§ 1. Definicje doktrynalne i ustawowe współczesnego
terroryzmu
Omawiając system walki z jednym z największych zagrożeń, z jakim obecnie ludz-kość ma do czynienia, z terroryzmem, należy wyjść od definicji tego pojęcia. I tu można na-potkać pierwszą przeszkodę. Mimo że terroryzm jest obecnie rozpatrywany w niezliczonej liczbie obszarów, to jednak jego kompleksowe i pełne zdefiniowanie wciąż pozostaje kwestią otwartą. Niestety wciąż ustalenie, co należy rozumieć pod pojęciem terroryzmu, tak by jego treść dała się odnieść do potrzeb typizacji tego zjawiska, jest zadaniem skomplikowanym1
. Powstaje wiele definicji2 opracowywanych przez naukowców i ekspertów z dziedziny zagro-żeń terroryzmem3, tworzone jest międzynarodowe i krajowe prawo, ale dyskusja na temat zdefiniowania tego pojęcia nie została przez to zakończona. Najczęściej definicje te odnosiły się bezpośrednio do konkretnych wydarzeń zaistniałych w konkretnym miejscu i czasie. Po-nadto definicje te zawsze są związane z kontekstem politycznym i wynikającymi z niego skrajnymi ocenami określonego wydarzenia4
.
1
K. Indecki, Prawo karne wobec terroryzmu i aktu terrorystycznego, Łódź 1998, s. 19. 2 Szacuje się, że powstało ponad dwieście definicji określających istotę i charakter terroryzmu. 3 Zob. I. Resztak, Zjawisko terroryzmu, „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 7-8, s. 150-151. 4
D. Klęsk-Florek, Prawne aspekty walki z terroryzmem (w:) P. Bogdalski, Z. Nowakowski, K. Jałoszyński (red.), Ocena poziomu zagrożenia terroryzmem i organizacji systemu antyterrorystycznego w Polsce, Warszawa 2012, s. 312.
Rozpoczynając analizę problemów związanych z definiowaniem pojęcia terroryzmu, należy podkreślić również różnice w podejściu do tego zagadnienia przez pryzmat nauki i ustawodawstwa. Chociaż definicje doktrynalne mogą koncentrować się na określaniu poję-cia „terroryzm”, to w przypadku przepisów prawa o wiele istotniejsze są czyny ludzkie, które wyczerpują konkretne znamiona przestępstw określanych jako terrorystyczne. Definicje le-galne, zawarte w aktach prawnych i stosowane przez różne instytucje krajowe i międzynaro-dowe, zawierają natomiast wykładnię autentyczną terminu „terroryzm” oraz wyrażeń po-chodnych, takich jak „akt terrorystyczny”, przestępstwo terrorystyczne” czy „grupa terrory-styczna”5. Andrzej Marek podkreśla, że przestępstwo nie traci charakteru terrorystycznego ze względu na motywy kierujące sprawcą (religijne, związane z walką pojmowaną jako wyzwo-leńcza), jeżeli spełnia warunki określone w przepisie6
.
W powszechnym odbiorze terroryzm często kojarzy się z każdym działaniem, podczas którego użyto np. materiałów wybuchowych lub dokonano zabójstwa prominentnego polity-ka. Jest to oczywiście bardzo duże uogólnienie, które często ma swoje podstawy w przekazy-waniu przez media informacji i materiałów o współczesnym terroryzmie. Często szczególnie odrażający akt przemocy, postrzegany jako działanie przeciwko społeczeństwu, zostaje zaszu-fladkowany jako „terroryzm”, bez względu na to, czy dotyczy działań dysydentów antyrzą-dowych czy akcji samych rządów, zorganizowanych syndykatów zbrodni czy zwykłych prze-stępców, zbuntowanych tłumów czy osób czynnie zaangażowanych w protest, indywidual-nych psychopatów czy samotindywidual-nych szantażystów7
.
