Gdy w państ.wach Zachodniej Europy dur (tyfus) brzuszny je~!
chorobą rzadko siG spotykającą, u nas. \\" Polsce, co rok w miesiącach
letnich i je iennych szerzy się epidemjn tej ciężkiej. cZQs!o śmierLel
nej choroby. VV roku 1932 stwierdzono w Polsce 20344 przypadki zachorowClA na dur hrzuszny, z lej liczby zmarło 1404 osoby.
,V
Łodziw tymże roku zachorowało na dur brzuszny 1382 o, ób, zmurlo 130 osób.
Przyczyny tych corocznych epiclenlji duru brzusznego są różne.
Przedewszystkiem daleko nam do zrównania się z krajami zachocln io-ellropej kiemi pod względem ul'zą~lzeń sanitarnych. Wiele micu;! na-szych dotychczas nie posiada ul'ząclzerl kanalizacyjnych.
,V
ł.odzikanalizacja dopiero jest. w stadjuJll hudow~. Istniejące na
nieruchu-mościach doly ustępowe sq cZQsto nieszczelne. bez dna, wskutek cze/!()
nieczystości przenikają do g'leby i zanieczyszczają sąsiednie studnie.
'V
nielicznych tylko miastach mamy cenh'alne wodocią!!·i. w któ-rych woda je t codziellnie bacłana.,V
Łodzi ludność otrzymuje wocl<;z okolo 10 tysięcy studni, wobec czego nadzór nad niemi jest niezw)-kle utrudniony. Zaznaczyć przylem należy. że studnie te budowane
były dawniej hezmyślnie, bez żadnej troski o wzglQcly higjellieznc.
bardzo często ". ]Jaj bliższem sąsiedztwie us!«pów.
'V
więk 'zości miast. Tnięclzy innemi i w todzi niema odpowiedniolll'ząrlzonych hal targowych. Produkty spożywcze sprzedawane są na r'ynkach bez odpowiedniego zabezpieczenia ich przed zanieczyszcze-niem, przeciwnie. produkty ie narażone są lH1 pewne zanieczyszczenie.
Wyże j wymienione okoliczności stanow ią naj poważniej sze zagad-nienia higjeny publicznej; rozwiązanie tych zagaclnieil jest trosk q
władz samorządowych. '['"zeba jednak przyznać, że niezależnie od tych okoliczności. decydującą przyczyną szerzenia siQ duru brzuszne-go jest niski poziom kulhLl') higjellicwej ludności. Ażeby więc zwalczać dur brzuszny. należy dążyć przedewszystkiem do podniesie-nia poziomu kullul·alnego ludności, do wdrożenia zamilowania jej do
czystości, do uświadomienia jaknajszerszyC'h warstw o drogach sze-rzenia ię duru bl'zusznego i śl'Ocłkach zapobiegawczych, dosiępnych
dla każdego osohniki1. n ,,,ręC' w(·hodzących w zakres iak z,,'unej higjeny osobniczej.
Nr. 1 t Dziennik Zarządu m. Łodzi 667
Pfmiżcj omówimy zasady osolwiczej wulki z durem brzusznym.
Uniknąć tyfw'iU brzusznego jest stosunkowo nietrudno. Trzeba tylko
dokładnie poznać, jakie jest źródło tej choroby i jakiemi drogami szerzy się ona, a wiedy 1atwo jest wyprowadzić odpowiednie wnioski, jakie środki zapobiegawcze należy stosować.
Du r brzuszny jest chorobą zakaźną, to znaczy, że dla jej powsiania .iest niezbędne wtargnięcie do organizmu człowieka zarazka, wywo-łującego tę chorobę. Zarazek ten, jak i inne zarazki, jest niewidoczny golem okiem i ma kształt pałeczki, która dla uczczenia pamięci uczo-nego. który ją wykry1, nosi nazwę pałeczki Ebertha.
Naturalnie, tak samo jak i przy innych chorobach zakaźnych, i tutaj samo wtargnięcie zan\zka do organizmu nie w 'starcza do wywolania chorohy. Niezbędnym wcuunkiem rozwoju choroby je, t pewien stan osIabienia odporności organizmu człowieka. Przy istnieniu odporności
przeciw ciurowi brzusznemu zarazki, które do organizmu do lały się·
giną wkJ'óice, przeciwnie. przy oslabieniu tej odporności albo przy jej br;'lku. zarazki rozmnażają się w organiźmie ludzkim i wywołują chorpbę. Trzeba zaznaczyć, że przem~czenie, niedojadanie. głód.
używanie <1lk0holu. powodują o. labienie odporności org"nizmu prze-ciw chorobom zakaźnym.
