Ocena zdolności kredytowej w ramach uproszczonej procedury polega na spraw dzeniu, czy w okresie kredytowania średnie miesięczne dochody netto z prowa dzonej działalności, powiększone o ewentualne dodatkowe dochody netto właś cicieli firmy z sektora MSP z innych źródeł (np. dochody małżonka), pozwalają na spłatę zobowiązań z tytułu wnioskowanego kredytu i na pokrycie wydatków
9 T. Gruszecki, Współczesne teorie przedsiębiorstwa, Warszawa - Poznań 2001.
10 JBL, Kto kieruje małymi i średnimi firmami w Polsce, „Rzeczpospolita”, 28.02.2000, nr 49.
11 JBL, Jedynie 7 procent właścicieli firm myśli o przekazaniu ich następnemu pokoleniu, „Rzeczpospolita”, 21.02.2000, nr 43.
związanych z utrzymaniem gospodarstwa domowego. Oceny tej dokonuje się przy założeniu, że w okresie kredytowania:
• średnie miesięczne dochody netto pochodzące z prowadzonej działalności gospodarczej i dodatkowych źródeł pozostaną na poziomie dochodów usta lonych przez bank za okres poprzedzający złożenie wniosku kredytowego,
• średnie miesięczne wydatki związane z utrzymaniem gospodarstwa domo wego właścicieli prowadzących małe i średnie przedsiębiorstwo pozostaną na poziomie wydatków ustalonych przez bank za okres poprzedzający złożenie wniosku kredytowego.
Do określenia wysokości obciążeń z tytułu wnioskowanego kredytu przyjmuje się najwyższą z rat kapitałowo-odsetkowych wynikających z przewidywanego ter minarza spłat kredytu. W przypadku wniosku kredytowego o kredyt spłacany jednorazowo, dla potrzeb ustalenia zdolności kredytowej przyjmuje się hipote
tyczny harmonogram spłat kredytu w formule rat malejących na okres równy okresowi kredytowania.
Następnie, zgodnie z procedurą, ustala się średni miesięczny dochód netto (DN) osiągnięty przez wnioskodawcę zgodnie z następującym wzorem:
DN = DB - (U + Pd)
— średni miesięczny dochód netto — średnie miesięczne składki wnioskodawcy na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe
- średnia miesięczna zaliczka na podatek dochodowy z działalności gospodarczej
— średni miesięczny dochód brutto, który oblicza się na podstawie danych za pełny rok obliczeniowy
Zdolność kredytową wnioskodawcy rozliczającego podatek dochodowy na za sadach ogólnych określa się za pomocą następującej formuły:
DN + A - Ri - R = DPK gdzie:
DN — średni miesięczny dochód netto
A — średnia miesięczna kwota amortyzacji środków trwałych
Ri — średnie raty kapitałowe kredytów inwestycyjnych spłacane przez wniosko dawcę
R — rata kapitałowo-odsetkowa wnioskowanego kredytu oszacowana zgodnie z zasadami określonymi powyżej
DPK - dochód po uwzględnieniu rat kredytów gdzie:
DN U
Pd
Przyjmuje się, że wnioskodawca ma zdolność kredytową, jeżeli spełniony jest warunek:
DPK + DD + L/12 - KGD> 0 gdzie:
DPK — dochód po uwzględnieniu rat kredytów DD - suma dodatkowych średnich miesięcznych dochodów netto/
strat brutto wnioskodawcy z innych źródeł oraz dochodów
współmałżonka pozostającego w ustawowej wspólnocie majątkowej L - kwota środków pieniężnych na rachunkach lokat bankowych
wnioskodawcy, właściciela MSP oraz małżonka pozostającego w ustawowej wspólnocie majątkowej
KGD — miesięczne wydatki związane z utrzymaniem gospodarstwa domowego wnioskodawcy
Z kolei miesięczne wydatki związane z utrzymaniem gospodarstwa domowego wnioskodawcy (KGD) określane są przy użyciu następującego wzoru:
KGD = 0,75KS + KD gdzie:
KS — miesięczne koszty utrzymania rodziny otrzymywane poprzez pomnożenie liczby członków gospodarstwa domowego przez wskaźnik MS dla powiatu, w którym wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą
KD — dodatkowe średnie miesięczne koszty gospodarstwa domowego wnioskodawcy, do których można zaliczyć:
• wydatki związane z eksploatacją i utrzymaniem prywatnego pojazdu,
• alimenty i zobowiązania o podobnym charakterze, • raty kredytów konsumpcyjnych,
• inne wydatki ponoszone w gospodarstwie domowym
powtarzające się w regularnych odstępach czasu w zbliżonych kwotach
— wysokość minimum socjalnego w gospodarstwach pracowniczych i emeryckich przypadająca na członka rodziny w zależności od liczby osób w gospodarstwie, ogłaszana okresowo przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, skorygowana w zależności od województwa lub powiatu.
