• Nie Znaleziono Wyników

Von W. Niem ann, Charlottenburg.

1. D i e D e n k s c h r i f t d e s

D e u t s c h e n V e r b a n d e s t e c h n i s c h - w i s s e n s c h a f t l i c h e r V e r e i n e . ( S c h a f f u n g e i n e r T e c h n i s c h e n Z e n t r a l b ü c h e r e i )

M it d e r s t e t i g z u n e h m e n d e n B e d e u t u n g d e r T e c h n ik ist au ch das V e r l a n g e n n ach e i n e r V e r g r ö ß e r u n g u n d V e r m e h r u n g d e r t e c h n is c h e n F a c h b ib lio th e k en in T e c h n ik e r k r e is e n i m m e r d r i n g e n d e r g e w o r d e n . W a r e n f r ü h e r B ü c h er fü r d en I n g e n ie u r n ich t in d e m M a ß e n ö t i g wie e t w a fü r d en P h ilo lo g e n , d e r o h n e sie ja ü b e r h a u p t nicht a u s k o m m e n k a n n , so h a t sich d a s bei d e r jetz ig e n i n te n ­ siven A r b e i ts w e i s e d o c h w e s e n tlic h g e ä n d e r t . M it R ech t ist z. B. d a r a u f h i n ­ g e w i e s e n w o r d e n , d a ß je tz t o f t g e n u g d a s u n b e n u tz t b leib t, w a s a n d e r e b e r e i ts e r a r b e i t e t h a b e n , u n d d a ß d a h e r au s U n k e n n t n is d e r L it e r a t u r dies elbe A r ­ beit n o c h ein m al g e m a c h t wird.

N u n h a t sich d e r D e u t s c h e V e r b a n d t e c h n i s c h - w i s s e n s c h a f t - l i e h e r V e r e i n e d e r S a c h e a n g e n o m m e n un d f o r d e r t in e in e r D e n k s c h r i f t 1) die Sch affu n g e in e r te c h n is c h e n H a u p t b ü c h e r e i . D e r v e r h e i ß u n g s v o l l e P lan ist zweifellos g r o ß z ü g i g a n g e l e g t , u n d se ine F o r d e r u n g e n g e h e n d e m e n t s p r e c h e n d s e h r weit. V o n j e d e m W e r k e sollen so viele A u s f e r t i g u n g e n b e s c h afft w e r d e n , wie es die B e n u tz u n g e r fo r d e r t . Mit w e n i g e n A u s n a h m e n w e r d e n alle Bücher nach a u ß e r h a lb verli ehen. D e r L es es aa l m it e in e r H a n d b i b li o t h e k von 100 0 0 Bänden w i r d von 9 U h r m o r g e n s bis 10 U h r a b e n d s d e r B e n u tz u n g g e ö f fn e t sein. J e d e s Buch soll d o r t b i n n e n 5 M i n u t e n z u r V e r f ü g u n g ste h en . Eine L ic h tb il d an s talt u n d ein e A u s k u n f ta b t e i l u n g sollen diese E in r i c h tu n g e n v e r ­ vo llstä ndigen.

D ie D e n k s c h r if t s a g t s elb st, d a ß die A u s f ü h r u n g d ie s e s P la n es J a h r ­ z ehnte e r f o r d e r n u nd M illione n k o s t e n w ü r d e , u n d s c h lä g t d e s h a lb vo r, die B ücherei d e s P a t e n t a m t e s z u r T e c h n is c h e n H a u p t b ü c h e r e i d e s R eiches a u s ­ zubau en. N u r e in e r E r h ö h u n g d e r G e l d m i t te l w ü r d e es b e d ü r fe n , um sie in de n S ta n d zu s e tz e n , alle a u f g e s t e ll t e n F o r d e r u n g e n zu erfüllen, ln d e r T a t , wenn m an auf ein e sc h o n b e s t e h e n d e B ü c h ere i z u r ü c k g r e if e n will, so ist die des P a t e n t a m t e s g e w i ß die g e e i g n e t s t e . Sie ist die g r ö ß t e aller d e u ts c h e n t e c h ­ nischen B ib lio th ek e n u n d h a t e in en g e r ä u m i g e n Les es aal s o w ie einen v o r t r e f f ­ lichen K a talo g .

