Obszar gminy uważa się za stosunkowo mało zdegradowany.
Uwarunkowania środowiskowe i klimatyczne tego regionu stanowią podstawę do rozwoju turystyki i rekreacji. Pomimo dużych zasobów przyrodniczych funkcja rekreacyjna nie jest jeszcze w pełni rozwiniętą gałęzią gospodarki gminy. Podstawowymi zaletami gminy predestynującymi ją do rozwoju turystyki i rekreacji są:
duży udział obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych, objętych różnymi formami ochrony przyrody, a także występowanie rzadkich gatunków flory i fauny,
urozmaicony krajobraz gminy,
duży udział kompleksów leśnych, a także terenów nie narażonych na uciążliwości wywoływane przez przemysł,
występowanie wielu obiektów cennych pod względem kulturowym, w tym dwóch dużych muzeów,
występowanie kąpielisk z możliwością dalszego rozwoju bazy turystycznej,
możliwość rozwoju sieci szlaków turystycznych: pieszych i rowerowych.
Planując rozwój różnych form turystyki należy pamiętać, że działania te nie pozostają obojętne dla środowiska. Aby zminimalizować ujemne skutki rozwoju turystyki, muszą zostać podjęte pewne działania, m.in.: wsparcie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych, współdziałanie z nadleśnictwami, przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w odniesieniu do nowo powstających obiektów turystycznych i rekreacyjnych, rozwój ścieżek rowerowych, szlaków pieszych i konnych oraz właściwe ich wykorzystanie, rozwój produkcji sadowniczo-ogrodniczej dla potrzeb rynku turystycznego.
W zakresie zasad zagospodarowania zaleca się utrzymanie dotychczasowego charakteru i form zabudowy. Należy zapewnić harmonijny rozwój poszczególnych wsi zgodnie z ich historycznym układem przestrzennym. Również nowa zabudowa powinna formą i gabarytami nawiązywać do zabudowy historycznej. Pamiętać należy, że wszystkie prace przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków oraz objętych ewidencją konserwatorską, a także w sąsiedztwie (strefy buforowe) stanowisk archeologicznych wymagają uzgodnienia z Lubuskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Ponadto ważna jest bieżąca aktualizacja i weryfikacja rejestru i ewidencji zabytków. Ważnym celem jest dążenie do przywrócenia wartości obszarom zdegradowanym (cmentarze, parki). Parki wiejskie stanowiły niegdyś integralną część założeń pałacowo-parkowych. Zachowały się tylko ich fragmenty, które ulegają dalszej dewastacji. Jako elementy cenne przyrodniczo i krajobrazowo parki wiejskie powinny być systematycznie odrestaurowywane i włączone do sieci szlaków turystycznych.
Ochrona dziedzictwa kulturowego i krajobrazu powinna być jednym z podstawowych zadań gminy zwłaszcza, że gmina posiada atrakcyjne położenie i liczne walory krajobrazowe.
