1. Wstęp.
Postanowienia ogólne.
Poniższe wymagania odnoszą się do wszystkich jachtów i innych jednostek pływających, w tym pontonów i łodzi hybrydowych (RIB) będących w nadzorze Morskiego Zespołu Technicznego Polskiego Związku Żeglarskiego.
Jachty zakwalifikowane do odpowiedniego rejonu żeglugi lub/i odpowiedniej kategorii projektowej, powinny być dostosowane do rejonów pływania i warunków pogodowych przypisanych danym rejonom i/lub kategoriom projektowym.
Spełnienie wymagań niniejszego rozdziału nie zwalnia prowadzącego jednostkę od odpowiedzialności za prawidłową eksploatację jachtu w zakresie jego wolnej burty, niezatapialności i stateczności.
Definicje.
Minimalną wolną burtę Fmin określa się w połowie długości kadłuba LH [m] w punkcie, gdzie górna krawędź burty ma najmniejszą wysokość w stosunku do wodnicy pływania.
Moment prostujący kadłub MPK [Nm] jest to moment siły wyporu w określonym stanie pływania (załadowania) względem środka masy jachtu.
Ramię przechylające od naporu wiatru h [m] jest to odległość środka ożaglowania od konstrukcyjnej linii wodnej.
Wyporność konstrukcyjna jest to objętość zanurzonej części kadłuba jachtu, całkowicie wyposażonego do żeglugi, bez załogi, zapasów, wody i żywności (w konstrukcyjnym stanie pływania) [m3].
Krzywa momentów prostujących MPK(φ), jest to wartość momentu prostującego MPK [Nm] w funkcji kąta przechyłu φ [⁰].
Krzywa ramion prostujących lPK(φ), jest to wartość ramienia momentu prostującego [m] w funkcji kąta przechyłu φ[⁰].
Maksymalna wartość momentu prostującego MMAX jest to maksymalna wartość krzywej momentów prostujących (lub ramion prostujących) dla określonego stanu pływania.
Kąt zalewania φZAL jest to najmniejszy kąt, przy którym woda dostaje się do wnętrza jachtu dla określonego stanu załadowania.
Kąt przechyłu od skupienia załogi na burcie φZałoga jest to kąt przechyłu jachtu w konstrukcyjnym stanie pływania obciążonego siłą równą 750 [N]
pomnożoną przez ilość członków załogi przypisaną do jachtu, przyłożoną na burcie w śródokręciu.
Zakres dodatnich wartości krzywej ramion (momentów) prostujących ϕ, jest to zakres kątów dla których wartości krzywej ramion (momentów) prostujących ma wartości nieujemne (drugie miejsce zerowe tej krzywej).
Próba przechyłów jest to eksperymentalne określenie położenia środka ciężkości jachtu poprzez przemieszczanie mas przechyłowych i pomiar kątów przechyłu dla poszczególnych przemieszczeń.
Próba przechylania jest to eksperymentalne określenie krzywej momentów prostujących MPK poprzez przechylanie jachtu i pomiar siły przechylającej z równoczesnym pomiarem kąta przechyłu.
2. Uznanie bezpieczeństwa statecznościowego.
Postawą uznania bezpieczeństwa statecznościowego jest:
a) ważna deklaracja zgodności producenta,
b) udokumentowane obliczenia z wykorzystaniem uznanych norm i standardów, w tym:
− Norma ISO/PN 122217 – 1, 2, 4,
− Przepisy Nadzoru, budowy i Wyposażenia jachtów Morskich PZŻ,
− Inne metody każdorazowo ustalane z inspektorem MZT PZŻ, c) próba przechylania (jak w 1.2.12) przeprowadzona w obecności
inspektora MZT PZŻ,
d) eksperymentalne badanie stateczności jachtów motorowych o długości do 10 m. w obecności inspektora MZT PZŻ,
e) na postawie innych dokumentów, świadectw, certyfikatów itp, uznanych przez Inspektora MZT.
W przypadku weryfikacji stateczności w oparciu o obliczenia (jak w 2.1.a) należy dostarczyć dokumentację obliczeń, a w tym między innymi:
a) wskazanie regionu (lub regionów pływania) równoważnego wskazaniu kategorii projektowej (lub kategorii projektowych),
b) precyzyjne wskazanie przyjętych norm, standardów i kryteriów oceny stateczności,
c) dokumentację projektową będącą źródłem danych do obliczeń (stosownie do potrzeb: linie teoretyczne kadłuba z pokładem, nadbudówkami, pokładówkami, kilem i skegiem, arkusz krzywych hydrostatycznych, pantokareny skala Bonjeana, arkusz przegłębień (arkusz Firsowa), plan ogólny, plan ożaglowania, wykres kątów zalewania, plan rozmieszczenia zbiorników, dane o zbiornikach (tabele sondowań), plan rozmieszczenia wyposażenia (rozmieszczenie i ciężar), plan otworów kadłubowych i pokładowych (o ile nie są naniesione na innych rysunkach),
d) protokół z próby przechyłów podpisany przez inspektora MZT PZŻ obserwującego przebieg próby,
e) obliczenia wyporności i położenia środka ciężkości jachtu pustego, f) obliczenia wymaganych i rzeczywistych (dla przyjętych stanów
załadowania) wartości kryteriów statecznościowych, a w przypadku stosowania normy ISO, należy przedłożyć wypełnione arkusze zgodne z tą normą, stanowiące jej załączniki stosownie do wykonywanych obliczeń,
g) inne przyjęte do obliczeń parametry i informacje zgodnie z ustaleniami Inspektora MZT.
