• W trakcie badań zaobserwowano wyraźną, proporcjonalną zależność pomiędzy efektywnością procesów usuwania zanieczyszczeń ze ścieków, a ich efektywnością energetyczną.
• Istnieje proporcjonalna zależność pomiędzy wielkością porcji ścieków [m3], a zużyciem energii elektrycznej [kWh] przez reaktor typu SBR na potrzeby przetworzenia danej porcji ścieków [m3].
• Przeprowadzone badania sugerują istnienie słabej zależności pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (ChZT, BZT, Nog), a zużyciem energii elektrycznej przez reaktor na potrzeby przetworzenia danej porcji ścieków. Istotny udział wielkości porcji w wielkości ładunku usuniętego (większa porcja = większy ładunek dopływający = większy ładunek usunięty, z wyłączeniem sytuacji awaryjnych i drastycznego spadku efektywności usuwania zanieczyszczeń ze ścieków przez reaktor) utrudnia w warunkach eksploatacyjnych precyzyjną ocenę wpływu wielkości ładunku usuniętego zanieczyszczeń na zużycie energii przez reaktor.
• Przeprowadzone badania wykazały, możliwość zaistnienia sytuacji, gdzie dominacja jednego czynnika w danym okresie czasu, czyni pozostałe składowe pozornie pomijalnymi.
• Do kompleksowej oceny efektywności energetycznej obiektu należy przeprowadzić ocenę efektywności energetycznej pod kątem technologicznym – efektywności energetycznej procesów oczyszczania ścieków oraz przetwarzania osadu nadmiernego i eksploatacyjnym – kontrola efektywności energetycznej urządzeń w fazie pasywnej oraz kontrola zużycia energii na cele nie związane bezpośrednio z oczyszczaniem ścieków.
• Do kompleksowej oceny efektywności energetycznej obiektu najlepiej stosować łącznie wskaźniki: eQ, eŁ_ChZT_us, eŁ_Nog_us. Przy czym wskaźnik eŁ_ChZT_us, pełni rolę pomocniczą, natomiast wykorzystywanie wskaźnika BZT5 przy ocenie efektywności energetycznej oczyszczania ścieków wydaje się bezcelowe.
• Efektywność energetyczna procesów oczyszczania ścieków w warunkach eksploatacyjnych nie przekłada się w wyraźny sposób na efektywność energetyczną całego obiektu. W tym względzie decydujące są czynniki techniczno-eksploatacyjne.
130
• Nie stwierdzono mierzalnego wpływu warunków termicznych (temperatury otoczenia, lub temperatury ścieków) na efektywność procesów usuwania zanieczyszczeń ze ścieków, a w konsekwencji na zużycie energii przez reaktory i efektywność energetyczną procesów oczyszczania ścieków. Nie można jednoznacznie wykluczyć wpływu tego czynnika na efektywność energetyczną reaktorów w przyszłości, jednakże w warunkach w jakich prowadzone były badania wpływ pozostałych czynników był przeważający.
• Klasyczne procesy usuwania azotu (cykl nitryfikacyjno-denitryfikacyjny) są najbardziej energochłonnym procesem współczesnych, konwencjonalnych oczyszczalni ścieków.
• Optymalizację lub racjonalizację (jeśli optymalizacja nie jest możliwa) pracy oczyszczalni, zarówno pod kątem wydajności procesów oczyszczania jak i ich efektywności energetycznej należy przeprowadzać pod kątem optymalizacji/racjonalizacji wydajności procesów usuwania azotu ze ścieków jako najbardziej energochłonnych i kluczowych z punktu widzenia usuwania biogenów ze ścieków (biologiczne usuwanie fosforu można łatwo wspomóc procesami chemicznymi, chemiczne usuwanie azotu ze ścieków wymaga dodatkowych, kosztownych instalacji).
• Nieliczne oczyszczalnie, które nie są objęte obowiązkiem usuwania związków azotu i fosforu ze ścieków, powinny być optymalizowane/racjonalizowane pod katem efektywności energetycznej procesów usuwania ze ścieków związków opisywanych wskaźnikiem ChZT.
