Działania podejmowane na rzecz adaptacji do zmian klimatu są spójne z zasadami zrównoważonego rozwoju, zapewniającymi, że dążenie do dobrobytu gospodarczego mieszkańców miasta odbywać się będzie w harmonii z przyrodą i z uwzględnieniem potrzeb najsłabszych mieszkańców miasta. W kontekście zagrożeń, jakie dla miasta przynoszą zmiany klimatu, zasady te nabierają dodatkowego znaczenia. Mając powyższe na uwadze w ramach prac nad Strategią wypracowana została następująca wizja miasta w perspektywie 2025 roku oraz cel główny Strategii.
Wizja:
Siedlce miastem przyjaznym mieszkańcom i atrakcyjnym dla biznesu, przygotowanym na wyzwania wynikające ze zmian klimatu
Cel główny:
Zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańców, stałego wzrostu demograficznego i efektywnego funkcjonowania gospodarki w warunkach zmian klimatu poprzez wzmocnienie
Siedlec na pozycji lidera subregionu poprzez inwestycje na ochronę zdrowia, środowiska i rozwój czystych technologii
1. Cele szczegółowe i działania adaptacyjne
Cel główny Strategii będzie realizowany przez cele szczegółowe, które zostały sformułowane w odpowiedzi na zidentyfikowane zagrożenia. Wskazano następujące cele szczegółowe:
Cel 1: Rozwijanie błękitno-zielonej infrastruktury (zazielenianie, rewitalizacja, wzmacnianie usług ekosystemowych) dla stabilizacji warunków termicznych i ograniczenia podtopień.
Cel 2: Edukacja społeczna: promowanie postaw proekologicznych i współodpowiedzialności za jakość życia i bezpieczeństwo w zmieniających się warunkach klimatycznych
Cel 3: Zabezpieczenie infrastruktury technicznej przed ryzykiem związanym ze zmianami klimatu
Cel 4: Wsparcie dla rozwoju lokalnych usług i produktów oraz gospodarowania przestrzenią miejską z uwzględnieniem potrzeb adaptacji do zmian klimatu
Cel 5: Wzrost efektywności energetycznej i ograniczenie niskiej emisji w mieście
Zwiększenie gotowości i zdolności do reagowania na skutki zmian klimatu opisane przez cele szczegółowe wymaga działania w różnych obszarach funkcjonowania miasta - jego organizacji, edukacji i ostrzegania mieszkańców o zagrożeniach oraz rozwiązań technicznych w przestrzeni miasta. W ujęciu horyzontalnym działania adaptacyjne w Strategii obejmują:
informowanie i ostrzeganie o zagrożeniach związanych ze zmianami klimatu,
edukację o zagrożeniach, ich skutkach, właściwych i niewłaściwych zachowaniach w sytuacji wystąpienia zagrożeń, dobrych praktykach adaptacji,
działania techniczne (inwestycje w środowisku), takie jak rozbudowa infrastruktury błękitno-zielonej,
działania organizacyjne, wzmacniające instrumenty planowania rozwoju miasta, w tym planowania przestrzennego oraz poprawiających funkcjonowanie służb miejskich.
Wypracowano następujące działania adaptacyjne, nawiązujące do bardzo wysokiego, wysokiego i średniego priorytetu, które będą służyć realizacji celów szczegółowych.
CEL 1: Rozwijanie błękitno-zielonej infrastruktury (zazielenianie, rewitalizacja, wzmocnienie usług ekosystemowych) dla stabilizacji warunków termicznych i ograniczenia podtopień
Działania Priorytet Podmiot odpowiedzialny
Działanie 1.1. Zwiększenie powierzchni miejskich terenów zieleni, zwartej i przyulicznej, terenów użyteczności publicznej, rewitalizacja skwerów, alei i parków.
