postępowań przed sądami administracyjnymi i organami administracji
W okresie objętym Informacją Rzecznik Praw Obywatelskich skierował następujące skargi do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych:
VII.511.26.2020 z 29 kwietnia 2020 r. – skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na Prezesa Rady Ministrów polecającą Poczcie Polskiej S.A.
realizację działań w zakresie przeciwdziałania COVID-19, polegających na podjęciu i realizacji czynności niezbędnych do przygotowania przeprowadzenia wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r. w trybie korespondencyjnym.
Decyzja Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r., polecająca Poczcie Polskiej rozpoczęcie przygotowań do organizacji wyborów prezydenckich w roku 2020 w trybie korespondencyjnym, została wydana na podstawie art. 11 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 2a i 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że w stanie prawnym obowiązującym na dzień 16 kwietnia 2020 r. Poczta Polska S.A. nie mogła realizować zadań publicznych związanych z organizacją wyborów korespondencyjnych na urząd Prezydenta RP w zakresie i w sposób wskazany w decyzji Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia br. W dacie wydania decyzji, obowiązywał bowiem rozdział 6a Kodeksu wyborczego, w którym przewidziano szczególne prawo niektórych wyborców (wyborców z niepełnosprawnościami, wyborców przebywających w obowiązkowej kwarantannie, izolacji, izolacji domowej oraz wyborców, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60. rok życia) do głosowania korespondencyjnego w wyborach. Zastosowanie tych przepisów zostało wykluczone na mocy art. 102 pkt 4 ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARSCo- 2, która weszła w życie dopiero 18 kwietnia 2020 r. Polecenie to miałoby zatem zastosowanie jedynie do wąskiego grona podmiotów.
Ponadto, zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego wszystkie czynności organizacyjne zastrzeżono do kompetencji urzędników wyborczych oraz komisji wyborczych. Operator pocztowy pełni w tym zakresie wyłącznie zadania techniczne, związane z dostarczeniem zaadresowanej już wcześniej przesyłki, pozostające w granicach realizacji jego zwykłych usług pocztowych.
Podkreślenia również wymaga, że za podstawę prawną nie może zostać uznana ustawa z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r., która obecnie zgodnie z zasadami procesu ustawodawczego jest
194
rozpatrywana przez Senat RP. Z powyższego wynika zatem, że Prezes Rady Ministrów wydał decyzję administracyjną z rażącym naruszeniem prawa, albowiem w dacie wydania tej decyzji nie istniała w systemie prawa podstawa prawna do jej wydania.
IV.7200.1.2020 z 7 maja 2020 r. – skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji Starosty zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na zmianę sposobu użytkowania oraz pozwolenia na budowę.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich zaskarżona decyzja Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, akceptując rozstrzygnięcie Starosty o udzieleniu pozwolenia na budowę dla przedsięwzięcia polegającego na budowie fermy drobiu w znacznych rozmiarach, nie tylko rażąco narusza przepisy prawa materialnego, ale również godzi w uzasadnione interesy społeczności lokalnej, pozbawionej możliwości wzięcia udziału w postępowaniu dotyczącym udzielenia zgody na realizację inwestycji mogącej potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko naturalne zamieszkiwanej przez społeczność miejscowości. Zgodnie z przepisami Prawa budowlanego wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę winno być poprzedzone przeprowadzeniem oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. W niniejszej sprawie postępowanie w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko nie zostało jednakże przez organ przeprowadzone. Jak wynika z uzasadnienia decyzji Starosty, postępowanie w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia inwestorowi pozwolenia na budowę oraz na zmianę sposobu użytkowania zakończyło się po 4 dniach wydaniem decyzji w całości zgodnej z wnioskiem inwestora.
