5. Raport o stanie gminy. Analiza i diagnoza strategiczna
5.2. Infrastruktura społeczna
5.2.2. Wiek i struktura wykształcenia mieszkańców
Na podstawie analiz GUS można stwierdzić, iż struktura ludności wg grup ekonomicznych w gminie Szczebrzeszyn jest korzystna i od niemalże 10 lat się nie zmienia. W 2014 r. w gminie osoby w wieku produkcyjnym stanowiły 62,9% ogółu mieszkańców. Grupę tę tworzą osoby, które wykonują pracę przynoszącą dochód. Tym samym utrzymują one zarówno osoby w wieku przedprodukcyjnym, jak i poprodukcyjnym. Szczegóły prezentują wykres nr 10 oraz tabela nr 13.
Wykres 10. Ludność wg ekonomicznych grup wieku w gminie Szczebrzeszyn w latach 2004-2014 w ujęciu procentowym.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
-51 -19
-65 1
-38 60
-47 -22
-1
-35 -37
-80 -60 -40 -20 0 20 40 60 80
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
saldo migracji
23,2 22,5 21,9 21,3 20,7 19,9 18,9 18,6 17,9 17,7 17,2 58,7 59,3 59,8 60,7 61,3 61,9 62,7 62,6 62,9 62,9 62,9 18,2 18,2 18,3 18,0 18,0 18,2 18,4 18,8 19,1 19,4 19,9
0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym
STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZEBRZESZYN NA LATA 2016-2022
39
Tabela 13. Charakterystyka zaludnienia na terenie gminy Szczebrzeszyn wg ekonomicznych grup wieku w latach 2012-2014.
LATA
2012 2013 2014
LICZBA MIESZKAŃCÓW, W TYM: 11761 11686 11618
MĘŻCZYŹNI 5696 5657 5611
KOBIETY 6065 6029 6007
W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM, W TYM: 2109 2069 2002
MĘŻCZYŹNI 1092 1067 1029
KOBIETY 1017 1002 973
W WIEKU PRODUKCYJNYM, W TYM: 7403 7349 7303
MĘŻCZYŹNI 3972 3943 3926
KOBIETY 3431 3406 3377
W WIEKU POPRODUKCYJNYM, W TYM: 2249 2268 2313
MĘŻCZYŹNI 632 647 656
KOBIETY 1617 1621 1657
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Również na tle powiatu i województwa gmina Szczebrzeszyn wypada w tym aspekcie korzystnie.
Wykres 11. Struktura procentowa ludności wg ekonomicznych grup wieku w gminie Szczebrzeszyn, powiecie zamojskim i województwie lubelskim w 2014 roku.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Wartość wskaźnika obciążenia demograficznego dla gminy Szczebrzeszyn wynosi 59,1 i jest ona niższa niż w powiecie zamojskim 61,5 i niższa niż wartość wskaźnika dla województwa wynosząca 60,2 Wskaźnik obciążenia demograficznego stanowi syntetyczną miarę sytuacji demograficznej wskazując na to, ile osób w wieku nieprodukcyjnym przypada na 100 osób w wieku produkcyjnym. Jego wysoka wartość ma niekorzystny wpływ na lokalny rynek pracy i powoduje sytuację, w której zbyt duża liczba mieszkańców utrzymuje się ze świadczeń socjalnych. Wskaźnik
17,2 18,1 18,1
62,9 61,9 62,4
19,9 20,0 19,5
0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 120,0
gmina Szczebrzeszyn powiat zamojski województwo lubelskie w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym
STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZEBRZESZYN NA LATA 2016-2022
40
obciążenia demograficznego w gminie Szczebrzeszyn znacznie zmalał w latach 2004-2010. Od 2012 natomiast notowany jego nieznaczny wzrost o 0,17% rocznie.
Wykres 12. Wskaźnik obciążenia demograficznego w gminie Szczebrzeszyn w latach 2004-2014.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
Wykres 13. Wskaźnik obciążenia demograficznego w gminie Szczebrzeszyn, powiecie zamojskim i województwie lubelskim w latach 2010-2014.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
W strukturze płciowej ludności zdecydowana przewaga kobiet nad mężczyznami widoczna jest w grupie wiekowej 50-54 oraz powyżej 60 roku życia. Mężczyźni przeważają natomiast w pozostałych kategoriach wiekowych.
70,5
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
gmina Szczebrzeszyn
2010 2011 2012 2013 2014
gmina Szczebrzeszyn powiat zamojski województwo lubelskie
STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZEBRZESZYN NA LATA 2016-2022
41
Tabela 14. Struktura ludności ze względu na wiek i płeć w 2014 roku.
