funkcjonujących w Polsce
Opisany stan struktury agrarnej i siła ekonomiczna gospodarstw rolnych w Polsce, wskazuje, że nie istnieją racjonalne przesłanki prowadzenia ewidencji rachunkowej we wszystkich funkcjonujących gospodarstwach rol-nych. Uznając to stwierdzenie za zasadne, pojawiają się dwa problemy do rozwiązania:
• ustalenie wykazu dopuszczalnych metod ustalania parametrów ekono-micznych gospodarstw rolnych,
• opracowanie kryteriów warstwowania gospodarstw rolnych, podlegają-cych określonej metodzie ustalania parametrów ekonomicznych gospo-darstw rolnych.
Micro gospodarstwa rolne Względy przede wszystkim praktyczne przemawiają za tym, aby w naj-mniejszych gospodarstwach rolnych parametry opisujące ich sytuację ekono-miczną były ustalane według norm szacunkowych na podstawie danych ilościowych opisujących aktywność produkcyjną tych gospodarstw (powierz-chnia upraw, stan zwierząt inwentarskich). W tym przypadku należy ustalić górną granicę wyznaczającą zbiór tego rodzaju gospodarstw rolnych.
Możliwe jest ustanowienie kilku parametrów wyznaczających tę granicę.
Dla uwzględnienia różnych przypadków można przyjąć kilka równorzę-dnych parametrów wyznaczających taką granicę. Z analizy rozkładu gospo-darstw można by uznać, że parametrem uwzględniającym zasoby posiada-nej ziemi rolniczej jest 5 ha użytków rolnych lub 5 sztuk przeliczeniowych zwierząt lub wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego odpowiadająca 2 esu lub roczna kwota dopłat odpowiadająca w 2009 r. wysokości płacy minimalnej wynoszącej 1 276 zł.
W stosunku do gospodarstw rolnych nie przekraczających jednej z wy-mienionych wartości granicznych nie powinien być nakładany obowiązek stosowania ewidencyjnej metody ustalania parametrów ekonomicznych gospodarstw rolnych. W przypadku tych gospodarstw może być zasto-sowana metoda ustalania wielkości dochodu na podstawie odpowiednich parametrów standardowych dochodów ustalanych na podstawie danych ilościowych o strukturze upraw i stanie zwierząt gospodarskich. Zatem na tej grupie rolników spoczywać powinien obowiązek corocznego przeka-zywania danych ilościowych charakteryzujących rozmiar działalności rolni-czej.
Według danych GUS, o strukturze gospodarstw rolnych wg zasobów ziemi ta metoda miałaby zastosowanie do ok. 1,8 mln gospodarstw – w przypadku użycia kryterium obszarowego (do 5 ha użytków rolnych ) lub ok. 1,6 mln – w przypadku użycia kryterium wielkości ekonomicznej (do 2 ESU).
Towarowe gospodarstwa rolne nie przekraczające równowartości kwoty 1,2 mln euro rocznego przychodu netto Dla gospodarstw przekraczających graniczne kryterium gospodarstw małych powinien zostać zastosowany obowiązek prowadzenia książki wpłat i wypłat jako ewidencyjnej metody ewidencyjnej ustalania parametrów ekonomicznych gospodarstw rolnych.
Wydaje się, że w obecnym stanie rolnictwa polskiego najbardziej odpo-wiednią kategorią pomiaru dochodu realizowanego przez gospodarstw rolne jest dochód pieniężny. Ustalanie tej kategorii dochodowej z uwagi na jego prostotę ustalania nie nastręcza większych trudności merytory-cznych dla osób prowadzących niezbędną ewidencję zaszłości finansowych.
Uzyskany na tej podstawie wynik odzwierciedla nadwyżkę uzyskanych wpływów pieniężnych nad wydatkami pieniężnymi w ciągu roku obrachun-kowego (12 miesięcy kalendarzowych) realizowanymi w ramach działalności operacyjnej gospodarstwa rolnego. Nadwyżkę tę określa się pojęciem ekonomicznym „dochód pieniężny”. Jak wcześniej wspomniano, kategoria
„dochodu pieniężnego” (cash income) znajduje powszechne zastosowanie przy ustalaniu podstawy do opodatkowania podatkiem od dochodów go-spodarstwa rolnego, m. in. w Niemczech i w USA.