Średni priorytet
Urząd Miasta Siedlce, Jednostki organizacyjne miasta,
Właściciele i zarządcy nieruchomości, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, PWiK Sp. z o.o. w Siedlcach Działanie 1.2. Zwiększanie udziału powierzchni biologicznie czynnej na obszarach zabudowanych
np. przez tworzenie zielonych dachów i ścian i innych rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury (BZI).
Wysoki priorytet
Działanie 1.3. Budowa systemu błękitno-zielonej infrastruktury (infiltracja, retencja, oczyszczanie) dla zagospodarowania wody opadowej w ogólnodostępnej przestrzeni miejskiej.
Wysoki priorytet
Działanie 1.4. Zwiększenie możliwości miejscowego zagospodarowania wody opadowej na terenach należących do miasta, terenach użyteczności publicznej oraz działkach prywatnych poprzez system zachęt, promujących stosowanie rozwiązań infrastrukturalnych zwiększających rozszczelnienie powierzchni (np. zielone półprzepuszczalne parkingi) i retencję krajobrazową (BZI m.in. ogrody deszczowe).
Wysoki priorytet
Działanie 1.5. Rekonstrukcja lokalnych ekosystemów i korytarzy biologicznych np. w obrębie nieczynnych szlaków kolejowych, z uwzględnieniem gatunków rodzimych, odpornych na prognozowane zmiany klimatu i kwitnących (owocowych i miododajnych gatunków roślinności wysokiej i niskiej).
Wysoki priorytet
CEL 2Edukacja społeczna: promowanie postaw proekologicznych i współodpowiedzialności za jakość życia i bezpieczeństwo w zmieniających się warunkach klimatycznych
Działania Priorytet Podmiot odpowiedzialny
Działanie 2.1. Informowanie mieszkańców o zmianach klimatycznych, ich wpływie i działaniach adaptacyjnych, poprzez:
1) Programy edukacyjne dla ogółu mieszkańców,
2) Akcje dedykowane dzieciom, seniorom, przedsiębiorcom i organizacjom pozarządowym związanym z grupami szczególnie wrażliwymi,
3) Wykłady/prezentacje dla prywatnych właścicieli budynków i gruntów i zarządców terenów publicznych, na temat zasad i możliwości adaptacji np. w oparciu o lokalne zagospodarowanie wody opadowej i wykorzystanie zieleni,
4) Informowanie o możliwym niekorzystnym wpływie zmian klimatu na życie i zdrowie (choroby serca, układu krążenia, układu oddechowego i inne).
Wysoki priorytet
Urząd Miasta Siedlce Jednostki organizacyjne miasta
PWiK Sp. z o.o. w Siedlcach Działanie 2.2. Promocja i wsparcie dla rozwoju aktywnego spędzania czasu z przyrodą:
1) Programy i gry edukacyjne w plenerze,
2) Budowa i utrzymanie potrzebnej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej edukacyjnej (ścieżki, szlaki, tablice, boiska) w bliskim sąsiedztwie miejskich terenów zieleni.
Średni priorytet
Działanie 2.3. Podnoszenie kompetencji urzędników, aktywizacji i świadomości mieszkańców miasta w zakresie zmian klimatu i adaptacji
Wysoki priorytet
CEL 3Zabezpieczenie infrastruktury technicznej przed ryzykiem związanym ze zmianami klimatu
Działania Priorytet Podmiot odpowiedzialny
Działanie 3.1. Zmniejszenie obciążenia kanalizacji deszczowej poprzez rozbudowę błękitno-zielonej infrastruktury wspomagającej retencję krajobrazową, oraz dalsza rozbudowa i zwiększenie wydolności systemu kanalizacji.
Średni priorytet
Urząd Miasta Siedlce, właściciele i zarządcy nieruchomości, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, PWiK Sp. z o.o. w Siedlcach Działanie 3.2. Planowanie i budowa obiektów retencyjnych na terenie aglomeracji Siedlce w tym
nawiązanie współpracy z właścicielem Stawów Siedleckich.
