Kiedy powstawała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, pierwsza z trzech Wspólnot, będących zalążkiem obecnej Unii Europejskiej, Traktat ją usta-nawiający był autentyczny tylko w jednym języku – języku francuskim2. Traktaty rzymskie tworzące dwie pozostałe Wspólnoty: Europejską Wspól-notę Energii Atomowej i Europejską WspólWspól-notę Gospodarczą były auten-tyczne już w czterech językach3 i zawierały postanowienia będące podstawą systemu językowego Wspólnot. Artykuł 190 Traktatu ustanawiającego Euroatom i artykuł 217 Traktatu ustanawiającego EWG (obecnie artykuł 342 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) powierzyły ukształto-wanie systemu językowego Radzie Ministrów, która swoje pierwsze rozpo-rządzenie (rozporozpo-rządzenie Rady nr 1 z dnia 15 kwietnia 1958 r. w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Atomowej4 i rów-nobrzmiące rozporządzenie Rady nr 1 z dnia 15 kwietnia 1958 r. w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej5)6
poświęciła kwestiom językowym. Rozporządzenie wymienia języki urzę-dowe i robocze7 instytucji Wspólnot (od 1992 r. Unii Europejskiej) oraz 2 Wskazuje na to art. 100 Traktatu ustanawiającego EWWiS; por. Geert van Calster,
The EU’s Tower of Babel – The Interpretation by the European Court of Justice of Equally Authentic Texts Drafted in more than one Official Language, w: A. Barav i D. A. Wyatt (red.),
„Yearbook of European Law” 1997/17, Clarendon Press, Oxford, s. 366 oraz Siegfried Albert Dickschat, Problèmes d’interprétation des traités européens résultant de leur
pluri-linguisme, w: “Revue belge de droit international” 1968/4(1), s. 46.
3 Por. art. 225 Traktatu ustanawiającego Euroatom oraz art. 248 Traktatu ustanawiającego EWG. Oba artykuły stanowią, że Traktat został sporządzony w jednym egzemplarzu w językach francuskim, niderlandzkim, niemieckim i włoskim (nowe języki dodawane z każdym rozszerzeniem Wspólnoty), przy czym wszystkie cztery teksty są na równi autentyczne.
4 Dz.U. 17 z 6.10.1958, s. 385.
5 Dz.U. 17 z 6.10.1958, s. 401.
6 Rozporządzenia te zmienione ostatnio Rozporządzeniem Rady (UE) nr 517/2013 z dnia 13 maja 2013 r. dostosowujące niektóre rozporządzenia i decyzje [...] w związku z przystąpieniem Republiki Chorwacji, Dz.U. L 158 z 10.6.2013, s. 71. Oba rozpo-rządzenia dalej zwane ‘rozporządzeniem nr 1’.
7 Obecnie zgodnie z art. 1 nowelizowanego wielokrotnie rozporządzenia nr 1 z 1958 dwadzieścia cztery języki mają status języków urzędowych i roboczych; są nimi w polskim porządku alfabetycznym: angielski, bułgarski, chorwacki, czeski, duński, estoński, fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, litewski, łotewski, maltański, niemiecki, niderlandzki, polski, portugalski, rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki, węgierski i włoski.
Interpretacja wielojęzycznego prawa Unii Europejskiej wymaga, aby rozporządzenia i inne dokumenty powszechnie obowiązu-jące były sporządzane we wszystkich językach urzędowych (art. 4), oraz by Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej8 publikowany był we wszystkich tych językach (art. 5). Zatem rozporządzenie Rady nr 1 z 1958 r. stanowi podstawy prawne wielojęzyczności prawa unijnego.