Oczywiście na przestrzeni wieków obserwowano wiele rodzajów zachowań czy podej-mowanych konkretnych działań, szczególnie z zakresu wojskowości i rodzajów sprawowania władzy, które bezpośrednio lub pośrednio określane są jako przejawy terroru czy terroryzmu. Osoby lub ugrupowania nazywane terrorystycznymi bronią się, usiłując wmawiać opinii pu-blicznej, że są kimś zupełnie innym (bojownikami, partyzantami itp.). Dystansują się od narzu-canego im terminu. Określający zaś nie wahają się używać go wobec każdego, kogo uważają za wroga, niezależnie od tego, czy jego działalność rzeczywiście zasługuje na miano terrorystycz-nej8 Jednak dla potrzeb niniejszego opracowania istotne jest, w jaki sposób współcześnie po-strzegany jest i definiowany terroryzm, jakie są jego elementy, cechy, cele czy charakter. Do języka termin „terroryzm” wszedł w czasach rewolucji francuskiej. Mówi się bowiem o okresie
5 K. Wiak, Prawnokarne środki przeciwdziałania terroryzmowi, Lublin 2009, s. 45. 6
A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2005, s. 347. 7
B. Hoffman, Oblicza terroryzmu, H. Pawlikowska-Gannon (tłum.), Warszawa 1999, s. 11. 8 M. Tomczak, Ewolucja terroryzmu. Sprawcy – metody – finanse, Poznań 2012, s. 7-8.
terroru, jaki panował pomiędzy rokiem 1793 a 1794. Wykonano wtedy około 17 tys. oficjalnych egzekucji, ale wiele osób zmarło także w więzieniach lub zginęło bez procesu. Dla historycznego porządku nie sposób nie wspomnieć także o asasynach, islamistach stosujących przemoc wobec swoich przeciwników religijnych i politycznych, działających pomiędzy XI a XIII w.9
.
Postrzeganie terroryzmu jako rozwinięcia terminu „terror” również ulega pewnym modyfikacjom na przestrzeni lat i wieków. XIX w. utożsamiał terror wyłącznie z krwawym postępowaniem aparatu państwa w stosunku do obywateli. Współcześnie terminowi temu przydaje się inne znaczenie, generalnie biorąc – niemające zastosowania wyłącznie do aktyw-ności państwa i współpracujących z nim podmiotów10
.
Obecnie terroryzm nie jest już kojarzony z formą działalności państwa przeciwko ja-kiejś grupie społecznej, a wręcz przeciwnie, postrzegany jest jako walka grup z aparatem władzy, zarówno tej o zasięgu krajowym, jak i międzynarodowym. Definicja reprezentująca tego rodzaju pogląd wskazuje, że terroryzm to umyślne działania stanowiące naruszenie pra-wa karnego i zmierzające w formie aktów przemocy lub zagrożenia takimi aktami do zastra-szenia organów państwowych lub znaczących odłamów społeczeństwa oraz do wymuzastra-szenia określonego postępowania11. Podkreślenia wymaga tu fakt zastraszania lub stosowania aktów przemocy nie tylko w stosunku do organów władzy państwowej, lecz także do grup społecz-nych. Z politologicznego punktu widzenia terroryzm został również zdefiniowany jako świa-dome budzenie i wykorzystywanie strachu w wyniku przemocy lub groźby przemocy w dąże-niu do zmian politycznych12. Na początku lat 80. XX w. pojawił się terroryzm o podłożu reli-gijnym13 oraz terroryzm sponsorowany przez państwo. Działania terrorystów skierowane były przeciwko przywódcom państwowym i politycznym oraz przeciwko innym grupom społecz-nym14. Podłoże religijne to zmiany zachodzące w samej strukturze społeczeństw muzułmań-skich. Te zaś mogą mieć swoje źródła choćby w naśladownictwie osiągnięć technologicznych i militarnych Zachodu oraz zachodniego modelu demokracji, co w konsekwencji doprowadzi-ło do masowego zubożenia ludności czy wzrostu antagonizmów społecznych15
. Ponadto
9 T. Kuniński, Wokół definicji terroryzmu C.A.J. Coady’ego, „Diametros” 2012, nr 33, s. 41. 10 K. Indecki, Prawo karne wobec terroryzmu…, op. cit., s. 18-19.
