P rogram T E M P U S (Tlans E u ro p e a n M obility Schem e o f U niversity Studies) narodzi! się w g ru d n iu 1989 r. w S trasburgu na sp o tk an iu R ady M inistrów W spól
noty E u ro p ejsk iej. Z atw ierdzony został przez tę R adę 7 m aja 1990 r. jak o część innego pro g ram u - P H A R E , czyli Pologne - H o n g crie A ction p o u r R econversion E co n o m iq u e (F undusz Pom ocy w O dbudow ie G ospodarki w Polsce i na W ę
grzech).
Dwa kraje - Polska i Węgry najw cześniej ze wszystkich krajów E u ro p y W schod
niej podjęły p ro g ram przebudow y swojej rzeczywistości gospodarczej i społecznej we w spółpracy z U n ią E u ro p ejsk ą. P rogram T E M P U S u stalo n o na trzy lata, poczynając od 1 lipca 1990 ro k u (później przedłużono go do 30 czerwca 1994 r.).
P ierw o tn e cele p ro g ram u ok reślan o ja k o w spieranie rozw oju i odnow ę sytem u szkolnictw a wyższego w krajach E u ro p y Środkow ej i W schodniej poprzez w spół
pracę z państw am i U n ii E u ropejskiej. D efinicję tę zastosow ano rów nież do T E M P U S II, który zo stał przyjęty na okres 1994-1998. Realizacja założonego program u odbywała się głów nie poprzez tzw. JEP-y (Jo in t E u ro p e a n P roject), na k tó re przeznaczono o k oło 90% środków . In n e formy to: Indywidual M obility G ran t (IM G ), C om plem entary M easures (C M E ) i Y outh Exchange (Y E X ). U zyskanie środków finansow ych (grantów ) przewidywanych program am i T E M P U S I i T E M PU S II wymagało uprzedniego opracow ania szczegółowych projektów prac lub badań prow adzonych we w spółpracy z co najm niej je d n ą szkołą wyższą z państw E uropy Środkow ej i W schodniej.
Początkow o w p ro g ram ie T E M P U S poza Polską i W ęgrami uczestniczyły n a stę
pujące państw a: Czechy, Słowacja, Bułgaria, R u m u n ia i Słow enia, w 1992 r. d o łą
czyły A lbania, E sto n ia, Litw a i Łotw a.
Po zakończeniu pierw szego, trzy-, a właściwie c zteroletniego program u, p rzed łu żono go na kolejne lata 1994-1998 ja k o T E M P U S II. W program ie tym w prow a
44 Wanda Dziadkiewicz
dzono now ą kategorię JEP-ów , tzw. J E P + . Isto tn a różnica w sto su n k u do JEP-ów klasycznych była propozycja, by oprócz dwóch krajów U nii E uropejskiej w projekcie uczestniczyło co najm niej pięć uczelni polskich, z których je d n a m ogła pełnić inform atycznych służących w spom aganiu gospodarki finansow ej uczelni),
• w sparcia dla bib lio tek uniw ersyteckich (w tym tw orzenie zintegrow anego syste
m u inform acji o zasobach bibliotecznych),
• w spierania działalności uczelnianych B iur W spółpracy z Z a g ran icą i B iur T E M - PU S-a (w tym działań zm ierzających do zaw ierania w ielostronnych um ów w spół
pracy m iędzyuczelnianej),
• tw orzenia „biur kariery” (baz danych grom adzących z jednej stro n y inform acje o poszukujących pracy stu d en tach a z drugiej o fert pracy),
• tw orzenia tzw. „R esource C en te rs”, grom adzących w szelkie m ateriały dydaktycz
ne (istotny elem ent kształcenia o tw arteg o )2.
czych w kontekście autom atyzacji bibliotek. D ziałania nasze n ie przyniosły sp o d z ie
wanych efektów. Tfe pierw sze dośw iadczenia pozwoliły na sam odzielne o p racow anie wniosku.
