Ujawnienie istotnych okoliczności popełnienia przestępstwa

Niewątpliwie do zastosowania wobec oskarżonego instytucji tzw. „małego świadka koronnego” z art. 60 § 3 k.k. konieczne jest spełnienie przesłanki ujawnienia istotnych okoliczności popełnienia przestępstwa753

. W tym zakresie niemożliwym zdaje się aby ujawnienie miało obejmować „całokształt okoliczności popełnienia przestępstwa”754 czy też obejmować „wszystkie” istotne okoliczności popełnienia przestępstwa755. W związku z tym trudno też zgodzić się z

752 Z. Ćwiąkalski [w:] A. Zoll (red.) Kodeks karny, t. I, Warszawa 2012, s. 846.

753 Wyrok SA w Łodzi z dnia 28 lutego 2001 roku, sygn. akt II Aka 240/00, Prok. i Pr.-wkł. 2002, Nr 4, poz. 21.

754 Wyrok SA w Krakowie z dnia 16 października 2003 r., sygn. akt II AKa 225/03, Prok. i Pr. Dodatek – „Orzecznictwo” 2004, Nr 10, poz. 16; wyrok SA w Katowicach z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. akt II Ako 13/07, KZS 2007, Nr 7-8, poz. 66.

755

Postanowienie SN z dnia 28 czerwca 2006 r., sygn. akt V KK 116/06, LEX nr 1942962; postanowienie SN z dnia 9 listopada 2004 r., sygn. akt IV KK 190/04, OSNKW 2004, Nr 6, poz. 53; postanowienie SN z dnia 8 stycznia 2003 r., sygn. akt II KK 294/02, LEX nr 368248; postanowienie SN z dnia 20 września 2002 r., sygn. akt V KKN 174/01, LEX nr 392691; postanowienie SN 4 lutego 2002 r., sygn. akt V KKN 465/99, Prok. i Pr. Dodatek „Orzecznictwo” 2003, Nr 5, poz. 1; wyrok SA w Krakowie z 29 grudnia 2010

twierdzeniem, iż zatajenie chociażby części tych okoliczności mogłoby eliminować możliwość stosowania wobec sprawcy dobrodziejstwa unormowanego § 3 art. 60 k.k.⁷⁵⁶ Należy uznać, iż ustawa nie wymaga, aby sprawca ujawnił wszystkie istotne okoliczności popełnienia przestępstwa757. Niejako na marginesie należy dodać, iż ustawodawca nie może żądać spełnienia przez sprawcę niemożliwego, ponieważ zasadniczo organ ścigania znajduje się w posiadaniu pewnego pakietu istotnych okoliczności przestępstwa pozyskanych w trakcie pracy operacyjno-rozpoznawczej. I w tym zakresie jedynie skutkiem „ujawnienia” zależy mu na prawidłowym potwierdzeniu tej wiedzy. Ocena, czy informacje, były już znane organowi ścigania, powinna mieć charakter mieszany, obiektywno-subiektywny. Ponadto muszą to być informacje ważne, doniosłe, umożliwiające bezpośrednie uzyskanie dalszych informacji lub wskazujące na konkretne osoby jako sprawców, pozwalające na postawienie zarzutów, jak też umożliwiające stworzenie określonej logicznej wersji śledczej. W orzecznictwie SN przyjmuje się, że w rozumieniu art. 60 § 3 k.k. do „istotnych okoliczności popełnienia przestępstwa należy zaliczyć również rolę, jaką sam oskarżony odgrywał w popełnieniu tego przestępstwa758. Jakakolwiek, podjęta przez podejrzanego (oskarżonego) próba umniejszenia swojej roli w popełnieniu przestępstwa nie zasługuje na dobrodziejstwo z art. 60 § 3 k.k. i należy ocenić to jako słuszną uwagę759. Informacje nie mogą mieć wybiórczego charakteru i być przez sprawcę dostosowywane do jego linii obrony. Bezsprzecznie umniejszanie własnej roli w popełnieniu przestępstwa należy traktować w kategoriach nieujawnienia wszystkich jego „istotnych okoliczności”, jakie wymaga ustawodawca. Należy zauważyć, iż istotne okoliczności popełnienia przestępstwa r., sygn. akt II AKa 236/10, LEX nr 2613736; R.A. Stefański, Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2008, s. 324.