T r o t z d e m s c h e in t die D e n k s c h r if t die S c h w ie r ig k e ite n d e n n d och zu u n t e r ­ schätz en . W a s z u n ä c h s t d ie finanzielle Seite a n la n g t , so h a n d e l t es sich nicht allein um e in m a li g e A u s g a b e n f ü r E r w e i t e r u n g s b a u t e n un d B ü c h e r k ä u f e , s o n ­ d ern au ch um b e tr ä c h t l ic h e lau fe n d e A u s g a b e n all er Art. Die v o r g e s c h l a g e n e , an sich s e h r w ü n s c h e n s w e r t e l ä n g e r e B e n u t z u n g s d a u e r d es L es es aale s, die schnelle B e d ie n u n g , die V e r p a c k u n g u n d V e r s e n d u n g d e r b e s tellte n B ü c h e r u nd a n d e r e w e ite r u n t e n zu b e s p r e c h e n d e A r b e i te n sind n u r n ach e in e r s t a r k e n V e r g r ö ß e ­ ru n g d e r A n g e s te llte n z a h l d u r c h z u f ü h r e r i 2).

’ ) S o n d e ra b d ru c k e w e rd e n a b g e g e b e n . 1) Z. V . d. I. 19 19 S. 4 7 1.

2) G e g e n w ä r t ig ist der L e s e s a a l d e s P a te n ta m te s vo n 9 b is 3 U h r g e ö ffn e t; d er L e ih v e rk e h r ist g an z g e rin g fü g ig .

A b e r a u c h d a v o n a b g e s e h e n bleibt es m in d e s t e n s f rag lich , o b d e n T e c h ­ n i k e r n auf d ie s e W e i s e w irk lic h g e h o l f e n w e r d e n k ö n n t e . N u r die E i n r i c h t u n g d e s L e s e s a a le s w ü r d e in j e d e r H i n s i c h t nü tzl ich sein un d vo n v ielen mit F r e u d e n b e g r ü ß t w e r d e n . D a g e g e n ist es a u s g e s c h l o s s e n , d a ß die P a t e n t a m t ­ b ü c h e r e i a uch n u r a n n ä h e r n d d a s g e s a m t e t e c h n i s c h e S c h r i f tt u m s a m m e l n k ö n n t e , es sei d e n n , d a ß i h r die d e u t s c h e n W e r k e als P f l i c h t s t ü c k e z u g e h e n . A n d e r n f a l l s w ü r d e di e u m f a n g r e i c h e a u s l ä n d i s c h e L i t e r a t u r s o w ie die z ah llo sen t e c h n i s c h e n Z e its c h rif te n , v o n d e n e n allein die n o t w e n d i g s t e n jäh rlich g r o ß e S u m m e n v e r s c h l i n g e n , d e n H a u s h a l t zu s e h r b e la s t e n . J e d e n fa l ls w 'ü rde m an k e i n e s w e g s d a r a u f r e c h n e n k ö n n e n , ein g e s u c h t e s B u ch w irk lic h in d e r H a u p t ­ b ü c h e r e i v o rz u fin d e n . F r a g lic h e r s c h e i n t es f e r n e r , o b ein L e i h v e r k e h r in d em g e p l a n t e n U m f a n g e ü b e r h a u p t z w e c k m ä ß i g u n d d u r c h f ü h r b a r ist. Alle d i e ­ j e n i g e n , die in k l e i n e re n O r t e n o h n e B ib lio th ek w o h n e n , w ü r d e n sich g e w i ß u n m i t t e l b a r n a c h Berlin w e n d e n , w e n n sie e in e s B u c h es b e d ü r f e n , u n d die N a c h f r a g e n ach W e r k e n , die g e r a d e »aktuell« sind , w ü r d e s e h r g r o ß sein. W e n n n u n b e is p ie l s w e i s e in w e n i g e n T a g e n auf ein n e u e r s c h i e n e n e s W e r k z e h n Be­

