Techniki badawcze i przebieg badań

4. Techniki badawcze i

4. Techniki badawcze i

4. Techniki badawcze i przebieg badańprzebieg badańprzebieg badań przebieg badań

W niniejszej pracy w ramach procedury badawczej zastosowano następują-ce narzędzia badawcze: kwestionariusz do badania aktualnej aktywności seksualnej, kwestionariusz biografii seksualnej, kwestionariusz do badania preferowanych w danym środowisku modeli wychowania seksualnego (KMWS). Do pomiaru satysfakcji seksualnej oraz natęŜenia potrzeby seksu-alnej zastosowano specjalnie przygotowane do tego celu skale szacunkowe. Zebrano równieŜ tak zwane dane metryczkowe określające sytuację rodzin-no-społeczną badanych osób (płeć, wiek, kierunek studiów i rodzaj wyŜszej uczelni, stan cywilny, deklarowana orientacja seksualna, miejscowość po-chodzenia, stosunek do religii).

Kwestionariusz do badania aktualnie podejmowanej aktywności seksu-alnej składał się z kilku części. Na potrzeby tej pracy wykorzystano go tylko w części odnoszącej się do aktualnie podejmowanych zachowań seksualnych. W wyszczególnionych (na podstawie literatury przedmiotu oraz badaniach wstępnych) rubrykach badany określał częstotliwość ich występowania oraz zaznaczał, jak często te poszczególne formy zachowań były podejmowane z partnerem tej samej oraz przeciwnej płci, a takŜe czy partnerem tych kon-taktów był partner stały, czy osoba, z którą respondent nie był w stałym

związku. Podobnie jak w przypadku biografii, pozostawiono miejsce na wpisanie i scharakteryzowanie zachowań nie ujętych w kwestionariuszu. Głównym celem zastosowania tego kwestionariusza było wyłonienie z ba-danej populacji grup osób, które:

– nie rozpoczęły jeszcze współŜycia i te, które moment inicjacji mają juŜ za sobą

– podejmują aktualnie (w ciągu ostatnich 12 miesięcy) zachowania ho-moseksualne, heteroseksualne

– podejmują zachowania seksualne o cechach zaburzeń preferencji sek-sualnych/ nie podejmują takich zachowań.

Kwestionariusz do badania biografii seksualnej składał się z 30 tablic. Pierwszych 7 dotyczyło okresu dzieciństwa, następnych 12 łączyło się z etapem dojrzewania. KaŜda tablica poświęcona była jednemu wydarze-niu. Dwudziesta tablica wiązała się z momentem inicjacji i rozpoczynała umownie określany w literaturze przedmiotu okres dorosłości. Wydarzenia te wyłoniono na podstawie badań wstępnych oraz informacji zawartych w literaturze przedmiotu, określającej moŜliwość ich wystąpienia w tym czasie. Największe trudności przysparzały badanym pytania odnoszące się do okresu dzieciństwa. Część respondentów miała problemy z umiejsco-wieniem w czasie wydarzeń z tego okresu. Periodyzacji dokonywali, odno-sząc się do innych waŜnych aspektów swego Ŝycia (początek przedszkola, przeprowadzka, rozwód rodziców).

Następnych 10 tablic dotyczyło róŜnorodnych zachowań seksualnych, których jednoznaczne umiejscowienie w historii Ŝycia jest niemoŜliwe (nie-normatywne wydarzenia), poniewaŜ mogły się pojawić w róŜnym okresie Ŝycia. Na kaŜdej z tablic badany zaznaczał czy dane wydarzenie miało miejsce oraz określał wiek, w którym ono występowało. Następnie, w opar-ciu o wyszczególnione emocje, zaznaczał na skali szacunkowej natęŜenie uczuć towarzyszących pojawieniu się tych wydarzeń. Ponadto na osobnej skali szacunkowej określał znaczenie, jakie jego zdaniem to wydarzenie miało dla jego Ŝycia seksualnego. W zaleŜności od rodzaju analizowanego wydarzenia, na danej tablicy mogły się znajdować jeszcze pytania o poziom satysfakcji i przyczynę wystąpienia. Do kwestionariusza załączono równieŜ szablony, na których badany mógł opisać wydarzenie, które w jego biogra-fii miało miejsce, a które nie zostało ujęte w kwestionariuszu.

Do analizy modelu wychowania seksualnego sporządzono metodę opierającą się na omawianych w literaturze wskaźnikach charakteryzują-cych poszczególne rodzaje modeli: permisywny, restrykcyjny, złotego środ-ka. W odniesieniu do tych wskaźników wyłoniono pytania, na które badani odpowiadali, wybierając jedną z wyszczególnionych kategorii. Według tej samej zasady respondenci dokonywali oceny modelu wychowania

seksual-nego w trzech okresach: dzieciństwie, dojrzewaniu i dorosłości (po inicjacji seksualnej).