Okres od chwili zC1Każcnin do chwili ujawnienia się choroby trwa zwykle ocL 10 dni do 3 tygodni i nazywa się okresem wylęgania.
Źródlclll szerzenia się zarazków jest człowiek chory na dur brzuszny.
Pamiętać trzeba. że zarazki te ą wydzielane przez chorego w ogrom-nych ilościach w wypróżnieniach (stolcach) i moczu i tąd różnemi
drogami mogą być przenoszone na spożywane przez nas pokarmy.
Trzeba pamiętać również. że człowiek, który przeniósŁ dur brzu 'zny
może długo. nieraz mie 'iqce i lata. wydzielać w w·ypróżnieniach i 1110-CZLl zarazki tyfusowe. Tacy Indzie nazywają si~ nosicielami bakteryj.
Rozpatrzmy teraz naj częstsze sposoby zakażaniu się·
Wypróżnieniami i moczem chorego, czy też nosiciela bakteryj mogą być zanieczyszczone cialo chorego i nosiciela i wszelkie l)l'zedmioty w ich otoczeniu, a więc bielizna. pościel, lóżko. podłoga. naczynia nocne itd. Otóż najczęście,j zakażenie powstaje przez dotykanie tych zanieczy 'zczonych miejsc. Jeżeli potem rękoma. do których mogły prz) 19nąć nieznaczne cząsteczki. zawierające zarazki, będziem") brali produkty spożywcze (pieczywo, ser, maslo. \n;dliny. owoce itd.), to możemy przenieść zarazki na te produkty. pożycie takich pokarmów może wywolać dur brzuszny. Często naprzyklad szerzy się tyfus
668 Dziennik Zarządu m. Łodzi Nr. t l
brzuszny drogą zanieczyszczenia mleka przez o oLę (lojącą, która
miała ręce zanieczyszczone wypróżnieniami
lub
moczem, ·zawierającemi zarazki durowe.
Dalej trzeba podkreślić, że ogromną rolę w przenoszeniu zarazków tyfusowych odgrywają muchy. Muchy, siadając na wypróżnieniach
cborego, zanieczyszczają swe lapki i skrzydełka i następnie przenoszą
zal'Uzki na rozmaite pokarmy.
Dur brzuszny może również rozwinąć się przez spożycie wody. za-nieczy zczonej wypróżnieniami i moczem chorego. Dzieje ię to wLe-dy, gdy tudnie są nicoclpowieclnio urządzone i woda w nich może być
zanieczy zczona z powodu przesączania się zarazków z sąsiedniego nstępll. Zakażona woda może także przenosić chorohę w tych wy-padkach, kiedy używamy je.j do spłukiwania spożywanych na Slll'OWO
pokarmów, juk również do płukania naczy!l, których używa się do pokarmów i napojów.
Jakież wnioski moż€'my wyciągnąć z tego zaznajomienia ię z dro-gami szerzenia siQ duru brzusznego.
Przedewszystkiem. należ dążyć do jak najwiQkszej izolacji źródla
tego szerzenia się chorohy, a więc człowieka chorego. Jeżeli nie
można pomieścić go w oddzielnym pokoju, to należy umieścić go w szpitalu. Chorym w domu powinna siQ opiekować osoba. która dokladnie zna niebezpieczeństwo i umie zachować odpowiednie środki
os hożności.
Ze środków tych jednym z naj ważniej, zych hQclzie lInielizkodJiwie-Jlie zarazk6w, znajdujących siQ w wypróżnieniach i moczu chorego.
a to przez odkażenie. ]dól'e nnjlepiej dokonywać 7.apomocą 1'oz1wo['1I chlorku ·wapnia. mleka wapiennego lub 5 % rozt.woru krezolu; środki
dezynfekcyjne należy wlewać do naczy{i. zawierających wydaliny chorego i po wymieszaniu należy pozostawić conajmniej dwie godziny.