s t e l l u n g e n e i n g e h e n , m ü ß t e n also e n t w e d e r o h n e w e i t e r e s z eh n E x e m p l a r e g e k a u f t w e r d e n , o d e r ein e A n z ah l vo n B e s te lle r n m ü ß t e w a r t e n . Im e r s te n F alle ist zu b e r ü c k s i c h ti g e n , d a ß die t e c h n i s c h e L i t e r a t u r m e i s t s e h r schnell v e r a l t e t ; vi elleicht s c h o n n a c h e in e m J a h r w ü r d e j e n e s e in s t a k tu e l le und he iß b e g e h r t e Buch nich t m e h r a n g e s e h e n w e r d e n , u n d die z eh n E x e m p l a r e w ü r d e n m it T a u s e n d e n ' g l e i c h e r S c h i c k s a l s g e n o s s e n als M a k u l a t u r die B ücherei b e l a s t e n 3). E in e u n e i n g e s c h r ä n k t e B e s c h a f f u n g v o n D o p p e l s t ü c k e n w ä r e auch in s o fe rn b e d e n k lic h , als viele, di e s o n s t d a s b e t r e f f e n d e W e r k g e k a u f t h ä tte n , es d a n n n u r e n tle ih e n w ü r d e n . V e r f a s s e r u n d B u c h h a n d e l w ü r d e n d a d u r c h g e s c h ä d i g t .

B e s c h r ä n k t m a n die Z ah l d e r in j e d e m Falle zu b e s c h a f f e n d e n S t ü c k e , so k ö n n e n n a tü rlich nicht alle W ü n s c h e s o g l e ic h erfü llt w e r d e n . W i e lan g e , d e r , e in z e l n e B e s te lle r w a r t e n m u ß , h ä n g t z u n ä c h s t v o n d e r f e s t g e s e t z t e n Leih­

f r i s t un d von d e r P ü n k t l ic h k e it d e r R ü c k g a b e e n t l i e h e n e r W e r k e ab.

F e r n e r w ird die H a u p t b i b l i o t h e k , w ie j e d e a n d e r e , n ic h t u m h in k ö n n e n , v o n j e d e m ihr nicht b e k a n n t e n B e n u t z e r v o r s e i n e r Z u l a s s u n g i r g e n d eine S i c h e r h e it zu v e r la n g e n , sei e s d u r c h N a c h w e i s e in e r g e s i c h e r t e n L eb e n s s te l-l u n g , sei es d u r c h B ü r g s c h a f t o d e r P f a n d . D ies u m so m e h r , als bei d e r g r o ß e n A u s d e h n u n g ihres W i r k u n g s k r e i s e s die V e r h ä l t n is s e b e s o n d e r s u n ­ g ü n s t i g lie gen. D e r h i e r a u s sich e r g e b e n d e z e i t r a u b e n d e S c h r i f tw e c h s e l, die B u c h u n g e n , Z a h l u n g e n u. a. w e r d e n eine g a n z e A n z ah l n e u e r B e a m t e r in An­

s p r u c h n e h m e n u n d di e V o r te ile d e r B e n u t z u n g b e e i n t r ä c h t i g e n .

Auch di e H e r a u s g a b e ein es bill igen V e r z e i c h n i s s e s s c h e in t k a u m d u r c h ­ f ü h r b a r , w e n n m a n b e d e n k t , d a ß d e r 1913 e r s c h i e n e n e d r e i b ä n d i g e Katalog d e r P a t e n t a m t b ü c h e r e i , d e r als M u s t e r d i e n e n soll, s e i n e r z e i t 20 M k o s te te .

H e u t e w'ürde se ine H e r s t e l l u n g ein V ie lf a ch e s d a v o n k o s te n .