11 M. Flemming, Terroryzm polityczny w międzynarodowym prawodawstwie, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1996, nr 1, s. 3.
12
B. Hoffman, Oblicza terroryzmu…, op. cit., s. 42.
13 O walkach na tle religijnym pomiędzy wyznawcami islamu i chrześcijaństwa zob.: K. Kościelniak,
Chrze-ścijanie na ziemiach islamu – wczoraj i dziś (w:) E. Sakowicz, Czy islam jest religią terrorystów?, Kraków
2002, s. 181 i nast. 14
I. Resztak, Zjawisko terroryzmu…, op. cit., s. 155. 15 J. Zdanowski, Bracia muzułmanie, Szczecin 1986, s. 168.
można podkreślić, że np. amerykańska wolność często kojarzy im się z moralną rozwiązłością i powszechną przestępczością, z nieograniczoną władzą pieniądza i pogonią za zyskiem16
. Należy również pamiętać, że ideologia religijna, jako źródło w religii islamu, jest wskazywa-na jako działanie radykalnych grup wykorzystujących islam jedynie do prowadzenia działal-ności terrorystycznej. Coraz częściej pojawiają się głosy wskazujące na absolutnie niezgodne z ideologia islamu wszelkie działania podejmowane przez terrorystów, które zmierzają do przeprowadzania zamachów. Dokonywanie zamachów na nieokreślone cele i anonimowych ludzi, przywiązywanie do swego ciała bomb z wyłącznym zamiarem wysadzenia się w tłumie niewinnych ludzi i dzieci w celu zabicia ich – to wszystko nie ma nic wspólnego z etyką mu-zułmańską17
. Podobny skrót myślowy stosowany jest bardzo często w odniesieniu do terminu „dżihad”. Termin ten na Zachodzie interpretowany jako „święta wojna”, w teologii i prawie muzułmańskim oznacza dokładnie starania w dążeniu do jakiegoś celu18
.
W obecnych czasach mówi się o prowadzeniu konfliktów asymetrycznych a nie wojen czy innego rodzaju działań militarnych. Asymetryczność tego rodzaju konfliktów polega ge-neralnie na występowaniu, jedynie po jednej stronie walczących ze sobą obozów, zorganizo-wanych struktur władzy państwowej wraz z armią. Potencjałowi militarnemu państwa prze-ciwstawiony zostaje niewspółmiernie mniejszy potencjał owych podmiotów. Ten najbardziej widoczny element, charakteryzujący pozimnowojenne konflikty, a także inne przesłanki za-równo natury prawnej, jak i strukturalnej oraz funkcjonalnej wskazują na potrzebę zredefi-niowania wojen klasycznych i wskazania istoty nowych konfliktów zbrojnych XXI w. – kon-fliktów asymetrycznych19
.
Przy definiowaniu pojęcia terroryzm można napotkać również na problemy związane z określeniem granicy pomiędzy tym działaniem a partyzantką narodowowyzwoleńczą. Pod-czas różnego rodzaju konferencji naukowych, a nawet debat parlamentarnych w Polsce, zda-rzają się pytania dotyczące parametrów określających granicę między zamachem terrory-stycznym a walką wyzwoleńczą. Występują duże trudności w odróżnieniu terroryzmu od zjawisk czy procesów mniej lub bardziej wobec niego pokrewnych, np. terror, partyzantka (guerrilla), wojna partyzancka, walka-wojna niepodległościowa narodowowyzwoleńcza,
16
A. Parzymies (red.), Islam a terroryzm, Warszawa 2003, s. 14.
17 E. Capan, Ataki samobójcze a islam (w:) E. Capan (red.), Terroryzm i zamachy samobójcze. Muzułmański
punkt widzenia, Warszawa 2007, s. 138.
