Weryfikacja graficznej charakterystyki zagrożenia oraz

5.3.1 Opis sytuacji

Przedmiotem rozważań w tym podrozdziale jest pewna miejscowość podzielona linią kolejową, po której poruszają się pociągi z prędkością maksymalną

Weryfikacja narzędzi nowej metody zarządzania ryzykiem zagrożeń 71

120 km/h, a w ciągu godziny przejeżdża od dwóch do czterech pociągów. W miej-scowości tej znajduje się jeden przejazd kolejowo-drogowy kategorii C, tj. wypo-sażony w sygnalizację dźwiękową i świetlną (bez zapór). W wyniku przeprowa-dzonej oceny ryzyka stwierdzono, że ryzyko dwóch zagrożeń jest nieakcepto-wane. Dotyczy to następujących zagrożeń:

1. Możliwość śmierci zwierzęcia domowego lub gospodarskiego w wy-niku uderzenia przez jadący pociąg

2. Możliwość śmierci człowieka po uderzeniu przez jadący pociąg.

Charakterystyki zagrożeń przedstawiono w tabeli 5.5.

Tabela 5.5. Charakterystyki zagrożeń Źródła zagrożenia Zagrożenie Skutki aktywizacji zagrożenia

Jadący pociąg (HS1) Zwierzę na torach (HS2)

Możliwość śmierci zwierzę-cia domowego lub gospo-darskiego w wyniku uderze-nia przez jadący pociąg (H1)

Śmierć zwierzęcia

Jadący pociąg (HS1) Przejście przez tory w miej-scu niedozwolonym (HS3) Nieuwaga (HS4)

Możliwość śmierci czło-wieka po uderzeniu przez

jadący pociąg (H2) Ofiara śmiertelna Źródło: opracowanie własne

Zagrożenia te mają jedno wspólne źródło „jadący pociąg” (oznaczone jako HS1), którego jednak z oczywistych przyczyn nie można wyeliminować. W przy-padku pierwszego zagrożenia zidentyfikowano ponadto jedno źródło: „zwierzę na torach” (HS2), a dla drugiego zagrożenia – dwa źródła: „przejście przez tory w miejscu niedozwolonym” (HS3) oraz „nieuwaga” (HS4). Zależności pomiędzy zidentyfikowanymi zagrożeniami i ich źródłami przedstawiono na rysunku 5.4.

(a) (b)

Rys. 5.4. Graficzne informacje na temat rozważanych zagrożeń: (a) graficzna charakterystyka zagrożeń (b) zależności pomiędzy źródłami

zagrożeń (HS) i zagrożeniami (H). Opracowanie własne

72 Rozdział 5

Analiza zależności przedstawionych na rysunku 5.4 pozwala na wskazanie su-gerowanych działań w celu zmniejszenia ryzyka lub wyeliminowania źródeł roz-ważanych zagrożeń. Bez wątpienia najlepszym rozwiązaniem byłoby oddziały-wanie na źródło HS1, gdyż w ten sposób można zmniejszać ryzyko obu zagrożeń.

Niestety, wstrzymanie lub chociażby ograniczenie ruchu pociągów nie jest moż-liwe, w związku z czym należy rozważyć inne rozwiązania.

Projektowana zmiana w systemie bezpieczeństwa powinna spowodować całko-wite usunięcie lub zmniejszenie częstości występowania źródła HS2, gdyż jest to jedyny realny sposób na zmniejszenie ryzyka zagrożenia H1. Ponadto, zmiana ta powinna oddziaływać na źródło HS3, HS4, lub na oba te źródła jednocześnie. In-nymi słowy, celem jest zmniejszenie liczby zwierząt na torach, a także ogranicze-nie możliwości przechodzenia przez tory w miejscach ogranicze-niedozwolonych i/lub zwiększenie uwagi osób przekraczających linię kolejową.

W celu rozwiązania zadania, rozważana domena analiz została podzielona na warstwy związane ze źródłami zagrożeń:

1. Warstwa 1 – Jadący pociąg 2. Warstwa 2 – Zwierzę na torach

3. Warstwa 3 – Przejście przez tory w miejscu niedozwolonym 4. Warstwa 4 – Nieuwaga.

Przyjęto także możliwe do wykorzystania środki redukcji ryzyka. Wyróżniono dwa środki o charakterze organizacyjnym: kampanię informacyjną w lokalnych mediach oraz wykorzystanie wskaźnika W6b, nakazującego zwiększone podawa-nie sygnałów ostrzegawczych przez maszynistę pociągu przy zbliżaniu się do przejazdu kolejowo-drogowego. Ponadto rozważane są dwa środki redukcji ry-zyka o charakterze technicznym: wysoki płot oraz monitoring, wykorzystywany przez straż gminną do identyfikacji i karania osób przechodzących przez tory w miejscu niedozwolonym Spis dostępnych środków redukcji ryzyka wraz ze szczegółową informacją o ich skuteczności zawiera tabela 5.6.