D ie H a u p t b ü c h e r e i w i r d als o n u r d a n n in d e r L a g e se in , ih re A u f g a b e e i n i g e r m a ß e n zu erfü llen, w e n n sie a u f K o s te n g a r k e in e R ü c k s ic h t zu n e h m e n b r a u c h t . O b si e die a n d e r e n t e c h n i s c h e n B ü c h e r e ie n e n tl a s t e n w ü r d e , wie d i e D e n k s c h r if t m e i n t , b l e i b t t r o t z d e m z w eif e lh a f t, w ä r e a b e r a u c h w e d e r n ö tig

3) D ie D e n k s c h iiit s ie h t .d ie s e b e n fa lls v o ra u s und w ill d ie s e „e n tb e h rlic h e n D o p p e lstü c k e von Z e it zu Z e it a b sto ß e n .“ D ad u rch w ird a b e r n u r d ie M a k u la tu r v o n e in e m O rte zum ä n d e rn b e fö rd e rt

N i e m a n n : T e c h n is c h e B ü c hereie n 17Q n o c h e r w ü n s c h t . Es e r s c h e i n t v i e l m e h r v o r t e i l h a f t e r un d z w e c k m ä ß i g e r , das

H a u p t g e w i c h t auf die P r o v i n z b ü c h e r e i e n zu legen.

2. G e g e n v o r s c h l a g :

A u s b a u d e r ö r t l i c h e n B ü c h e r e i e n u n d i h r e s V e r k e h r s . B e tr a c h t e n w i r z u n ä c h s t die V e r h ä ltn is s e in Berlin. An st a atlic h en Biblio­

t h e k e n rein t e c h n i s c h e r A rt sind h ier v o r h a n d e n :

die Bib li othek d e s P a t e n t a m t e s m i t ... 200 000 Bdn.

» d e r T e c h n is c h e n H o c h s c h u l e mit . . . 124 000 >

Die B ü c h e r e i d e s P a t e n t a m t e s leiht in d e r R eg el nicht aus, die d e r T e c h ­ n isc h en H o c h s c h u l e n u r s o w e i t , als die I n t e r e s s e n d e r H o c h s c h u l le h r e r und S t u d e n t e n d a d u r c h n icht g e s c h ä d i g t w e r d e n . An p r i v a t e n B ü c h ere ie n s te h e n z u r V e r f ü g u n g :

die B ibli othek d e s V e r e i n e s d e u t s c h e r I n g e n ie u r e mit e tw a 12 000 Bdn.

» ' A r c h i te k te n v e r e i n e s m it e tw a . . . . 4 0 0 0 0 » B e s c h r ä n k t m a n sich auf diese rein te c h n is c h e n B ibli otheken, so m a g das z ur V e r f ü g u n g s t e h e n d e B ü c h e r m a te r ia l vielleicht g e r in g ersc heinen. Zum G lü c k ist a b e r d e r T e c h n i k e r n icht a u t sie allein a n g e w i e s e n , d e n n es g ib t noch e in ig e B ü c h ere ie n , die n e b e n a n d e r e n F ä c h e r n a u ch die T e c h n ik b e ­ rü c k s i c h t i g e n , b e s o n d e r s a b e r die H ilfs w is s en s ch a fte n , wie M a th e m a tik , P h y ­ sik, K u n s t u n d N a t io n a l ö k o n o m i e . Als solche k ä m e n in B e tr a c h t: die P r e u ß i ­ sche S t a a t s b i b l io t h e k (rd. 1 6 0 0 0 0 0 B ände, von d e n e n jed o c h n u r ein Teil fü r d en T e c h n i k e r in B e tr a c h t k o m m t ) , die Bibiliothe k d e r D e u ts c h e n C h e m i ­ schen G e s e lls c h a f t (rd. 22 000 Bde.) u n d die d e r H o c h s c h u le für die b ild e n d e n K ü n s te (rd. 35 000 Bde.). E in e re ch t s tatt lic h e technische B ü c h e r s a m m l u n g von 48 000 B ä n d e n b e s itz t schlie ßlic h d a s M in isteriu m d e r öffentlichen Arbeite n. Sie is t n u r f ü r d e n D i e n s t g e b r a u c h b e s t im m t, ein g r o ß e r Teil d e r W e r k e d ü r f t e a b er k a u m je zu D ie n s t z w e c k e n g e b r a u c h t w e r d e n . J edenfa lls w e r d e n diese B ü c h e r ­ sc h ä tz e k e i n e s w e g s so a u s g e n u t z t , wie es zu w ü n s c h e n w ä re. Im g a n z e n k a n n m a n d en B e s t a n d an te c h n is c h e n W e r k e n in B e rli n e r B ibli otheken auf m in ­ d e s te n s 500 000 B ä n d e sc h ä tz en . D a s w ü r d e s chon z u n ä c h s t a u s reic h en , w e n n die W e r k e n u r b e q u e m e r o d e r ü b e r h a u p t zu e r la n g e n w ä ren . Dazu ist es n ö tig , d a ß alle B ib lio th ek e n sich e n ts c h lie ß e n , B ü c h e r s o w e i t es no ch nicht g e ­ sc h ieh t — a u c h a u s d e m H a u s e zu v erle ih en un d v o r allem die L es es äl e län g e r zu öffnen.