18
M.M. Dziekan (red.), Arabowie. Słownik encyklopedyczny, Warszawa 2001, s. 141-142. 19
A. Wejszkner, Wojny XXI wieku. Istota współczesnych konfliktów asymetrycznych (w:) S. Wojciechowski, R. Fiedler (red.), Zagrożenia asymetryczne współczesnego świata, Poznań 2009, s. 119.
denta, separatyzm20. Sami terroryści nie postrzegają siebie jako osoby siejące strach, terror czy śmierć. W ich ideologii i motywacji zawsze będziemy mogli znaleźć uzasadnienie dla czynów i działalności, którą prowadzą. Terroryści szybko zyskują wprawę w uzasadnianiu swojego zaangażowania i uczestnictwa w terroryzmie – przedstawiają je jako reakcję obron-ną21
. Elementy obrony przed terroryzmem dotyczą również kwestii samoobrony państw przed zamachami. Samoobrona – by za taką została uznana – musi być podjęta w celu odparcia za-machu zbrojnego. Inny cel (np. odwet, agresja) powoduje, że działania podjęte przez państwo w tym celu nie są samoobroną, mogą przyjąć postać np. represaliów22
.
Należy również pamiętać o różnicach w pojawiających się terminach aktu terroru i aktu terroryzmu. Analizując podstawy działania i sposób osiągania celów, zgodnie ze sta-nowiskiem prof. E.W. Pływaczewskiego, „terroryzm jest swoistą strategią i taktyką ich (ce-lów – dopisek P.Ch.) osiągnięcia, w ramach których akt przemocy – jakkolwiek najważniej-szy, to jednak łączy się z innymi sposobami działania (np. propagandą haseł). Akt terroru – to z kolei sposób działania z zastosowaniem określonych i niebezpiecznych środków”23. Innego rodzaju rozróżnienie terroru i terroryzmu wskazuje K. Indecki, który stwierdza, że „terror od terroryzmu różni stosunek do władzy i status społeczno-prawny podmiotów: w przypadku terroru mamy do czynienia ze stosowaniem brutalnej przemocy przez aparat państwowy dzia-łający »w majestacie prawa« w celu utrzymania się przy władzy (…)”24
.
W literaturze dotyczącej problematyki tego zagadnienia wskazywanych jest kilka przyczyn związanych z problemami w całościowym zdefiniowaniu terroryzmu25
. W general-nym ujęciu składają się na to przede wszystkim kwestie polityczne w określaniu zagadnienia oraz spór między badaczami co do istoty terroryzmu. Chodzi o wskazanie, czy jest to okre-ślony schemat zachowań i działań, mający określone cele i sposoby ich realizacji, czy jest to
20 S. Wojciechowski, Terroryzm. Analiza zjawiska, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2009, nr 1, s. 54.
21
J. Horgan, Psychologia terroryzmu, A. Surma-Jaworska (tłum.), Warszawa 2008, s. 107.
22 K. Indecki, Samoobrona wobec zamachu terrorystycznego (w:) L. Paprzycki, Z. Rau (red.), Praktyczne
ele-menty zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie i praca operacyjna.
Warszawa 2009, s. 402.
23 E.W. Pływaczewski, Wokół związków pomiędzy terroryzmem a przestępczością zorganizowaną (w:) K. Indecki (red.), Przestępczość terrorystyczna. Ujęcie praktyczno-dogmatyczne, Poznań–Białystok–Łódź 2006, s. 51.