Rachunek dochodu pieniężnego przeprowadzany jest wg metody ka-sowej. Ta metoda jest prawnie dopuszczona w Polsce przy rozliczaniu podatku VAT przez podatnika posiadającego status „małego podatnika”.
Status „małego podatnika” może posiadać czynny podatnik podatku od towarów i usług w przypadku rocznego obrotu nie przekraczającego równowartości 1,2 mln euro. (Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, art. 2 ust. 25).
Od strony technicznej, ewidencja polega na notowaniu wszelkich wpłat i wypłat pieniędzy na odpowiednio przygotowanych formularzach.
W zależności od stopnia szczegółowości informacji, formularze do prowa-dzenia zapisów mogą posiadać mniej lub bardziej rozbudowany „kategor-nik”, czyli treść kolumn wskazujących tytuły otrzymywanych wpłat i doko-nanych wypłat pieniędzy. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że notacje o obrocie pieniędzy nie ograniczają się tylko do „żywej” gotówki, ale obejmują także rozliczenia pieniężne realizowane w obrocie bezgotów-kowym (wpłaty na konto i wypłaty z konta bankowego).
Wielkotowarowe indywidualne gospodarstwa rolne o rocznym przychodzie netto przekraczającym równowartość 1, 2 euro W Polsce ustawowy obowiązek prowadzenia rachunkowości spoczywa na gospodarstwach rolnych posiadających osobowość prawną (spółki, spół-dzielnie, gospodarstwa państwowe) oraz gospodarstwach rolnych osób fizy-cznych, spółek osób fizycznych i spółek partnerskich, których przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 tys.
euro. Obowiązek ten nakłada Ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994 r.
z późniejszymi zmianami.
Według oszacowań wykonanych w Zakładzie Rachunkowości Rolnej na podstawie danych rachunkowych z 2007 r. obowiązek ten może dotyczyć około 500 indywidualnych gospodarstw rolnych.
Dr Lech Goraj jest pracownikiem Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie – Państwowego Instytutu Badawczego, specjalistą w dziedzinie ekonomiki rolnictwa
i rachunkowości rolnej.
Ustawą zmieniającą zasady ustalania niektórym rolnikom składek emery-talno-rentowych od 1 października 2009 r. uczyniono pierwszy krok ku reformie systemu ubezpieczenia społecznego rolników w naszym kraju.1 Mały wprawdzie, ale jednak. Zapewnienia rządzących, szczególnie zaś obiektywnych i znających położenie wsi i rolnictwa ekspertów, pozwalają wierzyć, że nastąpi dalszy, lepiej przygotowany ruch w tej kwestii. Bo to, że tymczasowo poprzestaje się jedynie na wymierzeniu wyższych składek posiadaczom gospodarstw powyżej 50 ha przeliczeniowych, wynika z sze-regu obiektywnych przeszkód blokujących zdecydowanie racjonalniejsze rozwiązanie, tj. uzależnienie składki od wielkości ekonomicznej gospodar-stwa. Byłoby to rozwiązanie racjonalne i oczekiwane przez wszystkich, ponieważ dłuższe poprzestanie na wprowadzonych ostatnio zmianach w wymiarze składek już teraz wywołuje kontrowersje w niektórych środowi-skach, szczególnie w tych, które są albo niechętne wsi, albo nie rozumieją istoty i specyfiki rolnictwa. Dość przypomnieć chociażby raport BCC, czy kontrowersyjne opinie wyrażane przez prof. Katarzynę Duczkowską-Małysz.2
Zapewne też sami rolnicy będą zgłaszać zastrzeżenia co do zmian. Zwła-szcza ci, którzy posiadają powyżej 50 ha i prowadzą typowo rolniczą produ-kcję, na przykład nastawioną na zboża. Jak im wytłumaczyć, że 20-30-hektarowy sadownik opłacać będzie składkę w dotychczasowej wysokości i że to rozwiązanie jest słuszne. Szczególnie zaś, jak ich przekonać, że to oni, a nie ten sadownik, powinni płacić wyższą składkę. Co mnie szczególnie zastanawia? To, że ograniczono się do wąskiego problemu, jakim jest zmiana składek emerytalno-rentowych. Z punktu widzenia doraźnych po-Wojciech Jagła