zdrowotneo zawartości składnika
1.3. Uregulowania prawne dotyczące oświadczeń zdrowotnych i żywieniowych
W Unii Europejskiej podstawowym aktem prawnym dotyczącym oświadczeń żywie niowych i zdrowotnych jest Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Zgodnie z tym aktem prawnym „»oświad-czenie« oznacza każdy komunikat lub przedstawienie, które, zgodnie z przepisami wspólnotowymi lub krajowymi, nie są obowiązkowe, łącznie z przedstawieniem obrazowym, graficznym lub symbolicznym w jakiejkolwiek formie, które stwier-dza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że żywność ma szczególne właściwości”97. Występują dwa podstawowe typy oświadczeń: żywieniowe i zdrowotne. Oświad-czenie żywieniowe oznacza „każde oświadOświad-czenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na: a) energię (wartość kaloryczną), której (i) dostarcza; (ii) dostarcza w zmniej-szonej lub zwiękw zmniej-szonej ilości; lub (iii) nie dostarcza; lub b) substancje odżywcze 94 T. Gamboa, A. Blanco‑Metzler, I. Gómez‑Duarte, M. Ramirez‑Zea, M. Kroker‑Lobos, Claims
and promotional strategies declared on front-of-pack processed and ultra-processed products related with children and adolescent obesity in Costa Rica, „The FASEB Journal” 2017, no. 1, suppl. lb440.
95 M. Zychnowska, K. Krygier, Produkty tłuszczowe nieprawidłowo oznakowane. Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne, „Przemysł Spożywczy” 2014, t. 68, nr 2, s. 39–41.
96 M. Śmiechowska, Znakowanie produktów żywnościowych, „Annales Academiae Medicae Ge‑ danensis” 2012, nr 42, s. 65–73.
lub inne substancje, (i) które zawiera; (ii) które zawiera w zmniej szonej lub zwięk-szonej ilości; lub (iii) których nie zawiera”98. Oświadczenia zdrowotne dzielą się na oświadczenia o zmniejszeniu ryzyka choroby i inne. Oświadczenie o zmniej-szaniu ryzyka choroby oznacza „każde oświadczenie zdrowotne, które stwier-dza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że spożycie danej kategorii żywności, danej żywności lub jednego ze składników znacząco zmniejsza jakiś czynnik ry-zyka w rozwoju choroby dotykającej ludzi”99. Inne oświadczenia zdrowotne opi-sują lub powołują się na: a) rolę składnika odżywczego lub innej substancji we wzroście, rozwoju i funkcjach organizmu; b) funkcje psychologiczne lub behawio-ralne; c) odchudzanie, kontrolę wagi ciała, zmniejszanie poczucia głodu, zwięk-szanie poczucia sytości lub zmniejszanie ilości energii dostępnej z danego sposobu odżywiania się100.
Według art. 3 rozporządzenia nr 1924/2006 „oświadczenia żywieniowe i zdro-wotne nie mogą:
a) być nieprawdziwe, niejednoznaczne lub wprowadzające w błąd;
b) budzić wątpliwości co do bezpieczeństwa lub adekwatności odżywczej innej żywności;
c) zachęcać do nadmiernego spożycia danej żywności lub stanowić przyzwole-nia dla niego;
d) stwierdzać, sugerować lub dawać do zrozumienia, że zrównoważony i zróż-nicowany sposób odżywiania się nie może zapewnić odpowiednich ilości składników odżywczych w ujęciu ogólnym […];
e) odnosić się do zmian w funkcjonowaniu organizmu w sposób wzbudzają-cy lub wykorzystujący lęk u konsumenta przy pomocy tekstu bądź przy po-mocy obrazów, przedstawień graficznych lub symbolicznych”101.
Zgodnie z art. 4 rozporządzenia 1924/2006 profile składników odżywczych ustalone dla żywności lub niektórych kategorii żywności, a także warunki stosowa-nia oświadczeń żywieniowych i oświadczeń zdrowotnych w odniesieniu do profili składników odżywczych są określane przez Komisję Europejską z uwzględnieniem w szczególności następujących elementów:
„a) ilości określonych składników odżywczych i innych substancji zawartych w żywności, takich jak tłuszcz, nasycone kwasy tłuszczowe, izomery trans kwasów tłuszczowych, cukry i sól/sód;
b) roli i znaczenia danego produktu spożywczego (lub kategorii żywności) w sposobie żywienia populacji ogółem lub, w stosownych przypadkach, nie-których grup ryzyka, w tym dzieci;
98 Ibidem. 99 Ibidem. 100 Ibidem. 101 Ibidem.
c) ogólnego składu odżywczego produktu spożywczego oraz obecności skład-ników odżywczych, które zostały naukowo uznane za wywierające wpływ na stan zdrowia”102.