• W warunkach stabilnego zużycia energii elektrycznej przez SBR, przy stałej wielkości porcji wzrasta wpływ wydajności procesów usuwania zanieczyszczeń ze ścieków na efektywność energetyczną reaktora.
• Małe/średnie oczyszczalnie mają ograniczone możliwości produkcji energii elektrycznej, dążenie do neutralności energetycznej tego typu obiektów nie jest możliwe bez racjonalizacji/optymalizacji zużycia energii elektrycznej.
• W dotychczasowych badaniach częściej brano pod uwagę obiektu duże, ze względu na ich dominującą rolę zarówno jeśli chodzi o wolumen ścieków oczyszczanych, a także zużycie energii elektrycznej. Ze względu na zjawisko efektu skali łatwiej też uzyskać mierzalną i wyraźną poprawę bilansu energetycznego takich obiektów, a nawet niewielki, procentowy wzrost efektywności energetycznej przekłada się na spektakularne wartości bezwzględne liczone w kWh. Małe i średnie oczyszczalnie jednakże są bardzo liczne (tysiące obiektów w skali dowolnego kraju średniej wielkości) i na poziomie gmin ich udział w zużyciu energii elektrycznej jest istotny. Przy rosnącej presji międzynarodowej na rzecz ograniczania emisji gazów cieplarnianych, niezbędna będzie racjonalizacja zużycia energii elektrycznej również przez małe i średnie oczyszczalnie.
131
SPIS WYKRESÓW
Rys. 3-1 Podstawowy cykl pracy reaktora sekwencyjnego [30] ... 17
Rys. 4-1 Liczba oczyszczalni w USA, podział ze względu na wielkość przepływu i obsługiwaną RLM ... 24
Rys. 4-2 Procentowy udział jednostek osadniczych (uszeregowanych wg. RLM) w całkowitym ładunku zanieczyszczeń generowanym w aglomeracjach powyżej 2000 RLM w UE [56] ... 25
Rys. 4-3 Procentowy udział stosowanych standardów (technologii) oczyszczania ścieków w krajach UE ... 27
Rys. 5-1 Struktura zużycia energii przez oczyszczalnie z beztlenowym systemem stabilizacji osadu. 34 Rys. 5-2 Struktura zużycia energii przez oczyszczalnie z tlenowym systemem stabilizacji osadu ... 35
Rys. 7-1 Harmonogram pomiarów 2017 ... 52
Rys. 7-2 Punkty poboru próbek do dodatkowych badań jakości ścieków (schemat uproszczony OS). 55 Rys. 7-3 Schemat ideowy sieci pomiarowej... 56
Rys. 7-4 Schemat budynku reaktorów ... 57
Rys. 7-5 Schemat ideowy sieci pomiarowej mierzącej zużycie energii przez opomiarowane urządzenia ... 58
Rys. 7-6 Gotowa sieć pomiarowa ... 58
Rys. 8-1 Stopień niedociążenia hydraulicznego obiektu w I połowie 2017r ... 64
Rys. 8-2 Stopień niedociążenia hydraulicznego obiektu w II połowie 2017r. ... 65
Rys. 8-3 Stopień niedociążenia hydraulicznego obiektu w dniach poboru próbek ... 66
Rys. 8-4 Zmienność natężenia i struktura pochodzenia ścieków oczyszczanych przez badaną oczyszczalnie w dniach poborów próbek ścieków ... 67
Rys. 8-5 Zmienność stężenia i ładunku ChZT w ściekach surowych 2017r. ... 68
Rys. 8-6 Zmienność stężenia i ładunku BZT5 w ściekach surowych w 2017r. ... 69
Rys. 8-7 Zmienność stężenia i ładunku azotu całkowitego w ściekach surowych w 2017r. ... 70
Rys. 8-8 Zmienność stężenia wraz ze stopniem redukcji ChZT w ściekach oczyszczonych 2017r. .... 72
Rys. 8-9 Zmienność stężenia BZT5 w ściekach oczyszczonych wraz ze stopniem redukcji w 2017r. . 73
Rys. 8-10 Zmienność stężenia wraz ze stopniem redukcji Nog w ściekach oczyszczonych w 2017r. . 74
Rys. 8-11 Dzienne, całkowite zużycie energii przez oczyszczalnie ścieków w 2017r. ... 77
