Pom idor należy do roślin, pochodzących z ciepłych k r a jów. Nasze lato dla pom idora jest zak ró tk ie, to te ż przy u p r a w ie ich musim y posiłkow ać się inspektem .
O w yprow adzeniu rozsady pom idorów w in sp ek tach m ó
w ić nie będziem y, odsyłając ciekaw ych do k siążek ogrodni
czych: M. K arczew ska — O u p raw ie w arzyw . C ena 3 zł. 50 gr.
J . Brzeziński — Hodowla warzyw. Cena zł. 11.— .
R ozsadę pom idorów po 15-ym maja winni nabyw ać kon- kursiści ze źródeł, w skazanych przez P o w iatow ą Komisję PR.
W artość odżywcza pomidorów. Pom idor jest niezw ykle bogatym pokarm em w itam inow ym , to też w odżyw ianiu się człow ieka pow inien zajm ow ać b ard zo pow ażne miejsce.
Spożycie pom idorów w Polsce, w o statnich 10-ciu latach, ogrom nie w zrosło. Dziś już najbiedniejszy ro b o tn ik w m ieście nie obejdzie się bez pom idora, choć go p rzecie musi kupić. N a w si pom idor zaczyna sobie dopiero zdobyw ać zw olenników .
K w estja zw iększenia spożycia pom idorów przez w ieś ma pierw szorzędne znaczenie, ze w zględu na zdrow ie i odporność na choroby.
Stanowisko w płodozmianie i nawożeniu. Pom idory, ta k jak i k apustę, sadzić należy w pierw szem polu, a w ięc n a o b o r
niku. J a k o dodatkow e naw ożenie, naw ozam i sztucznem i, w s k a zane jest zasilenie pom idora superfosfatem lub tom asów ka, w ilości 1 — 3 kg. na a r (100 m tr. kw adr.). D o d atek fosforu będzie w pływ ał na szybsze dojrzew anie owoców.
Wybór miejsca. Pom idor, jako roślina południow a, w y m aga położenia jaknajcieplejszego, a w ięc m ożliw ie południo
w ego (posłonnego), pochylenia i osłony od zim nych w iatró w północnych i zachodnich. W tak ie m położeniu będzie w cześniej i dłużej ow ocow ał.
Pora wysadzania. Pom idor należy w ysadzać w grunt z in
sp ek tó w dopiero po 15-ym maja, a to z obaw y przed p rzy m rozkam i, na k tó re pom idor jest ogrom nie w rażliw y. W cześ
niejsze w ysadzanie jest zaw sze ryzykow ne.
Sadzenie pomidorów. Na p o letk u k o nkursow em będziem y na dokładniejsze przylgnięcie ziemi do korzonków .
Sadzić pom idory najlepiej po deszczu, po południu lub przed w ieczorem .
Zabiegi pielęgnacyjne. Po posadzeniu polegają one prze- dew szystkiem na oczyszczeniu pom idorów z zielska i w zru sza
K opczyk tak i m a dla pom idora n astępujące znaczenie;
W końcu lipca ucinam y i pęd w ierzchołkow y, tam ując tem w z ro s t k rzak a. G dybyśm y w ierzchołka nie obcięli, tw orzyłyby się ciągle, aż do przym rozków jesiennych, now e pędy i kw iaty, t e z nadziei w ydania owocu.
P ostępując w ten sposób, otrzym am y k rz a k pom idora złożo
n y z dw óch pędów , na k tó ry c h w gronach osadzone b ę d ą owoce.
R ys. 8. K rzak pom id o ra prow adzonego na dw a pędy, — z kątów liści pędy z o s ta ły już w ycięte: I — p ęd w ychodzący z kątów liścia (do w ycięcia);
II — w ierzchołek ucięty; III — w ierzchołek na drugim p ędzie jeszcze nie ucięty; IV — śla d po w yciętym pędzie.
P ra k ty k o w an e przez n iek tórych obryw anie liści jest szko
dliw e i niedopuszczalne.
Z poprzednich rozdziałów wiemy, że liść, ta k jak i ko rżeń, jest żyw icielem rośliny, p obierając z po w ietrza węgiel (z gazu węglowego) na budow ę ciała rośliny.