W odniesieniu do prawa wymóg wielojęzyczności oznacza nie tylko obowiązek tworzenia aktu prawnego we wszystkich językach urzędowych, ale również to, że wszystkie wersje językowe danego aktu prawnego po-winny być traktowane jako mające jednakową moc obowiązującą, innymi słowy jako równie autentyczne. Z uwagi na równą autentyczność wszyst-kich wersji językowych aktu prawnego, wersje te nazywane są tekstami autentycznymi9. Wszystkie autentyczne wersje językowe danego aktu prawnego mają taką samą moc prawną, są prawnie skuteczne i wywołują ten sam skutek prawny. Tę właściwość prawa unijnego wyraża zasada rów-nej autentyczności wersji językowych aktu prawnego10. Zasada ta ma ogromny wpływ na tworzenie prawa i jego interpretację. Z jednej strony wskazuje, w jaki sposób prawo powinno być interpretowane, z drugiej – wprowa-8 Do lutego 2013 r. nazywany Dziennikiem Urzędowym Wspólnot Europejskich.
Zmiana wprowadzona Traktatem z Nicei z 2001 r. (art. 38), który wszedł w życie 1 lutego 2003 r.
9 W niniejszym artykule termin „wersja” i „tekst” stosowany jest zamiennie i odnosi się do autentycznego tekstu lub wersji, chyba że wyraźnie wskazano inaczej. Należy zauważyć, że terminy te stosowane są w odmienny sposób w prawie międzynaro-dowym. W celu uniknięcia nieporozumień Komisja Prawa Międzynarodowego zaproponowała, aby termin „tekst” oznaczał tekst autentyczny, tzn. tekst przyjęty przez państwa członkowskie lub zgodnie z zasadami proceduralnymi, natomiast termin ‘wersja’ odnosił się do innych wersji językowych (tzn. do tekstów oficjalnych czyli podpisanych, ale nie przyjętych przez państwa oraz do tłumaczeń oficjalnych); por. Shabtai Rosenne, The Meaning of “Authentic Text” in Modern Treaty Law, w: Rudolf Bernhardt (red.), „Völkerrecht Als Rechtsordnung Internationale Gerichtsbarkeit Menschenrechte: Festschrift für Hermann Mosler”, 1983, s. 759–784; Susan Šarče-vić, New Approach to Legal Translation, The Hague: Kluwer Law International 2000, s. 20 oraz Mala Tabory, Multilingualism in International Law and Institutions, Alphen aan den Rijn: Stijthoff & Noordhoff Publishers B. V. 1980, s. 171. W odniesieniu do prawa unijnego to terminologiczne rozróżnienie nie jest stosowane. Np. Europej-ski Trybunał Sprawiedliwości w swoich orzeczeniach posługuje się sformułowaniem „autentyczne wersje językowe” (por. np. §18 wyroku z 6.10.1982 r. w sprawie Cilfit przeciwko Ministerstwo Zdrowia 283/81, Zb. Orz. z 1982 r., s. 3415) lub „wersje językowe tekstu wspólnotowego” (por. np. §14 wyroku z 27.10.1977 r. w sprawie Regina przeciwko Pierre Bouchereau 30/77, Zb. Orz. 1977 r., s.1999).
10 W piśmiennictwie polskim nie ma ustalonej terminologii opisującej tę zasadę; np. Anna Jopek posługuje się nazwą „zasada równoprawności wszystkich wersji języ-kowych” (A. Jopek, O tłumaczeniu prawniczym po nowemu, w: „Lingua Legis”, 2000, nr 8, s. 51).