W art. 5 rozporządzenia nr 1924/2006 określono ogólne warunki stosowania oświadczeń zdrowotnych i żywieniowych:
„a) na podstawie ogólnie uznanych danych naukowych potwierdzone zostało, że obecność lub brak, albo też obniżona zawartość w danej żywności lub kategorii żywności składnika odżywczego lub innej substancji, do której od-nosi się oświadczenie, ma korzystne działanie odżywcze lub fizjologiczne; b) składnik odżywczy lub inna substancja, której dotyczy oświadczenie:
(i) jest zawarty(-a) w produkcie końcowym w znaczącej ilości określo-nej w przepisach wspólnotowych lub – gdy nie istnieją takie przepisy – w ilości, która ma zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne, co potwierdzają ogólnie uznane dane naukowe; lub (ii) nie jest w nim zawarty(-a) lub jest zawarty(-a) w obniżonej ilości,
któ-ra ma zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne, co potwierdzają ogólnie uznane dane naukowe;
c) w odpowiednich przypadkach, składnik odżywczy lub inna substancja, której dotyczy oświadczenie, występuje w postaci przyswajalnej przez orga-nizm;
d) ilość produktu, jakiej spożycia można racjonalnie oczekiwać, zapewnia znaczącą ilość składnika odżywczego lub innej substancji, której dotyczy oświadczenie, określoną w przepisach wspólnotowych lub – gdy nie istnie-ją takie przepisy – znaczącą ilość, która przyniesie zgodne z oświadczeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne, co potwierdzają ogólnie uznane dane naukowe”103.
W punkcie drugim art. 5 wskazano, iż „stosowanie oświadczeń żywienio-wych i zdrowotnych jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy można oczekiwać, że przeciętny konsument zrozumie opisane w oświadczeniu korzystne działanie”104.
Na podstawie art. 10 rozporządzenia 1924/2006 oświadczenia zdrowotne są do-puszczalne jedynie, gdy umieszczone zostały następujące informacje przy etykie-towaniu, a jeżeli ono nie występuje – przy prezentacji i w reklamie:
„a) stwierdzenie wskazujące na znaczenie zrównoważonego sposobu żywie-nia i zdrowego trybu życia;
b) ilość środka spożywczego i poziom jego spożycia niezbędny do uzyskania korzystnego działania, o którym mówi dane oświadczenie;
c) w stosownych przypadkach, stwierdzenie skierowane do osób, które powin-ny unikać danego środka spożywczego;
102 Ibidem. 103 Ibidem. 104 Ibidem.
d) odpowiednie ostrzeżenie w przypadku produktów, które mogą stanowić za-grożenie dla zdrowia, jeżeli są spożywane w nadmiarze”105.
Zgodnie z art. 12 rozporządzenia nr 1924/2006 następujące oświadczenia zdro-wotne są niedozwolone:
„a) oświadczenia, które sugerują, że niespożycie danej żywności mogłoby mieć wpływ na zdrowie;
b) oświadczenia, które odwołują się do szybkości lub wielkości obniżenia masy ciała;
c) oświadczenia, które odwołują się do zaleceń poszczególnych lekarzy lub spe-cjalistów w zakresie zdrowia […]”106.
W załączniku do rozporządzenia nr 1924/2006 wymieniono dopuszczalne oświadczenia żywieniowe i warunki ich stosowania. Warunki stosowania dotyczą podanych w tabeli oświadczeń, jak również innych, które mogą mieć taki sam sens dla konsumenta. Wykaz oświadczeń żywieniowych był uzupełniany przez Komi-sję Europejską (Rozporządzenie Komisji (UE) nr 116/2010 z dnia 9 lutego 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wykazu oświadczeń żywieniowych107; Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1047/2012 z dnia 8 listopada 2012 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 w odniesieniu do wykazu oświadczeń żywieniowych108) i liczy obecnie 30 pozycji (tab. A.1 w aneksie).