Rzecznik zauważył, że to na organie ciąży obowiązek podjęcia, zgodnie z art. 7 k.p.a., wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Organ winien starannie ustalić potencjalne oddziaływanie inwestycji na sąsiednie nieruchomości. Poprzestanie natomiast na zapewnieniu inwestora, że oddziaływanie inwestycji ograniczone jest do jej granic, w ocenie Rzecznika, jest niewystarczające. Powyższe skutkuje pominięciem i nierozważeniem słusznego interesu właścicieli nieruchomości położonych w zasięgu oddziaływania inwestycji. Kwestia oddziaływania inwestycji na działki sąsiednie została w zasadzie przemilczana przez organ.
V.7018.192.2020 z 13 maja 2020 r. – skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na bezpodstawne objęcie kwarantanną.
Uczestnik postępowania powracający z pracy w Republice Czeskiej przekroczył granicę państwową, przy przekraczaniu której został zobligowany do wypełnienia karty lokalizacyjnej. Karta ta została, przez funkcjonariuszy Straży
195
Granicznej, odebrana i oznaczona symbolem „K”, jako karta osoby zakwalifikowanej do kwarantanny. Wskutek objęcia uczestnika kwarantanną, utracił on dotychczasowe zatrudnienie na terytorium Republiki Czeskiej.
Zaskarżona czynność została dokonana w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego. Przewidywało ono, że w okresie od 15 marca do odwołania, osoba przekraczająca granicę państwową w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest zobowiązana do przekazania funkcjonariuszowi Straży Granicznej informacji lokalizacyjnych oraz odbycia obowiązkowej kwarantanny trwającej 14 dni licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy. Obowiązek poddania się kwarantannie wynikał z mocy samego prawa. Jego realizacja wymagała jednak podjęcia przez organ sprawujący kontrolę graniczną czynności materialno-technicznej polegającej na stwierdzeniu, że wobec danej osoby nie zachodzą przewidziane rozporządzeniem wyłączenia.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich obowiązek odbycia kwarantanny został przez Ministra Zdrowia ustanowiony z przekroczeniem granic przyznanego mu przez ustawodawcę upoważnienia. Rozporządzenie z dnia 13 marca 2020 r. zostało wydane z powołaniem na art. 46 ust. 2 i 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Przewiduje on kompetencję Ministra Zdrowia do wprowadzenia na obszarze więcej niż jednego województwa stanu zagrożenia epidemicznego, z którym wiązać się może nałożenie szeregu ograniczeń wolności i praw katalog ograniczeń obejmuje:
1) czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się, 2) czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych, 3) czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy, 4) zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności, 5) obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich wiąże się z funkcjonowaniem określonych obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych lub innych obiektów, 6) nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi, 7) obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych, o których mowa w ust. 3, oraz grupy osób podlegające tym szczepieniom, rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych.
Rzecznik podkreślił zatem, że upoważnienie Ministra Zdrowia nie obejmuje możliwości wprowadzenia czasowego zakazu/ograniczenia poruszania się. W oparciu o art. 46 ust. 4 pkt 1 u.z.z.c.z. Minister uprawniony jest jedynie do wprowadzenia czasowego ograniczenia określonego sposobu poruszania się. Z tych względów, w ocenie Rzecznika, czynność objęcia uczestnika kwarantanną, oparta na rozporządzeniu niemającym umocowania w ustawie, a prowadząca do czasowego wyłączenia przysługującej uczestnikowi wolności poruszania się po
196
terytorium RP i swobody jego opuszczenia, narusza zapisy Konstytucji oraz Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
VII.501.119.2020 z 15 maja 2020 r. – skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na czynność Ministra Cyfryzacji polegającą na udostępnieniu spółce Poczta Polska S.A. danych osobowych z prowadzonego przez niego rejestru PESEL.