Rys. 8-12 Dobowe zużycie energii przez SBR3 kWh w 2017r... 79
Rys. 8-13 Dobowe zużycie energii przez SBR4 kWh w 2017r... 79
Rys. 9-1 Ogólny rozkład zużycia energii elektrycznej w 2017 r... 83
Rys. 9-2 Zależność pomiędzy średnim dobowym przepływem, a zużyciem energii elektrycznej przez oczyszczalnie, eQ w 2017r. ... 85
Rys. 9-3 Efektywność energetyczna oczyszczalni ścieków w 2017r w ujęciu jakościowym. ... 87
Rys. 9-4 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku Nog, a zużyciem energii i efektywnością energetyczną reaktorów nr 3 i 4 w ciągu doby ... 89
Rys. 9-5 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku ChZT, BZT5, a zużyciem energii i efektywnością energetyczną reaktora nr 3 w ciągu doby. ... 89
Rys. 9-6 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku ChZT, BZT5, a zużyciem energii i efektywnością energetyczną reaktora nr 4 w ciągu doby ... 90
Rys. 9-7 Weryfikacja zależności pomiędzy średnim dobowym zużyciem energii elektrycznej przez oczyszczalnie, a średnią dobową temperaturą atmosfery. ... 92
Rys. 9-8 Weryfikacja zależności pomiędzy średnim dobowym zużyciem energii elektrycznej przez reaktory nr 3 i 4, a średnią dobową temperaturą atmosfery. ... 93
Rys. 9-9 Weryfikacja zależności pomiędzy średnim dobowym zużyciem energii elektrycznej przez oczyszczalnie, a średnią dobową temperaturą ścieków trafiających do ciągu technologicznego nr 2. . 94
Rys. 9-10 Weryfikacja zależności pomiędzy średnim dobowym zużyciem energii elektrycznej przez reaktory nr 3 i 4, a średnią dobową temperaturą ścieków trafiających do reaktorów ... 94
Rys. 9-11 Zależność pomiędzy wielkością porcji, a zużyciem energii elektrycznej przez SBR3 w 2017r. ... 96
132 Rys. 9-12 Zależność pomiędzy wielkością porcji, a zużyciem energii elektrycznej przez SBR4 w 2017r.
... 98 Rys. 9-13 Zależność pomiędzy wielkością porcji, a zużyciem energii elektrycznej przez CT2 w 2017r.
... 98 Rys. 9-14 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (ChZT), a zużyciem energii elektrycznej przez SBR3 w 2017r. ... 103 Rys. 9-15 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (ChZT), a zużyciem energii elektrycznej przez SBR4 w 2017r ... 104 Rys. 9-16 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (ChZT), a zużyciem energii elektrycznej przez CT2 w 2017r. ... 104 Rys. 9-17 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (BZT5), a zużyciem energii elektrycznej przez SBR3 w trakcie trwania fazy aktywnej. 2017r. ... 106 Rys. 9-18 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (BZT5), a zużyciem energii elektrycznej przez SBR4 w trakcie trwania fazy aktywnej. 2017r. ... 107 Rys. 9-19 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (BZT5), a zużyciem energii elektrycznej przez CT2 w trakcie trwania fazy aktywnej. 2017r. ... 107 Rys. 9-20 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (Nog), a zużyciem energii elektrycznej przez SBR3 w 2017r. ... 109 Rys. 9-21 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (Nog), a zużyciem energii elektrycznej przez SBR4 w 2017r. ... 111 Rys. 9-22 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń (Nog), a zużyciem energii elektrycznej przez CT2 w 2017r. ... 112 Rys. 9-23 Efektywność energetyczna procesów oczyszczania w trakcie letniej i zimowej serii pomiarowej w 2017r mierzona wskaźnikiem eQ [kWh/m3] ... 