Średni priorytet
CEL 4 Wsparcie dla rozwoju lokalnych usług i produktów oraz gospodarowania przestrzenią miejską z uwzględnieniem potrzeb adaptacji do zmian klimatu
Działania Priorytet Podmiot odpowiedzialny
Działanie 4.1. Sukcesywna aktualizacja zapisów w istniejących dokumentach miejskich (plany, programy, strategie) pod kątem uwzględniania Strategii adaptacji do zmian klimatu.
Średni priorytet
Urząd Miasta Siedlce Działanie 4.2. Uwzględnienie potrzeb regeneracji powietrza w mieście w planowaniu
przestrzennym
Wysoki priorytet
Działanie 4.3. Finansowe wsparcie dla systemów małej retencji, oczyszczania i wykorzystania wody deszczowej
Wysoki priorytet
CEL 5 Wzrost efektywności energetycznej i ograniczenie niskiej emisji w mieście
Działania Priorytet Podmiot odpowiedzialny
Działanie 5.1. Wsparcie dla zrównoważonej mobilności: rozbudowa sieci ścieżek rowerowych z infrastrukturą (stojaki, wiaty) w miejscach publicznie dostępnych i ograniczenie ruchu
samochodowego w śródmieściu
Bardzo wysoki priorytet
Urząd Miasta Siedlce, Jednostki organizacyjne miasta,
Inwestorzy Działanie 5.2. Zwiększenie udziału OZE (za wyjątkiem elektrowni wiatrowych) w budynkach na
terenie miasta.
Wysoki priorytet
Działanie 5.3. Współpraca z przedsiębiorcami i przedstawicielami sektora przemysłu w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń do środowiska i wsparcia dla inwestycji w OZE
Bardzo wysoki priorytet
7 Wdrażanie Strategii
7.1 Monitoring realizacji celów i działań adaptacyjnych
Organem odpowiedzialnym za proces wdrażania i monitorowania zapisów niniejszej Strategii będzie Prezydent Miasta Siedlce, który wskaże komórki/komórkę odpowiedzialne za wdrażanie i monitorowanie Strategii Adaptacji do Zmian Klimatu Miasta Siedlec.. Do zadań komórki /komórek odpowiedzialnych będzie należało nadzorowanie projektów adaptacyjnych prowadzonych przez Miasto i jednostki organizacyjne oraz koordynacja działań pomiędzy Urzędem Miasta a podmiotami zewnętrznymi, a także monitorowanie realizacji działań adaptacyjnych, przeprowadzenia ewaluacji oraz upowszechnienia Strategii. W oparciu o informacje przekazane przez komórki i wydziały Urzędu Miasta, jednostki organizacyjne i podmioty zewnętrzne oraz dane pochodzące ze statystyki publicznej, raz na trzy lata przygotowywany będzie Raport okresowy. Raport ten będzie zawierał opis działań zrealizowanych w ramach poszczególnych celów, analizę jakościową tych działań, zestawienie wskaźników z analizą ich zmian. Po zatwierdzeniu raportu przez Prezydenta Miasta będzie on udostępniony w sposób umożliwiający opinii publicznej zapoznanie się z jego treścią. System monitoringu Strategii będzie dostarczał informacji na temat stopnia osiągania założonej wizji i wyznaczonych celów poprzez analizę wskaźników. Z uwagi na fakt, że Strategia jest dokumentem otwartym, powinna dynamicznie reagować na zmieniające się potrzeby wynikające z uwarunkowań klimatycznych. Wskaźniki mogą być zatem przez cały okres obowiązywania Strategii doskonalone oraz uzupełniane o kolejne, wynikające z realizacji projektów adaptacyjnych.
Tabela 4. Wskaźniki monitoringu realizacji celów adaptacyjnych Wskaźnik CEL 1. Rozwijanie błękitno-zielonej infrastruktury (zazielenianie, rewitalizacja, usługi ekosystemowe) dla
stabilizacji warunków termicznych i ograniczenia podtopień Udział parków, zieleńców i terenów zieleni
osiedlowej w powierzchni ogółem [%]
3,3 2016 Wzrost BDL
Liczba drzew zasadzonych na terenie miasta w ramach decyzji Prezydenta[szt.]