Szczególny nacisk należy położyć na ochronę poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, a zwłaszcza na:
ochronę ekosystemu doliny Śląskiej Ochli, m.in. poprzez likwidację zanieczyszczeń koryta rzeki i kanałów, likwidację barier spływu powstałych przez nieuporządkowaną gospodarkę wodną, likwidację miejsc nielegalnego zrzutu ścieków, zabezpieczenie przed degradacją i erozją zboczy dolin rzecznych,
ochronę i przeciwdziałanie degradacji skoncentrowanych kompleksów gleb klas III i IV jako elementu środowiska nie podlegającego odtworzeniu, m.in. poprzez zachowanie tych obszarów w formie gruntów rolnych, wprowadzanie zakazu zabudowy lub ograniczenie ekspansji inwestycyjnej na obszarach występowania dobrych gleb, stosowanie zabiegów agrotechnicznych podnoszących żyzność, zalesianie terenów zdegradowanych i nieprzydatnych rolniczo,
ochronę kompleksów leśnych na obszarze całej gminy, m.in. poprzez utrzymanie dobrej kondycji lasów gospodarczych, zalesianie ze względów ekologicznych (poprawa struktury gatunkowej, ochrona skarp dolin rzecznych przed erozją, zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo, powiązanie kompleksów leśnych), zorganizowanie miejsc biwakowania i określenie tras do penetracji turystycznej lasów,
ochronę zasobów wodnych, m.in. poprzez ograniczenie spływu zanieczyszczeń do cieków, likwidację lokalnych źródeł zanieczyszczenia wód, ochronę ujęć wód podziemnych i wyznaczenie stref ochrony pośredniej, zakaz wprowadzania działalności mogących mieć negatywny wpływ na środowisko wodne, konieczność zaniechania nieuzasadnionego wykorzystywania wód
podziemnych na cele przemysłowe i wprowadzanie technologii zmniejszających wodochłonność, utrzymywanie obszarów podmokłości i zabagnień,
ochronę zbiorowisk flory i fauny jako czynnika dla zachowania bioróżnorodności, m.in. poprzez trwałą ochronę i nadzór nad elementami już objętymi ochroną prawną, objęcie ochroną w postaci użytków ekologicznych nowych terenów śródleśnych, objęcie ochroną ekosystemów łąkowych jako czynnika zachowania równowagi biologicznej oraz miejsc przetrwania fauny ekosystemów łąkowo–
polnych, zapewnienie spójności ekologicznej poprzez tworzenie i powiększanie sieci obszarów chronionych.
Polityka ekologiczna państwa zakłada wsparcie na obszarach wiejskich tradycyjnych praktyk gospodarczych oraz rolnictwa ekologicznego. W celu podniesienia walorów użyteczności gleb dla rolnictwa, należy prowadzić intensywne zabiegi agrotechniczne, jednak przy uwzględnieniu minimalizacji wpływu gospodarki rolnej na środowisko. Należy rozważyć wprowadzanie na teren gminy alternatywnych form rolnictwa, m.in. rolnictwo ekologiczne (związane ze stosowaniem małych ilości nawozów sztucznych i środków ochrony roślin lub stosowaniem tylko nawozów naturalnych) oraz produkcję roślin energetycznych, które dają możliwość pozyskania biopaliw, wykorzystania mniej urodzajnych gleb oraz szerokiego wykorzystania produktów na cele przemysłowe. Ponadto proponuje się wprowadzanie upraw wierzby energetycznej, która będzie wykorzystywana w energetyce lokalnej.
Braki w infrastrukturze technicznej stanowią barierę dla rozwoju gminy. Uporządkowania wymagają zagadnienia formalno-prawne związane z poborem wody: pozwolenia prawne, operaty wodno-prawne określające granice stref ochrony pośredniej oraz warunki dotyczące zabezpieczenia ujęć przed pogorszeniem jakości wód podziemnych. Należy również zastosować kompleksowe rozwiązania gospodarki wodno-ściekowej w małych miejscowościach, czyli przede wszystkim równoległą budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Obecnie, oczyszczalne ścieków w Świdnicy i w Drzonowie poddawane są modernizacji. Właściwy stan wyposażenia gminy w infrastrukturę techniczną stanowi o atrakcyjności gminy dla inwestorów oraz o poziomie życia jej mieszkańców.
Kierunki działań przyjęte w dziedzinie gospodarki odpadami to: zapobieganie powstawaniu odpadów i ich minimalizacja, promowanie wdrażania nowych technologii mało i bezodpadowych, waloryzacja materiałowa (powtórne użytkowanie, odzysk) oraz waloryzacja energetyczna odpadów i rozwój metod bezpiecznego unieszkodliwiania odpadów końcowych. Ważne jest również rozwiązanie problemu odpadów wielkogabarytowych, pozwierzęcych i azbestowych poprzez wprowadzanie nowoczesnych metod zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania. Gmina Świdnica ma rozwiązaną gospodarkę odpadami stałymi. Istniejący system gromadzenia, segregacji i wywozu odpadów stałych w pełni zaspokaja potrzeby gminy w tym zakresie i jest zgodny z przepisami odrębnymi dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego.
