SYTUACJA DZIECKA

Dziecko wymaga szczególnej opieki i troski. Działalność na jego rzecz powinna polegać przede wszystkim na ochronie jego praw, wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwianie dostępu do oświaty, służby zdrowia i wypoczynku oraz na asekurowaniu go w obliczu zagrożeń. Analiza sytuacji dziecka w gminie Połczyn-Zdrój została dokonana na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w funkcjonujących na jej terenie placówkach oświatowych. Badania te pozwoliły zdiagnozować środowisko przedszkolne, szkolne i rodzinne uczniów pod kątem występowania zachowań o cechach patologii społecznej oraz uzyskać informację na temat prowadzonych w szkołach działań opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych.

Do analizy przedłożono ankiety wypełnione przez pedagogów szkolnych lub dyrektorów – z następujących placówek oświatowych:

 Publiczna Szkoła Podstawowa im. kardynała Stefana Wyszyńskiego w Bolkowie (49 uczniów oraz 9 nauczycieli)

 Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Toporzyku (49 uczniów, w tym 41 dzieci w klasach I-VI i 8 w tzw. „zerówce”, oraz 9 nauczycieli)

 Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Adama Mickiewicza w Połczynie Zdroju (530 uczniów oraz 50 nauczycieli)

 Zespół Szkół Publicznych im. Jana Pawła II w Redle (237 uczniów oraz 29 nauczycieli)

 Publiczne Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Połczynie Zdroju (316 uczniów oraz 31 nauczycieli)

 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Stanisława Staszica w Połczynie Zdroju (422 uczniów oraz 33 nauczycieli).

Zasoby i oferta szkolna

Z analizy ankiet wynika, że 5 szkół zatrudnia pedagoga, pielęgniarkę natomiast zatrudniają 4 placówki, a logopedę jedynie 2 z sześciu ankietowanych szkół. Żadna z placówek nie zatrudnia psychologa czy też doradcy zawodowego.

Pięć szkół prowadzi dożywianie uczniów. W efekcie dożywianie, około 320 uczniów jest finansowane przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, pozostali uczniowie mają możliwość skorzystania z częściowo dofinansowanego przez Gminę posiłku. Należy dodać, iż Publiczna Szkoła Podstawowa im. kardynała Stefana Wyszyńskiego w Bolkowie nie podała informacji dotyczącej liczby dożywianych uczniów, a Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Adama Mickiewicza podała w ankiecie szacowaną liczbę („ok. 100”).

Wszystkie szkoły zapewniają uczniom dostęp do Internetu i dają możliwość korzystania z sali gimnastycznej. W dwóch placówkach funkcjonują klasy bądź oddziały integracyjne. Przedstawicielka jednej z placówek zauważyła trudności z dojazdem uczniów na zajęcia. Owe trudności są powodowane likwidacją połączeń komunikacji autobusowej.

Wszystkie placówki oferują dzieciom i młodzieży zajęcia dodatkowe.

Najczęściej przyjmują one postać różnorodnych tematycznie kół zainteresowań (m.in.

koła przedmiotowe, przyrodnicze, informatyczne, muzyczne, plastyczne, filmowe, szachowe, sportowe, dziennikarskie), fakultetów przygotowujących do matury bądź egzaminu zawodowego czy też zajęć wyrównawczych. Ponadto, wymieniono zajęcia świetlicowe, biblioteczne i rozwijające umiejętność żonglerki. Jednocześnie we wszystkich placówkach prowadzone są zajęcia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wśród nich najczęściej organizowane są: zajęcia wyrównawcze (6 placówek), korekcyjno-kompensacyjne (6), socjoterapeutyczne (3), logopedyczne (2), rewalidacyjne (2), psychoterapeutyczne (1) oraz zawodoznawcze (1).

Problemy dosięgające uczniów i ich rodziny

Ankietowani identyfikowali problemy, które w najpoważniejszym stopniu dosięgają uczniów i ich rodziny, w dwojaki sposób, tj. odpowiadając na pytanie o charakterze otwartym oraz wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych obejmujący 14 zmiennych.