CEL 2: Edukacja społeczna: promowanie postaw proekologicznych i współodpowiedzialności za jakość życia i bezpieczeństwo w zmieniających się warunkach klimatycznych
Liczba kampanii informacyjnych o tematyce związanej z adaptacją do zmian klimatu oraz niekorzystnym wpływie zmian klimatu na życie i zdrowie [szt.]
bd 2016 Wzrost Urząd
Miasta
Liczba zorganizowanych programów i gier edukacyjnych w plenerze promujących aktywne spędzanie czasu z przyrodą [szt.]
bd 2016 Wzrost Urząd
Miasta
Wskaźnik rekreacyjno-edukacyjnej (ścieżki, szlaki, tablice, boiska) w bliskim sąsiedztwie miejskich terenów zieleni
CEL 3 Zabezpieczenie infrastruktury technicznej przed ryzykiem związanym ze zmianami klimatu
CEL 4: Wsparcie dla rozwoju lokalnych usług i produktów oraz proadaptacyjne gospodarowanie przestrzenią miejską Wysokość pozyskanych środków finansowych
dla systemów małej retencji, oczyszczania i wykorzystywania wody deszczowej w mieście [zł]
bd 2016 Wzrost Urząd
Miasta
CEL 5: Wzrost efektywności energetycznej i ograniczenie niskiej emisji w mieście.
Długość wybudowanych/urządzonych dróg rowerowych [m]
35 300 2016 Wzrost BDL
Redukcja zanieczyszczenia powietrza [%] bd 2016 Spadek Urząd Miasta Ilość energii uzyskanej z OZE na terenie miasta
[MWh/rok] bd 2016 Wzrost
Urząd Miasta/Gesto
rzy sieci
7.2 Ewaluacja Strategii
Zadaniem ewaluacji jest sprawdzenie, czy w wyniku podejmowanych działań powstały spodziewane rezultaty oraz czy przełożyły się one na realizację wyznaczonych celów. W procesie ewaluacji wykorzystywane są informacje pochodzące z monitoringu oraz dodatkowe badania ewaluacyjne i wskaźniki kontekstowe. Ze względu na znaczący horyzont czasowy Strategii przewiduje się przygotowanie ewaluacji w trybie on-going podczas realizacji Strategii oraz ex-post po zakończeniu obowiązywania Strategii. Ewaluacja on-going stwarza szansę obiektywnego przyjrzenia się dotychczasowym wynikom realizacji Strategii i pozwala zweryfikować pierwotne założenia, które były podstawą do jej stworzenia. Natomiast ewaluacja ex-post ma charakter podsumowujący efekty realizacji Strategii. Za wykonanie lub zlecenie wykonania badań oraz raportów ewaluacyjnych odpowiadać będzie komórka/komórki wskazane przez Prezydenta Miasta Siedlce.
Tabela 5. Wskaźniki adaptacji miasta do zmian klimatu Liczba rodzin i liczba osób poszkodowanych
w wyniku oddziaływania zjawisk ekstremalnych na terenie miasta
b.d. Urząd Miasta Spadek
Ocena komfortu życia w mieście przez
mieszkańców – badanie jakościowe b.d.
Badanie jakościowe z mieszkańcami
Wzrost
Wnioski płynące z ewaluacji stanowią istotny materiał pomocny przy aktualizacji zapisów Strategii w sytuacji zmieniających się potrzeb i nowych wyzwań dla Miasta. O konieczności aktualizacji Strategii decydował będzie Zespół ds. wdrażania i monitorowania Strategii Siedlec na podstawie raportów z monitoringu i ewaluacji.