, pecjalną uwagę trzeba ZWl'óc'ić na hieliznQ pościelową i o obislą·
którą po zdjQciu z łóżka i z chorego powinno siQ wymoczyć.w ciągu
dwóch godzin w roztworze suhlimat.u (1 : 2000), a na tQpnie przed pra-niem wygotować.
uleży unikać stykania się z chorymi, odwiedzania chorych na dul' brzuszny do cza u. dopóki t('n chory nie wyzdrowieje i nie przesianie w. dzielać zarazków tyfusowych. _ aturajnie po zakOJlczeniu choroby w mies:i..kanill, gdzie zna,itlował się chory, powinna hyć
przeprowa-dzona odpowiednia dczynIekc.ra w celu zniszczenia pozostałych zal'azków,
Nr. 11 Dziennik Zarządu m. Łodzi 669
Ponieważ nigdy nie mamy pewlloscl, cz przedmioty, których do-tykanly siQ, są czyste i "olne od zarazków, należy przestrzegać
bez-względnej za ady, że nie wolno brać do rąk produktów spożywczych
przedtem, nim się rąk porządnie nic umyje wodq z mydłem.
Tyfus brzuszl1) słusznie nazywają chorobą ]nudnych rąk.
() tej potrzebie mycia rąk pamiętać zwłaszcza trzeba po wyjściu z ustępu.
Ze wzgIQdu na rolę much w przenoszeniu zarazków tyfusu, należy jaknajdokładnie.j ochraniać wszelkie produkty spożywcze przed temi owadami, a więc lImieszczać je w szafach, przykrywać kloszami.
gęstemi siatkami i i..
eJ.
\~szelkiel1li sposobami należy tępić te niebezpieczne stworzenia.
Owoce należy przed spożyciem dokładnie obmyć gorącą wodą. albo najlepiej obrać je ze skórki.
Mleko 'pożywać można tylku po przegotowanill. które. jak ",w-domu, niszczy zarazki.
Tak samo należ~' unikać picia surowej wody. gdyż . . jak mówiliśm y.
często w woozie znajdować siQ mogą zarazki tyfusowe.
Jeżeli mamy wątpliwości co do c:zyslości wody, to i do mycia 1H1CZY(1 należy liŻ)' ITać wody przegotowanej.
Oprócz wymienionych środków zapobiegawczych, mamy do
rozpo-rządzenia jeszcze jeden zupełnie pewn środek. a mianowicie, 'zcze-pien ia zapobiegawcze. dzięki którym wywołlljem y powstawanie
od-porności organizm lł pl'zec·iw i ej chorobie.
Szczepienia te mogą b-yć fito~owane zapoJl1ocą zastrz) kó,,' podskór-nych lub leż zapomocą pigulek, l"lól'e /t'zehn Iykać w ciągu czterech dni. po jednej pigułce nflCZCZO. Pigulki lt' ~ą absolulnie nieszkodli" e, nie wywolują żadny(·h ZnhllJ'ZCll w na~z lU orgflniźlllie, a
zahezpie-czają przeciw durowi hrzusznemu na przeciąg okolo roku.
Szczepienia przy pomocy pigułek są stosowane w Ludzi uu kilkI!
lat i. jak stwierdza doświadczenie, są skuteczną bronią przeciw du-l'owi brzl1sznemu.
Z tego, co wyżej podano. widzimy. że po iadan1\ ~pol'y ar. enał
Hl'oclków zapobiegania ciurowi brzll. z,neml!.
PamiQiajmy, że łatwiej jest zapobiegać chorobie. niż ji:l lec:zyć i dla-tego też lrzeba jaknajdokladniej przestrzegać wszelki·h śroclkó"
zapobiegawczych, o których tutaj wspomniałem.
670 Dziennik Zarządu
-
m. Łodzi Nr. 11Na zakończenie powLórzę w krótkości Le najważniejsze przykazania higjeny, które należy przesLrzegać, aby uniknąć duru brzusznego:
1) Myjcie ręce przed każclem ,jedzeniem.
2) Chrońcie żywność przed zanieczyszczeniem. 3) Unikajcie niechlujnych sprzeda'wców ulicznych.
4) Nie kupujcie żywności w brudnych sklepach.
5) Tępcie muchy.
6) Myjcie owoce.
7) Nie pijcie surowej wody.
S) Nie pijcie nieprzegoiowanego mleka.
9) Nie odwiedzajcie chorych na dur brzlls:.my.
10) Poddajcie się szczepieniu przeciwdurowi.
Dl'. BolesIcuD Misjon
Miejski Inspektor Sonitarny