24 K. Indecki, Prawo karne wobec terroryzmu…, op. cit., s. 42. 25
Alex P. Schmid i Albert Jongman zestawili 109 definicji terroryzmu, zarówno akademickich, jak i prezen-towanych przez różne agendy rządowe, wyodrębniając najczęściej występujące w nich cechy. Najwięcej elementów definicji dotyczy kwestii przemocy i siły (83,5%), charakteru politycznego (65%), strachu (51%) – A.P. Schmid, A.J Jongman, Political Terrorism: A New guide to Actors, Authors, Concepts, Data Bases,
Theories and Literature, New Brunswick 1988, s. 5-6. Zestawienie to opisuje również M. Tomczak, Ewolu-cja terroryzmu…, op. cit., s. 9.
np. tylko narzędzie wykorzystywane do realizacji swoich założeń. Ponadto podejmowane są próby wyjaśnienia terminu „terroryzm” za pomocą określeń pokrewnych typu „radykalizm”, „ekstremizm”, „akt terroru”, „akt terrorystyczny”, „polityka terroru”26
.
Z punktu widzenia typologii współczesnego terroryzmu podział na jego rodzaje sto-sowany jest ze względu na wybrane kryteria. Terroryzm państwowy lub antypaństwowy roz-różniany jest ze względu na kryterium podmiotów realizujących. Terroryzm polityczny lub niepolityczny postrzegany jest przez pryzmat kryteriów motywacji do zachowań i działań podejmowanych przez określone grupy i organizacje. Żaden zamach (akt indywidualny) nie może mieć pełnej, a stąd i trafnej, oceny, jeśli oceniający nie uwzględni z jednej strony ogól-nych założeń strategii i taktyki terrorystów jako takich, z drugiej zaś faktu, że nie każdy czyn spektakularny, popełniony przez członków organizacji terrorystycznej, już tylko z racji przy-należności organizacyjnej sprawców jest zawsze aktem terrorystycznym. Przy ocenie zama-chu (aktu indywidualnego) istotne jest zarówno, jakich środków przemocy użyli sprawcy, jakim typem bezprawia się posłużyli – a nawet jaką osiągnęli korzyść i w jaki sposób spożyt-kowali owoce swego czynu, jak i decydujący jest motyw i cel działania27.
Motywacja, oprócz politycznej, może mieć również korzenie w religii lub ideologii28 . Inną klasyfikację podaje David Rodin, który wyróżnia cztery typy definicji terroryzmu: tak-tyczne i operacyjne (zwracające uwagę na używany przez terrorystów rodzaj broni oraz na sposób działania), teleologiczne (zwracające uwagę na cel przemocy, który może mieć cha-rakter polityczny, religijny bądź ideologiczny), skupiające się na podmiocie działań terrory-stycznych (Rodin zwraca uwagę na to, że niektórzy zawężają podmioty działań terrorystycz-nych do tworów niepaństwowych, inni uważają, że państwa mogą prowadzić taką działal-ność), biorące pod uwagę cel ataków (rozróżnia się tu niewalczących, niewinnych, cywilów, a także cele bezpośrednie oraz pośrednie)29.
Możemy również spotkać określenia typu „terroryzm indywidualny” lub „terroryzm masowy” albo „terroryzm międzynarodowy”. Są to najczęściej określenia kwalifikujące terro-ryzm ze względu na cel ataku lub jego zakres działania. Spotkać można również „terroterro-ryzm kryminalny” definiowany jako cel osiągania zysków z działalności przestępczej30. Jednak
26
S. Wojciechowski, Terroryzm…, op. cit., s. 54.
27 A. Pawłowski, Terroryzm w Europie XIX i XX wieku, Zielona Góra 1980, s. 26. 28 Zob. I. Resztak, Zjawisko terroryzmu…, op. cit., s. 156-157.