756 Uchwała z dnia 25 lutego 1999 roku, sygn. akt I KZP 38/98, OSNKW 1999, Nr 3–4, poz. 12.

757 Wyrok SA w Krakowie z dnia 29 grudnia 2010 r., sygn. akt II AKa 236/10, KZS 2011, Nr 4, poz. 33; M. Kulik [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2010, s. 155.

758 W. Kozielewicz, Mały świadek koronny w orzecznictwie Sądu Najwyższego [w:] J. Majewski (red.),

Nadzwyczajny wymiar kary, Toruń 2009, s. 87.

759 Wyrok SN z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt V KKN 98/00; wyrok SN z dnia 18 stycznia 2001 r., sygn. akt IV KKN 28/00; postanowienie SN z dnia 13 stycznia 2003 r., sygn. akt V KK 81/02, R-OSNKW 2003, poz. 72; postanowienie z dnia 10 kwietnia 2003 r., sygn. akt III KKN 182/01, R-R-OSNKW 2003, poz. 771.

stanowią takie okoliczności, które pozwalają prawidłowo ocenić i zakwalifikować czyn przestępny popełniony we współdziałaniu przestępnym a także w szczególności odpowiednio do wypełnionej, zjawiskowej roli sprawczej postawić zarzut wszystkim ujawnionym osobom zaangażowanym w popełnienie danego przestępstwa. Zaliczyć możemy do nich okoliczności stanowiące ustawowe znamiona przestępstwa, jak i określające podział ról, miejsce i czas oraz sposób popełnienia przestępstwa oraz jego skalę760. Dodatkowo wskażą one rozmiar wyrządzonej szkody a także odniesionych korzyści, miejsce lub formę ukrycia korzyści majątkowej761. Ponieważ są to okoliczności znaczące (doniosłe) z punktu widzenia postępów prowadzonego postępowania przygotowawczego i możliwości sformułowania konkretnych zarzutów poszczególnym osobom współdziałającym przy popełnieniu przestępstwa wobec tego stanowią one fundamentalne podstawy do praktycznego stosowania instytucji tzw. „małego świadka koronnego” i bez ujawnienia istotnych okoliczności nie może być mowy o prawidłowym skorzystaniu przez oskarżonego z dobrodziejstwa nadzwyczajnego złagodzenia kary762. Przyjmując, iż sprawca czynów przestępnych rozmija się z prawdą w swoich wyjaśnieniach zatem najczęściej ujawnia on okoliczności o charakterze nieistotnym, tym samym nie spełnia stawianych przez art. 60 § 3 k.k. wymogów⁷⁶³. Takie działanie nie może nadzwyczajnego złagodzenia kary gwarantować sprawcy współdziałającemu z innymi przy popełnieniu przestępstwa nawet wówczas, gdy spełnił warunek ujawnienia osób zaangażowanych w popełnienie przestępstwa, gdyż ustawa wymaga łącznie ujawnienia osób współdziałających oraz istotnych okoliczności popełnienia przestępstwa764

.

760 Postanowienie SN z dnia 2 września 2003 r., sygn. akt II KK 105/03, OSNKW 2003, z. 9-10, poz. 88.

761 Postanowienie SN z dnia 9 listopada 2004 r., sygn. akt IV KK 190/04, OSNKW 2005, z. 6, poz. 53.

762 Wyrok SA w Katowicach z dnia 24 marca 2005 roku, sygn. akt II AKa 4/05, OSA w Katowicach 2005, Nr 2, poz. 2, oraz wyrok SA w Katowicach z dnia z 22 lutego 2007 roku, sygn. akt II AKo 13/07, KZS 2007, Nr 7–8, poz. 66.

