Uwarunkowania zewnętrzne kreatywności

Uwarunkowania zewnętrzne stanowią nie mniej ważny aspekt tworzenia czegoś nowego, co jest niezbędne do podjęcia, utrzymania i doskonalenia działań przedsiębiorczych. B. Poskrobko wymienia trzy grupy takich uwarunkowań: kulturowe, edukacyjne oraz oddziaływanie otoczenia.139

Kultura jest to wzorzec myślenia, odczuwania i zachowania, czyli swego rodzaju zaprogramowanie umysłu, kształtowane głównie w procesie socjalizacji, czyli życia społecznego – od rodziny do zakładu pracy. Kultura jest niepisanym zbiorem czynnikow kształtujących życie społeczne, takich, jak: zwyczaje, obyczaje, nawyki, style życia, gusty,140 czy aspiracje życiowe141. Odróżniają one członków jednej grupy lub kategorii ludzi od innych.142 Każda osoba wchodząc w szeroko rozumiane

138 P. Senge, Piąta dyscyplina…, op. cit., s. 235.

139 B. Poskrobko, Kreatywność pracowników jako narzędzie kształtowania zrównoważonego rozwoju, w: T. Borys, P. Rogala, P. Skowron (red.), Zrównoważony rozwój organizacji – odpowiedzialne

zarządzania, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław 2015, s. 50-63.

140 P. Bourdieu, L. Wacquant, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005, s. 102.

141 W. Świątkiewicz, Kapitał kulturowy a zagadnienia integracji społecznej, w: A. Barska (red.), Ku

integracji rozwoju człowieka i społeczeństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,

Katowice/Opole 2001, s. 93.

142 G. Hofstede, G. J. Hofstede, M. Minkov, Kultury i organizacje, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s. 20.

73

kontakty z innymi ludźmi nabywa właściwe dla danej kultury wzorce zachowania, przyswaja doświadczenie i wiedzę społeczności w której się wychowuje i funkcjonuje w życiu dorosłym. Proces ten trwa cale życie. Oznacza to, że osoba wychowana w rodzinie o tradycjach przedsiębiorczych szybciej i łatwiej pozna zasady i „tajniki” funkcjonowania i prowadzenia firmy, niż wychowana w rodzinie nie posiadającej takiego doświadczenia. Jednocześnie wiadomo, że każdy jest w stanie zdobyć niezbędna wiedzę, jeżeli zaistnieje taka potrzeba. Wartości, zasady i normy kulturowe mogą być indywidualne, które człowiek przyjmuje dla samego siebie oraz zbiorowe (kolektywne) tworzone przez dane społeczeństwo dla uporządkowania i ukierunkowania zachowania jego członków. Każdy człowiek przyjmuje hierarchię wartości, wiodącą w danej kulturze lub tworzy ją sam sobie. Powstaje system wartości, który stanowi aksjologiczną podstawę organizacji życia i działania w wymiarze indywidualnym i społecznym. System ten ewoluuje wraz ze zmianą materialnych, politycznych i organizacyjnych podstaw funkcjonowania danego społeczeństwa. W okresie minionego ćwierćwiecza istotny wpływ na zmiany wartości i zachowania ludzi miała informatyzacja działalności gospodarczej i życia społecznego.

„Obecnie społeczność Polski znajduje się w okresie wyraźnie dostrzeganych zmian wartości kulturowych w przedsiębiorstwach – pisze A. Sosnowska. Wynika to ze wzrostu poziomu intelektualnego pracowników, ich dążenia do stałego wzbogacania wiedzy, tworzenia różnego rodzaju powiązań społecznych, budowania sieci, powstawania struktur nieformalnych.”143

Kultura jednostki organizacyjnej jest specyficznym rodzajem kultury danej społeczności (narodu, regionu). Tworzy się ona pod wpływem wartości dominujących w danym środowisku oraz uwarunkowań politycznych (szczególnie przyjętego systemu gospodarczego), regulacji prawnych oraz stosowanych procesów techniczno-technologicznych i organizacyjnych. Kultura organizacji przejawia się w postawach, normach i motywach postępowania, wywiera istotny wpływ na

143 A. Sosnowska, W poszukiwaniu nowych modeli kultury zarządzania w XXI wieku, w: Kultura

74

autonomię pracowników, indywidualnym czy zespołowym realizowaniu zadań, sposobie relacji między pracownikami, a szczególnie między przełożonym i podwładnymi.

System edukacji jest kolejnym uwarunkowaniem zewnętrznym. Pod tym pojęciem na ogół rozumie się sposób oceniania, klasyfikacji i promowania osób uczących się. W Polsce od początku XXI wieku obowiązuje punktowy system oceny uczniów i studentów (Deklaracja Bolońska z 1999 roku). Głównymi wadami tego systemu były (i jeszcze są) między innymi: nastawienie na indywidualność, niedostateczne kształtowanie nawyku pracy zespołowej, nastawienie na poznawanie wiedzy zastanej (skodyfikowanej) przy ograniczeniu a nawet zabranianiu wyrażania własnych poglądów, niedostateczne uczenie programowania jako narzędzia pracy.144

W literaturze zwraca się uwagę na fakt, że rozwój społeczeństwa informacyjnego i inteligentnej gospodarki opartej na wiedzy wymaga kształtowania takich umiejętności i nawyków, jak:

 permanentne uczenie się przez całe życie;

 kształtowanie relacji między działaniem indywidualnym i zbiorowym;

 rozumienia zależności występujących między światem realnym a wirtualnym i wykorzystania projekcji nowych rozwiązań skomponowanych w świecie wirtualnym do działalności realnej, szczególnie w sferze gospodarczej;

 rozwijania społeczności „sieciowych” w ramach społeczeństwa tradycyjnego;  kształtowania relacji między człowiekiem a inteligentnymi maszynami.

