Sytuacja 2 września 1982 r. Lubińskich niepokojów ciąg dalszy

Rano 2 września WKO wprowadził w Lubinie sporo rygorów: zakaz poruszania się po mieście prywatnych samochodów i taksówek, zakaz sprzedaży benzyny, za-mknięcie wszystkich restauracji i piwiarni, przesunięto czas rozpoczęcia godziny mili-cyjnej dla młodzieży do lat 18 – z godz. 20.00 na 18.00. Ponadto WKO nakazał Pro-kuraturze Wojewódzkiej zaskarżanie wszystkich wyroków Kolegium ds. Wykroczeń, w których nie orzeczono kary pozbawienia wolności (dotyczących sprawców incy-dentów z 31 sierpnia i 1 września). Z kolei instancje PZPR odbywały narady: w Lubi-nie z udziałem I Sekretarza KW PZPR i jego sekretariatu. I sekretarz był też na nara-dzie w udziałem dyrektorów szkół średnich i gminnych szkół zbiorczych oraz

__________

inspektorów oświaty w Kuratorium Oświaty i Wychowania. Odbyły się w Lubinie narady dyrektorów wszystkich typów szkół i administracji szkolnej z tego miasta (również z udziałem I Sekretarza KW PZPR). Głównym tematem był udział dzieci i młodzieży w zajściach w Lubinie. Ponadto pracownicy polityczni i lektorzy KW PZPR pojechali do instancji partyjnych w Lubinie, Głogowie i Polkowicach. Rozesła-no materiały KW PZPR i WKO w sprawie wydarzeń 1 września w Lubinie do wszystkich instancji partyjnych, do radiowęzłów itp.326

2 września sytuacja w Lubinie nieco uspokajała się, usuwano liczne barykady (z pojemników na śmieci, płyt chodnikowych, krawężników), przystąpiono do remontów obiektów zniszczonych przez pożary. Władze jednak około godz. 16.30 ostrzegały, że krążą pogłoski o mającej się dzisiaj odbyć kolejnej manifestacji327. Istotnie w godzinach popołudniowych w różnych punktach miasta zaczęły gromadzić się kilkudziesięciooso-bowe grupy ludzi. Zachowanie się tych grup jest prowokujące, ale nie agresywne – czy-tamy w kolejnym teleksie do KC PZPR. – Wznoszono obelżywe i wrogie okrzyki. Pano-wała atmosfera przygnębienia, składano kolejne legitymacje partyjne. Obserwuje się, iż ludzie nadal dość bezkrytycznie dają posłuch wszelkiego rodzaju plotkom i pogłoskom. Niebezpieczny krąg zatacza tzw. propaganda szeptana. Niepokojono się, że społeczeń-stwo nie rozpatruje przyczyn wydarzeń, tylko ich skutki (rodzi to wiele nieporozumień i daje fałszywy obraz sytuacji). Władze obawiały się, że zarzewiem kolejnych niepoko-jów mogą być uroczystości pogrzebowe (SB podjęła więc środki zapobiegawcze).

Władze nadal starały się łagodzić sytuację, głównie przez propagandę i zebrania. Włączono do tych działań ZW ZSMP i Komendę Chorągwi ZHP w Legnicy, które wydały odezwę do młodzieży i rodziców Lubina (apelowano o rozsądek i nieuleganie inspiratorom zajść). Równocześnie szeroko propagowano „Zarządzenie nr 45” woje-wody, zaostrzające rygory stanu wojennego328.

Niewielkie były rezultaty tych działań władz, w Lubinie bowiem 2 września – jak donoszono w kolejnym teleksie – pewna część społeczeństwa miasta, wyraźnie igno-rując wysiłki władz zmierzające do wprowadzenia ładu i porządku w mieście, w go-dzinach przedpołudniowych [przedtem podawano, że popołudniowych – J. K.] próbo-wała ponownie wzniecić ogniska niepokojów. W kilku punktach miasta zaczęły zbierać się grupy ludzi – próbując sprowokować siły porządkowe. Szczególny niepokój władz budził fakt, że ponownie (mimo spotkań z dyrektorami szkół, w kuratorium itd.) wśród demonstrantów przeważali ludzie bardzo młodzi. Były też kobiety z dziećmi. W teleksie podawano przykład zupełnego braku realizmu grupy uczniów Liceum Ogólnokształcącego, która w przerwie między lekcjami demonstracyjnie udała się w rejon Poczty Głównej, gdzie w poprzednich dniach trwały zamieszki329.