763 Wyrok SA w Krakowie z dnia 10 marca 2004 roku, sygn. akt V KK 270/03, OSNwSK 2004, Nr 1, poz. 543.

§ 4. Moment czasowy ujawnienia informacji

Analiza regulacji zawartej w art. 60 § 3 k.k. rodzi wątpliwości w zakresie momentu czasowego (procesowego) w jakim powinno ujawnienie powołanych w przepisie informacji⁷⁶⁵. Próby ich rozstrzygnięcia były i są nadal podejmowane w doktrynie i orzecznictwie⁷⁶⁶. Przede wszystkim należy rozważyć, na jakim etapie postępowania może najpóźniej dojść do ujawnienia informacji z art. 60 § 3 k.k. W myśl orzecznictwa oraz twierdzeniami podnoszonymi w literaturze za taki etap powinno się uznać postępowanie przygotowawcze767

. Uzasadnieniem takiego przekonania jest przede wszystkim stwierdzenie ustawodawcy zawarte § 3, gdzie ujawnienie określonych tam informacji winno nastąpić przed organem powołanym do ścigania przestępstw, a sądu za taki organ uznać nie możemy768. Podkreślał to w szczególności Sąd Najwyższy769. Z tego względu trudno uznać za zasadne przejawiające się twierdzenia, iż ujawnienie z art. 60 § 3 k.k. może nastąpić na etapie postępowania sądowego, czy nawet, co stanowi najdalej idący pogląd w tej kwestii, wyrażony przez P. Hofmańskiego i L.K. Paprzyckiego, postępowania odwoławczego770

. Trudno jednak nie zgodzić się także ze stwierdzeniem, iż w sytuacji, gdy akt oskarżenia nie został skierowany przeciwko wszystkim

765 J. Wojciechowski, Nadzwyczajne złagodzenie kary jako premia za pomoc organom ścigania [w:] A.J. Szwarc (red.), Rozważania o prawie karnym, Poznań 1999, s. 310.

766 T. Bojarski, Kodeks karny. Komentarz, wyd. 6, Warszawa 2013, s. 184.

767

Postanowienie SN z dnia 1 marca 2006 r., sygn. akt II KK 182/05, Legalis; uchwała SN z dnia 25 lutego 1999, sygn. akt I KZP 38/98, Legalis; wyrok SA w Katowicach z dnia 29 kwietnia 1999 r., sygn. akt II Aka 264/98, Legalis; postanowienie SN z dnia 4 listopada 2010 r., sygn. akt V KK 121/10, Legalis.

768 M. Surkont, Szczególne podstawy i sposób łagodzenia kary z art. 60 § 3-5 i art. 61 k.k., PS 1999, Nr 11-12, s. 84.

769 Wyrok SN z dnia 25 kwietnia 2008 r., sygn. akt II KK 335/07, Legalis; postanowienie SN z dnia 18 sierpnia 2005 r., sygn. akt III KK 226/05, Legalis; uchwała SN z dnia 29 października 2004 r., sygn. kat I KZP 24/04, Legalis; postanowienie SN z dnia 5 stycznia 2004 r., sygn. akt II KK 284/03, Legalis; wyrok SN z dnia 11 mara 2003 r., sygn. akt V KK 176/02, Legalis; postanowienie SN z dnia 20 lutego 2003 r., sygn. akt II KK 113/02, , Legalis; uchwała SN z dnia 25 maja 1999 r., sygn. akt I KZP 38/98, Legalis.

770 C. Kamiński, Mały świadek koronny (art. 60 § 3 k.k.) [w:] E.W. Pływaczewski (red.), Przestępczość

zorganizowana. Świadek koronny, terroryzm w ujęciu praktycznym, Kraków 2005, s. 315; P. Hofmański,

L.K. Paprzycki, Zasady wymiaru kary i środków karnych [w:] M. Filar (red.), op. cit., s. 272; P. Hofmański, L.K. Paprzycki [w:] O. Górniok (red.), op. cit., s. 179.

uczestniczącym w popełnieniu przestępstwa sprawcom, a możliwość ujawnienia ich, ze względu na uzyskanie wiedzy o innych jeszcze współsprawcach, o których wcześniej ujawniający nie wiedział, co mogło być wynikiem dużej liczby uczestniczących w popełnieniu, pojawiła się dopiero na etapie postępowania sądowego to zatem zasadne jest premiowanie osób („małych świadków koronnych”) związanych z takim ujawieniem na etapie postępowania sądowego771. Na uwagę również zasługuje fakt, iż ujawniający z art. 60 § 3 k.k. powinien przekazać określone informacje nie później niż w chwili skierowania aktu oskarżenia do sądu, gdyż czynność zaznajomienia się podejrzanego z aktami sprawy i wydania postanowienia o zamknięciu śledztwa, bądź dochodzenia uznawane jest co do zasady za końcowy moment ujawnienia772. Zatem analizując powyższe stwierdzenia w odniesieniu do momentu ujawnienia niewątpliwie powinno ono nastąpić na dowolnym etapie postępowania przygotowawczego, niezależnie od tego czy nastąpiło to przed czy po pierwszym przesłuchaniu osoby ujawniającej773

.