Agnieszka Doczekalska
dzając pewne założenia umożliwia dokonanie jednolitej wykładni. Bez tej zasady istnienie prawa wielojęzycznego nie byłoby możliwe. Zasada równej autentyczności opiera się na kilku założeniach i fikcjach. Pierwsze założenie wyraża tzw. teoria tekstów oryginalnych, która przyjmuje, że wszystkie teksty autentyczne danego aktu prawnego są oryginałami bez względu na sposób ich tworzenia czy czas ich powstania11. Teoria i jej założenie są istotne dla interpretacji wielojęzycznego prawa unijnego. Wynika z nich bowiem, że wszystkie wersje językowe, o ile mają status tekstów autentycznych, powinny być uwzględniane w procesie wykładni. Obecnie akty prawa unijnego mają 24 (wraz z irlandzkim)12 autentyczne wersje językowe. Tworzenie aktu jednocześnie w tylu językach nie jest możliwe. Mimo że zgodnie z rozporządzeniem Rady nr 1 z 1958 r. wszyst-kie języki urzędowe mają status również języków roboczych instytucji Unii Europejskiej, to jednak w praktyce (zwłaszcza w Komisji) językami roboczymi są zazwyczaj angielski, francuski i w niewielkim zakresie nie-miecki13. Zatem propozycje Komisji nowych aktów prawnych tworzone są w jednym języku (najczęściej w języku angielskim)14, a następnie tłu-maczone na pozostałe języki urzędowe. Mimo że tłumaczona jest nie tylko wersja końcowa aktu, a przeciwnie przekład jest zapewniany na każdym 11 Por. Susan Šarčević, New Approach to Legal Translation, s. 20, 64.
12 Rozporządzenie Rady nr 920/2005z dnia 13 czerwca 2005 r. (Dz.U. L 156/3 z 18.6.2005) wprowadziło odstępstwo od rozporządzenia nr 1, przyjmując, że instytucje Unii Europejskiej nie mają obowiązku sporządzania wszystkich aktów prawnych w języku irlandzkim lub publikowania ich w tym języku w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Obowiązywanie odstępstwa zostało przedłużone Rozporządzeniem Rady nr 2015/2264 z dnia 3 grudnia 2015 r. (Dz.U. L 322/1 z 8.12.2015) na okres pięciu lat od dnia 1 stycznia 2017 r.
13 Na temat rozróżnienia języków urzędowych i roboczych oraz ich stosowania w instytucjach Unii, por. Marc Abélès, La vie quotidienne au Parlement européen, Paris: Hachette 1992, s. 5–20; Harald Koch, “Legal aspects of a language policy for the European Communities: Language risks, equal opportunities, and legislating a language” w: Florian Coulmas, (red.) “A Language Policy for the European Union: prospect and quandaries”, (Contributions to the sociology of language; 61), Berlin and New York: Mouton de Gruyter 1991, s. 147–161; Robert Phillipson, English – Only
Europe? Challenging Language Policy, London and New York: Routledge 2003, s. 118,
157–159; Carsten Quell, Language Choice in Multilingual Institutions: A Case Study at
the European Commission with Particular Reference to the Role of English, French and Ger-man as Working Languages, w: „Multilingua” 1997/16(1), s. 57–76; Claude Truchot,
“Languages and supranationality in Europe: The linguistic influence of the European Union”, w: Jacques Maurais and Michael A. Morris (red.) “Languages in a Globali-sing World”, Cambridge: University Press 2003, s. 99–110.
14 Informacja uzyskana podczas wywiadów z pracownikami służb tłumaczeniowych Komisji UE i Rady UE, przeprowadzonych w grudniu 2015 r.
