Teksty Księgi Rodzaju mówiące o stworzeniu człowieka

Są to dwa fragmenty Księgi Rodzaju, jeden pochodzący z jej rozdziału pierwszego, który tworzą wersety 26-28 oraz tekst z roz-działu drugiego – wersety 4b-8 i 18-24. W wersji naszej rodzimej Bib-lii Tysiąclecia, przyjętej jako tłumaczenie zatwierdzone do użytku kościelnego przez Kościół Polski w roku 1965 teksty te brzmią nastę-pująco: „A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!» Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście pano-wali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad

wszyst-kimi zwierzętami pełzającymi po ziemi».” (Rdz 1,26-28)²⁴²

242

„Gdy Pan Bóg uczynił ziemię i niebo, nie było jeszcze żadnego krzewu polnego na ziemi, ani żadna trawa polna jeszcze nie wzeszła - bo Pan Bóg nie zsyłał deszczu na ziemię i nie było człowieka, który by uprawiał ziemię i rów kopał w ziemi, aby w ten sposób nawadniać całą powierzchnię gleby - wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z pro-chu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą. A zasadziwszy ogród w Eden na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka, którego ulepił. (…)Potem Pan Bóg rzekł: «Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam, uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc». Ulepiwszy z gleby wszelkie zwie-rzęta lądowe i wszelkie ptaki powietrzne, Pan Bóg przyprowadził je do mężczyzny, aby przekonać się, jaką on da im nazwę. Każde jednak zwierzę, które określił mężczyzna, otrzymało nazwę "istota żywa" I tak mężczyzna dał nazwy wszelkiemu bydłu, ptakom powietrznym i wszelkiemu zwierzęciu polnemu, ale nie znalazła się pomoc odpo-wiednia dla mężczyzny. Wtedy to Pan sprawił, że mężczyzna pogrą-żył się w głębokim śnie, i gdy spał wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. Po czym Pan Bóg z żebra, które wyjął z ny, zbudował niewiastę. A gdy ją przyprowadził do mężczyz-ny, mężczyzna powiedział: «Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała! Ta będzie się zwała niewiastą, bo ta z mężczyz-ny została wzięta». Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i mat-kę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym

cia-łem.” (Rdz 2,4b-8; 18-24)243

243

Cyt. tamże, s. 25-26. Współcześnie posiadamy także inne polskie przekłady biblijnej Księgi Rodzaju. Polski przekład tzw. interlinearny(Hebrajsko-polski Stary Testament. Księga Rodzaju, Warszawa 2000), to znaczy taki, który stanowi dosłowne tłumaczenie tekstu biblijnego brzmi następująco: „I powiedział Bóg: Uczyńmy ludzi na obraz nasz podobnych nam i niech panują nad

rybami morza, i nad ptactwem nieba, nad bydłem, i nad całą ziemią i nad wszelkim płazem pełzającym po ziemi. I stworzył Bóg człowieka na obraz swój, na obraz Boga stworzył go, mężczyzną i kobietą stworzył ich. I błogosławił im Bóg. I powiedział do nich Bóg: Bądźcie płodni i rozmnażajcie się i napełniajcie ziemię. I ujarzmiajcie ją. I panujcie nad rybami morza i nad ptactwem nieba i nad wszelkim zwierzem pełzającym po ziemi.” ( cyt. Hebrajsko-polski Stary