Współczesna, inteligentna gospodarka oparta na wiedzy oczekuje od absolwentów szkół średnich i wyższych przede wszystkim umiejętności samoorganizacji i kompetencji międzyludzkich. Pracownik powinien być samodzielny i kreatywny, zdolny do zarządzania swoim stanowiskiem pracy, ale także skłonny do współpracy, otwarty na klienta, gotowy i zdolny do ciągłego uczenia się oraz

144 M. Pluta-Olearnik, Rozwój usług edukacyjnych w erze społeczeństwa informacyjnego, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006, s. 9.

75

adaptacji do zmieniających się warunków.145 Tego typu umiejętności i nawyki mają istotne znaczenie w samodzielnym – indywidualnym i zespołowym – podejmowaniu i rozwijaniu działań przedsiębiorczych.

W literaturze wskazuje się, że współczesna szkoła pilnie potrzebuje wdrożenia takich programów kształcenia, które będą rozwijać umiejętności społeczne (na przykład, praca zespole, czy adaptacja do zachodzących zmian) oraz wykorzystywać informatyczno-telekomunikacyjne narzędzia pracy, szczególnie komputerowe programy informatyczne oraz bazy danych.

Uwarunkowania związane z oddziaływaniem otoczenia na kształtowanie kreatywności w działaniach gospodarczych dotyczą zarówno wskazań politycznych, regulacji prawnych i instytucjonalno-organizacyjnych, jak i wynikających z funkcjonowania organizacji czy oddziaływania interesariuszy.

Wskazania polityczne i regulacje prawne są inicjowane i wdrażane przez organy państwowe i samorządowe. Władze państwowe oddziałują na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych głównie poprzez:

 politykę gospodarczą, środowiskową, finansową i częściowo społeczną;  okresowe programy rozwojowe;

 akty prawne regulujące warunki podejmowania i prowadzenia firmy, zasad i warunków zatrudniania, systemu podatkowego, systemu finansowania przedsięwzięć gospodarczych, systemu zapewniania bezpieczeństwa i higieny pracy, jakości wyrobów i usług, gospodarki materiałowej i energetycznej, oddziaływania na środowisko przyrodnicze i wiele innych przepisów szczegółowych.

Władze samorządowe natomiast regulują problemy związane z miejscem lokalizacji danej działalności, warunki korzystania poboru i odprowadzania ścieków, wydalania zanieczyszczeń do atmosfery, warunki sortowania, gromadzenia i pozbywania się odpadów stałych, korzystanie z energii elektrycznej, komunikacji

145 M. Rocki, Próba podsumowania – wnioski i rekomendacje dla przyszłości, w: M. Rocki (red.), Jakość

76

i wiele innych. Ustalają one wielkość podatków lokalnych i opłat za korzystanie z mediów.

Kandydat na przedsiębiorcę powinien znać jakie przepisy i w jakim zakresie będą regulować jego działalność i co z tego wynika dla miejsca lokalizacji, sposobu organizacji działalności i jej finansowania (biznes plan). Każda działalność ma swoją specyfikę i możliwości dostosowania się do wskazań i regulacji. Jest tu obszerne pole do kreatywnego myślenia.

Oddziaływanie instytucji jest związane z załatwianiem szerokiego spektrum spraw dotyczących zorganizowania i prowadzenia firmy, takich jak: rejestracja firmy (najłatwiejsze procedury obowiązują przy rejestrowaniu indywidualnej działalności gospodarczej, zaś znacznie trudniejsze przy tworzeniu spółki kapitałowej), pozyskanie niezbędnych pozwoleń, na przykład, na lokalizację obiektów firmy, pobór wody, odprowadzanie ścieków, wydalanie zanieczyszczeń do atmosfery, składowanie odpadów, podłączenie zakładu do sieci dróg. Konieczne jest zarejestrowanie firmy w zakładzie ubezpieczeń społecznych i w urzędzie skarbowym. Każda instytucja prowadząca dany rodzaj spraw ma swoje procedury do których można się dostosować w sposób twórczy.

Interesariusze to pojedyncze osoby lub grupy osób powiązanych z organizacja poprzez udziały, wkład finansowy czy osobisty, dostawcy maszyn, urządzeń surowców i materiałów, klienci – nabywcy towarów lub korzystający z usług, a także w inny sposób zaspokajające swoje potrzeby dzięki funkcjonowaniu firmy.146 Do interesariuszy można zaliczyć również jednostki organizacyjne, które świadczą danej firmie określone usługi, na przykład prowadzenie konta bankowego, wywóz odpadów, usługi księgowe, usługi informatyczne i inne. Interesariusze, mając głównie zewnętrzny „ogląd” firmy mogą dać impulsy do kreowania nowych

rozwiązań technicznych, technologicznych, organizacyjnych, zarządczych

czy marketingowych.

146 U. Bukowska, Interesariusze a kreowanie wiedzy w organizacji, w: A. Szałkowski (red.),

Zarządzanie zasobami ludzkimi w organizacji opartej na wiedzy, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego,

77

Reasumując można stwierdzić, że istnieje wiele bodźców wewnętrznych i zewnętrznych, które sprzyjają lub przeszkadzają kreatywnemu tworzenia i prowadzenia działań przedsiębiorczych. Rodzina, system edukacji oraz współpracownicy mogą wzmacniać kreatywność przedsiębiorców poprzez wzmacnianie bodźców pozytywnych i wyciszanie (niwelowanie) negatywnych.