Studium przypadku
101terenu publicznego, który stanie się dynamicznym miejscem spotkań
i soczewką ogniskującą życie miasta”17. W niniejszym opracowaniu omówiona zostanie część pracy dotycząca przestrzeni publicznej wo-kół obiektu, z pominięciem propozycji modernizacji budynku oraz jego układu funkcjonalno-przestrzennego18. Po szerokich konsulta-cjach społecznych wskazano priorytety dla kształtowania przestrzeni w bezpośrednim otoczeniu Rotundy, co – zgodnie z wytycznymi – po przeprowadzeniu pogłębionej analizy autorka zastosowała w pracy konkursowej. Badaniami objęte było szersze spektrum problemów19; dla potrzeb niniejszego opracowania omówiona zostanie przede wszystkim sfera dostępności przestrzeni pełniącej funkcje zarówno re-kreacyjne, jak i społeczne.
Dla odbioru zróżnicowanej przestrzeni istotne jest przemieszczanie – zmienność doznań20 przy pełnej dostępności dla osób zróżnicowa-nych sprawnościowo i wiekowo. Przeprowadzone badania przedpro-jektowe pozwoliły wskazać rozwiązania wdrożeniowe, zdaniem autor-ki odpowiadające współczesnym wymogom stawianym przestrzeniom m.in. pod kątem dostępności, ale i bezpieczeństwa, w kierunku prze-strzeni przyjaznych (Il. 1).
Proponowana przestrzeń jest otwarta (ale bezpieczna), dynamicz-na, pojemna/chłondynamicz-na, dostępna dla wszystkich, jest oazą w centrum Warszawy – zieloną, z nawilżonym tryskającą wodą powietrzem. Przy-jęte rozwiązania zapewniają wybór słońce/cień. Głębokie, miejscami do 5 m, lekkie, transparentne zadaszenie (nie konkurujące z dachem Rotundy), od wejścia od strony ul. Marszałkowskiej do wejścia od
17 http://architizer.com/blog/dupont-changing-the-face-polish [dostęp: 13.07.2013].
18 Założeniem było przekształcenie konstrukcji budynku przy zachowaniu jego trady-cyjnego kształt i charakterystycznych cech oraz zintegrowanie obiektu z zastaną przestrzenią miejską. Ideą autorskiego projektu była spójna estetyka wnętrza i zewnętrza. Wnętrze/funk-cje/treści zaproponowano zgodnie z oczekiwaniami Inwestora oraz społecznymi, kompozy-cyjnie zmienne, o wielowariantowych możliwościach wykorzystania w zależności od potrzeb, miniprzestrzenie z możliwością łączeni/dzielenia. Zaproponowano podział na trzy strefy/ kondygnacje, połączone atrium: poz. 1 – bank, poz. 0 – przestrzeń „na chwilę”, poz.+1 – prze-strzeń „na dłużej”. Takie rozwiązanie pozwala na bezpieczne i wygodne połączenie obiek-tu otwartego (funkcja społeczna) z Bankiem, a budynek funkcjonuje jako aktywna całość. Atrium, obok funkcji kompozycyjnych, pełni rolę komina wentylacyjnego, wspomagającego ruch/wymianę powietrza (Starzyk 2013, praca konkursowa – opis).