Testament..., s. 6-7 ) W dniu (kiedy) uczynił JHWH Bóg ziemię i niebo. I żadnego krzewu polnego

jeszcze nie było na ziemi i żadna trawa polna jeszcze nie wyrosła, bo nie spuścił deszczu JHWH Bóg na ziemię, a człowieka nie (było), aby uprawiał ziemię. I mgła wzniosła się z ziemi i zrosiła całą powierzchnię ziemi. I ulepił JHWH Bóg człowieka (z) prochu z ziemi i tchnął w nos jego od-dech życia i stał się człowiek istotą żyjącą. I zasadził JHWH Bóg ogród w Eden na wschód i umieścił tam człowieka, którego ulepił. (…) I powiedział JHWH Bóg: Nie dobrze, aby był człowiek sam, uczynię dla niego pomoc odpowiednią jemu. I ulepił JHWH Bóg z ziemi wszelkie zwierzę po-la i wszelkie ptactwo nieba. I przyprowadził do człowieka, aby zobaczyć jak nazwie go (każde), a każdego, którego nazwie (go) człowiek istotą żyjącą (takie będzie) imię jego. I nazwał człowiek imionami wszelkie bydło i ptactwo nieba i wszelkie zwierzę pola, ale dla człowieka nie znalazł po-mocy odpowiedniej jemu. I spuścił JHWH Bóg głęboki sen na człowieka i zasnął. I wziął jedno z żeber jego i zamknął ciałem pod nim. I zbudował JHWH Bóg (z) żebra, które wziął z człowieka na kobietę i przyprowadził ją do człowieka. I powiedział człowiek: Tym razem (jest to) kość z moich kości i ciało z ciała mego. Ta zostanie nazwana kobietą, bo z męża wzięta (jest) ta. Dlatego opuści mąż ojca swego i matkę swoją a przylgnie do żony swej i będą ciałem jednym.”(cyt. Hebrajsko-polski Stary Testament..., s. 7-8)

Istnieje jeszcze jeden współczesny, polski, bardzo ciekawy przekład przywoływanych tu tekstów. Jest to tekst pochodzący wprost z judaizmu: „I powiedział Bóg: Uczyńmy człowieka, według Naszej istoty [i] według Naszego umysłu. Będą panowali nad rybami morza i nad ptactwem niebieskim i nad zwierzętami, i nad całą ziemią, nad każdym płazem pełzającym po ziemi. Stworzył Bóg człowieka według swojej istoty. Według istoty Boga go stworzył. Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę. Pobłogosławił ich Bóg i powiedział im Bóg: Bądźcie płodni i rozmnażajcie się i napełnijcie ziemię, posiądźcie ją i panujcie nad rybami morza i nad ptactwem niebieskim i nad każdym zwierzęciem pełzającym po ziemi”.(cyt. Tora. Pardes Lauder. Księga

Pierwsza Bereszit, Kraków 2001, s. 12-16.) „W dniu gdy uczynił Bóg ziemię i niebo. Żaden krzew

polny jeszcze nie istniał i żadna trawa polna przedtem nie wyrastała, bo Bóg nie spuszczał deszczu na ziemię i nie było człowieka, żeby uprawiał ziemię. Wilgoć wzeszła z ziemi i nawodniła całą powierzchnię ziemi. I Bóg nadał kształt człowiekowi. [Ukształtował go] z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza duszę życia. I człowiek stał się mówiącą istotą.(…) I powiedział Bóg: Nie jest dobrze, żeby człowiek był sam. Uczynię mu odpowiednią pomoc. Ukształtował Bóg z ziemi wszystkie zwierzęta polne i wszystkie ptaki niebieskie i przyprowadził do człowieka, żeby zobaczyć, jak nazwie każdego, I tak, jak nazwał człowiek każde żywe stworzenie - to pozostało jego nazwą. Nadał człowiek nazwy wszystkim zwierzętom i ptakom niebieskim i wszystkim zwierzętom polnym. Ale nie znalazł