W 1995 r. B iblioteka U niw ersytetu Śląskiego, bio rąc pod uwagę u stalo n e p rio rytety, podjęła następujący tem at: „R estrukturyzacja oddziałów inform acji n a u k o wej w bibliotekach uniw ersyteckich”. Celem , który chcieliśm y osiągnąć, było d o s to sow anie poziom u i zakresu pracy ośrodków inform acji naukow ej do standardów przyjętych w krajach U n ii E uropejskiej.
W spólną realizację zadania i przygotow anie p ro je k tu z a p ro p o n o w an o B ibliotece A kadem ii E konom icznej w K atow icach i B ibliotece Głów nej U niw ersytetu O p o l
skiego. Po przyjęciu naszej propozycji, te trzy biblioteki zawiązały konsorcjum .
1 T E M PU S. Country m onograph N ° 7. Poland. European C om m ission. Luxem burg 1996.
2
List Ministerstwa Edukacji Narodowej do rektorów szkół wyższych z dn. 14.04.1993 r.
TEM PU S - znaczenie i korzyści. 45
Życzliwą chęć w spierania realizacji p ro je k tu zadeklarow ały z krajów U nii E u ro pejskiej: Wolny U niw ersytet w B rukseli, U niw ersytety w Tours i Trewirze oraz firm a Info Technology Supply Ltd. (ITS) w L ondynie. D o bierając p artn eró w zagranicz
nych m ieliśm y na względzie ich dotychczasow e dośw iadczenia o raz skalę współpracy.
R olę k o o rd y n ato ra p ro je k tu przyjęła na siebie B iblioteka U niw ersytetu Śląskiego a tru d n e j roli k o n tra k to ra podjęła się B iblioteka A kadem ii E konom icznej.
D ysponując zróżnicow anym sprzętem , różnym oprogram ow aniem w poszczegól
nych b ib lio tek ach poszukiw aliśm y rozw iązania, k tó re pozw oliłoby na przeglądanie w tym samym czasie baz różnych wytwórców pod różnym oprogram ow aniem , przez upow ażnionych użytkow ników podłączonych w dowolnym m iejscu do lokalnej sieci k o m puterow ej. Poszukiwaliśm y program u, który umożliwiłby korzystanie z in fo r
m acji zaw artej na C D -R O M w czasie i m iejscu dogodnym dla użytkowników . Z m odyfikow ano tym samym stosow ną dotychczas praktykę, polegającą albo na zw ielokrotnieniu zakupu baz i czytników, albo zm uszaniu użytkowników, by korzy
stali w nich w jednym określonym miejscu.
stan iu nowych technik, w postaci dwutygodniowych praktyk zagranicznych w b ib lio tek ach p artn ersk ich i organizacji szkoleń na miejscu.
R ealizację p ro je k tu rozłożono na dwa lata. W pierwszym roku główny nacisk p o łożono na m odernizację w yposażenia i instalację system u o raz szkolenie ad m i
n istra to ró w i bibliotekarzy.
O ddział Inform acji N aukow ej przeszedł zasadniczą reorganizację. Powstała p ra cownia szkoleniow a z sześciom a stanow iskam i kom puterow ym i przeznaczona do szkolenia użytkow ników , zajęć stu d en tó w bibliotekoznaw stw a, kursów w ew nętrz
nych i sam okształcenia. C zytelnia inform acyjna otrzym ała pięć stanow isk połączo
nych d ru k ark ą laserow ą przeznaczonych dla czytelników.
G w arancją realizacji p ro jek tu o raz wykorzystania możliwości system u było sp e cjalistyczne p rzeszkolenie pracow ników . O d m arca do czerwca 1996 roku pro w a
dzone były intensyw ne tren in g i dla bibliotekarzy w zakresie obsługi i w ykorzystania baz danych. Specjalne dw udniow e zajęcia prow adzone przez specjalistów z P o lite chniki W rocławskiej pośw ięcone były wyłącznie wyszukiwaniu w bazach SCI i SSCI.