W dniu 22 kwietnia 2020 r. Minister Cyfryzacji udostępnił spółce Poczta Polska S.A. dane osobowe z rejestru PESEL dotyczące żyjących obywateli polskich, którzy uzyskali pełnoletność dnia 10 maja 2020 r. i których krajem zamieszkania jest Polska. Zdaniem Ministra podstawą prawną do przekazania danych Poczcie Polskiej S.A. był art. 99 ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Zgodnie z tym przepisem operator wyznaczony w rozumieniu Prawa pocztowego, po złożeniu przez siebie wniosku, otrzymuje dane z rejestru PESEL, bądź też z innego spisu lub rejestru będącego w dyspozycji organu administracji publicznej, jeżeli dane te są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej bądź w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej. Minister Cyfryzacji wskazał również, że w dniu 16 kwietnia 2020 r. Prezes Rady Ministrów polecił Poczcie Polskiej S.A. realizację działań w celu przeciwdziałania COVID-19, polegających na podjęciu i realizacji niezbędnych czynności zmierzających do przygotowania przeprowadzenia wyborów Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej w 2020 r., w trybie korespondencyjnym.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że we wniosku Poczty Polskiej S.A. z dnia 20 kwietnia 2020 r. została wyraźnie powołana przesłanka realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślenia tu wymaga jednak, że ustawa z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r., która mogłaby stanowić źródło takiej normy weszła w życie dopiero w dniu 9 maja 2020 r. Dlatego zdaniem Rzecznika brak ustawowych przepisów prawa materialnego i proceduralnego dotyczących głosowania korespondencyjnego, uchwalonych zgodnie z zasadami prawidłowej legislacji, mających źródło w Konstytucji, powoduje, że przekazanie danych Poczcie Polskiej S.A. spowodowało naruszenie konstytucyjnej zasady praworządności oraz zasad ochrony prywatności i autonomii informacyjnej jednostki.
Ponadto, nie można przyjąć, że wydanie przez Prezesa Rady Ministrów decyzji administracyjnej z dnia 16 kwietnia 2020 r. spowodowało zaktualizowanie się przesłanek określonych w art. 99 ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia i obowiązek udostępnienia danych. Decyzja administracyjna w dniu jej wydania była niewykonalna i jej niewykonalność ma
197
charakter trwały, ponieważ poleciła ona adresatowi decyzji wykonanie zadania publicznego, do którego adresat decyzji nie posiadał kompetencji ustawowych.
V.7018.368.2020 z 28 maja 2020 r. – skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na bezpodstawne objęcie kwarantanną.
Uczestniczka postępowania powracająca z pracy w Republice Federalnej Niemiec przekroczyła granicę państwową, przy jej przekraczaniu została zobligowana do wypełnienia karty lokalizacyjnej. Dane wynikające z karty zostały umieszczone w Ewidencji Sanitarnej Straży Granicznej. W konsekwencji, uczestniczka została zakwalifikowana jako osoba objęta kwarantanną, wskutek czego uniemożliwiony jej został powrót do pracy w Republice Federalnej Niemiec.
Zaskarżona czynność została dokonana w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Przewidywało ono, że w okresie od 2 maja do odwołania, osoba przekraczająca granicę państwową w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest zobowiązana do przekazania funkcjonariuszowi Straży Granicznej informacji lokalizacyjnych oraz odbycia obowiązkowej kwarantanny trwającej 14 dni licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy. Obowiązek poddania się kwarantannie wynikał z mocy samego prawa. Jego realizacja wymagała jednak podjęcia przez organ sprawujący kontrolę graniczną czynności materialno-technicznej polegającej na stwierdzeniu, że wobec danej osoby nie zachodzą przewidziane rozporządzeniem wyłączenia.
Legalną definicję kwarantanny zawiera art. 2 pkt 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zgodnie z którym, kwarantanną jest odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Ponadto, zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy kwarantanną orzekaną na mocy decyzji administracyjnej wydawanej przez organ Inspekcji Sanitarnej mogą zostać objęte osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały w styczności ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a nie wykazują objawów chorobowych. Wprowadzając w rozporządzeniu z dnia 2 maja 2020 r. obowiązek poddania się kwarantannie, Rada Ministrów postanowiła, że co do zasady podlegać jej będzie każda osoba przekraczająca granicę państwową, w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Tym samym rozstrzygnęła o objęciu kwarantanną nie tylko osób, które w świetle ustawy mogą jej podlegać.