Ähnlich wie in Berlin lie gen die V e r h ä l t n is s e a uch im Reich. Es b e s te h e n zu rze it f o l g e n d e g r ö ß e r e t e c h n i s c h e n B ü c h ere ie n (B ä n d ez ah le n nach dem S t a n d e zu A n f a n g d e s J a h r e s 1016):

A a ch e n , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e ... 71 800 B än d e B r a u n s c h w e i g , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e ... 45 000 Bre sl au , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e ... 13 200 C h e m n i t z , T e c h n is c h e S t a a t s l e h r a n s ’a i t e n ...35 100 D a n zig , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e ... 43 500 D a r m s t a d t , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e ... 6 0 6 0 0

Z e n tr a ls te lle f ü r G e w e r b e . 30 200 » D r e s d e n , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e 6 1 2 0 0 » F r e i b e r g , B e r g a k a d e m i e ... 5 2 0 0 0 » H a n n o v e r , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e ... 74 400 »

N i e m a n n : T e c h n is c h e B ü c h er e ie n K a r l s r u h e , T e c h n i s c h e H o c h s c h u l e

L a n d e s g e w e r b e a m t .

107 500 B ä n d e

38 C00 »

K la u s th al, B e r g a k a d e m i e

M ü n c h e n , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e .

» P o l y t e c h n i s c h e r V e r e in .

» D e u t s c h e s M u s e u m . .

32 000 6 0 0 0 0 4 0 ( 0 0 » 5 0 0 0 0 ' » S t u t t g a r t , T e c h n is c h e H o c h s c h u l e ...

» Z e n t r a l s t e ll e f ü r G e w e r b e u n d H a n d e l . .

44 00 0 »

9 S 5 0 0 3 0 5 0 0 E s s e n , V e r e in f ü r b e r g b a u l i c h e I n t e r e s s e n . .

z u s a m m e n 987 500 B ä n d e D a m it ist die Lis te no ch nich t e rs ch ö p ft. M a n k ö n n t e u. a. no ch die z. T.

nich t u n b e d e u t e n d e n B ü c h e r e ie n v e r s c h i e d e n e r B e h ö r d e n (z. B. d e r O b e r b e r g ­ ä m t e r in B re slau u n d D o r t m u n d ) u n d g r ö ß e r e r t e c h n i s c h e r L e h r a n s t a l t e n (z. B. G ö t h e n ) m it h e r a n z ie h e n . I n s g e s a m t s t e h e n jed e n falls m e h r als ein e Million B ä n d e allein in rein t e c h n i s c h e n B ib li o t h e k e n z u r V e r f ü g u n g , un d m a n so llte m e i n e n , d a ß d ie s e d e n b e r e c h t i g t e n A n s p r ü c h e n im a ll g e m e in e n g e n ü g e n m ü ß te n . W e n n d ies n ich t d e r Fall ist, s o l ie g t es h a u p ts ä c h li c h d a r a n , d a ß viele B ü c h e r s u c h e n d e g a r n ic h t w is s e n , w e l c h e B ib li o t h e k e n f ü r sie in F r a g e k o m m e n u n d w ie sie zu b e n u t z e n sind , ln d e r R e g e l w e n d e t m a n sich an e in e H o c h s c h u l b ib l i o th e k , weil m a n d ie s e e b e n von d e r S t u d i e n z e it h e r k e n n t , o d e r e infach n a ch Berlin, weil m a n d o r t di e g r ö ß t e n B ü c h e r v o r r ä t e v e r ­ m u te t. Die ü b r i g e n B ib lio th e k e n , b e s o n d e r s die d e r U n i v e r s i tä t e n , w e r d e n v o n T e c h n i k e r n n u r s c h w a c h b e n u tz t , weil inan sie e n t w e d e r n ich t k e n n t o d e r o h n e w e i t e r e s a n n i m m t , d a ß sie k e in e t e c h n i s c h e L i t e r a t u r b es itz en .