29
D. Rodin, Terrorism without Intention, “Ethics” 2004, Vol. 114, No. 4, s. 752-771 (cyt. za:) T. Kuniński,
Wokół definicji terroryzmu…, op. cit., s. 41-42.
takie podejście może być w sprzeczności z niezmiernie istotnym ładunkiem emocjonalnym o podłożu ideologicznym, którym motywowani są terroryści. Żaden zamach (akt indywidual-ny) nie może mieć pełnej, a stąd i trafnej oceny, jeśli oceniający nie uwzględni z jednej strony ogólnych założeń strategii i taktyki terrorystów jako takich, z drugiej zaś faktu, że nie każdy czyn spektakularny, popełniony przez członków organizacji terrorystycznej, już tylko z racji przynależności organizacyjnej sprawców jest zawsze aktem terrorystycznym. Przy ocenie zamachu (aktu indywidualnego) istotne jest zarówno, jakich środków przemocy użyli spraw-cy, jakim typem bezprawia się posłużyli – a nawet jaką osiągnęli korzyść i w jaki sposób spo-żytkowali owoce swego czynu, ale decydujący jest motyw i cel działania31
.
Ze względu na użyte narzędzia, wybór celów lub sposób działania, często możemy napotkać na określenia typu „terroryzm biologiczny” czy „chemiczny”, „terroryzm morski”, „terroryzm bombowy” czy tzw. partyzantka miejska. Autor niniejszej rozprawy doktorskiej nie podziela tego typu definiowania terroryzmu, gdyż oddaje on jedynie element techniczno-logistyczny działalności a nie jego motywację, cele czy ideologię. Oczywiście nieco odmien-ny sposób postrzegania dotyczy zamachów dokoodmien-nywaodmien-nych przez zamachowców samobójców. Z punktu widzenia kryminologii i prawa karnego terroryzm samobójczy jest zjawiskiem zor-ganizowanym. Terrorysta czuje się zobowiązany wobec grupy, swojego społecznego systemu i wspólnego losu32
.
Odnośnie definicji dotyczących zjawiska terroryzmu przyjętych w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych można wskazać definicję wypracowaną jeszcze przez Ligę Naro-dów. Zgodnie z jej treścią terroryzm to wszystkie działania przestępcze skierowane przeciwko państwom, których celem jest wywołanie stanu terroru w umysłach ludzi, grup osób lub spo-łeczeństwa33
.
Dokumentem Rady Europy, odnoszącym się do zagadnienia terroryzmu, jest konwen-cja z dnia 27 stycznia 1977 r. o zwalczaniu terroryzmu. Jest to jeden z najważniejszych do-kumentów międzynarodowych, którym posługują się państwa europejskie w walce z terrory-zmem międzynarodowym. Postanowienia konwencji wskazują, że ekstradycja jest skutecz-nym narzędziem, które zapewnia, że sprawcy aktów terroryzmu nie unikną osądzenia i kary34.
31 A. Pawłowski, Terroryzm w Europie…, op. cit., s. 26. 32
W. Filipkowski, R. Lonca, Analiza zamachów samobójczych w aspekcie kryminologicznym i prawnym. Cz. I, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2010, nr 2 (2), s. 14.
33 Konwencja Ligi Narodów (1937 r.), dokument dostępny na stronie internetowej: <http://www.unic.un.org. pl/terroryzm/definicje.php>, dostęp: 2 września 2013 r.
34
I. Resztak, Konwencje Rady Europy o przeciwdziałaniu zjawisku terroryzmu, „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 10, s. 114.
