Tajemnica przedsiębiorstwa

Zagadnienia związane z tajemnicą przedsiębiorstwa zostały uregulowane przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej

30 J. Borowicz, Przestrzeganie tajemnicy pracodawcy a inne pracownicze obowiązki przestrze-gania tajemnicy – zagadnienia pojęciowe, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1998, nr 2.

31 J. Barta, R. Markiewicz [w:] J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, R. Mar-kiewicz, E. Traple, Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Warszawa 2001, s. 542 i n.

32 Tak ibidem, s. 543 i n.

kurencji (tekst jednolity DzU z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z późn. zmianami) – dalej u.z.n.k.³³.

Tajemnicą przedsiębiorstwa, zgodnie z art. 11 ust. 4 u.z.n.k., są „nieujawnio-ne do wiadomości publicz„nieujawnio-nej informacje technicz„nieujawnio-ne, technologicz„nieujawnio-ne, handlowe lub organizacyjne przedsiębiorstwa, co do których przedsiębiorca podjął nie-zbędne działania w celu zachowania ich poufności”. W doktrynie przyjmuje się szeroką interpretację definicji tajemnicy przedsiębiorstwa, obejmując tym poję-ciem na przykład wynalazki (także nieopatentowane), wzory użytkowe, zasady organizacji pracy, listy klientów. Istotne jest również włączenie do tego zakresu faktów dysponowania przez przedsiębiorcę określonymi prawami na dobrach niematerialnych, jak na przykład: prawem do programu komputerowego stwo-rzonego przez pracownika czy posiadaniem określonych licencji na korzystanie z praw chronionych. Tajemnica przedsiębiorstwa ma najbardziej powszechny charakter w życiu gospodarczym, dotyczy bowiem

wszystkich przedsiębiorstw w rozumieniu art. 55¹ kodeksu cywilnego. […] zarówno przedsiębiorstw prowadzonych przez spółki prawa handlowego [...], przez fundacje, sto-warzyszenia, izby gospodarcze, inne organizacje podmiotów gospodarczych (przedsię-biorców), organizacje pracodawców, związki zawodowe, spółdzielnie, partie polityczne, przedsiębiorstwa państwowe, jak i przez różne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej [...], a także przez osoby fizyczne³⁴.

Zakwalifikowanie określonych informacji do tajemnicy przedsiębiorstwa powoduje, że zgodnie z art. 11 ust. 1 u.z.n.k. „przekazanie, ujawnienie lub wy-korzystanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich naby-cie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy”, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji i jako taki podlega sankcjom przewidzia-nych w u.z.n.k.

Jednakże, aby uznać dane informacje za tajemnicę przedsiębiorstwa, przed-siębiorca musi podjąć niezbędne działania, mające na celu zachowanie poufno-ści tych informacji (art. 11 ust. 4 u.z.n.k.). W celu interpretacji pojęcia działań mających na celu zachowanie poufności informacji (co może mieć istotne zna-czenie dla dziennikarza) należy się odwołać do wydanych w tej sprawie orze-czeń Sądu Najwyższego, a przede wszystkim do poglądu, zgodnie z którym przepis art. 11 ust. 1 i 4 u.z.n.k.

wyklucza objęcie tajemnicą informacji, które osoba zainteresowana może uzyskać w zwykłej i dozwolonej drodze […]. Przepis art. 11 ust. 1 i 4 u.z.n.k. [...] nie pozwala na objęcie tajemnicą informacji powszechnie znanych lub takich, o treści których określony podmiot ze względu na rodzaj prowadzonej działalności (wykonywany zawód) jest

33 Szerzej E. Nowińska, M. du Vall, Komentarz do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkuren-cji, Warszawa 2001.

34 M. Taradejna, R. Taradejna, Dostęp do informacji publicznej a prawna ochrona informacji dotyczących działalności gospodarczej, społecznej i zawodowej oraz życia prywatnego, Toruń 2003, s. 29.

teresowany ich posiadaniem i może się o nich dowiedzieć w zwykłej i dozwolonej drodze.

Co więcej, informacja dotychczas nieznana traci swój tajny charakter i tym samym ochronę wówczas, gdy zostanie rozpowszechniona w sposób pozwalający każdemu zain-teresowanemu na zapoznanie się z nią bez zgody dysponenta [...] art. 11 ust. 1 u.z.n.k.

uzależnia istnienie stanu tajemnicy od podjęcia przez przedsiębiorcę określonych działań, zmierzających do zachowania poufności objętych nią danych. Działania te – jak trafnie podnosi się w literaturze przedmiotu – powinny zmierzać do osiągnięcia takiego stanu, w którym osoby trzecie chcąc zapoznać się z treścią informacji, muszą doprowadzić do wyeliminowania przyjętych przez przedsiębiorcę mechanizmów zabezpieczających przed niekontrolowanym wypływem danych. Wybór informacji, które mają zostać objęte pouf-nością, należy oczywiście do przedsiębiorcy, jednakże wybór ten, co do stanu tajemnicy, nie może być oderwany od możliwości podjęcia niezbędnych działań w celu zachowania w poufności wybranych informacji³⁵.

Należy odróżnić wiadomości stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa od infor-macji wchodzących w skład ogólnej wiedzy nabytej przez pracownika wskutek własnej działalności zawodowej.

Zakazem ujawniania i wykorzystania tajemnicy przedsiębiorstwa są objęte osoby, które świadczyły pracę na rzecz przedsiębiorcy w ramach stosunku pra-cy, jak również wszyspra-cy, którzy weszli w jej posiadanie w sposób niezgodny z prawem. Pracownik jest związany zakazem wyjawiania i wykorzystywania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa przez czas trwania stosun-ku pracy oraz przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa zawarta pomiędzy przedsiębiorcą a pracownikiem stanowi inaczej.

Sankcje za dokonanie czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na prze-kazaniu, ujawnieniu lub wykorzystaniu tajemnicy przedsiębiorstwa, mają cha-rakter cywilny (art. 18–22 u.z.n.k.) i karny (art. 23 u.z.n.k.).

Odpowiedzialność cywilna ponoszona przez osobę dokonującą czynu nie-uczciwej konkurencji polega na obowiązku spełnienia żądanego przez przedsię-biorcę świadczenia, którym może być:

1) żądanie zaniechania niedozwolonych działań, 2) żądanie usunięcia skutków niedozwolonych działań,

3) żądanie złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpo-wiedniej treści i w odpoodpo-wiedniej formie,

4) żądanie naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,

5) żądanie wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogól-nych,

6) żądanie zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel spo-łeczny, związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzic-twa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Odpowiedzialność karna natomiast sprowadza się do tego, iż każdy, kto uzys-kawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej, podlega

35 Wyrok SN z dnia 5 września 2001 roku, I CKN 1159/00, OSNC 2002/5/67.

grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego³⁶.

Analizując zagadnienia tajemnicy przedsiębiorstwa i ryzyka popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji, w związku z jej naruszeniem, należy mieć świa-domość, że przedsiębiorcy nie mogą „zabronić” dziennikarzom ujawniania nie-prawidłowości w ich działalności pod pretekstem ochrony dóbr osobistych, jeżeli informacje te są prawdziwe, dziennikarz dopełni należytej staranności oraz za publikacją przemawia ważny interes publiczny³⁷.