Interpretacja wielojęzycznego prawa Unii Europejskiej etapie jego tworzenia, to jednak istnieje obawa, że podczas wykładni pierwszeństwo będzie przyznawane wersji w języku angielskim. Przyjęcie założenia, że wszystkie wersje są oryginałami uniemożliwia powoływanie się w celu uwzględnienia tylko jednej lub niektórych wersji na to, że akt wspólnotowy tworzony był de facto tylko w jednym lub kilku językach. Ponadto teoria ta zapewnia równy status autentycznym wersjom języko-wym powstałym po przyjęciu aktu unijnego przez instytucje UE. Z taką sytuacją mamy do czynienia głównie w związku z rozszerzeniem Unii o nowe państwa członkowskie, co z reguły wiąże się z nadaniem statusu języka urzędowego UE nowym językom15. Wówczas nowe wersje językowe tekstów istniejących aktów powstają w drodze przekładu. Teoria tekstów oryginalnych zakłada jednak, że wszystkie wersje językowe są oryginała- mi, wobec tego wszystkie mają taki sam status i wartość interpretacyjną. Drugim założeniem, na którym opiera się zasada równej autentyczności wersji językowych jest założenie jedności wielojęzycznego aktu prawnego, zgodnie z którym wszystkie teksty autentyczne danego aktu prawnego wyrażają to samo znaczenie i wszystkie wspólnie konstruują znaczenie aktu prawnego. Zatem wersje językowe pozostają ze sobą w relacji współ-zależności. Założenia, iż wszystkie wersje językowe są oryginałami oraz że składają się na znaczenie aktu prawnego opierają się na fikcjach (np. fikcja ekwiwalentnych oryginałów, fikcja jednoczesnego tworzenia wszyst-kich wersji językowych, fikcja identyczności tekstów autentycznych), jednak dzięki nim jest możliwe istnienie wielojęzycznego prawa i jego jednolita wykładnia.
Zatem, zgodnie z zasadą równej autentyczności wersji językowych, wielojęzyczność wymaga tworzenia prawa we wszystkich językach urzę-dowych i uwzględniania wszystkich autentycznych wersji językowych w procesie wykładni prawa. Mimo trudności, jakie wiążą się z tymi wy-mogami oraz wielu propozycji zmniejszenia liczby języków urzędowych Unii, nic nie wskazuje na to, aby takie ograniczenie rzeczywiście nastąpiło16. Przeciwnie, podczas rozszerzenia w maju 2004 r. maltański, który obok angielskiego jest językiem oficjalnym Malty uzyskał status języka urzę-15 Na temat dodania nowego języka do listy języków urzędowych Unii niezwiązanego
z jej rozszerzeniem, por. dalszą część artykułu opisującą status języka irlandzkiego w Unii.
16 Na temat propozycji ograniczenia liczby języków urzędowych i roboczych Unii, por. Robert Phillipson, English – Only Europe?..., s.136; Sue Wright, Community and
Communication: The Role of Language in Nation State Building and European Integration,
Agnieszka Doczekalska
dowego Unii. Spodziewano się, iż maltański zostanie co najwyżej językiem traktatów, jak język irlandzki, który podobnie jak maltański na Malcie dzielił z angielskim status języka oficjalnego Irlandii. W takiej sytuacji również irlandzki uzyskał status języka urzędowego i roboczego instytucji Unii17. Ponadto Rada umożliwiła oficjalne użycie języków innych niż języki urzędowe UE, którym konstytucja państwa członkowskiego przyznaje status języka urzędowego na całości lub części terytorium tego państwa i które zgodnie z prawem mogą być używane jako język narodowy18. Zezwolenia na użycie języków udziela Rada na podstawie porozumienia administracyjnego zawartego między nią a państwem członkowskim. Dotychczas takie porozumienie zostało zawarte między Radą UE a Kró-lestwem Hiszpanii i dotyczy baskijskiego, galicyjskiego i katalońskiego19. Oznacza to między innymi, że akty prawne będą tłumaczone również na te języki. Przekłady jednak nie będą tekstami autentycznymi. Jednak zwięk-szenie liczby języków urzędowych następuje z reguły w związku z kolej-nymi rozszerzeniami UE.