W lipcu 1996 r. odbyło się dw udniow e sem inarium pośw ięcone bazie SCI p ro w adzone przez wydawców bazy, czyli In stitu te o f Scientific In fo rm atio n - oddział w L ondynie. D w utygodniow e praktyki u naszych p artn eró w zagranicznych odbyło
46 Wanda Dziadkiewicz czytelnika”, czyli rozpow szechnianie baz, propagow anie oraz szk o len ie użytkow ni
ków. O pracow ano zróżnicow ane program y szkolenia dla bibliotekarzy, stu d en tó w i pracow ników naukowych. Szkolenie bibliotekarzy odbywało się rów nież w edług zróżnicow anych program ów :
• dla pracow ników bibliotek, k tó re jeszcze nie są podłączone do InfoW are; b ib lio tekarzom przekazyw ano wiadom ości podstaw ow e o bazach i m ożliw ościach p rz e szukiw ania, by m ogli inform ow ać czytelników,
• dla p erso n elu b ib lio tek podłączonych do sieci InfoW are; zajęcia polegały na praktycznych ćwiczeniach w wyszukiwaniu danych w różnych bazach, form uło
w aniu zapytań i wyjaśnianiu problem ów pow stających w czasie ćwiczeń,
• dla osób szkolących w dwu powyżej wym ienionych grupach program ow ych.
Program szkolenia studentów obejm ow ał zarów no zagadnienia podstaw ow e, takie ja k term in o lo g ia o raz budow a bazy: język, term in o lo g ia, zakresy, a także wyszukiw anie i kopiow anie danych pod kątem przydatności baz w poszukiw aniu m ateriałów do prac sem inaryjnych i m agisterskich.
Szkolenia dla pracow ników naukow ych miały na celu p rezen tacje now oczesnych baz danych jak o w yczerpującego źródła poszukiw ań literatu ry do pracy naukow ej.
O bejm ow ały rów nież zaprezentow anie możliwości wyszukiwawczych, wady i zalety poszczególnych baz.
W niniejszym artykule pom in ięto całą sferę problem ów finansowych. T fudną rolę k o n tra k to ra pełniła B iblioteka A kadem ii E konom icznej, prow adząc spraw y zw ią
zane z płatnościam i i spraw ozdaw czością finansową.
Szanse, k tó re stworzył T E M P U S (P H A R E ), zostały przez b ib lio tek ę U niw ersy
te tu Śląskiego o raz pozostałe biblioteki konsorcjum w pełni wykorzystane.
Najwięcej korzyści płynących z tego program u dla bibliotek, bibliotekarzy i użyt
kow ników u p atru je się w:
• stw orzeniu łatw ego d o stę p u do źródeł bibliograficznych pracow nikom naukow ym i stu d en to m ,
• m odernizacji w arsztatu inform acyjnego w trzech b ib liotekach akadem ickich,
• naw iązaniu ścisłej w spółpracy z różnym i bibliotekam i i nabyciu um iejętności działania zespołow ego, ustalaniu celów, k tó re chce się o siągnąć i integracji środow iska,
TEM PUS - znaczenie i korzyści... 47
• znacznym podw yższeniu um iejętności bibliotekarzy, spo jrzen iu na swoją pracę z innej perspektyw y, możliwości porów nania z bibliotekarzam i krajów E u ro p y Z ach o d n iej,
• p rzetarciu ścieżek p ro c e d u r opracow ania i składania wniosków , ja k o że nabyte dośw iadczenia posłużą do opracow ania kolejnych aplikacji.
Są to osiągnięcia, k tó re będą procentow ały na przyszłość. Potw ierdzeniem tego, że w prow adzone ułatw ienia w d o stęp ie do źródeł inform acji spotkały się z za in te re sow aniem środow iska akadem ickiego, je st stale w zrastająca ilość logow ań oraz godzin w ykorzystania baz, a przede wszystkim zw ielokrotnienie ilości wypożyczeń m iędzybibliotecznych i poczytność czasopism zagranicznych. To z kolei zobligow ało nas do przygotow ania p ro je k tu C om plem entary M easures (C M E ) na propagow anie dotychczasowych osiągnięć JE P -u z lat 1995-1997 i kształcenie użytkowników.
Uniwersytet Opolski AkademiaEkonomicznaw Katowicach
48 Wanda Dziadkiewicz
Schem at organizacyjny sieciow ego systemu rozpowszechniania baz danych Info Ware C D /H D
2500
S
B arbara Z A JĄ C Z K O W S K A (K atow ice)