Osiągnięcie zakładanych wartości wskaźników programowych będzie wymagało szerokiego zaangażowania w realizację zamierzeń i projektów określonych w Strategii zarówno samorządu lokalnego i jednostek mu podległych, jak i podmiotów zewnętrznych. Z tego powodu istotnym elementem procesu wdrażania Strategii będzie jej upowszechnianie poprzez przekazywanie informacji dotyczących kierunków działań, promowanie rozwiązań zaproponowanych w dokumencie podczas spotkań z lokalnymi środowiskami i organizacjami.
7.3 Ramy finansowe
Podstawowym źródłem finansowania Strategii będą środki własne pochodzące z budżetu Miasta.
Do dyspozycji pozostaje również budżet partycypacyjny, budżety spółdzielni oraz wspólnot mieszkaniowych. Wdrożenie działań adaptacyjnych wymaga jednak zaangażowania znaczących nakładów, przewyższających możliwości budżetowe Samorządu. Koniecznością więc staje się aktywne stosowanie różnych wariantów montażu finansowego, które ukazano w tabeli 7. Z uwagi na fakt, że adaptacja obejmuje szerokie grono interesariuszy, przedstawione poniżej propozycje finansowania skierowane są nie tylko do jednostek samorządu terytorialnego, ale również do jednostek mu podległych oraz podmiotów zewnętrznych, istotnych z punktu widzenia realizacji działań wskazanych w Strategii.
Tabela 6. Zewnętrzne źródła finansowania wdrażania Strategii
Źródło finansowania Opis Rodzaje działań adaptacyjnych
Program Operacyjny
zadania służące osiągnięciu dobrego stanu wód
wsparcie systemów małej retencji, remont urządzeń wodnych oraz
działania edukacyjne w obszarze zmian klimatu i adaptacji do nich
Źródło finansowania Opis Rodzaje działań adaptacyjnych kanałach i małych ciekach w granicach ekosystemów od wód zależnych
systemy wczesnego ostrzegania przed zjawiskami katastrofalnymi (budowa
działania dotyczące opracowania i wdrożenia systemu monitoringu
przedsięwzięcia w zakresie metod i narzędzi do analizowania zagrożeń spowodowanych zmianami klimatu, w tym lokalne i regionalne plany i strategie w zakresie działań
działania na rzecz rozwoju bazy dydaktycznej oraz inicjatyw środowiskowych promujących i realizujących różne formy edukacji ekologicznej
przedsięwzięcia z zakresu monitoringu środowiska, prac badawczych na rzecz
Źródło finansowania Opis Rodzaje działań adaptacyjnych
skutków zmiany klimatu tworzenie bazy wiedzy służącej realizacji działań adaptacyjnych,
przygotowanie strategii i planów działania mających na celu
dostosowywanie się do skutków zmiany klimatu na poziomie lokalnym,
wspieranie rozwoju i prezentacji innowacyjnych technologii, systemów,
zwiększanie poziomu świadomości w zakresie zagadnień dotyczących klimatu,
wspieranie komunikacji, zarządzania i rozpowszechniania informacji w
Opłaty środowiskowe Opłaty za zbiorowe unieszkodliwianie
8 Podsumowanie
Uwzględnienie prognozowanych zmian klimatu w planowaniu rozwoju miasta jest niezbędne dla zapewnienia bezpiecznego i sprawnego funkcjonowania miasta oraz wysokiej jakości życia mieszkańców. Przyjmując Strategię władze i mieszkańcy Siedlec dostrzegają najważniejsze zagrożenia związane ze zmianami klimatu. Są to: upały oraz powodzie miejskie i podtopienia. W Strategii określone są działania adaptacyjne będące odpowiedzią władz i mieszkańców Siedlec na wskazane zagrożenia. Realizowanie ich będzie zmierzało do wypełnienia wizji miasta, w której dostrzega się konieczność uwzględnienia nowych warunków klimatycznych w polityce rozwoju miasta.