Jakość powietrza na obszarze gminy Świdnica ogólnie jest dobra. Stopniowo obserwuje się zmianę nośników energii z paliw stałych w postaci węgla i koksu na paliwa ekologiczne, w tym głównie gaz i energię elektryczną, olej opałowy i brykiety ze słomy i odpadów stolarskich. Ważne jest wyeliminowanie z procesu spalania w indywidualnych paleniskach tzw. „paliw zastępczych”. W celu zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczeń powietrza spowodowanych emisją przemysłową, należy przyjąć koncepcję „najlepszej dającej się zastosować technologii nie wymagającej nadmiernych kosztów”.
Celem dla Gminy powinno być zbadanie możliwości wykorzystania energii odnawialnej ze słońca, energii biomasy (zrębki drewna, słoma). Do celów energetycznych może być wykorzystywana także energia takich roślin, jak wierzba czy malwa pensylwańska.
Głównym celem polityki transportowej gminy powinno być tworzenie warunków dla sprawnego i bezpiecznego przemieszczania osób i towarów przy ograniczaniu uciążliwości transportu dla środowiska. Należy również dążyć do zmniejszania negatywnego oddziaływania transportu na warunki życia mieszkańców, m.in. poprzez eliminowanie barier przestrzennych spowodowanych przez układ drogowy, budowę ekranów akustycznych segregację ruchu pieszego i kołowego, wprowadzanie do planów miejscowych zapisów o standardach akustycznych. Konieczna jest poprawa jakości sieci drogowej oraz zapewnienie dla dróg powiatowych i gminnych przejezdności w każdych warunkach atmosferycznych. Ujemne znaczenie dla jakości powietrza ma zamykanie linii kolejowych i przejmowanie ładunków towarów i ludzi przez transport drogowy.
Linie elektroenergetyczne i wieże bazowe telefonii komórkowej stanowią ograniczenia w zagospodarowaniu przestrzennym ze względu na strefy ochronne od tych obiektów. Ustanawianie stref ograniczonego użytkowania wokół źródeł promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego (dotyczy to również napowietrznych linii elektroenergetycznych) jest najczęściej stosowanym środkiem zabezpieczającym. Środek ten jest bardzo skuteczny, gdyż intensywność promieniowania maleje ze wzrostem odległości od jego źródła. Biorąc pod uwagę szereg parametrów charakteryzujących występujące na terenie gminy źródła promieniowania, na etapie sporządzania planów miejscowych należy ocenić czy w danym przypadku zaistnieje konieczność ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania. W przypadku nowych urządzeń należy poszukiwać niekonfliktowych lokalizacji.
Proces użytkowania i zagospodarowania terenu opracowania powinien odbywać się z uwzględnieniem jego naturalnych (przyrodniczych) predyspozycji dla rozwoju określonej funkcji z uwzględnieniem infrastruktury technicznej i komunikacji niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania tych obszarów.
Zwrócono uwagę na obecny chaotyczny rozwój zabudowy związany ze spełnianiem większości wniosków właścicieli gruntów. Powoduje to znaczne rozproszenie zabudowy, które generuje zwiększone koszty budowy infrastruktury technicznej oraz przyspiesza degradacją środowiska przyrodniczego. Należy zaznaczyć, że nie wszystkie obszary wyznaczone pod inwestycje w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego są zagospodarowywane. Duża część z nich podlega jedynie obrotowi handlowemu.
Zmianę Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Świdnica opracowano w pracowni Arkom s.c. w Zielonej Górze.
Zespół autorski:
mgr inż. arch. Agnieszka Nierzwicka–Mróz, upr. urb. nr 1493, nr Z-123 – główny projektant mgr inż. Grzegorz Mróz – zagadnienia formalne i społeczne, redakcja końcowa
inż. Agnieszka Synowiec – zagadnienia formalne, opracowanie graficzne