§ 5. Forma ujawnienia informacji

Najczęściej wymienianą w literaturze i doktrynie formą ujawnienia przestępczej wiedzy jest złożenie wyjaśnień przez podejrzanego774. Wskazuje na to przesłanka z art. 60 § 3 k.k. w postaci ujawnienia informacji przez sprawcę współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, czyli uzyskującego status podejrzanego. Potwierdzenie takiego ujęcia znajdujemy również w orzecznictwie⁷⁷⁵. Niewątpliwie muszą to być wyłącznie wyjaśnienia, ponieważ ujawnienie tych

771 Postanowienie SN z dnia 4 grudnia 2007 roku, sygn. akt II KK 157/07, OSNwSK 2007, Nr 1, poz. 2756; wyrok SA w Katowicach z dnia 25 stycznia 2006 roku, sygn. akt II AKa 436/05, KZS 2006, Nr 7-8, poz. 113.

772 Wyrok SN z dnia 6 czerwca 2001 roku, sygn. akt II KKN 369/00, Lex nr 553858.

773 Postanowienie SN z dnia 10 października 2001 roku, sygn. akt II KKN 476/99, Lex nr 51583; wyrok SN z dnia 20 lutego 2003 roku, sygn. akt II KK 113/02, OSNKW 2003, Nr 5-6, poz. 52; wyrok SN z dnia 10 marca 2004 roku, sygn. akt V KK 270/3, Lex nr 122278.

774 Wyrok SA w Łodzi z dnia 13 listopada 2008 r., sygn. akt II Aka 176/08, (niepubl.); wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2005 r., sygn. akt WA 20/05, Legalis; postanowienie SN z dnia 13 stycznia 2003 r., sygn. akt V KK 81/02, Legalis; postanowienie SN z dnia 8 stycznia 2003 r., sygn. akt II KK 294/02, Legalis.

informacji przed postawieniem zarzutów, poprzez jej przesłuchanie w charakterze świadka, napotyka zakaz dowodowy w postaci zakazu wykorzystania na rozprawie protokołu przesłuchania jako świadka osoby, która byłą przesłuchiwana w charakterze oskarżonego (arg. a contrario art. 389 § 1 w zw. z art. 391 § 2 k.p.k.). Trudność pojawia się oceniając przypadek w którym sprawca był początkowo przesłuchany w charakterze świadka a następnie następuje zmiana jego statusu w prowadzonym postępowaniu ze świadka na podejrzanego776. Wówczas to może niewątpliwie pojawić się kontrowersyjny problem o jakim sugeruje J. Raglewski777

. W tej sytuacji istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż przed tą zmianą organ ścigania nie posiadał jeszcze żadnych istotnych informacji (danych) o popełnionym przestępstwie objętym ujawnieniem. Natomiast z chwilą zmiany osoby świadka w podejrzanego organ ścigania mógł już tymi danymi dysponować właśnie od świadka, nie od podejrzanego a przecież wydaje się, że to jedna i ta sama osoba. W tej sytuacji z całą pewnością złożone zeznania nie mogą być uwzględniane i ostatecznie należałoby przyjąć, iż przesłanki opisane w art. 60 § 3 k.k. nie zostają spełnione778

.