115 Rys. 9-24 Efektywność energetyczna procesów oczyszczania w trakcie letniej i zimowej serii pomiarowej w 2017r mierzona wskaźnikiem eŁ_ChZT [kWh/kg_ChZT_us] ... 116 Rys. 9-25 Efektywność energetyczna procesów oczyszczania w trakcie letniej i zimowej serii pomiarowej w 2017r mierzona wskaźnikiem eŁ_BZT5 [kWh/kg_BZT5_us] ... 116 Rys. 9-26 Efektywność energetyczna procesów oczyszczania w trakcie letniej i zimowej serii pomiarowej w 2017r mierzona wskaźnikiem eŁ_Nog [kWh/kg_Nog_us] ... 118 Rys. 9-27 SBR3 średni procentowy udział faz aktywnej i pasywnej w czasie pracy (diagram lewy) oraz zużyciu energii reaktora na dobę (diagram prawy), lato 2017. ... 121 Rys. 9-28 SBR4 średni procentowy udział faz aktywnej i pasywnej w czasie pracy (diagram lewy) oraz zużyciu energii reaktora na dobę (diagram prawy), lato 2017. ... 121 Rys. 9-29 SBR3 średni procentowy udział faz aktywnej i pasywnej w czasie pracy (diagram lewy) oraz zużyciu energii reaktora na dobę (diagram prawy), zima 2017. ... 122 Rys. 9-30 SBR4 średni procentowy udział faz aktywnej i pasywnej w czasie pracy (diagram lewy) oraz zużyciu energii reaktora na dobę (diagram prawy), zima 2017. ... 122
133
SPIS TABEL
Tab. 2-1 Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń albo minimalny procent redukcji zanieczyszczeń dla ścieków bytowych lub komunalnych wprowadzanych do wód lub do
ziemi1)[13] ... 14
Tab. 2-2 Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń albo minimalny procent redukcji zanieczyszczeń dla ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi z oczyszczalni ścieków w aglomeracji1) [13] ... 15
Tab. 4-1 GUS: Liczba działających oczyszczalni ścieków w Polsce w 2016r. [16] ... 25
Tab. 4-2 GUS: Ścieki oczyszczone w dam3 * w Polsce w 2016r. [16] ... 26
Tab. 5-1 Struktura zużycia energii elektrycznej przez oczyszczalnie wg EPA [144-146] ... 34
Tab. 5-2 Wskaźniki efektywności energetycznej stosowane w badaniach i literaturze fachowej. ... 36
Tab. 5-3 Zestawienie wskaźników efektywności energetycznej w wybranych krajach cz.1 [78-179] . 37 Tab. 5-4 Zestawienie wskaźników efektywności energetycznej w różnych krajach cz.2 [78-179] ... 38
Tab. 6-1 Dane podstawowe opisujące badaną gminę w zestawieniu z przeciętną gminą w Polsce ... 43
Tab. 6-2 Podstawowe dane statystyczne dot. badanej gminy[180] ... 44
Tab. 6-3 Odsetek mieszkańców gminy obsługiwany przez gminne oczyszczalnie ścieków. ... 46
Tab. 6-4 Wskaźnikowy bilans ścieków dopływających do oczyszczalni ... 50
Tab. 6-5 Przewidywane w projekcie wielkości przepływów charakterystycznych ... 50
Tab. 6-6 Projektowe stężenia i ładunki zanieczyszczeń w ściekach surowych dopływających do oczyszczalni ... 50
Tab. 8-1 Wyniki testu weryfikującego zbieżność wyników pomiarów wykonanych przy pomocy testów LCK ... 59
Tab. 8-2 Wyniki testu weryfikującego zbieżność wyników pomiarów zużycia energii (mierniki Lumel) rok 2017 ... 60
Tab. 8-3 Sprawdzenie precyzji i stabilności pomiarowej mierników Lumel LS31 (seria letnia). ... 61
Tab. 8-4 Sprawdzenie precyzji i stabilności pomiarowej mierników Lumel LS31 (seria zimowa). ... 62
Tab. 8-5 Rzeczywista sekwencja pracy reaktorów w trakcie trwania okresów badawczych w 2017 r. 76 Tab. 8-6 Zużycie energii elektrycznej na potrzeby przetworzenia pojedynczych porcji ścieków. ... 80