W yrastające pędy w m iarę potrzeb y będziem y p rz y w ią zyw ali do palików . D oskonale do tego nadają się cienkie po- w ró se łk a z żytniej słom y lub z wikliny.
Zbiór. Pom idory m ożna zry w ać albo już po całkow item dojrzeniu, t. zn. gdy b ę d ą czerw one, lub w ów czas, gdy zaczną różow ieć, albo dopiero zm ieniać kolor z zielonego na jaśniejszy.
Pom idory niezupełnie dojrzałe u k ład a się na oknach w do
mu lub w skrzyniach inspektow ych, po w ysłaniu ziemi słom ą
Rys. 9. P o m idory K ondine Red.
żytnią. Do skrzyń inspektow ych sypie się pom idory grubą w a r stw ą, po 3, 4 i 5 pom idorów jeden na drugim. N a ta k usypane pom idory kładzie się w arstw ę słom y grubości 5— 10 ctm. i n a kryw a oknem , unosząc je nieco w dzień słoneczny.
Gdybyśm y nie przykryli słom ą (zacienili), ow oce pom ido
rów pom arszczyłyby się i stały się m iękkie, czyli, jak m ów ią ogrodnicy, „ugotow ałyby się“.
Dla dojrzenia pom idory w ym agają ciepła, św iatło sło n ecz
ne nie jest im do tego potrzebne. N ależy jednak zaznaczyć, że pom idory dojrzałe na k rza k u są słodsze i zdrow sze.
Poniew aż w zeszycie konkursow ym zapisyw ać będziem y
ferm ent. Po wyjęciu z wody u staw ia się butelki, szyjkam i na
1) Dlaczego powinniśmy uprawiać i spożywać pomidory?
2) Dlaczego pomidory wymagają ciepłej wystawy?
3) Kiedy należy wysadzać pomidory do gruntu?
4) W jaki sposób sadzimy pomidory?
5) Jakie znaczenie dla pomidora ma kopczyk?
6) Dlaczego pomidor przycinamy? Jakie skutki miałoby zaniechanie tego zabiegu?
KAPUSTA.
O dm iana A m ager, tw orząc głowy ścisłe n ad aje się dosko
nale do przechow yw ania przez zimę w stanie świeżym.
O dm iany w czesne: W arszaw ska, D itm ara, K openhaska.
Na średnio-w czesny zbiór d o skonałą odm ianą jest Sław a z E nthuizenu.
Z w łoskich k ap u st (rosołowych, karbow anych), odmiany::
D w um iesięczna i V ertus.
Sposób przechowywania kapusty przez zimę. J a k już:
wspom inaliśm y, do przechow ania doskonale nadaje się odm
ia-Rys. 10. W y sad zan ie rozsady p rzy pom ocy k o łk a do sadzenia.
na A m ager. Niezaw odnym sposobem dobrego przechow yw ania kap u sty jest dołow anie jej w ziemi. Późną jesienią w dzień p o godny w yryw am y k a p u stę z korzeniam i, oczyszczam y z p ie rw szych, zw ykle uszkodzonych liści, w ykopujem y row ek takiej w ielkości, aby głów ki kap u sty stan ęły obok siebie (do góry k o rzeniam i) w jednym rzędzie. G łębokość ro w k a pow inna być tak a, aby po zakryciu go w yglądało jeszcze z ziem i pół głąba z korzeniam i. Długość ro w k a około 3 m tr. (zależnie od ilości kopcow anej kapusty). Po ustaw ieniu k ap u sty w row ku, z a sy p u jem y ją ziem ią z najbliższego sąsiedztw a z row kiem . W ten sposób pow stanie drugi row ek tej samej w ielkości, do k tó reg o
znów ustaw iam y k a p u stę i t. d. K apustę w row ku pow inno się u sta w ia ć tak , aby głów ki ze sobą nie sty k ały się.
Z przyjściem przym rozków , ziem ią z boków obsypujem y k a p u stę tak , aby całkow icie zak ry ć korzenie. W ybierając z ie mię dla obsypania kapusty, porobim y z obydw óch boków ro w ki, k tó re w razie długotrw ałych deszczów b ęd ą zabezpieczały k a p u s tę od nadm iernego zaw ilgocenia.
Rys. 11. K ap u sta brunśw icka.