Szczegółowy komentarz prawny do rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 można znaleźć w opracowaniu książkowym pod redakcją Agnieszki Szymeckiej-Weso-łowskiej109.
Przed wprowadzeniem rozporządzenia nr 1924/2006 krajobraz prawny doty-czący możliwości stosowania oświadczeń zdrowotnych w Unii Europejskiej był bardzo zróżnicowany w zależności od kraju (tab. 1.5). W niektórych krajach wy-stępowały regulacje prawne, w innych dobrowolne kodeksy praktyk albo brakowa-ło jakichkolwiek ograniczeń. W Austrii, Grecji i Sbrakowa-łowenii stosowanie oświadczeń zdrowotnych było zabronione, a w Danii, Estonii, Finlandii i Portugalii zakazane były niektóre typy oświadczeń110. W Szwecji wykorzystanie niektórych oświad-czeń zdrowotnych w etykietowaniu i marketingu produktów żywnościowych było 105 Ibidem.
106 Ibidem.
107 Dz.U. UE nr L 37/16 PL, 10.2.2010. 108 Dz.U. UE nr L 310/36 PL, 9.11.2012.
109 A. Szymecka‑Wesołowska (red.), Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne w oznakowaniu, pre-zentacji i reklamie żywności, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.
110 S. Hieke, N. Kuljanic, L. Fernandez, L. Lähteenmäki, V. Stancu, M. Raats, B. Egan, K. Brown, H. van Trijp, E. van Kleef, E. van Herpen, A. Gröppel‑Klein, S. Leick, K. Pfeifer, W. Vebeke, C. Hoefkens, S. Smed, L. Jansen, A. Laser‑Reuterswärd, Ž. Korošec, I. Pravst, A. Kušar, M. Klopčič, J. Pohar, A. Gracia, T. De Magistris, K. Grunert, Country…
dozwolone na podstawie branżowego kodeksu dobrych praktyk już od 1990 r. Zastosowanie tych uregulowań pozwoliło na zebranie cennych doświadczeń z punktu widzenia implementacji rozporządzenia unijnego od 2007 r.111
Tabela 1.5. Ramy prawne stosowania oświadczeń zdrowotnych w UE przed 2006 r. Sposób
regulacji Oświadczenia zdrowotne(przed 2006 r.) Symbole zdrowotne Regulacje
krajowe Tak Austria, Belgia, Dania, Estonia, Finlan‑dia, Niemcy, Grecja, Włochy, Holan‑ dia, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Hiszpania
Belgia, Hiszpania, Szwecja
Nie Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Francja, Węgry, Irlandia, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Słowacja, Szwecja, Wielka Brytania
Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Irlandia, Wło‑ chy, Łotwa, Litwa, Malta, Holandia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowa‑ cja, Słowenia, Wielka Brytania Kodeksy
praktyk Tak Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Finlan‑dia, Francja, Grecja, Węgry, Holandia, Polska, Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania
Węgry, Polska, Portugalia, Czechy, Dania, Finlandia Holandia, Wielka Brytania
Nie Austria, Czechy, Dania, Estonia, Niem‑ cy, Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Malta, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia
Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Estonia, Francja, Niemcy, Grecja, Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Malta, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hisz‑ pania, Szwecja
Źródło: opr. wł. na podst.: S. Hieke, N. Kuljanic, L. Fernandez, L. Lähteenmäki, V. Stancu, M. Raats, B. Egan, K. Brown, H. van Trijp, E. van Kleef, E. van Herpen, A. Gröppel‑Klein, S. Leick, K. Pfeifer, W. Vebeke, C. Hoefkens, S. Smed, L. Jansen, A. Laser‑Reuterswärd, Ž. Korošec, I. Pravst, A. Kušar, M. Klopčič, J. Pohar, A. Gracia, T. De Magistris, K. Grunert, Country differences in the history of use of health claims and symbols, „European Journal of Nutrition & Food Safety” 2016, vol. 6, no. 3, s. 148–168.
W rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 określono warunki dodawania do żywno-ści witamin i składników mineralnych112. Do żywności można dodawać tylko wita-miny lub składniki mineralne określone w wykazie zawartym w załączniku do tego aktu prawnego (tab. 1.6) w formach wymienionych w kolejnym załączniku.
111 N. Asp, S. Bryngelsson, Health claims in the labelling and marketing of food products: the Swedish food sector’s Code of Practice in a European perspective, „Scandinavian Journal of Food and Nutrition” 2007, vol. 51, no. 3, s. 107–126.
Tabela 1.6. Witaminy i składniki mineralne, które mogą być dodawane do żywności w UE Witaminy Składniki mineralne
Witamina A Witamina D Witamina E Witamina K Witamina B1 Witamina B2 Niacyna Kwas pantotenowy Witamina B6 Kwas foliowy Witamina B12 Biotyna Witamina C Wapń Magnez Żelazo Miedź Jod Cynk Mangan Sód Potas Selen Chrom Molibden Fluorek Chlorek Fosfor
Źródło: opr. wł. na podst.: Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji, Dz.U. UE nr L 404/26 PL, 30.12.2006.
Zgodnie z art. 3 rozporządzenia 1925/2006 „witaminy i składniki mineralne w postaci przyswajalnej dla ludzkiego organizmu mogą być dodawane do żywno-ści bez względu na to, czy zwykle znajdują się one w tej żywnodo żywno-ści, w szczególnodo żywno-ści ze względu na jeden lub więcej z następujących powodów:
a) niedobór jednej lub więcej witamin lub składników mineralnych w całej po-pulacji lub w określonych grupach popo-pulacji, który można wykazać na pod-stawie symptomów klinicznych lub podklinicznych lub na który wskazu-je szacowane niskie spożycie składnika odżywczego; lub
b) możliwość poprawy stanu wyżywienia całej populacji lub określonych grup populacji lub zniwelowania ewentualnych niedoborów witamin lub składni-ków mineralnych w przyjmowanym pożywieniu będących skutkiem zmian w zwyczajach żywieniowych; lub
c) rozwój ogólnie uznanej wiedzy naukowej na temat roli witamin i składników mineralnych w żywieniu i ich skutków zdrowotnych”113.
Według art. 7 rozporządzenia nr 1925/2006 „etykietowanie, prezentacja i re-klama żywności z dodatkiem witamin i składników mineralnych nie mogą za-wierać stwierdzeń ani sugestii, że zrównoważona i zróżnicowana dieta nie może zapewnić właściwych ilości składników odżywczych” ani „nie mogą wprowadzać konsumentów w błąd lub podawać nieprawdy co do wartości odżywczej, jaką żyw-ność może posiadać na skutek dodania tych składników odżywczych”114.
113 Ibidem. 114 Ibidem.
W rozporządzeniu (UE) nr 1169/2011 określono kompleksowe zasady etykie-towania produktów żywnościowych115.Zgodnie z tym aktem prawnym etykieta oznacza „jakąkolwiek metkę, znak firmowy, znak handlowy, ilustrację lub inny opis pisany, drukowany, tłoczony, odbity lub w inny sposób naniesiony na opakowanie lub pojemnik z żywnością lub załączony do opakowania lub pojemnika z żywno-ścią”, etykietowanie oznacza „wszelkie napisy, dane szczegółowe, znaki handlowe, nazwy marek, ilustracje lub symbole odnoszące się do danego środka spożywczego i umieszczone na wszelkiego rodzaju opakowaniu, dokumencie, ulotce, etykiecie, opasce lub pierścieniu towarzyszącym takiej żywności lub odnoszącym się do niej”, a informacje na temat żywności oznaczają „informacje dotyczące danego środka spożywczego udostępniane konsumentowi finalnemu za pośrednictwem etykiety, innych materiałów towarzyszących lub innych środków, w tym nowoczesnych na-rzędzi technologicznych lub przekazu ustnego”. Istotna jest także kwestia czytel-ności informacji. Czytelność oznacza „fizyczny wygląd informacji, dzięki któremu informacja jest wizualnie dostępna ogółowi społeczeństwa, a który określają różne elementy, m.in. rozmiar czcionki, odstępy między literami, odstępy między wiersza-mi, grubość linii pisma, barwa czcionki, rodzaj czcionki, stosunek szerokości liter do ich wysokości, powierzchnia materiału oraz kontrast między pismem a tłem”116.