Dodanie każdego nowego języka mnoży trudności i komplikuje zarówno tworzenie prawa, jak i jego interpretację20. Podczas gdy problemowi wielo-języcznego tworzenia prawa oraz przekładu prawnego poświęcono wiele pozycji, również w piśmiennictwie polskim, zwłaszcza w związku z przed-akcesyjnym tłumaczeniem acquis communautaire na język polski, to jednak prace dotyczące wykładni prawa unijnego w niewielkim tylko stopniu zajmują się specyfiką interpretacji wynikającą z wielojęzyczności prawa21. 17 Zob. Rozporządzenie Rady (WE) nr 920/2005 z dnia 13 czerwca 2005 r. zmieniające rozporządzenie nr 1 z dnia 15 kwietnia 1958 r. w sprawie określenia systemu języ-kowego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz rozporządzenie nr 1 z dnia 15 kwietnia 1958 r. w sprawie określenia systemu językowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz wprowadzające tymczasowe środki stanowiące odstępstwa od tych rozporządzeń, Dz.U. z 18.06.2005, L 156/3. Rozporządzenie to stosuje się od dnia 1 stycznia 2007 r.
18 Zob. Konkluzje Rady z dnia 13 czerwca 2005 r. dotyczące oficjalnego użycia do-datkowych języków w Radzie i ewentualnie innych instytucjach i organach Unii Europejskiej, Dz. U. z 18.06.2005, C 148/01.
19 Dz. U. z 17.02.2006, C 40/02
20 Por. Mala Tabory, Multilingualism in International Law and Institutions, op. cit., s. 146 oraz Susan Šarčević, New Approach to Legal Translation, op. cit., s. 223–224.
21 Por. Krystyna Michałowska-Gorywoda, Służby lingwistyczne Unii Europejskiej, w: „Studia Europejskie” 2001/3, s. 81–98; Jerzy Pieńkos, Podstawy juryslingwistyki. Język
w prawie – Prawo w języku, Warszawa: Oficyna Prawnicza Muza 1999, s. 187–198;
Maria Rzewuska (red.) Tłumaczenie acquis communautaire na język polski. Materiały
z konferencji, 20 kwietnia 2001 r., Warszawa: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej,
Interpretacja wielojęzycznego prawa Unii Europejskiej Niniejszy artykuł jest próbą uzupełnienia tej luki22. W jego dalszej części zostaną przedstawione trudności związane z zapewnieniem jednolitej wy-kładni wynikające z wielojęzyczności prawa unijnego oraz jego specyfiki.
Wymóg jednolitej wykładni a wielojęzyczność prawa
Wielojęzyczność prawa nie jest charakterystyczna wyłącznie dla Unii Euro-pejskiej. Wymóg tworzenia prawa w więcej niż jednym języku istnieje w kra-jach wielojęzycznych, również instrumenty prawa międzynarodowego są formułowane i autentyczne w kilku językach. Prawo unijne z jednej strony jest ściśle powiązane z klasycznym prawem międzynarodowym oraz wewnętrznym prawem krajowym, z drugiej strony różni się zarówno od prawa krajowego, jak i międzynarodowego23. W odróżnieniu od prawa krajowego państwa wielojęzycznego, prawo unijne, chociaż stanowi auto-nomiczny system prawny, odnosi się nie do jednego porządku prawnego, ale jest stosowane w kilkudziesięciu (obecnie 28) systemach prawnych państw członkowskich24. Ponadto, w określonych sytuacjach prawo unijne, co odróżnia je od prawa międzynarodowego, bezpośrednio obowiązuje (tzn. normy prawa unijnego obowiązują na terytorium państw członkow-skich bez konieczności odrębnego wprowadzenia ich do wewnętrznego porządku prawnego w drodze ratyfikacji lub inkorporacji), jest bezpośrednionr 6, maj 2001 http://www.doc.ukie.gov.pl/cd-rom/cd2/dokumenty/05_opracowania/ analizy/analiza_6_9.pdf; Maria Rzewuska, Tłumaczenie prawa UE na języki krajów
kandydujących – stan prac na blisko rok przed przystąpieniem, w: „Biuletyn Analiz UKIE”,
nr 10, październik 2002, http://www.doc.ukie.gov.pl/cd-rom/cd2/dokumenty/05_ opracowania/analizy/ba_10_analiza_10.pdf.