Z punktu widzenia skuteczności ujawnienia oraz wynikającej z tego premii, w postaci obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary, nie ma znaczenia, kto wystąpi z inicjatywą ujawniania informacji z art. 60 § 3 k.k.779

Prawdopodobne są dwa scenariusze. W pierwszym inicjatorem ujawniania może być sam sprawca współdziałający z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa. Drugim przypadkiem może być inicjatywa z jaką może wyjść organ ścigania, aczkolwiek rodzi on pewne kontrowersje w odniesieniu do dobrowolności ujawnienia. Prawdą jest jednak, iż przepis art. 60 § 3 k.k. nie zwiera warunku, aby ujawnienie wskazanych w nim informacji musiało być dobrowolne780. Zatem niezależnie od tego, czy sprawca współdziałający w popełnieniu przestępstwa ujawni informacje dobrowolnie, czy pod wpływem sugestii innych osób, jeżeli będą to prawdziwe

776 W. Hermeliński, B. Nita-Światłowska, Kilka uwag o prawie do obrony w związku z nowelizacją

kodeksu postępowania karnego z 2016 roku, Pal. 2016, Nr 9, s. 19.

777 J. Raglewski, op. cit., s. 285-286.

778 Wyrok SN z dnia 25 września 2002 roku, sygn. akt II KKN 296/01, Lex nr 55540.

779 Wyrok SN z dnia 29 stycznia 1979 roku, sygn. akt I KR 269/78, Lex nr 21797.

informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu oraz istotnych okoliczności popełnienia, będzie on mógł skorzystać z premii w postaci obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary⁷⁸¹. Przyjąć jednak należy w odniesieniu do sugestii ze strony organów ścigania, iż powinny być to zachowania mieszczące się w granicach prawa782

.

781 Wyrok SA w Katowicach z dnia 12 kwietnia 2000 r., sygn. akt II Aka 64/00, Legalis.

782 Z. Marten, Psychologia zeznań, Warszawa 2012, s. 64; Z. Niezgoda, Kryminalistyczne aspekty

ROZDZIAŁ IV

Instytucja „małego świadka koronnego” w świetle art. 60 § 4 k.k.

§ 1. Uwagi ogólne

Rozwiązanie zawarte w § 4 art. 60 k.k. ma odmienny charakter od nadzwyczajnego złagodzenia kary uregulowanego w § 3 tegoż artykułu, jej zastosowanie uzależnione jest od inicjatywy prokuratora w tym względzie, który musi złożyć stosowny wniosek do sądu783. Bezsprzecznie nie jest możliwe zastosowanie złagodzenia uregulowanego w § 4 bez wniosku prokuratora784

. Prokurator zatem ocenia, czy ujawnione okoliczności, dotyczące przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności są „istotne” i w zależności od tego składa wniosek w przedmiocie nadzwyczajnego złagodzenia785

. Uprawnienia takiego nie posiadają pozostali oskarżyciele publiczni, gdyż nie są wskazani bezpośrednio w treści przepisu. Potwierdza to również Sąd Najwyższy, wskazując w swoim postanowieniu, iż skorzystanie z nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie § 4 powoływanej regulacji nie tylko wymaga złożenia wyjaśnień w danej sprawie, ale przede wszystkim stosownego wniosku prokuratora⁷⁸⁶. Osoba chcąca uzyskać nadzwyczajne złagodzenie kary na podstawie tej instytucji będzie musiała być przesłuchana przez organ ścigania conajmniej dwukrotnie. Raz składając wyjaśnienia we własnej sprawie, z kolei po raz drugi, jako świadek w sprawie o przestępstwo zagrożone kara powyżej 5 lat pozbawienia wolności. Prokurator złoży

783 Postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 29 grudnia 2006 r., sygn. akt II AKo 230/0, OSA 2007, Nr 10, poz. 54.

784

Z. Ćwiąkalski, Nadzwyczajne złagodzenie kary [w:] T. Kaczmarek (red.), System prawa karnego.

Nauka o karze. Sadowy wymiar kary, t. 5, Warszawa 2015, s. 439.

