1.1. Strategia jako podstawa prowadzenia polityki rozwoju
Zgodnie z obowiązującym w Polsce modelem programowania oraz zarządzania rozwojem, dokumentem będącym podstawą prowadzenia polityki rozwoju na poziomie regionalnym jest strategia rozwoju województwa. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 roku wraz z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego stanowi ramy dla realizacji polityk rozwojowych.
Dokument wyznacza kluczowe długoterminowe cele i kierunki rozwoju województwa lubelskiego i jest głównym dokumentem umożliwiającym racjonalne organizowanie działań i prowadzenie skoordynowanej polityki rozwoju w horyzoncie czasowym objętym Strategią. Jest jednocześnie tzw. „dokumentem matką”, stanowiąc obligatoryjne odniesienie i wskazanie dla dokumentów regionalnych o charakterze sektorowym i operacyjnym, takich jak Regionalna Strategia Innowacji, Strategia Współpracy Transgranicznej, Strategia Polityki Społecznej, Regionalny Program Operacyjny oraz innych.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego jest podstawą do konstruowania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego, a także przygotowywania dokumentów niezbędnych dla wykorzystania różnych mechanizmów wsparcia rozwoju regionalnego m.in. planowanych do wprowadzenia: kontraktów programowych, kontraktów sektorowych, porozumień terytorialnych1. Wdrożenie Programu Regionalnego służyć będzie realizacji przyjętych w Strategii celów.
Strategia formułuje wizję rozwoju regionu, wskazuje cele i kierunki działań, które samorząd regionalny zgodnie z kompetencjami samodzielnie podejmuje i za nie odpowiada przed społeczeństwem regionu oraz sferę działań uwarunkowanych decyzjami podmiotów od samorządu regionalnego niezależnych np. rządu, organizacji międzynarodowych i pozarządowych, samorządów lokalnych, przedsiębiorstw, podmiotów prywatnych i inwestorów.
W tym kontekście i rozumieniu stanowi płaszczyznę współpracy dla różnych podmiotów uczestniczących w pracach i debacie nad wizją rozwoju regionu, a następnie w formułowaniu i realizacji własnych działań przyczyniających się do osiągania przyjętych w SRWL do 2030 roku celów rozwojowych regionu.
Ważną funkcją Strategii jest jej rola informacyjna, bo przedstawia ona zarówno mieszkańcom, partnerom społecznym, samorządowym i gospodarczym, jak też podmiotom zewnętrznym wobec regionu zamierzenia i intencje władz regionalnych, wraz z ofertą udziału i współpracy w realizacji wspólnych zadań.
Strategia spełnia także znaczącą rolę edukacyjną, polegającą na kompleksowym wskazaniu uwarunkowań rozwoju regionu, przyjęciu modelu polityki rozwoju, której celem jest także integracja społeczeństwa wokół rozwiązywania kluczowych problemów oraz realizacji przyjętych celów regionalnych.
1 Wskazane w projekcie Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030.
6
Ryc. 1 Architektura dokumentów polityki rozwoju na poziomie regionalnym2
Źródło: Opracowanie własne DSiR UMWL, 2020.
1.2. Podstawa opracowania Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 roku
Podstawą opracowania Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 roku jest Uchwała Nr IV/96/2019 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 11 marca 2019 r. w sprawie aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 roku).
Określiła ona zasady, tryb i harmonogram prac aktualizacyjnych.3
Przyjęty tryb prac oparty został na bliskiej współpracy z interesariuszami. Takie podejście zapewnia możliwość przeprowadzenia otwartej i pogłębionej debaty z mieszkańcami regionu, przyczyniając się do wypracowania dokumentu akceptowanego przez możliwie szerokie grono partnerów społecznych i gospodarczych.
2 opracowanie i aktualizacja regionalnych dokumentów sektorowych będzie przedmiotem odrębnych decyzji Zarządu Województwa.
3 Przyjęty tryb prac odnosi się również do przeprowadzenia Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (opis wyników procedury zostanie uzupełniony w dokumencie docelowym po jej przeprowadzeniu)
Polityka rozwoju regionu
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
Lubelskiego
Regionalne polityki rozwoju / strategie sektorowe
Regionalna Strategia Innowacji
Strategia Współpracy Transgranicznej
Strategia Polityki Społecznej
Inne
Regionalne programy rozwoju / dokumenty operacyjne
Program Regionalny Programy tematyczne i
sektorowe Inne
7
Celem prowadzonych prac było przygotowanie nowej zaktualizowanej strategii województwa lubelskiego z horyzontem obowiązywania do 2030 roku, która zapewni:
▪ spójność z nowymi dokumentami szczebla krajowego,
▪ zgodność z założeniami nowego okresu programowania UE na lata 2021-2027,
▪ odpowiedź na wyzwania wynikające m.in. ze zmian w sytuacji społecznej i gospodarczej regionu.
1.3. Rola i funkcje Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 roku Prezentowana Strategia przygotowana została na podstawie uchwały Sejmiku Województwa Lubelskiego otwierającej proces aktualizacji Strategii w zakresie ram formalnych i organizacyjnych, a przede wszystkim w odniesieniu do płaszczyzny merytorycznej przyszłej polityki rozwoju województwa.
Strategia pełni ważną rolę merytoryczną, kontekstową i informacyjną, prezentując w szczególności:
▪ wnioski z przeprowadzonej diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej i przestrzennej regionu,
▪ uwarunkowania rozwojowe wewnętrzne i zewnętrzne,
▪ założenia polityk krajowych i unijnych oddziałujących na strategiczne wybory regionu,
▪ wnioski wynikające z przeprowadzonego badania ewaluacyjnego4.
Umożliwia to podmiotom i mieszkańcom województwa lubelskiego uzyskanie jasnego i czytelnego przekazu o źródłach i przesłankach podjęcia prac aktualizacyjnych.
Najważniejszą część Strategii stanowią kluczowe wymiary aktualizacji, wynikające z analizy uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych regionu. Prezentują one propozycje władz Samorządu Województwa, co do kierunków i zakresu zmian obecnie obowiązującej Strategii.
1.4. Przesłanki i determinanty Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 roku
Regiony Polski i całej Unii Europejskiej stoją przed nowymi wyzwaniami, wynikającymi z procesów globalizacji, niekorzystnych procesów demograficznych, masowej niekontrolowanej migracji, skutków pandemii COVID-19, czy też zagrożeń związanych ze zmianami klimatu.
Wyzwania te stanowią główną oś strategicznego podejścia do zagadnień rozwoju, w tym w szczególności w odniesieniu do wypracowania i przyjęcia modelu polityki regionalnej.
4 Badanie ewaluacyjne Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.), Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego SA, Wrocław 2018
8
Ryc. 2 Główne determinanty opracowania Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego
Źródło: Opracowanie własne DSiR UMWL, 2019.
Stąd też wśród głównych determinant Strategii na nową perspektywę przyjęto:
▪ zjawiska i procesy o charakterze globalnym,
▪ uwarunkowania wynikające z polityk UE,
▪ uwarunkowania wynikające z krajowych dokumentów rządowych,
▪ wyzwania rozwojowe wynikające z obecnego stanu i potrzeb rozwojowych województwa,
▪ przepisy i otoczenie prawne.
Prz es łan ki i iuw ar unk o w an ia
procesy globalne
polityki UE
krajowa polityka rozwoju
pozycja rozwojowa i potrzeby województwa
przepisy i otoczenie prawne
9