22 Po 2006 r. ukazały się opracowania w języku polskim dotyczące wykładni wielo-języcznego prawa UE, m.in. por. M. Fryźlewicz, Znaczenie komparatystyki językowej
w wykładni sądów luksemburskich, w: C. Mik (red.) „Wykładnia prawa Unii
Europej-skiej”, Toruń 2008; M. Lasota i A. Zienkiewicz, Wielojęzyczność a interpretacja
euro-pejskiego prawa wspólnotowego, „Studia Prawnoustrojowe” 2009, nr 9, s. 405–411,
A. Doczekalska i J. Jaśkiewicz Wykładnia aktów wielojęzycznego prawa pochodnego Unii
Europejskiej przez polskie sądy administracyjne, w: „Zeszyty Naukowe Sądownictwa
Ad-ministracyjnego” 2014, nr 5.
23 Por. T. Wasilewski, Stosunek wzajemny: porządek międzynarodowy, prawo międzynarodowe,
europejskie prawo wspólnotowe, prawo krajowe, Dom Organizatora 2004; Andrzej Wróbel, Rozdział 1 – Źródła Prawa Wspólnot Europejskich i Prawa Unii Europejskiej, w: A. Wróbel
(red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Zakamycze 2005.
24 Por. Hélène Bauer-Bernet, Le multilinguisme du droit de la Communauté européenne, w: J.-C. Gémar (red.), „Langage du droit et traduction. Essais de jurilinguistique./The Language of the Law and Translation. Essays on Jurilinguistics” Montréal: Linguatech et Conseil de la langue français 1982.
Agnieszka Doczekalska
stosowane (tzn. normy prawa unijnego mogą być podstawą prawną roz-strzygnięcia sprawy zawisłej przed sądem lub innym organem państw człon-kowskich, czyli mogą być stosowane przez te organy bez konieczności wydawania odpowiednich przepisów prawa unijnego) oraz bezpośrednio skuteczne w państwach członkowskich – tzn. normy unijne przyznają obywatelom UE prawa podmiotowe (bezpośredni skutek w znaczeniu su-biektywnym), na które można powoływać się w postępowaniu przed orga-nami wewnętrznymi (bezpośredni skutek w znaczeniu obiektywnym)25. Bezpośredniość obowiązywania, stosowania i skuteczności prawa unijnego wymaga, aby prawo to było jednolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich, a zatem powinno być ono jednolicie interpre-towane. Zapewnienie jednolitej wykładni prawa wyrażonego w wielu językach, obowiązującego i znajdującego zastosowanie w różnych krajo-wych porządkach prawnych, jest o wiele trudniejsze niż w przypadku wykładni prawa, którego tylko jedna wersja językowa jest autentyczna i które obowiązuje na terytorium tylko jednego państwa. Można wskazać na kilka problemów mających swoje źródło w specyfice i wielojęzyczności prawa unijnego, które należy rozwiązać w procesie interpretacji.
Gdy prawo jest wyrażone w wielu językach i wszystkie wersje są uwzględniane w procesie wykładni, mogą ujawnić się rozbieżności między wersjami językowymi. Podczas tworzenia prawa podejmowane są środki, których celem jest zapewnienie zgodności wersji językowych (praca służb tłumaczeniowych oraz prawników lingwistów porównujących i weryfi-kujących wersje językowe aktu prawnego)26, lecz rozbieżności są nie do uniknięcia. Czasem różnice wynikają z pomyłek technicznych bądź trans-25 Pojęcia bezpośredniego obowiązywania, stosowania i skuteczności nie są jedno-znacznie definiowane i istnieją spory co do ich znaczenia. Problematyka ta jak również omówienie warunków, w jakich normy unijne bezpośrednio obowiązują, są bezpośrednio stosowane i skuteczne w państwach członkowskich pozostaje poza zakresem niniejszego artykułu. Na ten temat por. inter alia Maciej Szpunar,
Bezpośredni skutek prawa wspólnotowego – jego istota i próba uporządkowania terminologii,
w: „Europejski Przegląd Sądowy”, listopad 2005, s. 4–17; A. Wróbel, Rozdział szósty
– Sądowa kontrola przestrzegania prawa Wspólnot Europejskich i sądowa ochrona praw i wolności obywateli Unii Europejskiej, w: A. Wróbel (red.) „Wprowadzenie do prawa
Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej)”, Zakamycze 2002.