Określając problemy w odpowiedzi na pytanie otwarte, ankietowani koncentrowali się najczęściej na bezrobociu, niskich zarobkach, problemach finansowych oraz zaniedbaniach ze strony rodziców. Zgodnie z informacjami zawartymi w ankietach, brak pracy zmusił niektórych rodziców do wyjazdu za granicę, co wygenerowało problemy tzw. eurosieroctwa i zaniedbania emocjonalnego. Respondenci zwracali również uwagę na patologie występujące w domach uczniów, odnoszące się do nadużywania alkoholu przez rodziców i przemocy w rodzinie. Ponadto, jedna z przedstawicielek placówek oświatowych wymieniła cyberprzemoc jako istotny i częsty problem dotykający dzieci i młodzież w gminie.

Wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych, ankietowani stwierdzali ich obecność, podając jednocześnie liczbę ujawnionych przypadków. Szczegółowe informacje na temat zdiagnozowanych w środowisku szkolnym i domowym uczniów problemów społecznych zawiera poniższa tabela.

Tabela 52. Problemy występujące w środowisku przedszkolnym, szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzieży z gminy uczęszczających do przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych

obecność poszczególnych cech cechy patologii społecznej liczba placówek,

w których

agresja i przemoc w grupie

rówieśniczej 4 16 2

Dane z badań ankietowanych przeprowadzonych w placówkach oświatowych gminy.

Do problemów najczęściej występujących w szkole i w domu rodzinnym dzieci i młodzieży ankietowani zaliczyli (wg ilości placówek, w których wykryto daną patologię): sięganie przez uczniów po papierosy (wszystkie placówki, łącznie 99 przypadków wykrycia), przypadki wymagające nadzoru kuratora (5 placówek; 16 przypadków), zaniedbanie przez dom (5; 15 przypadków), kradzieże (4; 6 przypadków), a także przypadki stosowania agresji i przemocy w grupie rówieśniczej (4; 16 przypadków), przemocy w rodzinie (3; 10 przypadków).

Procentowy rozkład cech i zachowań o charakterze patologicznym na tle ogólnej liczby ujawnionych przypadków ich występowania ilustruje poniższy wykres.

Wykres 16. Procentowy udział zachowań o charakterze patologicznym na tle ogólnej liczby ujawnionych przypadków

agresja i przemoc w grupie rówieśniczej autoagresja

Dane z badań ankietowanych przeprowadzonych w placówkach oświatowych gminy.

Rzadziej wymienianymi zmiennymi były: niszczenie mienia szkolnego (2 szkoły, w których łącznie ujawniono 7 przypadków), sięganie po alkohol (2; 50 przypadków) bądź narkotyki (2; 6 przypadków), autoagresja (2; 2 przypadki),

udział w grupach negatywnych (1; 4 przypadki), ucieczki z domu (1; 2 przypadki), przestępczość ujawniona (1; 1 przypadek).

Obszary, w jakich należałoby przeprowadzić badania wśród dzieci, młodzieży i rodziców

Ankietowani identyfikowali również obszary, w jakich należałoby przeprowadzić badania wśród dzieci, młodzieży i rodziców. Najczęściej podkreślali potrzebę diagnozowania potrzeb oraz funkcjonowania rodziny, by oszacować poziom świadomości rodzicielskiej opiekunów uczniów oraz określić, czy należycie wypełniają swoje obowiązki. Zwracali również uwagę na konieczność wnikliwej analizy zainteresowań dzieci i młodzieży oraz ich oczekiwań w stosunku do przyszłości. Jedna z przedstawicielek placówek zidentyfikowała obszar profilaktyki, a w szczególności poziom wiedzy uczniów w zakresie uzależnień i implikacji, które się z nimi wiążą.

Działania profilaktyczne podejmowane w szkołach

W placówkach oświatowo-wychowawczych podejmowane są różnorodne działania wychowawcze i profilaktyczne. Wśród nich realizowane są programy i kampanie profilaktyczne związane z profilaktyką uzależnień, profilaktyką przemocy, eliminowaniem zachowań agresywnych, promowaniem zdrowego stylu życia, a także sposobami radzenia sobie w trudnych sytuacjach, wzmacniania podstawowych umiejętności społecznych i tworzenia relacji międzyludzkich. Organizowane są warsztaty i pogadanki tematyczne na lekcjach wychowawczych (nierzadko z udziałem zaproszonych specjalistów, takich jak: terapeuci uzależnień bądź pracownicy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej). Prowadzone są również akcje szkolne związane z bezpieczeństwem w domu i na ulicy, zagrożeniami, udzielaniem pierwszej pomocy. Organizowane są także prelekcje z udziałem policji, projekcje filmów profilaktycznych, konkursy i warsztaty.