Tab. 8-7 Podstawowe miary statystyczne opisujące zużycie energii przez reaktory nr 3 i 4 w 2017 r. 81 Tab. 9-1 Wielkość wsp. korelacji pomiędzy zużyciem energii, a usuniętym ładunkiem zanieczyszczeń. ... 87
Tab. 9-2 Zależność pomiędzy wielkością usuniętego ładunku zanieczyszczeń, a zużyciem energii i efektywnością energetyczną reaktorów w ciągu doby (2017r.) ... 88
Tab. 9-3 Zużycie energii elektrycznej na cele grzewcze podczas trwania zimowej serii pomiarowej. 91 Tab. 9-4 Wartość wsp. korelacji pomiędzy zużyciem energii przez reaktory/oczyszczalnie, a temperaturą otoczenia... 91
Tab. 9-5 Wartości wsp. korelacji pomiędzy temperaturą ścieków, a zużyciem energii elektrycznej. .. 93
Tab. 9-6 Porównanie wartości wskaźników efektywności energetycznej opartych o redukcję stężenia danego typu zanieczyszczenia i wielkość ładunku usuniętego. ... 100
Tab. 9-7 Zestawienie istotnych wielkości opisujących punkty A-F zaznaczone na rys. 9-14 ... 101
Tab. 9-8 Współczynnik korelacji pomiędzy efektywnością procesów, ładunkiem usuniętym, a efektywnością energetyczną ... 102
Tab. 9-9 Zestawienie istotnych wielkości opisujących punkty C,G,H,L zaznaczone na rys. 9-20 ... 109
Tab. 9-10 Zestawienie wydajności procesów usuwania zanieczyszczeń z ich efektywnością energetyczną, SBR3 ... 110
Tab. 9-11 Współczynnik korelacji pomiędzy efektywnością procesów, ładunkiem Nog usuniętym, a efektywnością energetyczną ... 112
Tab. 9-12 Uproszczone porównanie zużycia energii elektrycznej przez reaktory i procesy usuwania zanieczyszczeń ... 120
134
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW
Zał 1. Szczegółowe, tabelaryczne zestawienie pomiarów jakości ścieków surowych i oczyszczonych.
Zał 2. Czas pracy reaktorów w okresach pomiarowych - zestawienie pełne.
Zał 3. Zadeklarowany tryb pracy reaktorów w trakcie obu serii pomiarowych.
Zał 4. Całkowity przepływ przez OS, całkowite zużycie energii elektrycznej przez OS.
Zał 5. Dobowe zużycie energii przez reaktory nr 3 i 4.
Zał 6. Zestawienie danych głównych, podstawowe wykresy.
Zał 7. Efektywność energetyczna, dane, wykresy, zestawienia.
Zał 8. Porównanie czasu pracy i zużycia energii elektrycznej przez SBRy w trybach „active” vs „idle”
BIBLIOGRAFIA
Uwagi: data w nawiasie oznacza czas dostępu do strony źródłowej, przykładowo (03.04.2018)
[1] Ehrenhalt W., Założenia do strategii rozwoju energetyki w Polsce, Raport Rady Dialogu Społecznego przy Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, Warszawa Kwiecień 2019, https://zpp.net.pl/wp-content/uploads/2019/04/Założenia-do-strategii-rozwoju-energetyki-w-Polsce-wersja-elektroniczna.pdf [2] Derski B., Rekordowy import mocy od sąsiadów, 27.06.2019
https://wysokienapiecie.pl/20714-rekordowy-import-mocy-od-sasiadow/
[3] Wiech J. Niemcy blisko blackoutu. Winne odnawialne źródła energii i struktura rynku? [KOMENTARZ], 4.07.2019 https://www.energetyka24.com/niemcy-blisko-blackoutu-winne-odnawialne-zrodla-energii-i-struktura-rynku-komentarz
[4] Szmytkie R., Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych, Rozprawy Naukowe Instytytu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 978-83-62673-45-2, Wrocław 2014 [5] Miasta Polskie w tysiącleci, Tom II, Ossolineum, Wrocław 1967
[6] Kwiatek J., Lijewski T., Leksykon miast polskich, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1998
[7] Krzysztofik R., Nowe miasta w Polsce w latach 1980-2007. Geneza i mechanizmy rozwoju. Próba typlogii.