Uproszczona procedura oceny zdolności kredytowej dotyczy jedynie wniosków składanych przez podmioty z sektora MSP, pod warunkiem że łączne zaangażowa nie (czyli wysokość należności i zobowiązań pozabilansowych banku w stosunku do jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych ze sobą kapitałowo lub organiza
cyjnie) nie przekracza 200 tys. zł. Dodatkowym ograniczeniem jest przedmiot kre dytowania. Z uproszczonej ścieżki mogą korzystać jedynie te firmy, które wnioskują o kredyt obrotowy (czyli kredyt przeznaczony na finansowanie działalności bieżą cej). Wniosek o kredyt inwestycyjny, który najczęściej udzielany jest na dłuższy okres i wiąże się z wyższym ryzykiem, wymaga już dokładniejszej oceny zdolności kredytowej. W praktyce, dla wnioskodawcy oznacza to m.in. konieczność przygo towania prognoz finansowych na cały okres kredytowania oraz dostarczenia do datkowych dokumentów wymaganych przez bank. Widać zatem, że bank stosuje uproszczoną procedurę jedynie do kredytów o stosunkowo niskim ryzyku. Są to kredyty obrotowe (najczęściej krótkoterminowe) oraz o ograniczonej wysokości.
Bank może zastosować uproszczoną procedurę badania zdolności kredytowej jedynie w przypadku, gdy wnioskodawca z segmentu MSP ma w tym banku ra
chunek bieżący przez okres co najmniej 12 miesięcy i dokonuje za pośredni ctwem tego rachunku rozliczeń zobowiązań publicznoprawnych (składki ZUS, podatki). Bank dopuszcza możliwość udzielenia kredytu podmiotowi nieposiada- jącemu rachunku bieżącego w danym banku, jednak pod warunkiem przeniesie
nia rachunku podstawowego do tego banku i przedstawienia historii funkcjono wania rachunku w innym banku za okres 12 miesięcy. Dodatkowo, aby podmiot z sektora MSP mógł liczyć na uproszczoną procedurę badania zdolności kredyto wej, musi prowadzić działalność gospodarczą przez co najmniej 12 miesięcy. Są to warunki, które niewątpliwie ograniczają ryzyko kredytowe. Natomiast z punktu widzenia małego i średniego przedsiębiorstwa takie zapisy w regulaminach banku nie ułatwiają mu pozyskiwania funduszy na finansowanie prowadzonej działal ności.
Przedstawiony powyżej sposób obliczania zdolności kredytowej oparty jest na da nych historycznych za pełny rok obliczeniowy. Tak przyjęte założenie powoduje, że wnioskodawca z sektora MSP może liczyć na uproszczoną procedurę jedynie w przy padku ubiegania się o kredyt finansujący działalność na niezmienionym poziomie w stosunku do ubiegłego roku. Natomiast w przypadku planowanego rozwoju czy rozszerzenia działalności konieczna jest ocena zdolności kredytowej według standar dowych procedur (czyli takich samych jak w przypadku dużych podmiotów).
Zastosowanie uproszczonej procedury oceny zdolności kredytowej nie zwal nia jednak wnioskodawcy od konieczności ustanowienia zabezpieczenia spłaty kredytu. Natomiast oprocentowanie kredytu dla MSP nie zależy od sposobu roz patrywania wniosku kredytowego. Zatem koszt kredytu dla małych i średnich
przedsiębiorstw w dalszym ciągu jest wyższy niż dla dużych firm. Uzasadnione jest to podwyższonym poziomem ryzyka związanym z kredytowaniem MSP,
o czym była już wcześniej mowa.
Wnioski
Przedstawiona procedura oceny zdolności kredytowej jest niewątpliwie znacznym uproszczeniem zarówno dla pracowników banku, jak i dla samego wnioskodawcy z sektora MSP. Oznacza bowiem prostszą, szybszą i mniej pracochłonną ścieżkę przyznawania kredytu. Co więcej, dzięki takiej procedurze liczba wymaganych dokumentów praktycznie ograniczona jest do minimum i nie ma konieczno ści sporządzania prognoz finansowych. Bank wychodzi zatem z inicjatywą uła twienia dostępu do środków finansowych podmiotom z sektora MSP. Jednak ze względu na wysokie ryzyko związane z kredytowaniem tych podmiotów uprosz czona forma oceny zdolności kredytowej może być zastosowana jedynie w od niesieniu do tych kredytów, które dla banku oznaczają najmniejsze ryzyko. Nie stety, z punktu widzenia właścicieli małych i średnich firm, taka polityka banku w praktyce nie ułatwia im dostępu do środków finansowych. Konieczna staje się pomoc ze strony państwa, które powinno wykazać się większą troską o najmniej sze podmioty gospodarcze działające na rynku.
Literatura
Gruszecki T., Współczesne teorie przedsiębiorstwa, Warszawa - Poznań 2001. JBL, Jedynie 7 procent właścicieli firm myśli o przekazaniu ich następnemu pokole
niu, „Rzeczpospolita”, 21.02.2000, nr 43.
JBL, Kto kieruje małymi i średnimifirmami w Polsce, „Rzeczpospolita”, 28.02.2000, nr 49.
Łuczka T., Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie, Warszawa — Poznań
2001.
Pluta W., Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, Warszawa 2004. Safin K, Zarządzanie małą firmą, Wrocław 2002.
Skowronek-Mielczarek A., Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, Warszawa 2005.
Summary
This paper concerns smali and medium-sized businesses and their problems to obtain bank loans. The paper shows also how banks try to assist the smallest busi nesses by using simpler procedures to estimate their ability to repay the loan.