Badania i działania profilaktyczne i naprawcze konieczne do przeprowadzenia Według większości ankietowanych podejmowane w placówkach oświatowo-wychowawczych różnorodne działania wychowawcze i profilaktyczne są wystarczające i nie występuje potrzeba prowadzenia nowych działań. Część uważa

czających się w cyberprzestrzeni, implikacji, które ciągną za sobą zaniedbania emocjonalne bądź warsztatów kształtujących poczucie własnej wartości uczniów oraz rozwijające umiejętność dokonywania wyborów.

Współpraca szkół z rodzicami uczniów

Przedstawiciele większości ankietowanych placówek uznali współpracę z rodzicami uczniów za zadowalającą. W jej ramach odbywają się spotkania na wywiadówkach, konsultacje indywidualne na temat różnych problemów, kontakty telefoniczne. Rodzice aktywnie uczestniczą także w życiu szkoły, pomagając przy organizacji imprez szkolnych lub środowiskowych. Jedna z respondentek określiła współpracę z rodzicami jako niezadowalającą z powodu niskiej frekwencji na wywiadówkach.

Współpraca szkół z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny

Przedstawiciele wszystkich badanych placówek stwierdzili, że współpraca z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny jest zadowalająca. Do podmiotów tych zaliczyli: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną, Urząd Miejski, Policję, Sanepid, kuratorów sądowych, kuratorium, Centrum Edukacji Nauczycieli, straż pożarną, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Stowarzyszenie „Niezwykły Połczyn”, Stowarzyszenie „Młodzi w Koszalinie”, służbę zdrowia, inne szkoły, Starostwo Powiatowe oraz Zespół Interdyscyplinarny ds.

Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie działający przy Urzędzie Miasta w Połczynie-Zdroju.

Współpraca polega m.in. na wzajemnym wsparciu, pomocy materialnej, prowadzeniu spotkań, warsztatów, pogadanek przeprowadzanych przez pielęgniarki czy funkcjonariuszy policji, jak również organizowaniu różnego rodzaju akcji.

Nauczyciele są też członkami Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.

Potrzeby dzieci i młodzieży

Wskazując najpilniejsze potrzeby dzieci i młodzieży, pedagodzy zwrócili uwagę na konieczność zorganizowania atrakcyjnych zajęć dla uczniów zdolnych oraz

potrzeby społeczne (m.in. dzieci pochodzących z rozbitych rodzin), takie jak szacunek i akceptacja w środowisku szkolnym i domowym. Jedna z przedstawicielek placówek oświatowych skoncentrowała się na perspektywie zatrudnienia po zakończeniu edukacji, inna z kolei uznała za niezwykle istotną aktywizację dorosłych i dzieci do podejmowania konstruktywnych działań. Pedagodzy zwrócili także uwagę na pilność następujących zagadnień: potrzeby zapewnienia przyborów szkolnych oraz niezbędnej odzieży odpowiedniej do pór roku, konieczności objęcia większej ilości uczniów programem dożywiania oraz dostępem do pomocy psychologicznej i psychiatrycznej.

Możliwości przyczynienia się szkół do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży Zastanawiając się nad tym, w jaki sposób szkoła może się przyczynić do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży w gminie, ankietowani wskazywali przede wszystkim na konieczność poszerzania ich wiedzy oraz umiejętności życiowych.

Respondenci zwracali także uwagę na potrzebę wspierania ich w trakcie procesu rozwijania zainteresowań i zdolności, preferowanie w trakcie zajęć pozalekcyjnych, których ofertę chcieliby poszerzyć. Wśród propozycji znalazły się następujące sugestie: organizowania dodatkowej opieki świetlicowej, imprez dla uczniów i akcji promujących zdrowy styl życia. Wskazano również na możliwość kierowania potrzebujących uczniów i ich rodzin do instytucji pomocowych oraz otaczanie opieką dzieci i młodzieży zaniedbywanej bądź pochodzącej z rodzin patologicznych.

Ankietowani podkreślili także konieczność współpracy z rodzicami i wspierania ich w procesie wychowawczym oraz w trudnych sytuacjach.