WIEK MĘŻCZYŹNI KOBIETY RÓŻNICA
0-4 237 230 7
5-9 275 261 14
10-14 308 287 21
15-19 359 323 36
20-24 458 428 30
25-29 461 408 53
30-34 468 433 35
35-39 407 395 12
40-44 397 381 16
45-49 360 354 6
50-54 392 431 -39
55-59 459 419 40
60-64 374 399 -25
65-69 248 350 -102
70 I WIĘCEJ 408 908 -500
70-74 135 243 -108
75-79 120 253 -133
80-84 96 218 -122
85 I WIĘCEJ 57 194 -137
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZEBRZESZYN NA LATA 2016-2022
42
Ostatnie ogólnodostępne dane na temat wykształcenia mieszkańców gminy Szczebrzeszyn pochodzą z 2002 r. Oznacza to, że stan faktyczny znacznie różni się od przedstawionego w przedmiotowej diagnozie. Zgodnie z danymi GUS z 2002 roku wśród mieszkańców gminy największy odsetek bo aż 32,36% stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym ukończonym.
Drugą pod względem wielkości grupą byli mieszkańcy z wykształceniem zasadniczym zawodowym 23,28%. Wykształcenie wyższe posiadało tylko 6,88% osób. Biorąc jednakże pod uwagę ogólnopolski trend wzrostu liczby osób studiujących, należy założyć, iż liczba osób zamieszkałych na terenie gminy i posiadających wykształcenie wyższe jest obecnie znacznie większa i będzie rosnąć.
Wykres 14. Struktura wykształcenia w gminie Szczebrzeszyn w 2002 roku.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
6,88%
29,81%
23,28%
32,36%
7,67%
wyższe
średnie razem (policealne, średnie zawodowe i średnie ogólnokształcące) zasadnicze zawodowe
podstawowe ukończone
podstawowe nieukończone i bez wykształcenia
STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZEBRZESZYN NA LATA 2016-2022
43
W strukturze wykształcenia w podziale na płeć praktycznie na każdym poziomie, z wyjątkiem zasadniczego zawodowego, dominowały kobiety. Strukturę wykształcenia mieszkańców gminy prezentuje szczegółowo poniższy wykres.
Wykres 15. Struktura wykształcenia w gminie Szczebrzeszyn w podziale na płeć w % w 2002 roku.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Porównując strukturę wykształcenia w gminie z powiatem oraz województwem w 2002 roku, można zauważyć, że gminę charakteryzował najwyższy odsetek osób legitymujących się wykształceniem zasadniczym zawodowym. Z analizy poniższego wykresu wynika również, że odsetek osób z wykształceniem wyższym w gminie był wprawdzie wyższy niż w powiecie zamojskim, ale jednocześnie znacznie niższy niż w województwie. Porównanie struktury wykształcenia w gminie, powiecie i województwie w 2002 roku przedstawia wykres 16.
2,45%
12,52% 15,07% 15,11%
2,60%
4,43%
17,29%
8,21%
17,26%
5,08%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
wyższe średnie razem (policealne, średnie zawodowe i średnie ogólnokształcące)
zasadnicze zawodowe podstawowe ukończone
podstawowe nieukończone i bez
wykształcenia
mężczyźni kobiety
STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZEBRZESZYN NA LATA 2016-2022
44
Wykres 16. Porównanie struktury wykształcenia w % w gminie Szczebrzeszyn, powiecie zamojskim i województwie lubelskim w 2002 roku.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Dane pochodzące z Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku potwierdzają tendencje polegającą na wzroście odsetka osób z wykształceniem wyższym oraz spadku liczby osób legitymujących się wykształceniem podstawowym lub jego całkowitym brakiem. Dotyczy to zarówno całego województwa lubelskiego jak i powiatu zamojskiego. Na tej podstawie można przypuszczać, że poziom wykształcenia mieszkańców gminy jest obecnie znacznie wyższy niż w 2002 roku.
Tabela 15. Struktura wykształcenia w województwie lubelskim i powiecie zamojskim w 2002r i 2011 r.
WYŻSZE
2011 18,00% 35,11% 21,46% 23,36% 2,07%
POWIAT ZAMOJSKI
2002 4,59% 24,01% 22,64% 40,5% 8,26%
2011 11,52% 29,68% 26,21% 29,48% 3,11%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
9,43
Województwo lubelskie Powiat zamojski Gmina Szczebrzeszyn
STRATEGIA ROZWOJU GMINY SZCZEBRZESZYN NA LATA 2016-2022
45
Należy jednakże podkreślić, iż wysoki udział ludności legitymującej się wykształceniem zasadniczym zawodowym może paradoksalnie stanowić szansę dla rozwoju gminy. Grupa ta stanowi bowiem dość liczny zasób wykwalifikowanej siły roboczej. Wyzwaniem dla gminy Szczebrzeszyn jest zatem takie dostosowywanie lokalnego rynku pracy, aby spełniał on z jednej strony aspiracje i oczekiwania osób po studiach, których liczba regularnie rośnie, z drugiej jednak dał możliwość rozwoju zawodowego mieszkańcom z wykształceniem zasadniczym zawodowym, którzy mogliby zostać zatrudnieni przez potencjalnych inwestorów. W przeciwnych razie należy liczyć się niestety z dalszym odpływem ludności do większych ośrodków miejskich oraz za granicę w tym tej najlepiej wykształconej.