W e n n m a n n u n f r a g t , w ie sich ein e b e s s e r e V e r s o r g u n g d e r T e c h n i k e r m it B ü c h e r n e r re i c h e n lie ß e, so m a g z u n ä c h s t d a r a n e r i n n e r t w e r d e n , d a ß h a u p ts ä c h li c h z w ei A r t e n vo n B e n u tz e r n in B e tr a c h t k o m m e n : die e in e n s u c h e n M a t e r i a l f ü r ein e g r ö ß e r e A r b e i t, die ä n d e r n w o l l e n sic h ü b e r ein b e g r e n z t e s F a c h g e b i e t m ö g li c h s t schnell u n d e i n g e h e n d u n t e r r i c h t e n . F ü r die e r s t e n sp ie lt es g a r k e in e R olle , o b sie ein B u c h 1 bis 2 W o c h e n f r ü h e r o d e r s p ä t e r e r h a lte n , f ü r die ä n d e r n k o m m t es d a g e g e n z u w eilen d a r a u f an, d a s g e w ü n s c h t e W e r k m ö g li c h s t b a ld in H ä n d e n zu h a b e n o d e r w e n i g s t e n s e in z u s e h e n . N u n b e s t e h e n in z ah lreic h en M itte l- u n d K l e in s tä d t e n t e c h n i s c h e M i t te l s c h u le n ( T e c h ­ nik en , B a u g e w e r k s c h u l e n u. ä,), d e r e n B ü c h e r e ie n sicherlich die H a u p t w e r k e d e r te c h n is c h e n L i t e r a t u r e n th a l te n . Sollte es n ic h t m ö g lic h se in, d a ß d i e s e he lf e n d e i n g r e i f e n ?

A b g e s e h e n d a v o n m ü ß t e n alle a u s ö f f en tlich e n M i tte ln u n t e r h a l t e n e n B ibli o­

th e k e n v e r p flich te t sein, a u ch t ec h n is ch e W e r k e a n z u s c h a f f e n . D a die T e c h ­ n ik e r mit ihren S t e u e r n zur U n t e r h a l t u n g d e r B ib lio th e k e n b e i t r a g e n , d ü r f e n sie v e r la n g e n , d a ß ih ren W ü n s c h e n u n d B e d ü r f n is s e n g leic h fa lls R e c h n u n g g e t r a g e n w ird. N e u e K o s te n b r a u c h t e n d a d u r c h nich t zu e n t s t e h e n , es w ü r d e g e n ü g e n , w e n n d ie U n i v e r s i tä t s b i b li o t h e k e n i h r e L i e b h a b e r e i e n ( I n k u n a b e l n ! ) u nd d ie s tä d ti s c h e n un d s o n s t i g e n B ü c h e r e ie n d e n A n k a u f ü b e r f l ü s s i g e r U n ­ t e r h a l t u n g s s c h r i f t e n e in s c h r ä n k e n w ü r d e n . V o r t e i l h a f t w ä r e es f e r n e r , w e n n ein z eln e t e c h n is c h e B ib lio th e k e n b e s t i m m t e F a c h g e b i e t e b e s o n d e r s p f l e g e n w ü r d e n . So k ö n n t e sich z. B. A a ch e n d e r F a s e r s t o f f i n d u s t r ie , K a r l s r u h e d e r G a s t e c h n i k , C h a r l o t t e n b u r g d e m S c hiffbau w i d m e n u n d die L i t e r a t u r d i e s e r G e b i e t e , a u ch die a u s län d is c h e, m ö g li c h s t v o l ls tä n d i g s a m m e ln .