Cele ogólne wymienione w art. 3 rozporządzenia nr 1169/2011 obejmują przede wszystkim: wysoki poziom „ochrony zdrowia i interesów konsumentów przez zapewnienie konsumentom finalnym podstaw do dokonywania świadomych wyborów oraz bezpiecznego stosowania żywności, ze szczególnym uwzględnie-niem uwarunkowań zdrowotnych, ekonomicznych, środowiskowych, społecznych i etycznych”, jak również „uzyskanie w Unii swobodnego przepływu legalnie wy-produkowanej i wprowadzonej na rynek żywności, w stosownych przypadkach z uwzględnieniem potrzeby ochrony słusznych interesów producentów i wspiera-nia wytwarzai wspiera-nia produktów odpowiedniej jakości”117.
Według art. 4 rozporządzenia 1169/2011 obowiązkowe informacje na temat żywności obejmują:
„a) informacje o tożsamości i składzie, właściwościach lub innych cechach da-nego środka spożywczego;
b) informacje o ochronie zdrowia konsumentów i bezpiecznym stosowaniu dane go środka spożywczego, w tym informacje na temat:
(i) cech składu, które mogą być szkodliwe dla zdrowia niektórych grup konsumentów;
(ii) trwałości, przechowywania i bezpieczeństwa użycia;
(iii) skutków zdrowotnych, łącznie z zagrożeniami i konsekwencjami zwią-zanymi ze szkodliwym i niebezpiecznym spożywaniem danego środka spożywczego;
115 Dz.U. UE nr L 304/18 PL, 22.11.2011. 116 Ibidem.
c) informacje o charakterystyce żywieniowej, umożliwiające konsumentom, w tym konsumentom o szczególnych wymogach dietetycznych, podejmowa-nie świadomych wyborów”118.
Zgodnie z art. 7 rozporządzenia nr 1169/2011 „informacje na temat żywności nie mogą wprowadzać w błąd, w szczególności:
a) co do właściwości środka spożywczego, a w szczególności co do jego cha-rakteru, tożsamości, właściwości, składu, ilości, trwałości, kraju lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji;
b) przez przypisywanie środkowi spożywczemu działania lub właściwości, któ-rych on nie posiada;
c) przez sugerowanie, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości wszystkie podobne środki spożywcze mają takie właści woś-ci, zwłaszcza przez szczególne podkreślanie obecności lub braku określonych składników lub składników odżywczych;
d) przez sugerowanie poprzez wygląd, opis lub prezentacje graficzne, że chodzi o określony środek spożywczy lub składnik, mimo że w rzeczywistości kom-ponent lub składnik naturalnie obecny lub zwykle stosowany w danym środku spożywczym został zastąpiony innym komponentem lub innym składnikiem”119. Ponadto „informacje na temat żywności muszą być rzetelne, jasne i łatwe do zro-zumienia dla konsumenta. Z zastrzeżeniem odstępstw przewidzianych w prawie Unii mającym zastosowanie do naturalnych wód mineralnych i żywności specjal-nego przeznaczenia żywieniowego informacje na temat żywności nie mogą przy-pisywać jakiemukolwiek środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania choro-bom lub leczenia chorób ludzi bądź też odwoływać się do takich właściwości”120. Przepisy te dotyczą również „reklamy i prezentacji środków spożywczych, w szcze-gólności kształtu, wyglądu lub opakowania, zastosowanych materiałów opakowa-niowych, sposobu ustawienia oraz otoczenia, w jakim są pokazywane”121.
Na podstawie art. 9 rozporządzenia 1169/2011 obowiązkowe jest podanie na-stępujących danych szczegółowych:
a) nazwy żywności; b) wykazu składników;
c) wszelkich składników lub substancji pomocniczych w przetwórstwie wy-mienionych w załączniku II lub uzyskanych z substancji lub produktów wymie nionych w załączniku II, powodujących alergie lub reakcje nietoleran-cji, użytych przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności i nadal obec-nych w produkcie gotowym, nawet jeżeli ich forma uległa zmianie;
d) ilości określonych składników lub kategorii składników; 118 Ibidem.