2. Literatura i materiały źródłowe
Literatura
Podręcznik adaptacji dla miast. Wytyczne do przygotowania Miejskiego Planu Adaptacji do zmian klimatu, Ministerstwo Środowiska
Bergier T, Kronnenberg J, Lisicki P. 2013. Przyroda w mieście - Rozwiązania. Zrównoważony Rozwój - Zastosowania Nr 4/2013. Fundacja Sendzimira
Bergier T, Kronnenberg J, Wagner I. 2014. Woda w mieście - Rozwiązania. Zrównoważony Rozwój - Zastosowania Nr 5/2014. Fundacja Sendzimira
Błażejczyk K, Baranowski J, Błażejczyk A. 2016.Wpływ klimatu na stan zdrowia w Polsce stan aktualny oraz prognoza do 2100 roku. Warszawa
Błażejczyk K., Kuchcik M., Milewski P., Dudek W., Kręcisz B., Błażejczyk A., Szmyd J., Degórska B., Pałczyński C. 2014. Miejska wyspa ciepła w Warszawie. Uwarunkowania klimatyczne i urbanistyczne. Wydaw. Akademickie Sedno. Warszawa. pp. 171
EEA 2012. Urban adaptation to climate change in Europe. Challenges and opportunities for cities together with supportive national and European policies.
Kuprys-Lipińska, I., Kuna, P., Wagner, I. 2014. Woda w przestrzeni miejskiej a zdrowie mieszkańców. Zrównoważony Rozwój - Zastosowania, Nr 5/2014: Woda w mieście.
Fundacja Sendzimira, pp.49 – 57
von Stülpnagel, A., Horbert, M. and Sukopp, H., 1990. The importance of vegetation for the urban climate. W: Sukopp, H., red. Urban ecology, The Hague: SPB Academic Publishing Dokumenty strategiczne i planistyczne
Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020)
Strategia Rozwoju Miasta Siedlce do 2025 roku, Uchwała Nr XIV/157/2015 Rady Miasta Siedlce z dnia 27 listopada 2015 r.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Siedlce, Uchwała Nr XXXVI/658/2013 Rady Miasta Siedlce z dnia 29 listopada 2013 r.
Program Ochrony Środowiska dla miasta Siedlce na lata 2016-2020 z perspektywą do roku 2030, Uchwała Nr XXVIII/362/2017 Rady Miasta Siedlce z dnia 27 stycznia 2017r.
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Siedlce na lata 2016-2020, Uchwała Nr XXXIII/402/2017 Rady Miasta Siedlce z dnia 20.04.2017r.
Aktualizacja założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną, cieplną i gazową miasta Siedlce, Uchwała Nr X/100/2015 Rady Miasta Siedlce z dnia 29 czerwca 2015r.
Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Siedlce do 2020r, Uchwała Nr XVI/189/2016 Rady Miasta Siedlce z dnia 29 stycznia 2016r.
Miejski Program Przeciwdziałania Bezdomności, Uchwała Nr XXIII/286/2016 Rady Miasta Siedlce z dnia 31 sierpnia 2016r.
Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego na lata 2014- 2022 dla Miasta Siedlce i gmin, z którymi Miasto Siedlce zawarło porozumienia w zakresie prowadzenia transportu publicznego, Uchwała Nr XLIV/801/2014 Rady Miasta Siedlce z dnia 29 sierpnia 2014 r.
Program Małej Retencji dla Województwa Mazowieckiego, Uchwała Nr 75/08 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 21 kwietnia 2008r.
Program ochrony powietrza dla strefy mazowieckiej, Uchwała Nr 98/17 z dnia 20 czerwca 2017 r.
Sejmiku Województwa Mazowieckiego Źródła danych
Urząd Miasta Siedlce (ludność, ciepłownictwo, transport miejski, podtopienia, interwencje pogotowia ratunkowego, interwencje straży pożarnej)
Centralny Ośrodak Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (Baza Danych Obiektów Topograficznych BDOT 10k, ortofotomapa)
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/) Główny Urząd Statystycznych (https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start)
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska (http://www.wios.warszawa.pl/pl/monitoring-srodowiska)
Strony internetowe miasta http://www.siedlce.pl/, http://www.bip.siedlce.pl/