Rozszerzając w ten sposób ustawowe pojęcie kwarantanny, Rada Ministrów wykroczyła poza zakres przyznanego jej upoważnienia. Na jego mocy mogła bowiem nałożyć obowiązek kwarantanny wyłącznie na osoby, które spełniają wynikające z ustawy przesłanki zdrowotne objęcia kwarantanną.
198
V.7200.19.2019 z 11 czerwca 2020 r. – skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie określenia środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie fermy drobiu.
Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Miasta i Gminy, którą określono środowiskowe uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie fermy drobiu o obsadzie 1.028.000 sztuk. W motywach swojego rozstrzygnięcia przytoczyło dotychczasowy przebieg postępowania, w szczególności to, że decyzja Burmistrza zapadła w wyniku uprzedniego uchylenia przez Kolegium wydanej przez organ pierwszej instancji decyzji o odmowie określenia środowiskowych uwarunkowań dla ww. przedsięwzięcia.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich w zaskarżonej decyzji, Kolegium nie przeprowadziło w ogóle analizy zgodności planowanego przedsięwzięcia z postanowieniami planu miejscowego. Tymczasem, w dacie orzekania przez Kolegium, plan taki dla terenu, na którym to przedsięwzięcie jest planowane już obowiązywał. Zgodnie bowiem z § 6 pkt 1 i 3 planu miejscowego, na obszarach oznaczonych symbolem R (a planowane przedsięwzięcie miałoby zostać bowiem zrealizowane na terenie oznaczonym symbolem 3R) obowiązuje zakaz lokalizowania przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko z wyjątkiem inwestycji celu publicznego, natomiast na całym obszarze objętym planem ustalono zakaz lokalizowania nowych przedsięwzięć związanych z działalnością rolniczą w zakresie: chowu i hodowli zwierząt, przetwórstwa produktów pochodzenia zwierzęcego, utylizacji odpadów pochodzenia zwierzęcego. Ponadto, Kolegium dopuściło się licznych uchybień, w szczególności o charakterze procesowym. Przykładowo można wskazać na przekroczenie granic swobody oceny dowodów poprzez odmówienie mocy dowodowej przedłożonych przez Rzecznika do sprawy opinii konsultantów krajowych z dziedzin psychologii klinicznej i zdrowia środowiskowego z uwagi na ich „ogólnikowość” i „teoretyczny” charakter, podczas gdy zostały one udzielone w oparciu o przedstawienie konkretnego prognozowanego oddziaływania zapachowego wynikającego z będącej w posiadaniu organu opinii Pracowni Zapachowej Jakości Powietrza Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie.
Zdaniem Rzecznika Kolegium winno uchylić decyzję Burmistrza oraz utrzymać w mocy decyzję tego organu z 29 sierpnia 2019 r. odmawiającą ustalenia środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia.
Utrzymując w mocy decyzję Burmistrza i rozstrzygając sprawę wbrew obowiązującym ustaleniom miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w sposób rażący naruszyło prawo.
199
VII.501.53.2020 z 22 czerwca 2020 r. – skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych o umorzeniu postępowania administracyjnego w sprawie dotyczącej naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych w związku z realizacją obowiązku składania przez sędziów i prokuratorów oświadczeń o członkostwie w zrzeszeniu i ich upubliczniania.
W związku z wejściem w życie przepisów ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się w wystąpieniu z dnia 9 marca 2020 r. do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z żądaniem wszczęcia postępowania administracyjnego w przedmiocie zgodności obowiązku złożenia przez sędziów i prokuratorów oświadczenia o członkostwie w zrzeszeniu, w tym w stowarzyszeniu, z normami prawa z zakresu prawa ochrony danych osobowych. Zdaniem Rzecznika przetwarzanie danych osobowych osób zobowiązanych do złożenia oświadczeń o przynależności do zrzeszeń, a w szczególności ich publikacja w Biuletynie Informacji Publicznej jest oparte na podstawie prawnej pozostającej w sprzeczności z wymogami prawnymi z zakresu prawa ochrony danych osobowych oraz z prawem do prywatności i ochrony danych osobowych, o których mowa w Konstytucji. W związku z niestwierdzeniem naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych decyzją z 6 kwietnia 2020 r. umorzył postępowanie jako bezprzedmiotowe. Prezes UODO uznał się niewłaściwym do badania obowiązujących przepisów rangi ustawowej z prawem do prywatności i prawem ochrony danych osobowych. Tego typu analiza polegałaby, jego zdaniem, na kwestionowaniu konstytucyjności przepisów ustawy, do czego w polskim porządku prawa uprawniony jest jedynie Trybunał Konstytucyjny.