785 Z. Sienkiewicz [w:] M. Kalitowski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wasek, Kodeks

karny. Komentarz, t.II, Gdańsk 1999, s. 129.

wniosek o nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy przekazującego świadomie informacje jeżeli będą one zarówno prawdziwe jak i wiarygodne. Ocena „istotności” informacji wraz z ich „nieznanym” charakterem podlega w pierwszej kolejności przez prokuratora na etapie postępowania przygotowawczego. Nie można sobie wyobrazić sytuacji w której prokurator złożyłby wniosek wobec sprawcy przekazującego nieprawdziwą i nierzetelną przestępcza wiedzę, tego typu postawa nie zasługuje na premię. Zresztą nie jest to wyłącznie kwestia premiowania właściwej postawy sprawcy, lecz przede wszystkim sprawa przydatności informacji dla postępowania karnego. Możemy przypuszczać, iż przepis art. 60 § 4 k.k. może stanowić podłoże do pewnej gry prowadzonej z podejrzanym, któremu prezentuje się możliwość skorzystania z nadzwyczajnego złagodzenia kary, w zamian za rzetelne informacje o własnym i cudzym przestępstwie. Organy ścigania powinny jednak pamiętać, że ideą tej regulacji była pewna propozycja dla sprawcy, o której powinno one go poinformować, ale nie mogą tego fakultatywnego dobrodziejstwa oddanego do dyspozycji sądu przedstawiać w formie obietnicy. Jak wskazuje § 4 o nadzwyczajne złagodzenie prokurator może tylko wnioskować, a nie decydować. W związku z czym mogłaby to być niedopuszczalna forma wywierania presji ukierunkowanej na samooskarżanie się i donoszenie o znanych faktach popełnienia przestępstwa, mimo braku istnienia takiego ustawowego obowiązku.

Z istniejącego na gruncie art. 60 § 4 k.k. wymogu złożenia wniosku przez prokuratora w kwestii kształtowanego następnie przez sąd wymiaru kary z nadzwyczajnym złagodzeniem w oczywisty sposób wynika, iż sprawca chcący skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji musi dokonać prawnie skutecznej denuncjacji⁷⁸⁷. W praktyce za wniosek prokuratora uznawany jest w szczególności akt oskarżenia.

Jak wskazuje J. Raglewski wniosek prokuratora powoływany w art. 60 § 4 k.k. winien być postrzegany wyłącznie w perspektywie tzw. „przesłanki inicjującej”, która winna skłonić orzekający w sprawie sąd do zastosowania przewidzianego w tym przepisie unormowania⁷⁸⁸. To czy zdecyduje się on jednak na wymiar kary z nadzwyczajnym złagodzeniem, czy też na zastosowanie środka probacyjnego

787 W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010, s. 538.

stanowi zagadnienie odrębne i sąd ma w tej kwestii swobodę uznania789

. Wobec tego poprzez wystąpienie prokuratora we wnioskach końcowych o zastosowanie warunkowego zawieszenia kary przy wykorzystaniu regulacji z art. 60 § 4 i 5 k.k. możemy mówić o spełnieniu wymaganej przesłanki, przy czym wystąpienie to nie musi zasadniczo precyzyjnie wskazywać na nadzwyczajny wymiar kary.

§ 2. Zakres podmiotowy instytucji tzw. małego świadka koronnego

Zwrot „w stosunku do sprawcy przestępstwa” sugeruje, iż osoba wobec której może zostać zastosowana przez sąd instytucja zawarta w art. 60 § 4 k.k. musi mieć status oskarżonego w toczącym się postępowaniu karnym a ponadto mogła być współuczestnikiem przestępstw, co do których ujawnia istotne okoliczności nieznane dotychczas temu organowi. Określona osoba uzyskuje status podejrzanego w świetle art. 313 § 1 k.p.k. z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz w sytuacjach określonych w art. 308 § 2 i art. 325g k.p.k. W tym momencie postępowanie przygotowawcze zostaje skierowane przeciwko imiennie określonej osobie⁷⁹⁰, która od tej chwili ponosi negatywne skutki tego statusu a także zyskuje procesowe uprawnienia wymienione w szeregu przepisów kodeksu postępowania karnego chroniących jej interesy. Dodatkowo należy wskazać, iż w świetle art. 299 k.p.k. z uzyskaniem statusu podejrzanego łączy się także uzyskanie praw strony procesowej. Podejrzanego w rozumieniu art. 71 § 1 k.p.k. nie należy identyfikować z pojęciem osoby podejrzanej, którym posługuje się k.p.k. Określa się ja jako osobę, wobec której istnieje co prawda przypuszczenie, że popełniła przestępstwo, lecz nie postawiono jej w procesowy stan podejrzanego i wobec której mogą być podejmowane wyraźnie przewidziane w ustawie czynności procesowe. Status oskarżonego zyskuje osoba, przeciwko której oskarżyciel publiczny lub oskarżyciel prywatny wniósł oskarżenie do sądu (art. 331 § 1 i 2 oraz art. 487