Kolejna definicja odnosząca się do terroryzmu została zawarta w konwencji Rady Eu-ropy o zapobieganiu terroryzmowi. Zgodnie z art. 1 tej konwencji przestępstwo o charakterze terrorystycznym oznacza każde przestępstwo pozostające w zakresie i zdefiniowane w jed-nym z traktatów wymienionych w załączniku do tej konwencji35
. Umowa zobowiązała pań-stwa do: podjęcia odpowiednich środków na płaszczyźnie edukacji, kultury, informacji, me-diów; podnoszenia świadomości społecznej, przy poszanowaniu zobowiązań dotyczących praw człowieka; poprawy i rozwoju współpracy między władzami krajowymi (m.in. przez wymianę informacji, poprawę fizycznej ochrony osób i rzeczy, wzmocnienie szkolenia i ko-ordynacji zarządzania kryzysowego); promowania tolerancji przez wspieranie, popieranie dialogu między kulturami i religiami, przy zaangażowaniu organizacji pozarządowych i in-nych elementów społeczeństwa obywatelskiego, mając na celu zapobieganie napięciom; pro-mowania świadomości społecznej odnoszącej się do zagrożenia wynikającego z przestępstw o charakterze terrorystycznym i zachęcanie społeczeństwa do udzielania władzom pomocy w celu zapobiegania takim przestępstwom36.
W przepisach UE, po zamachach z 11 września 2001 r. na WTC, definicja dotyczące terroryzmu pojawiła się w decyzji ramowej Rady w sprawie zwalczania terroryzmu37
. Defini-cja ta, będąca podstawą implementacji zapisów dotyczących przestępstw terrorystycznych, wskazuje rodzaje przestępstw, które zostały dokonane w jednym z trzech wskazanych celów. Cele te dotyczą poważnego zastraszenia ludności, bezprawnego zmuszania rządów lub orga-nizacji do określonego działania lub destabilizacji organów konstytucyjnych państwa. Nato-miast czyny przestępcze dokonywane w jednym z tych celów to: ataki na życie ludzkie, które mogą powodować śmierć; ataki na integralność cielesną osoby; porwania lub branie zakładni-ków; spowodowanie rozległych zniszczeń obiektów rządowych lub obiektów użyteczności publicznej, systemu transportowego, infrastruktury, włącznie ze zniszczeniem systemu infor-macyjnego, stałych platform umieszczonych na szelfie kontynentalnym, miejsca publicznego lub mienia prywatnego, mogące zagrozić życiu ludzkiemu lub mogące spowodować poważne straty gospodarcze; zajęcie statku powietrznego, statku lub innego środka transportu publicz-nego lub towarowego; wytwarzanie, posiadanie, nabywanie, przewożenie, dostarczanie lub używanie broni, materiałów wybuchowych lub jądrowych, broni biologicznej lub chemicznej,
35
Konwencja Rady Europy o zapobieganiu terroryzmowi sporządzona w Warszawie dnia 16 maja 2005 r. (Dz. U. z 2008 r., nr 161, poz. 998) – dalej: Konwencja Warszawska.
36 I. Resztak, Konwencje Rady Europy…, op. cit., s. 117. 37
Decyzja ramowa Rady Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania terroryzmu, 2002/475/WSiSW (Dz. Urz. UE L z dnia 22 czerwca 2002 r., nr 164, poz. 3) – dalej: decyzja ramowa w sprawie zwalczania terroryzmu.
jak również badania i rozwój broni biologicznej i chemicznej; uwalnianie substancji niebez-piecznych lub powodowanie pożarów, powodzi lub wybuchów, których rezultatem jest za-grożenie życia ludzkiego; zakłócenia lub przerwy w dostawach wody, energii elektrycznej lub wszelkich innych podstawowych zasobów naturalnych, których rezultatem jest zagrożenie życia ludzkiego; grożenie popełnieniem wymienionych czynów (art. 1 decyzji ramowej w sprawie zwalczania terroryzmu).
Należy podkreślić, że w Polsce w trakcie przyjmowania tego przestępstwa do porząd-ku prawnego dokonano pewnej modyfikacji. Nie wskazywano na enumeratywnie wymienione czyny tylko określono górną granicę zagrożenia karą na okres co najmniej 5 lat pozbawienia wolności. Tak skonstruowany przepis miał gwarantować, że nie tylko te wymienione, ale również inne przestępstwa mogą mieć charakter działalności terrorystycznej.
Natomiast pierwsza definicja terroryzmu w polskich przepisach została zastosowana