119 Ibidem. 120 Ibidem. 121 Ibidem.
e) ilości netto żywności;
f) daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia;
g) wszelkich specjalnych warunków przechowywania lub warunków użycia; h) nazwy lub firmy i adresu podmiotu działającego na rynku spożywczym; i) kraju lub miejsca pochodzenia;
j) instrukcji użycia, w przypadku gdy w razie braku takiej instrukcji odpowied-nie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione;
k) w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% rzeczywi-stej zawartość objętościowej alkoholu;
l) informacji o wartości odżywczej.
Dane szczegółowe są określane słownie i liczbowo. Można je dodatkowo wyra-zić za pomocą piktogramów lub symboli122.
Na mocy art. 15 rozporządzenia 1169/2011 „obowiązkowe informacje na te-mat żywności muszą być podawane w języku łatwo zrozumiałym dla konsumen-tów z państw członkowskich, w których dany środek spożywczy jest wprowadza-ny na rynek. Na swoim właswprowadza-nym terytorium państwa członkowskie, w których dany środek spożywczy jest wprowadzany na rynek, mogą określić, że dane szcze-gółowe są podawane w jednym lub kilku językach urzędowych Unii”123.
Według art. 30 rozporządzenia 1169/2011 „obowiązkowa informacja o wartości odżywczej obejmuje następujące elementy:
a) wartość energetyczną; oraz
b) ilość tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka oraz soli.
W odpowiednich przypadkach można zamieścić – bezpośrednio w pobliżu in-formacji o wartości odżywczej – komunikat wskazujący, że zawartość soli wynika wyłącznie z obecności naturalnie występującego sodu. Treść obowiązkowej infor-macji o wartości odżywczej może zostać uzupełniona informacją o ilości jednego lub większej liczby z następujących składników:
a) kwasy tłuszczowe jednonienasycone; b) kwasy tłuszczowe wielonienasycone; c) alkohole wielowodorotlenowe; d) skrobia;
e) błonnik;
f) każda z witamin lub każdy ze składników mineralnych […]”124.
Na podstawie art. 32 rozporządzenia 1169/2011 wartość energetyczna i ilość składników odżywczych jest wyrażana w przeliczeniu na 100 g lub na 100 ml. 122 Ibidem.
123 Ibidem. 124 Ibidem.
Może być także wyrażana w stosownych przypadkach jako wartość procentowa referencyjnych wartości spożycia w przeliczeniu na 100 g lub na 100 ml125.
Zgodnie z art. 35 rozporządzenia 1169/2011 wartość energetyczna i ilość skład-ników odżywczych mogą być dodatkowo podawane „za pośrednictwem innych form wyrażania lub prezentowania z zastosowaniem – oprócz słów i liczb – form graficznych lub symboli, pod warunkiem że zostaną spełnione następujące wymogi: a) opierają się one na rzetelnych, naukowo uzasadnionych badaniach
konsu-menckich i nie wprowadzają konsumenta w błąd;
b) ich opracowanie jest wynikiem konsultacji z szerokim spektrum zaintere-sowanych grup;
c) mają na celu ułatwienie konsumentowi zrozumienia znaczenia danej żywno-ści dla zawartożywno-ści energii i składników odżywczych w diecie;
d) są one wsparte naukowo uzasadnionymi dowodami zrozumienia takich form wyrażania lub prezentacji informacji przez przeciętnego konsumenta; e) w przypadku innych form wyrażania informacji są one oparte albo
na zhar-monizowanych referencyjnych wartościach spożycia, albo – w przypadku ich braku – na ogólnie przyjętych zaleceniach naukowych dotyczących spożycia energii lub składników odżywczych;
f) są one obiektywne i niedyskryminacyjne; oraz
g) ich stosowanie nie stwarza przeszkód dla swobodnego przepływu towarów. Państwa członkowskie mogą zalecać podmiotom działającym na rynku spo-żywczym stosowanie jednej lub większej liczby dodatkowych form wyrażania lub prezentacji informacji o wartości odżywczej […]”126.
Według art. 36 rozporządzenia 1169/2011 „informacje na temat żywności prze-kazywane na zasadzie dobrowolności muszą spełniać następujące wymogi:
a) nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd;
b) nie mogą być niejednoznaczne ani dezorientować konsumenta; oraz