Uniwersytet Śląski, Sosnowiec 2006
[8] Krzysztofik R. Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007
[9] Gierańczyk W., Kluba M. (red.), Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce., Wyd.
Bernardinum, ISSN 1642-4689, ISBN 978-83-924797-5-8, Warszawa 2008
[10] Krzysztofik R., Szmytkie R., Studia nad procesami i strukturami osadniczymi sieci miast Polski Południowej.
Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec 2011 [11] GUS, Kowalewski J., Rogalińska D. (red.), Urząd Statystyczny w Poznaniu, Ośrodek Statystyki Miast, Główny
Urząd Statystyczny, Departament Badań Przestrzennych i Środowiska, Miasta w liczbach 2016, Warszawa-Poznań 2018
[12] GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2016, ISSN 1505-5507, Warszawa 2016
[13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Dz.U. 2014 poz. 1800
[14] Langergraber G.,Pressl A.,Kretschmer F.,Weissenbacher N., Small wastewater treatment plants in Austria – Technologies, management and training of operators, Ecological Engineering 120 (2018) 164–169
[15] Juan M. Lema, Sonia Suarez Martinez Innovative Wastewater Treatment & Resource Recovery Technologies:
Impacts on Energy, Economy and Environment, IWA Publishing, 2017 [16] Ochrona środowiska 2017, ISSN 0867-3217 GUS, www.stat.gov.pl
[17] EPA Wastewater Technology Fact Sheet Sequencing Batch Reactors, US Sep 1999 [18] http://www.iwa100as.org/history.php (09.08.2018)
[19] https://www.wiki.sanitarc.si/1914-w-t-lockett-discovered-activated-sludge-process/ (09.08.2018)
[20] Ardern, E., Lockett, W.T. (1914a) Experiments on the Oxidation of Sewage without the Aid of Filters. J. Soc.
Chem. Ind., 33, 523.
135 [21] Ardern, E., Lockett, W.T. (1914b) Experiments on the Oxidation of Sewage without the Aid of Filters, Part II.
J. Soc. Chem. Ind., 33, 1122.
[22] Ardern, E., Lockett, W.T. (1915) Experiments on the Oxidation of Sewage without the Aid of Filters, Part III.
J. Soc. Chem. Ind., 34, 937.
[23] Dymaczewski Z, Oleszkiewicz JA, Sozański M. Poradnik eksploatatora oczyszczalni ścieków. Poznań: Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych; 1997
[24] An emerging technology Sequencing Batch Reactors, a project assessment, EPA, US 1983
[25] JAROMIN-GLEŃ K.,M., ŁAGÓD G., Sprawność usuwania wybranych zanieczyszczeń ze ścieków miejskich w laboratoryjnym bioreaktorze typu SBR, Proceedings of ECOpole 2013
[26] Ali Waheid Alattabi, Clare Harris, Rafid Alkhaddar, Ali Alzeyadi, Muhammad Abdulredha, Online Monitoring of a Sequencing Batch Reactor Treating Domestic Wastewater, Procedia Engineering 196 ( 2017 ) 800 – 807
[27] US-NEIWPCC (New England Interstate Water Pollution Control Commission), Sequencing Batch Reactor design and operational considerations, September 2005, 116 John Street, Lowell, MA 01852-1124
[28] Heloísa Fernandes, Mariele K. Jungles, Heike Hoffmann, Regina V. Antonio, Rejane H.R. Costa, Full-scale sequencing batch reactor (SBR) for domestic wastewater: Performance and diversity of microbial communities, Bioresource Technology 132 (2013) 262–268
[29] Artur Mielcarek, Joanna Rodziewicz, Wojciech Janczukowicz, Arthur J. Thornton, Tomasz Jóźwiak, Paula Szymczyk, Effect of the C:N:P ratio on the denitrifying dephosphatation in a sequencing batch biofilm reactor (SBBR) JOURNAL OF ENVIRONMENTAL SCIENCE S38 (2015) 119 – 125 [30] Dr Beńko
[31] S. Mace and J. Mata-Alvarez, Utilization of SBR Technology for Wastewater Treatment: An Overview, Ind. Eng. Chem. Res. 2002, 41, 5539-5553