Oryginalne teksty, a przede wszystkim ich przesłanie narodziło

się w kręgu kultury semickiej starożytnego Bliskiego Wschodu.²⁴⁴

Pomiędzy nimi, z ich kontekstem kulturowym i czasowym, a wszyst-kimi możliwymi ich współczesnymi tłumaczeniami istnieje nieza-przeczalna różnica dotycząca mentalności, obyczajów, kultury,

odpowiedniej pomocy dla człowieka.Bóg wprawił człowieka w stan głębokiej nieświadomości i [ten] zasnął. Wziął jedną z jego stron i zamknął ciało w tym miejscu. Przebudował Bóg [tę] stronę, którą wziął z człowieka - w kobietę i przyprowadził ją do człowieka.I powiedział człowiek: Tym razem kość z moich kości i ciało z mojego ciała. Ta będzie nazywana kobieta [isza], bo była wzięta z mężczyzny [isz]. Dlatego zostawi mężczyzna swojego ojca i swoją matkę i zjednoczy się ze swoją żoną i będą jednym ciałem”.- (cyt. Tora. Pardes Lauder..., s. 18.20-24)

Wspaniały – mimo upływu wieków – pozostaje także przekład Ks. Jakuba Wujka z roku 1599 (Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r., Wyd. V, Warszawa 2000: „I rzekł [Bóg]: Uczyńmy człowieka na wyobrażenie i na podobieństwo nasze: a niech przełożony będzie rybom morskim i ptastwu powietrznemu, i bestiom, i wszytkiej ziemi, i nad wszelkim płazem, który się płaza po ziemi. I stworzył Bóg człowieka na wyobrażenie swoje, na wyobrażenie Boże stworzył go, mężczyznę i białągłowę, stworzył je. I błogosławił im Bóg, i rzekł: Rośćcie i mnóżcie się, i napełniajcie ziemię a czyńcie ją sobie poddaną i panujcie nad rybami morskimi i nad ptastwem powietrznym, i nade wszemi źwierzęty, które się ruchają na ziemi.”(cyt. tamże, s. 32)

„W dzień, którego uczynił Pan Bóg niebo i ziemię, wszelką rózczkę polną, niż weszła na ziemi, i wszelkie ziele krainy, niżli wyniknęło, nie spuścił bowiem był Pan Bóg dżdża na ziemię i czło-wieka nie było, który by sprawował ziemię, ale zdrój wynikał z ziemie, oblewający wszystek wierzch ziemie, utworzył tedy Pan Bóg człowieka z mułu ziemie i natchnął w oblicze jego dech żywota, i stał się człowiek w duszę żywiącą. A naszczepił był Pan Bóg Raj rozkoszy od początku, w którym postawił człowieka, którego utworzył. (…)Rzekł też Pan Bóg: Niedobrze być człowiekowi samemu: uczyńmy mu pomoc jemu podobną. Utworzywszy tedy Pan Bóg z ziemie wszelkie zwierzęta ziemne i wszelkie ptastwo powietrzne, przywiódł je do Adama, wszystko bowiem, co nazwał Adam duszę żywiącą, to jest imię jego. I nazwał Adam imionmi ich wszytkie zwierzęta i wszytko ptastwo powietrzne, i wszytkie bestie ziemne: lecz Adamowi nie najdował się pomocnik podobny jemu. Przepuścił tedy Pan Bóg twardy sen na Adama, a gdy zasnął, wyjął jedno żebro z niego i napełnił ciałem miasto niego. I zbudował Pan Bóg z żebra, które wyjął z Adama, białągłowę, i przywiódł ją do Adama. I rzekł Adam: To teraz kość z kości moich, i ciało z ciała mego; tę będą zwać Mężyną, bo z męża wzięta jest. Przetoż opuści człowiek ojca swego i matkę, a przyłączy się do żony swej i będą dwoje w jednym ciele.” (cyt. tamże, s. 33-34).

244

Zob. Wstęp , w: Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej , Warszawa 2004, s. XI - XII.

sobów myślenia, a także rozumienia otaczającej rzeczywistości przez

ich ludzkich autorów.²⁴⁵ Świadomość tej odmienności powoduje, że

do tekstowej warstwy źródłowej przekazu biblijnego należy stosować odpowiadające jej kryteria analizy.