W ocenie Rzecznika nie można uznać za prawidłowe stwierdzenia zawartego w treści uzasadnienia decyzji. Pomimo wyraźnej podstawy ustawowej przetwarzania danych osobowych, zarówno prawo polskie, jak i europejskie, stawia szereg wymogów nakazujących zapewnienie proporcjonalności ewentualnego naruszenia praw przysługujących obywatelom w tym zakresie.
Rzecznik stoi na stanowisku, że Prezes UODO w ramach postępowań prowadzonych w przedmiocie zgodności przetwarzania danych osobowych z prawem jest zobowiązany dokonać oceny z punktu widzenia zasad celowości i proporcjonalności. Rzecznik zgadza się, że Prezes UODO nie jest organem właściwym do rozstrzygnięcia kwestii konstytucyjności przepisów konstytuujących obowiązek składania oświadczeń o członkostwie w zrzeszeniach przez sędziów i prokuratorów. Nie zwalnia to jednak Prezesa UODO od wypowiedzenia się w kwestii zgodności tych przepisów z przepisami prawa UE, w tym z zasadami określonymi w RODO oraz w Karcie Praw Podstawowych UE.
Zdaniem Rzecznika nałożenie na sędziów i prokuratorów obowiązku złożenia wskazanych wyżej oświadczeń, w tym w szczególności upublicznienia
200
informacji o przynależności do zrzeszeń w Biuletynie Informacji Publicznej, nadmiernie ingeruje w ich prawa podstawowe. Celem ustawodawcy nie było wzmocnienie transparentności i apolityczności funkcjonariuszy wymiaru sprawiedliwości, lecz w istocie dokonanie powszechnej lustracji aktywności społecznej, charytatywnej i publicznej sędziów i prokuratorów. W porównaniu do innych funkcjonariuszy publicznych sędziowie i prokuratorzy cieszyć się będą najwęższą sferą prywatności. Trudno odnaleźć uzasadnienie dla takiego stanu rzeczy w świetle postanowień konstytucyjnej zasady proporcjonalności oraz w kontekście konstytucyjnej zasady równowagi władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do postępowania przed Sądami Administracyjnymi:
III.7064.12.2020 z 3 kwietnia 2020 r. – zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w sprawie odmowy przyznania Skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.(pomoc społeczna, art. 69)
W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego jednym z warunków koniecznych do nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest obowiązek alimentacyjny. W sprawie jest bezsporne, że Skarżący, jako syn wymagającego opieki jest w rozumieniu przepisu art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, osobą, na której ciąży obowiązek alimentacyjny wobec ojca. Jednakże w związku z tym, że wymagający opieki jest żonaty, to obowiązek alimentacyjny wobec niego ciąży w pierwszej kolejności na jego żonie, gdyż obowiązek alimentacyjny jednego małżonka względem drugiego wynika z treści przepisów art. 23 i 27 K.r.o. i wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych małżonka.
Zgodnie zaś z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.o.ś.r. świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.o.ś.r.
ustawodawca nawiązuje wprost do obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w K.r.o. Nie można zatem pominąć treści art. 132 K.r.o., zgodnie z którym obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. W niniejszej sprawie 71 letnia matka Skarżącego jest osobą schorowaną, legitymującą się orzeczeniami o niepełnosprawności, a stan zdrowia i wiek uniemożliwiają jej samodzielne sprawowanie opieki nad mężem. W związku z tym rzeczywistą opiekę nad niepełnosprawnym ojcem sprawuje Skarżący. W tym stanie faktycznym, w