[32] Jiang Yin, Panyue Zhang, Fan Li, Gaopeng Li, Binghan Hai,Simultaneous biological nitrogen and phosphorus removal with a sequencing batch reactor biofilm system, International Biodeterioration
& Biodegradation 103 (2015) 221-226
[33] JOSS A., SALZGEBER D., EUGSTER J., KONIG R., ROTTERMANN K., BURGER S., FABIJAN P., ELEUMANN S., MOHN J., RUEDISIEGRIST H., Full-Scale Nitrogen Removal from Digester Liquid with Partial Nitritation and Anammox in One SBR, Environ. Sci. Technol. 2009, 43, 5301–5306
[34] Wanlin Zheng, Xianghua Wen, Bing Zhang, Yong Qiu, Selective effect and elimination of antibiotics in membrane bioreactor of urban wastewater treatment plant, Science of the Total Environment 646 (2019) 1293–1303
[35] Gholamreza Moussavi, Maryam Mahmoudi, Behnam Barikbin, Biological removal of phenol from strong wastewaters using a novel MSBR, Water research 43 (2009) 1295–1302
[36] MUSZYŃSKI A., MIELCZAREK A., HALKJAET NIELSEN P., Techniki FISH i PCR w badaniach bakterii akumulujących polifosforany, Gaz, Woda i Techniki Sanitarne, 2011, Vol. 6, No. 8, 189–193
[37] PODEDWORNA J., ZUBROWSKA-SUDOŁ M., Nitrogen and phosphorus removal in a denitrifying phosphorus removal process in a sequencing batch reactor with a forced anoxic phase, Environmental Technology, 2012, Vol. 33, No. 2, 237–245.
[38] PODEDWORNA J., ZUBROWSKA-SUDOL M., SYTEK K., GAWROŃSKA K., PITKIEWICZ A., Ocena aktywności denitryfikujących Bakterii Defosfatacyjnych w wybranych układach techno-logicznych z osadem czynnym, Polska Inżynierii Środowiska Prace Tom1, pod red. M. R.
Dudzińska, A Pawłowski, Komitet Inżynierii Środowiska PAN, Lublin 2012, 161–174.
[39] ŻUBROWSKA-SUDOŁ M., CYGANECKA A., Proces defosfatacji denitryfikacyjnej, jako alternatywna metoda usuwania ze ścieków związków biogennych, Biotech., 2008, Vol. 1, No 80, 136–145
[40] Belli T.J., Bernardelli J.K.B., Amaral P.A.P., Costa R.E., Amaral M.C.S., Lapolli F.R. Biological nutrient removal in a sequencing batch membrane bioreactor treating municipal wastewater, Desalination and Water Treatment, (2015) 55:6, 1654-1661, DOI: 10.1080/19443994.2014.952961 [41] Quan Li, Shaopo Wang, Pengda Zhang, Jingjie Yu, Chunsheng Qiu, Jianfeng Zheng, Influence of
temperature on an Anammox sequencing batch reactor (SBR) system under lower nitrogen load, Bioresource Technology, (Available online 17 August 2018)
136 [42] Ji Zhao, Xiaoxia Wang, Xiyao Li, Shuyuan Jia, Yongzhen Peng, Advanced nutrient removal from ammonia and domestic wastewaters by a novel process based on simultaneous partial nitrification-anammox and modified denitrifying phosphorus removal, Chemical Engineering Journal Volume 354, 15 December 2018, Pages 589-598
[43] Yiming Jiang, Aman Khan, Haiying Huang, Yanrong Tian, Xuan Yu, Qiang Xu, Lichao Mou, Jianguo Lv, Pengyun Zhang, Pu Liu, Li Deng, Xiangkai Li, Using nano-attapulgite clay compounded hydrophilic urethane foams (AT/HUFs) as biofilm support enhances oil-refinery wastewater treatment in a biofilm membrane bioreactor, Science of The Total Environment Volume 646, 1 January 2019, Pages 606-617
[44] Latifa Azzouz, Nouara Boudjema, Fares Aouichat, Mohamed Kherat, Nabil Mameri, Membrane bioreactor performance in treating Algiers’ landfill leachate from using indigenous bacteria and inoculating with activated sludge, Waste Management Volume 75, May 2018, Pages 384-390 [45] Bae, Tae-Hyun & Han, Sungsoo & Tak, Tae Moon. (2003). Membrane Sequencing Batch
Reactor System for the Treatment of Dairy Industry Wastewater. Process Biochemistry. 39. 221-231.