19 A. Starzyk, Przestrzeń społeczna czy bezpieczna..., op. cit.
20 K. Wejchert, Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa 1984/2008; idem,
102
strony ul. Widok, zapewnia zewnętrzne schronienie przed deszczem i śniegiem (Starzyk 2013, praca konkursowa), umożliwiając swobodną komunikację ruchowi pieszemu. Zaproponowano zróżnicowane, do-stosowane do natężenia ruchu szerokości komunikacyjne, bez prze-szkód zawężających ciąg pieszy – przestrzenie w pełni dostępne i wy-godne dla wszystkich użytkowników, w tym dla osób z niepełnospraw-nością ruchową, również na wózkach inwalidzkich, ale i niewidzących czy niedowidzących, niesłyszących czy z upośledzeniem umysłowym21. W miejscach komunikacji pieszej ważne jest zaprojektowanie od-powiedniej liczby miejsc odpoczynku, np. ławek czy innych różnego rodzaju siedzisk. Taką rolę w projekcie pełnią drewniane ławy o zróżni-cowanych szerokościach i głębokościach, ale również przeznaczona do tego celu zieleń-trawa. Zapewniono istotne dla wszystkich, ale przede wszystkim dla osób niesłyszących i starszych, nieoślepiające oświetle-nie ciągów pieszych oraz dobre oświetleoświetle-nie punktów docelowych. Dla bezpieczeństwa uczestników oddzielono ruch pieszy oraz rowerowy, proponując stanowiska rowerowe przy ul. Widok w przestrzeni B-C. Ciągi piesze w większości przypadków powiązane są urbanistycznie z jezdniami. Stąd dla komfortu użytkowania w procesie projektowym należy zwrócić uwagę na zaproponowanie właściwych rozwiązań. Przejścia w poziomie jezdni w miejscach zmiany organizacji ruchu powinny na całości bądź części mieć odpowiednio wyprofi lowaną po-chylnię, łatwe do odczytu oznaczenia w postaci zmiany koloru i fak-tury nawierzchni oraz być wyposażone w sygnały akustyczne. W ten sposób zaprojektowane przejście jest dostępne dla osób o zróżnicowa-nej niesprawności.
Zaproponowane rozwiązania w otoczeniu budynku Rotundy two-rzą przestrzeń przyjazną i dostępną dla wszystkich użytkowników, przestrzeń czytelną dla każdego odbiorcy, przekazującą informacje dotyczące lokalizacji i orientacji w przestrzeni.
21 Nie bez znaczenia jest również analiza pod kątem prewencji i ochrony antyterrory-stycznej – zabezpieczenie chronionej strefy, Rotundy i jej otoczenia. Zaproponowano rozwią-zania kompleksowe i zintegrowane z kontekstem miejsca, ale, co bardzo ważne, niewywołu-jące niepokoju, będące naturalną kompozycją przestrzeni (ukryte bezpieczeństwo) – między innymi odpowiednio kształtowane i zlokalizowane wzmocnione elementy małej architektury i meble miejskie, zieleń, wzmocnione pachołki drogowe od strony al. Jerozolimskich oraz ul. Marszałkowskiej; A. Starzyk, Przestrzeń społeczna czy bezpieczna..., op. cit.
103
Il.1 Studium przestrzeni – wnętrza sprzężone dominantą/wnętrza sprzężone przestrzenią, opracowanie autorskie: 1) A, B, C, D – czytelne wnętrza sprzę-żone za pomocą Rotundy, ale też sprzęsprzę-żone za pomocą przestrzeni, 2) A-B, B-C, C-D, D-A – przestrzenie wspólne dla obu wnętrz/elementy sprzężenia – napięcia ruchowe, punkty widokowe, na terenie wspólnym widoczne oba wnętrza, 3) strumień ruchu o największym natężeniu, 4) podkreślenie osi Pasażu Wiecha, 5) przestrzeń D-A – ze względów bezpieczeństwa w części konieczność wyłączenia, 6) przestrzeń A-B i C-D – ze względu na strumień ruchu o największym natężeniu w części konieczność wyłączenia z przestrze-ni oczekiwaz przestrze-nia/spotkań, 7) przestrzeń oczekiwaz przestrze-nia/odpoczynku/rekreacji, 8) płynne przejścia zielenią i meblami miejskimi pomiędzy przestrzeniami oczekiwania/odpoczynku/rekreacji (Starzyk 2013, praca konkursowa – opis).