_________

326 APLeg., KW PZPR, sygn. 753, „Telex 402” z 2 IX 1982 z KW do KC PZPR.

327 Ibidem, „Telex 404” z 2 IX 1982 z KW do KC PZPR.

328 Ibidem, „Telex 405” z 2 IX 1982 z KW do KC PZPR.

Po południu 2 września w licznych punktach miasta odbyły się kolejne incy-denty wywołane głównie przez ludzi młodych, prowokująco i agresywnie zachowu-jących się – precyzował dalej KW PZPR – Zdecydowana interwencja sił porządko-wych zapobiegła eskalacji awanturniczych działań. Incydenty tego dnia miały zasięg i rozmiar znacznie mniejszy niż w dwóch dniach poprzednich i nie towarzy-szyło im tak duże zainteresowanie gapiów. Nadal jednak była napięta atmosfera. W „Notatce służbowej” straży pożarnej czytamy, że tłum wciąż był wobec niej bar-dzo agresywny (np. podczas wyjazdu do pożaru przy ul. Kilińskiego). Pisano, że po godz. 18.30 ze względu na zgromadzony tłum mocno podekscytowanych ludzi uży-wających słów obelżywych, zdecydowano wycofać jednostki z tego rejonu i odje-chać do bazy. Władze z satysfakcją podkreślały fakt niewłączenia się do awantur członków załóg robotniczych, którzy po skończonej I zmianie udali się do domów. Pokrzyżowało to plany organizatorów zamieszek, którzy zapowiadali na godzinę 17.00 demonstracje z udziałem szerokich rzesz mieszkańców Lubina, a także Legni-cy, Głogowa i Polkowic. Równocześnie władze zdziwione były zlekceważeniem zarządzeń wojewody, choćby w sprawie wcześniejszej godziny milicyjnej (np. dzieci bawiły się po godzinie 20.00). Około godz. 22.00 w Lubinie usiłowano jesz-cze budować barykadę, ale po natychmiastowej interwencji milicji – usunięto ją. Natomiast w nocy na drodze z Lubina do kopalni Rudna wymalowano napisy: PZPR – fałsz obłuda, Ile nas jeszcze padnie z rąk władzy ludowej? (zostały oczywi-ście usunięte). Z kolei w Polkowicach ułożono krzyż z kwiatów, wśród nich obraz-ki sakralne i obraz-kilka ulotek z hasłami typu Solidarność żyje i zwycięży (tutaj też je usunięto). Pojedyncze ulotki pojawiały się też w innych miastach, np. w Chociano-wie pisane ręcznie ulotki: Uwolnić Wałęsę. Nadal jednak centrum wydarzeń był Lubin330.

Przyjrzyjmy się relacji „Solidarności Zagłębia Miedziowego” na temat sytuacji w tym mieście 2 września:

Rano milicja zatarła ślady po krzyżach i kwiatach na miejscach swych zbrodni. Te-ren obstawiono wozami, zatrzymuje się przechodniów, legitymuje, rozpędza dzieci. Na wszystkich rogatkach patrole wojska. Nie wpuszcza się osób niezameldowanych w Lu-binie, kontrolując samochody. Zakaz poruszania się po mieście samochodów prywat-nych. Przez cały dzień aresztowania z ulic i domów połączone z biciem. Na komendzie MO systematyczne bicie zatrzymanych. Część ludzi wypuszcza się z aresztu po „prze-słuchaniach”, z których pozostają ogromne ilości śladów na ciele – przesłuchania prowadzone są przez ZOMO we właściwy jej sposób. Zatrzymanych w łapankach przewozi się również do izby wytrzeźwień – brak miejsca. Wyciąga się też ludzi z do-mów – na podstawie zdjęć, czy donosów? Pacyfikacja Lubina trwa331.

__________

330 Ibidem; APLeg., KW PZPR, sygn. 716, „Notatka służbowa z udziału jednostek straży pożarnych w akcjach interwencyjnych w dniach od 31.08.82 r.”, op. cit. k. 217.

4.2.3. Normalizacja w woj. legnickim od 3 września 1982 r.