10.1016/S0032-9592(03)00063-3
[46] https://www.iwapublishing.com/news/sequencing-batch-reactor (09.08.2018)
[47] MŁYŃSKA A. Experimental analysis of Bielany wastewater treatment plant hydraulic load variability. Technical Transactions. Nr 5-B p. 183–189, Kraków 2014
[48] Capodaglio A.G., Evaluation of modelling techniques for wastewater treatment plant automation, Wat. Sci. Tech Vol. 30, No.2 pp. 149-156, 1994
[49] Herrmann-Heber R., Reinecke S., Hampel U., SIMULATION OF DYNAMIC AERATION FOR IMPROVED OXYGEN MASS TRANSFER IN THE WASTEWATER TREATMENT PROCESS, 10th Eastern European Young Water Professionals Conference, New Technologies in Water Sector 7-12 May 2018 Zagreb, Croatia
[50] Behnisch J., Ganzauge A., Wagner M., DEVELOPMENT OF FINE BUBBLE AERATION DIFFUSERS: RESULTS OF CLEAN WATER TESTS OF THE LAST 27 YEARS, 10th Eastern European Young Water Professionals Conference, New Technologies in Water Sector 7-12 May 2018 Zagreb, Croatia
[51] Heidrich Z., Witkowski A., Urządzenia do oczyszczania ścieków. Projektowanie, przykłady obliczeń,, Warszawa: Seidel-Przywecki, 2005, ISBN 83-919449-4-8.
[52] GUS, Rocznik Demograficzny 2017 https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2017,3,11.html
[53] CHINA: Provinces and Major Cities (2015) http://citypopulation.de/China-UA.html, (06.2018) [54] China National Bureau of Statistics: Tabulation of the 2010 Population Census of the People's
Republic of China by County
[55] Q.H. Zhang, W.N. Yang, H.H. Ngo, W.S. Guo, P.K. Jin, Mawuli Dzakpasu, S.J. Yang, Q. Wang, X.C. Wang, D. Ao, Current status of urban wastewater treatment plants in China, Environment International 92–93 (2016) 11–22
[56] Dziewiąte sprawozdanie na temat statusu wdrożenia i programów wykonania (wymagane na mocy art. 17) dyrektywy Rady 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych
[57] World Bank Open Data, https://data.worldbank.org, (06.2018)
[58] US Census Bureau, Census Bureau Releases Demographic Estimates and Projections for Countries of the World, https://www.census.gov/newsroom/blogs/random-samplings/2012/06/census-bureau-releases-demographic-estimates-and-projections-for-countries-of-the-world.html, (06.2018) [59] FSSS (Rosyjskie Federalne Biuro Statystyczne),
http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/en/main/, (06.2018)
[60] BANK ŚWIATOWY, United Nations Population Division. World Population Prospects: 2017 Revision, https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL, (20.05.2018)
[61] US CENSUS BUREAU, https://www.census.gov/programs-surveys/popest.html, (20.05.2018) [62] Informacje ogólne o Unii Europejskiej, UE w liczbach,
[61] US CENSUS BUREAU, https://www.census.gov/programs-surveys/popest.html, (20.05.2018) [62] Informacje ogólne o Unii Europejskiej, UE w liczbach,