104
Il. 2 Wizualizacja przestrzeni publicznej Rotundy od strony Pasażu Wiecha, autorka projektu: Agnieszka Starzyk
Il. 3 Wizualizacja przestrzeni publicznej Rotundy od ulicy Marszałkowskiej, autorka projektu: Agnieszka Starzyk
105
Il. 4 Wizualizacja wnętrza Rotundy, spójna estetyka wnętrza i zewnętrza, au-torka projektu: Agnieszka Starzyk
Podsumowanie
Jak wykazano w wywodzie, zarówno w części dotyczącej studium problemu, jak i w studium przypadku, dostępność przestrzeni publicz-nych powinna być analizowana wielowątkowo. Dążeniem nie tylko projektantów, ale także wszystkich decydentów powinno być tworze-nie zbioru rozwiązań zaspokajających możliwie wiele potrzeb różnych użytkowników. Dlatego tak istotne jest, obok przepisów regulujących dostosowanie przestrzeni do potrzeb osób niepełnosprawnych, do-świadczenie, a może przede wszystkim duża wrażliwość osób odpo-wiedzialnych za działania architektoniczne, urbanistyczne, ale również artystyczne w procesie tworzenia przestrzeni publicznych.
Przestrzeń dla wszystkich to przestrzeń blisko człowieka – prze-strzeń tolerancyjna i otwarta, włączająca i bezpieczna. To przeprze-strzeń, w której każdy uczestnik swobodnie korzysta z dóbr publicznych, ma poczucie przynależności do lokalnej społeczności i wpływu na otacza-jącą rzeczywistość.
106
Bibliografi a
Gehl J., Życie między budynkami, RAM, Kraków 2009.
Jasiński A., Architektura w czasach terroryzmu. Miasto – przestrzeń publiczna
– budynek, Wolters Kluwer Polska SA, Warszawa 2013.
Kuryłowicz E., Projektowanie uniwersalne, SPI, Warszawa 2005.
Starzyk A., Przestrzeń społeczna czy bezpieczna?, [w:] Społeczno-gospodarcze
aspekty bezpieczeństwa Polski – wyzwania i zagrożenia, red.
M. Karolak--Michalska, E. Kopciuszewska, W. Petryka, Wydawnictwo Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego, Warszawa 2015.
Starzyk A., Przestrzeń dziecka – studium dostępności, „Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula” 2015, nr 42 (4).
Trzeciak P., Historia, psychika, architektura, PIW, Warszawa 1988.
Tumielewicz S., Krajowa Polityka Miejska. Ochrona środowiska i odpowiedź
na zmiany klimatu, Konferencja Prace nad Krajową Polityką Miejską –
od założeń do realizacji, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 13.06.2013.
Wejchert K., Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa 1984/2008.
Wejchert K., Przestrzeń wokół nas, Fibak Noma Press, Katowice 1993.
Streszczenie
Podejście do projektowania architektonicznego było i jest zmienne w cza-sie i zależy od rozwoju cywilizacyjnego. Współcześnie oczywiste wydaje się realne poszanowanie indywidualności każdego człowieka – użytkownika ar-chitektury. Podejście oparte na powyższym założeniu, czy może bardziej pro-ces myślenia o architekturze dostępnej dla wszystkich, nie ma jednego okre-ślenia. Terminologia związana z tą problematyką jest wciąż zmienna, m.in.
Design For Everybody, Design Without Bariers, Universal Design, Inclusive De-sign czy wreszcie promowane przez międzynarodową Unię Architektów UIA
i według autorki najbardziej czytelnie oddające problem określenie Design For
All – projektowanie dla wszystkich. Projektując środowisko z myślą
o potrze-bach użytkownika niepełnosprawnego w szerokim tego słowa znaczeniu, pro-jektujemy – zgodnie z zasadami ergonomii odpowiednie środowisko dla całej populacji. Projektujemy zgodnie z ideą „projektując dla niepełnosprawnych, projektujemy dla wszystkich”. Celem nadrzędnym jest umożliwienie każde-mu człowiekowi maksymalnej samodzielności w środowisku zbudowanym w najbardziej dla niego naturalny i właściwy sposób.
Słowa kluczowe: przestrzeń wspólna, różnorodność przestrzeni
dostęp-nej, zróżnicowanie dostępności przestrzeni, jakość przestrzeni, kultura prze-strzeni
107