Po obsypaniu kopca ziem ią należy go okryć liśćmi, łęci- nam i z ziem niaków lub czem ś podobnem .
K waszenie kapusty. Na 3 kopy k ap u sty bierzem y 800 gr.
soli. U szatkow aną k a p u stę kładziem y do czystej, w yparzonej poprzednio beczki, przesypujem y solą, przek ład am y p la s te rk a mi oskrobanej m archw i, nasieniem km inku i jabłkam i
(najlep-sze do tego są A ntonów ki). K ażdą w arstw ę k ap u sty m ocno ubijamy. Po ułożeniu beczki przy k ry w am y denkiem i p rz y c is
kam y kam ieniem .
Po kilku dniach, gdy k a p u sta zacznie się burzyć, zdejm u
jem y kam ień i denko i obm ywam y je, a w kapuście
zaostrzo-Rys. 12. K a p u sta A m ager.
nym palikiem robim y kilka dziur, sięgających aż do dna b e c z ki. Robim y to poto, aby z k a p u sty w yszła gorycz. Po 3 — 5 dniach przykryw am y k a p u stę czystym gałgankiem , następnie denkiem i przyciskam y ciężkim kam ieniem .
D enko pow inno być całkow icie zanurzone w soku k a p u ścianym. Jeślib y kap u sta nie puściła tyle soku, aby zakryć denko, to lepiej będzie dodać tro ch ę wody, aby tylko p o w ie rz
chnia k ap u sty nie była odkryta.
Po każdorazow em użyciu kap u sty należy gałganek, denko i kam ień obmyć w czystej wodzie.
Spożywanie kapusty na surowo. Bardzo zdrow ym , sm acz
nym, a przez lek arzy zalecanym pokarm em jest k a p u sta k w a szona spożyw ana na surow o. P osypana szczyptą cukru jest doskonałą p rzy sta w k ą do m ięsa, a n a w e t i do sam ych ziem niaków .
K ap u sta na surow o jest o wiele zdrow sza od kap u sty go
tow anej lub duszonej. Szczególnie w soku kapuścianym znaj
duje się b ardzo wiele w itam in i innych składników odżyw czych.
K onkursiści! spożyw ajcie k a p u stę na surowo!
1) Jak wyprowadzić rozsadą kapusty: a) pora siewu, b) gęstość, c) pielęgnowanie?
2) Jak przygotować ziemię pod kapustę? Przedstawić wszystkie zabiegi uprawowe, począwszy od jesieni aż do momentu wysadzania (przedplon — np. fasola ze
szła z pola w pierwszych dniach września).
3) W jaki sposób dołujemy kapustę?
4) Jaka odmiana kapusty nadaje się do dołowania?
5) Poco dołuje się kapustę na zimę, kiedy każdy przecież kwasi kapustę w beczkach9
6) W jaki sposób kwasi się kapustę?
7) Czy można spożywać kapustę kwaszoną na surowo, jak ją przyrządzić, z czem jeść?
OGÓRKI.
Ogórki, ta k jak pom idory, są w rażliw e n a zimno, to też;
w ysiew ać je należy koło 8 maja. Ogórki, ta k jak kapusta, w y
m agają dużo wilgoci. N a m iejscach suchych nie udadzą się.
W płodozm ianach w ym agają stanow iska w pierw szym ro ku po oborniku. B ardzo w dzięczne są za naw óz jesienny. Pod ogórki doskonale nadaje się naw óz od drobiu lub kom post.
W ogródku konkursow ym , na p o letk u przeznaczonem pod ogórki o szerokości 4 m etrów , posiejem y ogórki w trzech rzędach.
Pierw szy rząd od granicy kapusty będzie odległy o 70 ctm., następ n ie w yznaczam y jeszcze dw a rzędy odległe od sie
bie co 1 m. 30 ctm., o statn i rzą d będzie znów oddalony od gra
Rys. 13. D obrze u praw iony zagonek ogórków.
nicy p o letk a o 70 ctm. (patrz planik). W rzęd ach należy sia ć kupkowo, co 15 — 20 ctm. po 3 — 4 ziarnka, po w zejściu p rz e r
w ać zostaw iając po jednej lub dw ie roślinki. N asiona ogórków zachow ują siłę k iełkow ania 8 lat; sta rsze uw ażane są za lepsze.