3. Wolna burta.
Minimalną wolną burtę Fmin określa się ze wzorów:
a) dla jachtów bez pokładu lub pokładem częściowym:
𝐹𝑚𝑖𝑛 = 0,15 + 0,15 ∙ 𝐵𝐻 [m]
b) dla jachtów z pokładem całkowitym:
𝐹𝑚𝑖𝑛 = 0,2 ∙ 𝐵𝐻 [m]
Dla jachtów do żeglugi treningowej i osłoniętej (kategorii projektowej D) może być rozważone zmniejszenie wartości Fmin wyznaczonej zgodnie z punktem 3.1.
4. Stateczność.
Stateczność każdego jachtu podlega sprawdzeniu zgodnie z wymaganiami uznanej instytucji klasyfikacyjnej lub zgodnie z uproszczonymi metodami podanymi niżej.
Krzywa ramion prostujących lPK(φ), momentów prostujących MPK(φ) może być otrzymana.
a) uznaną metodą obliczeniową połączoną z doświadczalnym określeniem środka masy jachtu za pomocą próby przechyłów, lub
b) poprzez wykonanie próby przechylania, gdzie przy sprawdzaniu stateczności należy przyjąć, że jacht jest wyposażony w wymagany sprzęt, bez załogi na pokładzie
Dla jachtów żaglowych, motorowo-żaglowych i motorowych o długości 10 – 24 m powinno być wykonane pełne obliczenie stateczności ogólnie uznanymi metodami dla dwóch stanów załadowania:
a) jacht z pełną załoga na pokładzie i pełnymi zapasami, b) jacht z pełną załogą na pokładzie i bez zapasów.
Kryteria statecznościowe
Kryterium I - wartość momentu prostującego przy przechyle 30⁰ MPK(30⁰) jest nie mniejsza niż wartość momentu przechylającego od naporu wiatru MWA [Nm] pomnożonego przez współczynnik kI (patrz tab. rozdz.4.5.1) zależny od rodzaju jachtu i kategorii projektowej:
𝑀𝑃𝐾(30⁰) ≥ 𝑘𝐼∙ 𝑀𝑊𝐴 𝑀𝑊𝐴 = 60 ∙ 𝐴𝑆∙ 𝑅 gdzie:
- R - ramię przechylające [m].
Kryterium II - wartość kąta przechyłu spowodowanego skupieniem załogi na burcie φZałogajest nie większa od wartości kąta φZK (patrz tab. rozdz. 4.5.1 i 4.5.2) określonego dla rodzaju jachtu i kategorii projektowej:
𝜑𝑍𝑎ł𝑜𝑔𝑎≤ 𝜑𝑍𝐾 Kryterium III
a) stosując metodę obliczeniową (4.2.a) do otrzymania krzywej momentów prostujących, wartość momentu prostującego przy kącie przechyłu 90⁰ MPK(90⁰) powinna być nie mniejsza niż wartość maksymalnego momentu prostującego MMAX pomnożonego przez współczynnik kIII
(patrz tab. rozdz.4.5.1) określony dla rodzaju jachtu i kategorii projektowej:
𝑀𝑃𝐾(90⁰) ≥ 𝑘𝐼𝐼𝐼∙ 𝑀𝑀𝐴𝑋
b) otrzymując krzywą ramion prostujących na drodze próby przechylania (eksperymentalnej), przy kącie przechyłu jachtu równym 90⁰ w konstrukcyjnym stanie pływania, moment prostujący jacht MPK powinien być nie mniejszy od momentu powstającego przez przyłożenie to topu masztu siły obliczonej według poniższego wzoru:
𝑃 = 30 ∙ 𝐿𝐻∙ 𝐴𝑠 𝐵𝐻∙ ℎ𝑚 gdzie:
hm - pionowa odległość od topu masztu do konstrukcyjnej wodnicy pływania.
Kryterium IV - kąt zalewania φZAL nie może być mniejszy niż przyjęto dla poszczególnych kategorii projektowych i wielkości jachtów φZalK (patrz tab.
rozdz. 4.5.1 i 4.5.2):
𝜑𝑍𝐴𝐿 ≥ 𝜑𝑍𝑎𝑙𝐾
Kryterium V - wymagane jest, aby maksymalna wartość krzywej ramion