O e r G e ld - und W a r e n m a r k t 181 D e r L e i h v e r k e h r lie ße sich — in g r o ß e n Z ü g e n — e tw a in f o l g e n d e r W e is e e i n r i c h t e n :

J e d e r , d e r an ihm t e i l z u n e h m e n w ü n s c h t , h a t z u n ä c h s t bei e in e r ö f f e n t ­ lichen B ib li o th ek s e i n e Z u l a s s u n g u n t e r n o c h f e s t z u s e t z e n d e n B e d in g u n g e n zu b e w irk en . S u c h t e r ein Buch, d a s seine h e im a tlic h e B ibli othek nicht besi tz t, s o g i b t d i e s e die B e s te llu n g o h n e w e i te r e s an die n ä c h s tg e le g e n e B ücherei w e ite r , bei d e r d a s g e w ü n s c h t e W e r k v e rm u tlic h v o r h a n d e n ist. D iese s e n d e t d a s B u ch an die b e s t e l l e n d e B ü c h ere i, vo n d e r es d e r E n tl e ih e r erhält. Ist d a s Bu ch au ch in d e r z w e ite n B ib lio th ek n ich t v o r h a n d e n , s o g e h t d e r Best ellsc hein s o g le ic h an eine d e r g r o ß e n B ü c h e r s a m m l u n g e n in Berlin, M ü n c h e n , Lei pzi g o d e r H a m b u r g , die an H a n d ih r e r b i b li o g r a p h is c h e n H ilfsm it tel o f t fe ststellen k ö n n e n , w o ein W e r k v o r h a n d e n ist, d a s sie s e i h s t nicht b es itz en . W e r auf d ies e W e i s e ein g e s u c h t e s Buch n ic h t e r la n g e n k a n n , m u ß sich an die schon b e s t e h e n d e A u s k u rif t s t e 11 e d e u t s c h e r B i b l i o t h e k e n 1) w e n d e n , die n ö tig e n falls w e i te r a u s z u b a u e n w ä re.

D a s W e i t e r g e b e n d e r B e stellsc h ein e k ö n n t e u n e n tg e ltlich g e s c h e h e n , die K o s te n f ü r H in - u n d R ü c k s e n d u n g d e r B ü c h e r m ü ß t e u n t e r d en h e u ti g e n V e r ­ h ält nissen b illig erw eis e d e r E n tl e ih e r t r a g e n . Die n o t w e n d i g e Ü b e r w a c h u n g d e r B e n u tz e r w ü r d e s te ts d e r j e n i g e n Bib li othek zufallen, in d e r e n Liste sie e in g e ­ t r a g e n sind. Sie k a n n d a s in viel e in f a c h e r e r u n d w i r k s a m e r e r W e i s e tun als d ie w e it e n t f e r n t e H a u p t b ü c h e r e i .

Auf solche W e i s e k ö n n t e die u n v e rm e id lich e M e h r a r b e i t a u f zahlreiche D ien ststellen v e r te il t w e r d e n , w o sie m eis t w o h l o h n e E r h ö h u n g des A n g e ­ s t e ll t e n b e s t a n d e s g e le i s t e t w e r d e n kann, ln ein zel nen Fällen w e r d e n zu n äc h s t n atü rl ich E r g ä n z u n g e n u n d N e u a n s c h a f f u n g e n e rfo rd e rlic h sein, a b e r die Koste n w e r d e n bei w e i te m nicht so h o c h sein w ie bei e in e r Z e n t r a l i s i e r u n g d es B etr ieb es.

Die n ä c h s te A u f g a b e b e s t e h t a b e r d a rin , die v o r h a n d e n e n B ü c h e r b e s t ä n d e so z u g än g lich zu m a c h e n , d a ß sie wirklich a u s g e n u tz t w e r d e n k ö n n e n .

*) B erlin NW 7, U nter den L in d e n . 1640]

II. D e r G e l d - u n d W a r e n m a r K t .

Diskont- und EffeKtenKarse

Powiązane dokumenty