Tabela 5.6. Charakterystyki dostępnych środków redukcji ryzyka Środek redukcji ryzyka Warstwa

odniesienia

Weryfikacja narzędzi nowej metody zarządzania ryzykiem zagrożeń 73

Dalej rozważone zostaną trzy potencjalne rozwiązania w zakresie uzupełnienia istniejącego systemu bezpieczeństwa:

1. Wykorzystanie organizacyjnych środków redukcji ryzyka 2. Postawienie płotu

3. Uzupełnienie płotu o system monitoringu.

Uzyskane wyniki zostaną przeanalizowane w celu wskazania rozwiązania.

5.3.2 Analiza potencjalnych rozwiązań

W rozwiązaniu nr 1 rozważana jest sytuacja, w której wprowadza się wyłącznie organizacyjne środki redukcji ryzyka:

 sygnał ostrzegawczy, działający na warstwie 2 i 4

 kampanię informacyjną, działającą na warstwie 3 i 4.

Oba środki redukcji ryzyka na warstwie 4 działają jednocześnie, są więc połą-czone wzmacniająco. Przy wykorzystaniu danych z tabeli 5.6 oraz zależno-ści (4.21), można zapisać:

𝐸₄= 1 − (1 − 𝐸INFO,4) ∙ (1 − 𝐸W6b,4) ,

𝐸₄= 1 − (1 − 0,3) ∙ (1 − 0,72) = 0,804 . (5.10) Rozwiązanie nr 2 polega na zainstalowaniu płotu działającego na warstwach 2 oraz 3. W rozwiązaniu nr 3, oprócz płotu proponuje się zastosowanie monitoringu działającego jedynie na ludzi, a więc na warstwie 3. Jednocześnie, monitoring może wypełnić swoją funkcję jedynie w sytuacji, gdy osoba przeskoczy przez płot, a więc – gdy drugi środek redukcji ryzyka swojej funkcji nie spełnił. Odpo-wiada to połączeniu sekwencyjnemu i zgodnie ze wzorem (4.25):

𝐸₃= 𝐸_PŁOT,3+ (1 − 𝐸_PŁOT,3)𝐸_MON,3 ,

𝐸₃= 0,9 + (1 − 0,9) ∙ 0,81 = 0,981 , (5.11) Skuteczność środków redukcji ryzyka na poszczególnych warstwach dla wszystkich rozważanych rozwiązań przedstawiono w tabeli 5.7.

Tabela 5.7. Zestawienie skuteczności środków redukcji ryzyka dla poszczególnych warstw i rozwiązań

Warstwa Skuteczność środków redukcji ryzyka

Rozwiązanie nr 1 Rozwiązanie nr 2 Rozwiązanie nr 3

1 0 0 0

2 0,540 0,900 0,900

3 0,180 0,900 0,981

4 0,804 0 0

ŁĄCZNIE 1,524 1,800 1,881

Źródło: opracowanie własne

74 Rozdział 5

W tabeli 5.7 przedstawiono także sumaryczne skuteczności środków redukcji ryzyka na wszystkich warstwach, w ramach rozważanych rozwiązań. Wyniki uzy-skane dla przyjętych danych wejściowych wskazują, że najskuteczniejszym jest rozwiązanie nr 3, tj. zamontowanie płotu wraz z monitoringiem.

5.4 Podsumowanie

Zaproponowane w tej rozprawie doktorskiej narzędzia nowej metody zarządza-nia ryzykiem zagrożeń mają za zadanie przybliżyć problematykę zarządzazarządza-nia bez-pieczeństwem do pracowników wykonujących swoje zadania w Zakładach Linii Kolejowych i Sekcjach Eksploatacji. Aby było to możliwe, muszą one zachować równowagę pomiędzy poprawnością merytoryczną i możliwością ich intuicyj-nego zastosowania do rozwiązywania rzeczywistych problemów.

W rozdziale przedstawiono przykładowe wykorzystanie wszystkich trzech za-proponowanych narzędzi: segmentowego modelu ryzyka, graficznej charaktery-styki zagrożenia oraz konfiguratora systemu bezpieczeństwa. Wykorzystano w tym celu teoretyczne, ale oparte na rzeczywistych przykłady zaleceń diagno-stów i identyfikowanych zagrożeń, wspomagając się także wiedzą ekspertów z Urzędu Transportu Kolejowego.