P rzed siew em należy nasiona ogórków nam oczyć aby napęcz- niały, b ę d ą w ów czas szybciej w schodziły.
G dy rośliny odpow iednio podrosną, należy je okopać.
P oniew aż ogórki dość długo nie zacieniają ziemi, m ożna dla w ykorzystania m iejsca podsadzić je sałatą, cebulą z dym ki lub rzodkiew ką. W ybór rośliny do obsadzenia pozostaw iam y
pom ysłow ości poszczególnych konkursistów , aby tylko w szy st gałgankiem i denkiem, obciążając je niewielkim kamieniem.
Przyciśnięcie zbyt ciężkim kamieniem, jak się to często p ra k tykuje, w pływ a na tw orzenie się p ustych p rze strz e n i w o g ó r
kach. Po każdorazow em wyjęciu kilku ogórków obm yć s z m a t
kę i denko wodą.
O bok wyżej opisanego sposobu zalew ania ogórków w rz ą t
kiem, p rak ty k u je się rów nież zalew anie zimną, niegotow aną w odą. Sposób pierw szy jest jednak lepszy.
1) Kiedy należy siać ogórki?
2) Jak uprawiać i czem zasilać ziemie pod ogórki na po
letku konkursowem?
3) Jak rozmieścić rzędy ogórków na poletku konkur
sowem?
4) Jak wykorzystać ziemię między ogórkami dopóki ro
śliny są małe?
5) Jak należy przygotować beczkę do kwaszenia ogórków?' 6) Jak należy kwasić ogórki?
CEBULA,
Cebula, ta k jak i pom idory, jest rośliną południow ą, p r ę dzej znosi suszę, niż nadm ierną wilgoć. Ziemi w ym aga żyznej, dopraw ionej i odchw aszczonej, sadzim y w drugim ro k u po o b o r
niku, najlepiej po kapuście.
D o datek naw ozów potasow ych w pływ a, poza zw iększe
niem plonu, rów nież na lepsze przechow yw anie cebuli. Z n a w ozów n atu raln y ch doskonałym dla cebuli jest kom post.
N asienie cebuli bardzo k ró tk o zachow uje siłę k ie łk o w a nia, tak, że nasienie dw uletnie p rze d staw ia już niew ielką w a r tość. To też korzystając z nasienia kupionego, trz e b a zaw sze pam iętać o w ypróbow aniu siły kiełkow ania.
N a p o letk u konkursow em zw ykle będziem y upraw iać c e bulę z rozsady, k tó rą otrzym am y ze źródeł w skazanych p rz e z P ow iatow ą Komisję PR.
Po p o letk u w yznaczonem pod cebulę robim y dw a zagon- ki po 120 ctm., zostaw iając pom iędzy niem i ścieżkę 30 ctm .
P o zostałe 30 ctm. poletka, szerokości 3 ctm., zostaw iam y jako
tu, odpow iednio przygotow anego, możliwie jaknajw cześniej Od w czesności siew u w dużej m ierze zależy w ysokość plo
otrzy-m aną w roku zeszłyotrzy-m przez gęsty rzutow y w ysiew nasienia cebuli na zagonku.
D ym kę w ysadza się w czesną w iosną na zagonkach, ta k jak cebulę z rozsady.
C ebula otrzym ana z dym ki mniej nadaje się na p rzech o wanie, zresztą dym ka jest zbyt droga (1 do 3 zł. za klg.), aby opłacało się w te n sposób upraw iać cebulę z m yślą o p rze c h o w aniu jej przez zimę.
Rys. 14. S adzenie cebuli dym ki: a — dobrze p osadzona; b, c — za g łę boko p osadzona.
U praw ę z dym ki prow adzi się pod m iastam i, licząc na sprzedaż cebuli ze szczypiorem , a w ięc w cześnie, w ów czas, gdy b ra k już w h andlu cebuli starej. Z re sz tą n a w e t i w ów czas, gdy sta ra cebula jest na rynku, dym ka rw an a ze szczypiorem chętnie jest kupow ana i uzyskuje w yższe ceny, dlatego też ten kosztow ny sposób produkow ania cebuli może się opłacać.