Jak zostało juŜ wcześniej wspomniane, do oceny natęŜenia potrzeby seksualnej oraz satysfakcji seksualnej przygotowano specjalne skale sza-cunkowe. Ponadto, badając natęŜenie odczuwanej potrzeby seksualnej, py-tano badanych jak długo, bez Ŝadnych trudności mogliby się obejść bez podejmowania zachowań seksualnych oraz bez podejmowania jakiejkol-wiek aktywności seksualnej (zarówno zachowań, jak teŜ marzeń, fantazji). Chciano w ten sposób wyeliminować błędy wynikające z chęci przedsta-wienia się respondenta w lepszym bądź gorszym świetle. Pomysł ten za-czerpnięto z badań Malewskiej (Malewska, 1968).

PowyŜsze techniki zostały opracowane na potrzeby badań. Ponadto, dla celów kontrolnych, zastosowano Kwestionariusz Aprobaty Społecznej (KAS), autorstwa Wilczyńskiej i Drwala (Drwal, Wilczyńska, 1980). Narzę-dzie to słuŜy jako weryfikator nastawienia osoby badanej do sytuacji bada-nia poprzez ocenę zmiennej aprobaty społecznej (zarówno jeśli chodzi o chęć przedstawienia się w korzystniejszym, jak i bardziej niekorzystnym świetle). Zastosowane punkty symulacji i dyssymulacji pozwalają na doko-nanie selekcji badanych osób pod kątem szczerości ich wypowiedzi. Tech-nikę tę zastosowano ze względu na charakter badań. Tematyka seksualna wchodzi w zakres problematyki objętej społecznym tabu i nierzadko zaha-cza o sferę zachowań mniej lub bardziej aprobowanych, co moŜe powodo-wać u badanych osób chęć zafałszowywania wyników w kierunku lepszego (zgodność z normami) lub gorszego przystosowania (zwrócenie na siebie uwagi). Jak zauwaŜył Edwards (Drwal, Wilczyńska, 1980), badani, odpo-wiadając na pytania testowe, mogą w większym stopniu kierować się miej-scem, jakie moŜe zajmować odpowiedź na kontinuum zachowań społecznie poŜądanych, niŜ treścią pytania i zgodnością odpowiedzi z prawdą.

Badania przeprowadzono w 2000 i 2001 roku. Badania właściwe zostały poprzedzone badaniami wstępnymi. Miały one na celu ustalenie zakresu podejmowanej przez studentów aktywności seksualnej, zarówno jeśli cho-dzi o repertuar podejmowanych zachowań, jak i o treść pojawiających się fantazji i snów związanych z tematyką seksualną. Kolejnym celem badań wstępnych było sprawdzenie, w jakim stopniu wysuwane w literaturze przedmiotu sugestie dotyczące uwarunkowań aktywności seksualnej znaj-dują potwierdzenie w badaniach empirycznych. Podstawową techniką za-stosowaną w celu zebrania wstępnego materiału empirycznego był standa-ryzowany wywiad, prowadzony według przygotowanego wcześniej kwe-stionariusza (por. Lutyńska, Weyland, 1983, 1984). W kwestionariuszu znajdowały się pytania otwarte, na które badani mogli swobodnie odpo-wiadać swoimi słowami (wypowiedzi były za zgodą badanych nagrywane

na taśmę magnetofonową) oraz zamknięte, wymagające wyboru jednej lub kilku odpowiedzi z podanych przez badającego moŜliwości. Ponadto, nie-które odpowiedzi, odnoszące się do pomiaru satysfakcji oraz natęŜenia po-trzeby seksualnej, badani zaznaczali na specjalnie przygotowanych do tego celu skalach szacunkowych. Uzyskany w tej fazie badań materiał empi-ryczny posłuŜył do skonstruowania omawianych powyŜej kwestionariuszy. Ich rzetelność sprawdzono w badaniach pilotaŜowych (2000 rok).

Badania właściwe składały się z kilku części. Na wstępie poinformowa-no osoby badane o celu badań, przewidywanym czasie ich trwania i pro-szono o wyraŜenie zgody na ich przeprowadzenie. Następnie, po omówie-niu zasad kwestionariuszy i techniki odpowiedzi, przystępowano kolejno do badania aktualnej aktywności seksualnej, biografii, natęŜenia potrzeby seksualnej w dwóch okresach (dojrzewanie, dorosłość) oraz modeli wy-chowania seksualnego. Na koniec badani wypełniali kartę z danymi oso-bowymi respondentów.

Wykorzystując omawiane wyŜej techniki badawcze, zebranie materiału empirycznego zabierało około 2,5 godziny na osobę.

W czasie prowadzenia badań napotkano na pewne trudności w zbiera-niu materiału badawczego. Niektóre osoby odmawiały wzięcia udziału w badaniu (około 10%), inne wypełniały kwestionariusze w sposób nie-kompletny – około 10% badanych (co powodowało wyłączenie takiej osoby z badanej populacji). Wpłynęło to niestety na wolniejsze kompletowanie danych i opóźnienia w przewidywanym harmonogramie pracy. Większość badanych wykazywała jednak duŜe zainteresowanie poruszaną problema-tyką i wypełniała wszystkie pozycje zastosowanych metod badawczych.