

Małopolski Szlak Architektury Drewnianej

Źródło: opracowanie własne.

Pierwszy etap w procesie tworzenia Szlaku AD dotyczył projektowania i polegał na opracowaniu koncepcji i wyznaczeniu przebiegu tras. W porozumieniu z Regional-nym Ośrodkiem Badań i Dokumentacji Zabytków w Krakowie dokonano identyﬁ kacji atrakcji, czyli obiektów budownictwa drewnianego, i sporządzono ich opisy. Następnie, w oparciu o zidentyﬁ kowane atrakcje, wyznaczono przebieg poszczególnych tras Szlaku. Opracowanie tej części zlecono organizacji, która ma największe doświadcze-nie w projektowaniu, wytyczaniu i utrzymywaniu szlaków, tj. Polskiemu Towarzystwu Turystyczno-Krajoznawczemu (PTTK). Biorąc pod uwagę sieć dróg w województwie małopolskim oraz lokalizacje zidentyﬁ kowanych obiektów, PTTK opracowało trasę Szlaku Architektury Drewnianej, czyli połączyło zidentyﬁ kowane obiekty drewniane, uwzględniając najkrótsze połączenia drogowe pomiędzy poszczególnymi zabytkami.

W całości trasy dodatkowo wyodrębniono jej regionalne odcinki, np. Region Jurajsko-Oświęcimski, Podhalańsko-Pieniński, Krynicko-Gorlicki itp. W sumie powstało dzie-więć tras regionalnych wraz z wariantami. Przesłanką regionalizacji trasy Szlaku AD było podkreślenie istnienia przyrodniczych i kulturowych subregionów Małopolski, a tym samym stworzenie potencjalnych możliwości uzupełniania wyodrębnionych od-cinków tras dodatkowymi, charakterystycznymi dla danego subregionu, atrakcjami.

Po opracowaniu koncepcji trasy Szlaku AD, a także uzgodnieniu jej przebiegu z sa-morządami lokalnymi, województwo małopolskie przy współpracy z Akademią Sztuk

Pięknych w Krakowie ogłosiło konkurs na opracowanie znaku graﬁ cznego Szlaku Architektury Drewnianej. Zwycięski projekt stał się oﬁ cjalnym logo Szlaku AD (zob.

rysunek 14).

Rysunek 14. Logo Szlaku Architektury Drewnianej

Źródło: http://szlak.wrotamalopolski.pl/PL/, odczyt z 26 kwietnia 2007 r.

Zatem w ramach pierwszego etapu, poza opracowaniem logo, stworzono projekt Szlaku AD w oparciu o zidentyﬁ kowane obiekty architektury drewnianej i istniejącą

W dokumencie regionalne Jak kształtować (Stron 162-181)