O d m i a n y : Źytaw ska.
1) Jakie jest stanowisko cebuli w płodozmianie?
2) Jak długo zachowują się kiełkowania nasiona cebuli?
3) Jak rozmieścić zagonki na poletku konkursowem?
4) Dlaczego należy utrzymywać powierzchnią ziemi w sta
nie wzruszonym?
5) Dlaczego chwasty zmniejszają plon?
6) Jakie zabiegi uprawowe wpływają na zmniejszenie sią ilości chwastów w roku przyszłym?
7) W jakim okresie wzrostu należy niszczyć chwasty?
Dlaczego?
8) Jak zrobić strzemiączko?
9) Dlaczego powinniśmy spożywać cebulą i w jakiej formie?
10) Jak przeprowadzić uprawą cebuli z siewu?
11) Jak przeprowadzić uprawą cebuli z dymki?
12) Jaki jest sposób przechowywania cebuli przez zimą?
FASOLA.
T ak samo jak ogórki, fasola w rażliw a jest n a przym rozki, to też należy ją w ysiew ać dopiero koło 8 maja, aby w scho
dy w ypadły po 15-ym m aja, t. j. po okresie, w którym z d a rzają się jeszcze przym rozki.
F aso la w ym aga gleby o uregulow anej w ilgotności, żyznej i przew iew nej.
W płodozm ianie w ypada w trzecim roku po oborniku, gdyż b ędąc rośliną m otylkow ą, azot zdobyw a sobie sama, two
rząc n a k o rzonkach b ro d aw k o w ate narośla.
Rys. 15. P iram id k a.
Siew fasoli na p o letku konkursow em będziem y u sk u tecz
niali n a p łask (nie robiąc zagonków ), w rzęd y odległe od sie
bie co 40 ctm., w rzędach siać będziem y linją ciągłą, tak , by nasiona p a d a ły co 1 0 — 15 ctm. Po przykryciu ziem ią należy zasypany row ek przygnieść tylcem grabi.
D alsza pielęgnacja polegać będzie n a w zruszaniu p o w ierz
chni ziem i i oczyszczaniu z zielska. Z resztą fasola w krótkim czasie całkow icie przykryje pow ierzchnię ziemi, tak , że sam a
uniem ożliwi w schodzenie chw astom . W odpow iednim czasie należy fasolę okopać.
G dy większość strąków fasoli już dojrzeje, w yryw am y ją z korzeniam i i układam y na piram idkach ((Rys. 15), aby całko
w icie w yschła, a ziarno ta k stw ardniało, by n ad aw ało się do młocki.
M łócić fasolę należy cepam i, gdyż m łocarnia, n a w e t przy rozstaw ieniu, p rz e trą c a bardzo dużo ziarna.
F aso la jest pokarm em bardzo pożywnym , treściw ością sw oją przew yższa mięso, pozatem zaw iera d o sta te cz n ą ilość witamin.
Na wsi, szczególnie w stronach o glebach ubogich, a gos
p o d arstw ach rozdrobnionych, gdzie spożycie p o karm ów o du
żej zaw artości b iałk a ze w zględu na m ałą zam ożność jest u tru dniona, fasola, jako roślina k tó rą m oże każde gospodarstw o dla siebie produkow ać, pow inna znaleźć duże zastosow anie.
Spożycie fasoli na wsi jest stanow czo zbyt m ałe i d latego konkursiści w inni dążyć do tego, by spożycie ta k cennego w a rzyw a w zrosło.
O d m i a n y : H olsztyńska, Bom ba (na dobrych ziem iach), P a ry sk a okrągła, znosząca zim na (nadaje się na w ilgotne grun
ta), cesarska i t. d.
1) Kiedy należy siać fasolą?
2) Jak wykonać siew fasoli na poletku konkursowem?
3) Jakie stanowisko w plodozmianie należy wyznaczyć fasoli?
4) Skąd i czem fasola czerpie azot?
5) Które jeszcze rośliny w podobny sposób zdobywają sobie azot?
6) Dlaczego właśnie rośliny motylkowe używane są na zielony nawóz?
7) Jak należy dosuszać fasolą?
8) Czy fasola jest pożywna?
9) Dlaczego powinniśmy spożywać wiącej fasoli?