26 Por. Geert van Calster, The EU’s Tower of Babel – The Interpretation by the European
Court of Justice of Equally Authentic Texts Drafted in more than one Official Language,
w: A. Barav and D. A. Wyatt (red.), “Yearbook of European Law” 1997/17, Clarendon Press, Oxford, s. 373 oraz na temat jakości tworzenia prawa i pracy prawników-ling-wistów w Radzie UE por. Martin Westlake i David Galloway, The Council of the
Interpretacja wielojęzycznego prawa Unii Europejskiej latorskich. Jednak często ich źródłem jest sama natura języków, które różnią się od siebie składniowo, gramatycznie i semantycznie. Eugene Nida stwierdził, iż nie istnieje absolutna zgodność między językami, ponieważ nie ma dwóch identycznych języków zarówno w odniesieniu do znaczenia, jakie przypisują odpowiednim znakom, jak również co do sposobu w jaki łączą te znaki w zwroty i zdania27. Nie mogą zatem istnieć dwie absolutnie identyczne wersje językowe tego samego tekstu, co dopiero dwadzieścia cztery wersje. Ścisła zgodność nie jest wymogiem w odniesieniu do aktów unijnych28. Dopóki wersje oddają taką samą treść prawną, dopuszczalne są niewielkie różnice stylistyczne i składniowe. Rozbieżności między tekstami wynikają najczęściej z różnych zakresów semantycznych termi-nów stanowiących ekwiwalenty w poszczególnych wersjach językowych. Geert Van Castler wyróżnia następujące rodzaje różnic, jakie mogą pojawić się w wielojęzycznych tekstach prawnych:
□ istnienie oczywistej sprzeczności między wersjami językowymi; □ użycie w jednej wersji lub w kilku wersjach terminu niemającego
znaczenia lub o znaczeniu niejasnym, podczas gdy terminy w po-zostałych wersjach są jasne;
□ użycie w jednej wersji lub w kilku wersjach terminu wieloznacznego (któremu można przypisać więcej niż jedno znaczenie), podczas gdy terminy w pozostałych wersjach są jednoznaczne;
□ użycie w jednej wersji językowej lub w kilku wersjach terminu o szer-szym znaczeniu niż to, jakie można przypisać terminowi w pozo-stałych wersjach;
□ posłużenie się w jednej wersji lub w kilku wersjach kategorią, która nie występuje w pozostałych wersjach29.
W klasyfikacji Van Castlera pojawia się pojęcie ‘terminu wieloznacz-nego’ oraz ‘niejasnego znaczenia’30. Brak jednoznaczności i precyzyjności w tekście prawnym nie jest charakterystyczny tylko dla prawa wieloję-27 E. A. Nida, Principles of correspondence, w: L. Venuti (red.) The Translation Studies
Reader, Routledge, London and New York 2000 (1964), s. 126.
28 Por. Susan Šarčević, New Approach to Legal Translation, op. cit., s. 224–226; w języku polskim pewne uwagi o swobodzie i kreatywności tłumaczy prawa unijnego zawiera recenzja wymienionej publikacji S. Šarčević por. Anna Jopek, O tłumaczeniu
praw-niczym po nowemu, op. cit, s. 48–54.
29 Geert van Calster, The EU’s Tower of Babel..., op. cit, s. 374.