789 A. Kordik, Warunkowe zawieszenie wykonania kary w systemie środków probacyjnych i jego

efektywność, Wrocław 1998, s. 14.

k.p.k.). Ustawa rozciąga status oskarżonego także na osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (art. 71 § 2 k.p.k.)791

.

W świetle przesłanek z art. 60 § 4 k.k. nie ma znaczenia, kto jest sprawcą przestępstwa, którego dotyczą przekazywane informacje. Dopuszcza się w tym względzie zarówno inną osobę, jak i samego denuncjatora. W tym przypadku sprawca otrzymywałby „nagrodę” za ujawnienie własnej przestępczej działalności792. Zasadne wydaje się również stwierdzenie, iż ujawnione przez sprawcę istotne okoliczności mogą odnosić się również do przestępstwa popełnionego na jego szkodę793

.

§ 3. Przesłanki stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary

Kolejna regulacja określana również jako instytucja tzw. małego świadka koronnego została ustalona przepisem zawartym w § 4 art. 60 k.k.794

Jednakże w odróżnieniu od rozwiązania legislacyjnego zawartego w § 3 art. 60 k.k. została ona wprowadzona dopiero na etapie prac parlamentarnych⁷⁹⁵ nad ówczesną nową kodyfikacją karną796. Rozwiązanie to posiada fakultatywną podstawę do nadzwyczajnego złagodzenia kary z uwagi na współpracę z organami ścigania, zatem nie występuje tutaj premiowanie obligatoryjnym nadzwyczajnym złagodzeniem kary, jak ma to miejsce w § 3 art. 60 k.k. i stanowi to zasadniczą różnice obu tych instytucji797. Istotna różnica między § 3 a § 4 instytucji tzw. małego świadka koronnego wynika również z faktu, iż unormowanie przewidziane w art. 60

791 S. Stachowiak, Charakter prawny wniosku prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania

karnego przez sąd [w:] Nowa kodyfikacja karna. Zagadnienia węzłowe, Warszawa 1997, s. 179.

792 M. Kuźma, Prawnokarne…, s. 155.

793 Z. Ćwiąkalski [w:] G. Bodan, Z. Ćwiakalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll,…, t. 30 do art. 60 k.k., s. 760.

794 P. Hofmański, L.K. Paprzycki, Zasady wymiaru kary i środków karnych [w:] M. Filar (red.), Kodeks

karny. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2012, s. 286.

795

Uzasadnienie rządowego projektu kodeksu karnego [w:] Kodeks karny. Kodeks postępowania

karnego. Kodeks wykonawczy, Warszawa 1997, s. 155.

796 Pierwowzór rozwiązania nie został zaakceptowany podczas głosowania w Komisji Nadzwyczajnej do

Spraw Kodyfikacji Karnej (Biuletyn nr 2949/II).

§ 3 k.k. jest skierowane przeciwko tzw. solidarności przestępczej sprawców, którzy współdziałając, dopuścili się czynów zabronionych i których okoliczności w ten sposób będą ujawnione798

. Natomiast w odniesieniu do wypadku przewidzianego w art. 60 § 4 k.k. ujawnienie będzie dotyczyło przestępstwa, w którego popełnieniu osoba ta nie uczestniczyła, a jedynie jest w posiadaniu istotnych i prawdziwych informacji na temat jego popełnienia. Sprawca, który chce skorzystać z nadzwyczajnego złagodzenia kary w tym trybie, winien niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie ujawnić i przedstawić przed organem ścigania istotne okoliczności nieznane dotychczas temu organowi, dotyczące przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności799

.

Czasami w literaturze instytucja ta nazywana jest również swoistą postacią „czynnego żalu”800. Do jej zastosowania wymaga się, aby sprawca łącznie spełnił